|
2016
|
|
|
1934.ean ere EAJren Nafarroako Buru Batzarreko lehendakari izendatu zuten. Curriculum horrekin, oraino ezin izan dugu azaldu nola iraun
|
zezakeen
Iruñe faxista hartan zeinahi ezponda ahantzian ehorik ageri gabe, hagitzez ere hobe izan zaiguna, bestenaz.
|
|
2018
|
|
|
Hori horrela izanik ere, iraganeko hizkuntzaren berri izateko iturriak eta ikerketa metodo estandarrak aintzat harturik, agerikoa da ezer gutxi esan
|
dezakegula
Iruñeko euskarari buruz. Hiriburuan egiten zen edo egin zitekeen hizkerari buruz aritzean zenbait testu eta egile aipatu izan dira (begiratu Camino, 2003, 27 eta Salaberri, 2010, besteak beste), baina gehienek dituzte fidagarritasun arazoak; izan ere, ez dugu ziur esaterik Iruñeko euskara jasotzen duten.
|
|
|
Kulturaz edo testuen nolakotasunaz gain, bestelako faktore soziolinguistikoek ere eragin
|
zezaketen
Iruñean ezaugarri desberdinak batera aurkitzea: baliteke ezaugarri batzuk adineko jendeak bakarrik erabiltzea, edo burgu bateko hiztunek bakarrik, edo jatorria Nafarroako ibarretan zuen jendeak.
|
|
|
3 ezaugarria, haatik, Iruñean bakarrik erabili arren, pentsa dezagun orokorra zela, eta beste leku batzuetan galdu bazen ere, 1600 urtean Iruñean bakarrik geratzen den arkaismoa dela; hori bai, Iruñea osoan gordetzen da. Azkenik, irudika
|
dezagun
Iruñearen zati batean eta hor bakarrik erabiltzen den 4 ezaugarri hori batzuetan bakarrik erabiltzen dela, edo hizkera jasoan besterik ez dela agertzen, eta ez egunerokoan, edo Iruñeko burgu batean soilik erabiltzen dela, edo adineko jendeak bakarrik darabilela, edo gizon gazteen ahotan baizik ez daitekeela entzun. Labur esanda, 1600 urteko balizko Iruñeko euskara hori definitzen duten ezaugarrien konbinaketa horretako ezaugarri bakoitzak bere hedadura geografiko propioa zuen, eta historia propioa; beraz, 1600 urterako irudikatu dugun egoera hipotetiko hori bestelakoa zen beste garai batean, eta garai horretarako beste diagrama bat irudikatu genuke.
|
|
|
Guztiak Esteban maisuarenak zirela esan izan da baina badirudi ezinezkoa dela maisu honi egokitzen zaizkion lan guztien garaikidetasunaz fidatu. Hala ere, ziurtasun osoz esan
|
dezakegu
Iruñeko katedral erromanikoaren eskulturak Platerias atarian parte hartu eta formakuntza tolosarra zeukan lantegi batek zizelkatu zituela 1112 eta 1127 bitartean.
|
|
|
Wadi Arungoa gertatu zenean, Gaskoinia errebolta irekian zegoen eta frankoek bi espedizio behar izan zituzten lurraldea berriro kontrolatzeko. Gauzak horrela, nola espero
|
zezaketen
Iruñeko filofrankoek karolingioen laguntza gauzak okertzen zirenean?
|
|
|
820 urte ingururako Iruñeko buruzagietako bat zela Rodako Kodizeko genealogiek iradokitzen dute. Baina noiztik kontsidera
|
dezakegun
Iruñeko lehen erregea, errege titulua erabili baldin bazuen, hori ez dakigu.
|
|
|
Oso oso txiroak zirenen kopurua %3 jaitsi zen eta hirugarren mailako sektore produktiboa nagusitu zen, batez ere merkataritza eta etxeko zerbitzuen arloetan, goiko klase boteretsuari loturik (Gembero, 1985; Sanchez Barricarte, 1998). Garai hartan eraiki ziren gaur egun ikus
|
ditzakegun
Iruñeko jauregi eta eliza barroko eta neoklasikoak. Burgesia berriak, behin hidalgia lortuta (Caro Baroja, 1969; Andueza, 2002, 71, 2007, 125), boterea eta noblezia erakutsi nahi izan zuen armarri eta etxe ederrak eginez (Martinena Ruiz, 2007).
|
|
|
Hasiera hasieratik Eliza katolikoaren jarrera altxamenduaren aldekoa izan zen. Lizarrako Martin Zubeldia frantziskotarraren memorietan oso ongi ikus
|
dezakegu
Iruñean apaizen eta fraideen artean zabaldutako poz handia. Aurreko ataletan horren inguruko testigantza ugari aipatu ditut.
|
|
|
Har
|
dezagun
Iruñeko" E" ikastetxea. Esan bezala, hirigune handietan distritu bakarra ezarriz gero, ikasleak euren auzunetik urrun dagoen bigarren hezkuntzako zentro batera eraman litezke.
|