|
2000
|
|
|
Justizia eta ekitate orokor horrek, bestalde ere, inguruabar zehatzik aintzat hartu gabe, gauza eta pertsonen arteko unibertsalitatea hartzen du bere barruan. Norbanakoen artean sorturiko legeak, alderdikeriaren susmagarri izateaz kanpo, beti atzera eragingarriak eta
|
ez
zilegiak izango lirateke batzuentzat, baldin eta horien arteko gatazkak lege horien parte hartzearen aurrekoak badira.
|
|
2001
|
|
|
talde menperatuko kideek beren gutxiagotasunaren estatusa aldatzen saiatzen dira; honako faktore hauen menpe egongo da aldaketaren arrakasta: a) gutxiagotasun egoera
|
ez
zilegi gisa ulertzea, b) aldaketa lortzeko mugimendu soziala eta talde ekintzen erabilera; hori erabiltzen da taldearteko muga irazkorrak hautematen direnean, c) taldearteko muga ez irazkorrak hautematenbadira, estrategia indibidualen erabilera normalagoa izango da.
|
|
2002
|
|
|
– Eraikina nahita hondatzea edo baimenik gabe obrak egitea. – Etxebizitzan jarduera gogaikarri, osasungaitz, kaltegarri, arriskutsu edo
|
ez
zilegiak egiten ditu. – Etxebizitza maizterraren etxebizitza behar iraunkorra betetzeko erabiltzen ez denean.
|
|
|
Gaur, “Nabigazio Seguruko Kanpaina” aurkeztu dute Madrilen. Kanpaina horren barruan, haurrak “eduki
|
ez
zilegi, kaltegarri, engainagarri eta kaltegarrietatik” babesteko bi web gune jarri dira abian, Carlos López Blanco Estatuko Telekomunikazio eta Informazioaren Gizarterako idazkariak jakinarazi duenez. Webgune horietako batek, “Chaval.es” izenekoak, Save the Children GKEaren eta Haurrentzako Nazio Batuen Funtsaren (Unicef) laguntza du.
|
|
|
Panoptikoaren sarbidearen parean, errepidearen luzean barna, harresi bat eraikiko da, espetxearen aurkako erasorik balego, oldarrean parte hartzen ez dutenek nola edo hala beren buruak babesteko modua izan dezaten, asmo txarreko batek bakarrik igaroko bailuke une odoltsu horretan harresiz inguraturiko errepidea. Hori horrela eginda, espetxea erasoetatik babesteak ez luke ezinbestean ekarriko bestela saihestezina litzatekeen debaldeko triskantzarik, ez baita ez zuzen
|
ez
zilegi errugabeei ordainaraztea errudunek egindako hobenak.
|
|
2003
|
|
|
Puntu honetan, epailearen ustea da produktua aurkeztuta kontsumitzailea akatsera eraman daitekeela. Epaiak dio, bestalde, produktuaren ontzian dagoen informazioarekin bakarrik lor daitekeela ondorio hori, eta, beraz, egintza
|
ez
zilegitzat jo daiteke. Era berean, gogorarazi du ez dela beharrezkoa engainua benetan gertatzea, baizik eta informazioa bera “produktua zuzentzen zaien pertsonak nahasteko modukoa izatea”.
|
|
|
Hala ere, uste du mota horretako izen batek, zeinaren izaera ez baita iristen izen geografikora, ezin duela industria jabetzaren babesik izan, ezta lehia leialaren printzipioan babestu ere. Hori dela eta, ondorioztatzen du
|
ez
zilegia dela neurri nazional bat, erabat babesten duena, nahasteko edozein arrisku gorabehera, produktuaren eta haren jatorriaren artean inolako loturarik ezartzen ez duen adierazpen bat. Bibliografía C/ 01 gaia, Budejovicky Budvar – Rudolf Ammersin GMBH.
|
|
|
Kasu horretan, erosleak 240.000 euroen %7 ordainduko dio Ogasunari, hau da, 16.800 euro, ordaindu behar zituen 21.000 euroen ordez. Baina erosleak aurrezten duenaz gain, kontuan hartu behar da aitortu ez den dirua diru beltzetik datorrela normalean, jarduera
|
ez
zilegietatik edo aldez aurretik Fiskalari aitortu gabekoetatik. Gainera, enpresa sustatzaileak prezio batean baina beste bati eskritura bat salduz gero, Ogasunari onura gutxiago ekarriko dizkio, eta, beraz, askoz gutxiago ordainduko du Sozietateen gaineko Zerga.
|
|
|
Hurrena, dantzen sailkapen hirukoitza eskaintzen du (Añibarrok  eskaintzen duenaren berdina): a) dantza zilegiak, sexu  nahasketarik gabe eta era tolesgabean egiten direnak; b)
|
ez
zilegiak, hau da, ez garbiak, sexu batekoak zein bietakoak eginak, baina beti ere asmo lizunekin eta era lotsagarrian: dantza hauek berez dira bekatu; c) neska mutilen arteko igandetako plaza dantzak(" Bizkai dantza luzea" deitzen dio Añibarrok), hasieran asmo txarrik gabe egiten badira ere, normalean okerrerako bidetik jotzen dutenak:
|
|
|
Egia hori lege zibil eta kanonikoen oinarria da, eta, horregatik, legeok halako harremanen kontrakoak izan behar dira. Arrazoi berberaren ondorioz, legeok oinarri hori izan behar dute kontuan, harreman
|
ez
zilegietatik jaiotakoen egoera zehazterakoan.
|
|
2004
|
|
|
Esangura tekniko juridikoan, prozesuen izaera sumarioari dagokionez, legeak xedatu du honako epai hauek ez dutela gauza epaituaren indarrik: edukitzaren edo ukantzaren berehalako babesa eskatzeko prozesuetan, horiek amaiarazten dituzten epaiek; jabetza intelektualaren eta industria jabetzaren artzeagatik maizterra botatzeari buruz edo finka berreskuratzeari buruz ebazten duloko jarduera
|
ez
zilegiak utzarazteko eskaeretan, horiek ebazten dituzten epaiek; obra berri edo aurrizkoen aurrean berehalako babesa emateko epaiek; errenta edota alogera ez ordainten epaiek; eta, orobat, inskribatutako eskubide errealen eragingarritasunari buruzko epaiek, horien aurka jartzen direnen edo eskubideon erabilera nahasten dutenen aurka, aurka jartzea edo nahasmendua justifikatzen duen eta inskribatu... Aitzitik, eragingarritasunik ezaren, segurtasun juridikorik ezaren eta prozesuan gorabehera gehiegi izatearen esperientziak gomendatzen du prozedura sumario gisa ez itxuratzea, maizterra botatzeko uziaren oinarri gisa, prekario egoera alegatzen dutenak.
|
|
|
11) Prozesuetan, jabetza intelektualaren arauak hausteari buruzko demandak egikaritzen direnean, arau haustea non gauzatu, edo arau haustearen zantzuak non egon, edo ale
|
ez
zilegiak non egon, eta toki horretako auzitegia izango da eskuduna, demandatzaileak hala aukeratuta.
|
|
|
2 Aurreko paragrafoan aipatu ebazpenaren aurka, birjartze errekurtsoa bakarrik jar daiteke. Errekurtso hori epaiketa edo ikustaldi ekitaldian bertan jarri, deari, froga
|
ez
zilegia berriro aurkaratzeko, behin betiko epaia gora jotzean. bideratu eta ebatziko da; horrek ez dio kalterik egingo alderdiek duten eskubi
|
|
|
8)
|
Ez
zilegitzat jotzen den jardueraren bidez lortu sarreretan kontu hartzea eta sarrerok gordailutzea; hori egingo da, demandan erreklamatzen bada jarduera hori debekatzea nahiz uztea. Halaber, jabetza intelektuala ordaintzeko kopuruak zainpean uztea edo gordailutzea ere.
|
|
|
Kautela neurriak eskatzen badira jarduera
|
ez
zilegiak debekatzeko edo bukarazteko demandekin hasitako prozesuetan, auzitegiari proposa dakioke, presaz eta eskabide idazkia helarazi gabe, txostenak eskatzea edo eskatzaileak ekar nahiz gauza ezin ditzakeen ikerketak agintzea, ikerketok beharrezkoak badira eskabidea ebazteko.
|
|
|
Horregatik, LDZri eskatzen dio politika hori azter dezala eta aipatu konpainien aurkako zehapen espedientea ireki dezala. Dacio Alonso elkarte horretako bozeramaileak prentsaurrekoan adierazi zuenez, “erabat errepikakorra,
|
ez
zilegia eta bidegabea” da hiru petrolio enpresa horiek ohiko zerbitzua autozerbitzua duten gasolindegiek ordezkatu dutela, %75era arte, eta erregaiaren prezioa berdin berdina dela bietan, eta hori “neurrigabea” da, kontuan hartuta kontsumitzaileak bere ardurapeko zerbitzuetatik edo zerbitzuetatik eratorritako kalteak jasotzen dituela. Alonsoren esanetan, erregaiaren prezio berak mantentzeak, bai gasolindegiek autozerbitzuaz funtzionatzen badute, bai profesional batek hartzen baditu, “gehiegizko aurrezkia” dakar petrolio ontzientzat, eta UCEk bost euro zentimo ordaindu ditu erregai litro bakoitzeko.
|
|
2005
|
|
|
Ikusiko dugun moduan, Alardearen inguruko eztabaidan komunikabideekparte hartzaileak zilegi edo
|
ez
zilegi egiten dituzte, jendarte eragileak epaitzendituzte, politikariak goraipatu edota erakundeak txikitzen dituzte, betiere euren irakurle eta ikusleen profila zein den kontuan edukita; horrela, Alardeari buruzko eztabaidaren diskurtsoaren egitura aukeraketa ideologiko bat da eta ez, hala beharkolukeen arren, guztiz ezberdinak diren bi ideologien arteko erdikaria. Gatazka honenbarnean dauden hiritar eta jendarte eragileei ez zaie gertakari hau oharkabean pasaeta, aztertutako egunkarietako orriak ikusita, gatazkak izan duen bilakaeran komunikabideek pisu handia izan dutela onartzen dute:
|
|
|
Delitugilea ez da familia, gizarte arazo edota arazo patologikoen ondorioz delitua egiten duen pertsona, baizik eta guztion kaltetan jarduera deliktiboa aukeratu duen gizabanako arrunta, berekoia, onura jakin bat atera nahian. Delitugileak gu guztioi aldea modu
|
ez
zilegian atera nahi digu. Delitugile arrisku iturri bilakatzen da, gu mehatzatzen gaituena, eta ñabardurarik gabe (zero tolerantzia) kontrolpean jarri beharra dago:
|
|
|
Legearen testuak honela dio: “Etxebizitza edo lokalaren jabeari eta okupatzaileari ez zaie onartzen estatutuetan debekatutako jarduerak egitea, finkari kalte egiten diotenak edo jarduera gogaikarri, osasungaitz, kaltegarri, arriskutsu edo
|
ez
zilegiei buruzko xedapen orokorrak urratzen dituztenak”. Baina artikulu hau komunitatearen arauen kontrakoak ez diren jarduerez arduratzen da, administrazio arau orokorren aurkakoak diren jarduerez, autonomikoak nahiz udalekoak izan.
|
|
|
Panpinen etxeak, auto zaharrak, erlojuak, filmak, liburuak… Udatik bueltan, bilduma ugari eta askotarikoak ateratzen dira merkatura. Heterogeneotasunaz gain, kontuan hartu beharreko praktika
|
ez
zilegiak eta oso arruntak dira. Merkaturatzeko oso prezio merkea eta publizitate handia dira salmenta teknika nagusiak.
|
|
|
Izan ere, gatazka kolektibo bat konpontzeko alderdi guztiak aintzat hartu eta alderdi guztiei entzun behar zaie. Herritarrik gabe, politikak ez dira ez eraginkorrak
|
ez
zilegiak izango; eta administrazio errazlerik gabe, ez da egiturak koordinatzeko modurik ez administrazioak berak dituen hainbat baliabidetara iristeko aukerarik izango, konponbiderantz pauso sendoak egiteko unean.
|
|
|
Modu horrek, bistan da, ez du beti emaitza ona ekarri. Arrazoi berberaren ondorenez, bi muturrei medikuntza aplikatu behar izan zitzaien, oro zilegi izan ez zedin, eta, alderantziz, oro
|
ez
zilegi ere izan ez zedin.
|
|
2006
|
|
|
1) ludikoa, 2) kriptikoa, esan nahi baita hizkuntza kode bereziak sortzen direla beste pertsonek ez dezaten hizkuntza hori ulertu, eta 3) nortasun funtzioa, hots, hizkuntza, taldearen ezaugarria bilakatzen dela. Hizkuntza merkatu hori eta bertan erabiltzen den hizkuntza, modu bat da eskola porrotari eta haustura sozialari aurre egiteko baita hizkuntza
|
ez
zilegia baieztatzeko. Horrez gain, hauzo horietako gazte askok beraien gizontasuna adierazteko modu bat bezala ikusten dute.
|
|
|
Kalifikazioaren ondoreak esparru zibilean bakarrik gauzatuko dira, alegia, ondoreok ez dute eraginik izango zigor arloan, eta ez dira hartuko epaitu aurrekotasunaren baldintza gisa, delitu izan daitezkeen jokabideak pertsegitzeko. Gai honetan, legeak
|
ez
zilegi zibil eta penalen arteko banaketa garbiari eutsi dio.
|
|
|
2 Zaintzapeko zirkulazioa edo ematea izango da Espainiako lurraldean zirkulatu edo bertan sartu edo bertatik irtetea, betiere agintariek edo euren agenteek inolako eragozpenik jarri gabe, eta euren zaintzapean, droga toxikoen, gai psikotropikoen edo debekatutako beste gai batzuen sorta
|
ez
zilegiak edo susmopeko sortak, aurreko paragrafoan aipatu ekipo, material eta gaiak, lehen aipatutako gaiak ordezten dituztenak, bai eta Zigor Kodearen 301 artikulutik 304.erakoetan nahiz 368 artikulutik 373.erakoetan tipifikatutako delitu jardueren ondoriozko ondasunak eta irabaziak ere, aipatu droga, gai, ekipo, material, ondasun eta irabaziei buruzko delitua zein izan eta delitu horrekin zerik...
|
|
|
26). Hori dela eta, helburu zile juridiko horrekin (Mugaz Gaindiko Telebistaren Legeak zeharkako publizitateaz ematen duen definizioarekin? 3.e. artikulua?); izan ere, publizitate mota hori, enpresa edo firmaren epe laburreko produktuak sustatzeaz gain, merkatuko irudia sendotzen ere saiatzen da, helburu zilegiak betetzeko eta enpresaren iraupena lorgia duen publizitate korporatiboa
|
ez
zilegitzat jotzen den zeharkako publizitatearen barruan geratzen da
|
|
|
Beraz, publizitate mota hori (p. korporatiboa)
|
ez
zilegitzat joz gero, baliabideten enpresaren irudi edo izen ona ezin izango bailitzateke publizitate gisa erabili berriak eskuratzeko bidea ixten zaio enpresari, zeharkako publizitatearen barruan enpresaren markak eta zeinu bereizleak ere sartzen baitira, eta horiek ordezkatzen du99.
|
|
|
Esan dugun guztia kontuan hartuz, zeharkako publizitatea
|
ez
zilegia izango da soilik zeharkako identifikazioa erabiliz debekatutako produktu baten publizitatearekiko erlazioa agerian uzten duenean; hau da, debekatutako produktu hori ez da iragarkian azalduko, baina iragarkiaren ezaugarri gehienek produktu hori ekartzen dute gogora (Tato, 2003: 25) 100.
|
|
|
Publizitateak ondorio positiboak izateko, komunikazioa halabeharrez egiazkoa izango da. Horrexegatik joko du PLOk
|
ez
zilegitzat engainuzko publizitatea (PLO 3.b. art.). Bestalde, publizitate jardueran engainua arlo batean baino gehiagotan koka daitekeenez, figura ez zilegi berezi eta autonomo batzuk eratu dira, esate baterako, ezkutuko publizitatea eta publizitate nahasgarria(, publicidad confusionista?) (De la Cuesta, 2002: 142).
|
|
|
Publizitateak ondorio positiboak izateko, komunikazioa halabeharrez egiazkoa izango da. Horrexegatik joko du PLOk ez zilegitzat engainuzko publizitatea (PLO 3.b. art.). Bestalde, publizitate jardueran engainua arlo batean baino gehiagotan koka daitekeenez, figura
|
ez
zilegi berezi eta autonomo batzuk eratu dira, esate baterako, ezkutuko publizitatea eta publizitate nahasgarria(, publicidad confusionista?) (De la Cuesta, 2002: 142).
|
|
|
142). Ikuspegi horretatik abiatuz, hainbat balizko kasu
|
ez
zilegi jo dira berezi eta autonomotzat; horiek engainuzko publizitatearen adar bat besterik ez izanda, publizitate baztertzailea eta testigantza publizitate ez zilegiaren kasuak, besteak beste (De la Cuesta, 2002: 142).
|
|
|
142). Ikuspegi horretatik abiatuz, hainbat balizko kasu ez zilegi jo dira berezi eta autonomotzat; horiek engainuzko publizitatearen adar bat besterik ez izanda, publizitate baztertzailea eta testigantza publizitate
|
ez
zilegiaren kasuak, besteak beste (De la Cuesta, 2002: 142).
|
|
|
Legediaren arabera, publizitatearen engainuzko elementua mezuan kokatzen denean elementu
|
ez
zilegi hori kentzen bada, bai nahita, bai eraginda?, publizitatea zilegi bihurtuko da. Hori dela eta, engainuzko publizitatea desleiala ere izan daiteke eta hainbat produktu, zerbitzu, jarduera edo zerbitzuren araudi bereziaren aurkakoa (PLO 3.b. eta c. artikuluak) (Santaella, 1989:
|
|
|
Hori dela eta, engainuzko publizitatea desleiala ere izan daiteke eta hainbat produktu, zerbitzu, jarduera edo zerbitzuren araudi bereziaren aurkakoa (PLO 3.b. eta c. artikuluak) (Santaella, 1989: 171) 102 Dena den, PLOren 4 artikuluak ez du kokatzen izaera
|
ez
zilegia mezuaren edukian bakarrik, eta beste kasu batzuk ere ez zilegitzat joko ditu, ezkutuko publizitatea, esaterako. Ezkutuko publizitatearen kasuan, hartzaileari uste okerra eragiten edo sorrarazten dionean gertatuko da engainua, hartzaileek ez baitakite zehatz mehatz jasotzen duten mezuak publizitate izaerarik duen ala ez (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
Hori dela eta, engainuzko publizitatea desleiala ere izan daiteke eta hainbat produktu, zerbitzu, jarduera edo zerbitzuren araudi bereziaren aurkakoa (PLO 3.b. eta c. artikuluak) (Santaella, 1989: 171) 102 Dena den, PLOren 4 artikuluak ez du kokatzen izaera ez zilegia mezuaren edukian bakarrik, eta beste kasu batzuk ere
|
ez
zilegitzat joko ditu, ezkutuko publizitatea, esaterako. Ezkutuko publizitatearen kasuan, hartzaileari uste okerra eragiten edo sorrarazten dionean gertatuko da engainua, hartzaileek ez baitakite zehatz mehatz jasotzen duten mezuak publizitate izaerarik duen ala ez (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
143). Horixe bera gertatzen da publizitate estatikoarekin (product placement delakoarekin), hainbat produktu edo objektu telesaio jakin batean sartzen direnean, PLOren 11 artikuluaren identifikazio printzipioa urra liteke; izan ere, hartzaileak ezin du ziurtatu publizitatearen aurrean dagoen ala ez, eta ondorioz, iragarkiak izaera
|
ez
zilegia izango luke (Vicent, 2002: 619).
|
|
|
Hori dela eta, publizitate mota horren engainuzko elementua, mezuan oinarritu beharrean, komunikatzeko moduan jasoko da. Publizitate mota horren helburua eta
|
ez
zilegi izatearen arrazoia publizitate mezua ezkutatzea edo estaltzea da, ez du izaera publizitarioa agerian utzi nahi, eta, hala, hartzaileek ez dituzte hartuko publizitate mezuari aurre egiteko dagozkien neurri psikologikoak. Iragarki konbentzigarria modu horretan aurkezteari susmo txarrez begiratzen zaio; izan ere, publizitatea jasotzean hartzailea ahulago dago, eta konturatu gabe jaso du mezu hori (De la Cuesta, 1995:
|
|
|
Legearen eta engainuzko zuzentarauaren kontzeptuak alderatuz gero, konturatuko gara oso antzekoak direla, beharbada hobe zitekeen zuzentarauaren testu bera hartu izana, zehatzagoa baita; hau da, publizitate mezua
|
ez
zilegia izango da bere «engainuzko izaera dela eta» (frogatzen oso zaila, bestalde) (De la Cuesta, 1995: 140; 2002:
|
|
|
Engainuzko publizitatearen legezko definizioa, dena den, ia ia bat dator zuzentarauarenarekin (2.2 art.); izan ere, engainuak sorrarazten duen uste okerra besterik ez dute aintzat hartzen bi arau horiek, eta sor dezakeena ere
|
ez
zilegitzat joko dute (Lema, 1995b: 871; De la Cuesta105, 2002:
|
|
|
14). Definizioaren atal honek klausula orokor baten balioa eta izaera du; beraz, berdin dio zein euskarri edo hedabide erabiltzen den, idatzia, ahozkoa, irudizkoa edo entzunezkoa?; mezuak engainuzko izaera badu, publizitate
|
ez
zilegia izango da (García Cruces, 1998: 459).
|
|
|
Doktrinak engainuzko publizitatea jasotzen duen araua kritikatzen du, lehiakidearen eta hartzaileen babesak desberdintzat jotzen dituelako, eta arauaren izaera
|
ez
zilegia eta lehiaketa babesten duen araudia bereizten dituelako. Horixe da akatsa, hain zuzen; izan ere, hartzaileen interesak eta lehiakideenak ezin dira bereizi, lehiakide baten interesak urratzen direnean hartzaileenak ere urratzen baitira (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
1991ko Lehiaketa Desleialaren Legea indarrean jarri zenez geroztik, ez dago inolako arrazoirik bereizketarik egiteko engainuzko publizitatearen eta lehiaketa
|
ez
zilegiaren artean: PLOren 3.b. eta 4 artikuluek engainuzko publizitatea jasotzen dute, eta LDLk, berriz, engainuzko ekintzak jasotzen ditu 7 artikuluan; gainera, PLOk baino malguago eta zabalago108 LDLk ez zuen PLO espresuki indargabetu, baina balizko kasu berberak arautu zituen lege berriak; hori dela eta, Publizitatearen Lege Orokorra osorik indargabetu ez bazen ere, esan dezakegu hainbat artikulu espresuki aipatu gabe indargabetu zirela; beraz, egungo ikuspuntutik, LDL lehenetsi da (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
Aditu horrek dioenez, pentsa liteke PLOren lehiaketa
|
ez
zilegia jasotzen duten arauak, bederen, LDLren ondorioz indargabetuta daudela.
|
|
|
Hori dela eta, ez da emaitzazko figura bat(, figura de resultado?), aurretiko babesa ematen duena baizik. Horrek esan nahi du nahikoa dela kaltea sortzeko aukera egotea; hau da, nahiz eta hartzaileak publizitatearen eraginez ondasun bat erosi kalterik jasan gabe, publizitatea engainuzkoa eta
|
ez
zilegia izan daiteke kasu horretan ere (Feliu eta Bendito, 1989: 3.623; Massaguer, 1999:
|
|
|
Hirugarren Atala Publizitate
|
ez
zilegia
|
|
|
8 Publizitate
|
ez
zilegia
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorrak II. Tituluko 3 artikuluan erregulatzen du publizitate
|
ez
zilegia, balizko lege hausteak bost ataletan jasotzen dira; hau da, legeak ez dio publizitate zilegia zein den, baizik eta baldintza jakin batzuk betetzen ez dituen publizitatea ez zilegitzat jotzen du. Hiru dira baldintza horiek:
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorrak II. Tituluko 3 artikuluan erregulatzen du publizitate ez zilegia, balizko lege hausteak bost ataletan jasotzen dira; hau da, legeak ez dio publizitate zilegia zein den, baizik eta baldintza jakin batzuk betetzen ez dituen publizitatea
|
ez
zilegitzat jotzen du. Hiru dira baldintza horiek:
|
|
|
246). Hori dela eta, 3 artikuluaren a), d) eta e) ataletan, legezkotasun printzipioa eta Konstituzioaren aginduak betetzen ez dituzten kasuak jasotzen dira, publizitate
|
ez
zilegia stricto sensu (publizitate debekatua) sortzen duten egoerak, hain zuzen; besteak beste, Konstituzioan jasoriko eskubide eta balioen aurkako publizitatea, publizitate subliminala, eta arau berezien aurkako publizitatea. Legearen 3 artikuluaren b) eta c) ataletan, berriz, engainuzko publizitatea eta publizitate desleiala (konparatiboa ez zilegia barne) agertzen dira, hurrenez hurren (De la Cuesta, 1995:
|
|
|
Hori dela eta, 3 artikuluaren a), d) eta e) ataletan, legezkotasun printzipioa eta Konstituzioaren aginduak betetzen ez dituzten kasuak jasotzen dira, publizitate ez zilegia stricto sensu (publizitate debekatua) sortzen duten egoerak, hain zuzen; besteak beste, Konstituzioan jasoriko eskubide eta balioen aurkako publizitatea, publizitate subliminala, eta arau berezien aurkako publizitatea. Legearen 3 artikuluaren b) eta c) ataletan, berriz, engainuzko publizitatea eta publizitate desleiala (konparatiboa
|
ez
zilegia barne) agertzen dira, hurrenez hurren (De la Cuesta, 1995: 129; 2002:
|
|
|
Lehenago aztertu dugun publizitate mezuaren kontzeptuak balio digu publizitate
|
ez
zilegiaren kontzeptu orokorra eta publizitate mezu ez zilegia bereizteko. Publizitate ez zilegiaren kontzeptu orokorra, ikuspegi juridiko teknikotik, publizitate debekatuarekin dator bat (PLOren 3.1 artikuluaren a), d) eta e) atalekin); hau da, kasu horietan guztietan, komunikazio prozesu osoa debekatzen da, komunikatzen dena edozer delarik ere.
|
|
|
Lehenago aztertu dugun publizitate mezuaren kontzeptuak balio digu publizitate ez zilegiaren kontzeptu orokorra eta publizitate mezu
|
ez
zilegia bereizteko. Publizitate ez zilegiaren kontzeptu orokorra, ikuspegi juridiko teknikotik, publizitate debekatuarekin dator bat (PLOren 3.1 artikuluaren a), d) eta e) atalekin); hau da, kasu horietan guztietan, komunikazio prozesu osoa debekatzen da, komunikatzen dena edozer delarik ere.
|
|
|
Lehenago aztertu dugun publizitate mezuaren kontzeptuak balio digu publizitate ez zilegiaren kontzeptu orokorra eta publizitate mezu ez zilegia bereizteko. Publizitate
|
ez
zilegiaren kontzeptu orokorra, ikuspegi juridiko teknikotik, publizitate debekatuarekin dator bat (PLOren 3.1 artikuluaren a), d) eta e) atalekin); hau da, kasu horietan guztietan, komunikazio prozesu osoa debekatzen da, komunikatzen dena edozer delarik ere. Tabakoa eta 20º tik gorako alkoholdun edarien telebista publizitatea izan liteke horren adibiderik adierazgarriena, PLOren 8.5 artikuluan debekatuta baitaude.
|
|
|
Publizitatearen izaera komunikatiboari eta publizitate mezuari begiratuz gero, publizitate
|
ez
zilegia eta debekatua pareka daitezke zenbait kasutan. Mota horretakoa izango da, hain zuzen, Konstituzioan jasotzen diren pertsonaren duintasun, eskubide eta balioen aurkako publizitatea, bereziki emakumeari, gazteriari eta umeei dagokiena (De la Cuesta, 1995:
|
|
|
156). Beraz, Konstituzioan agertzen diren eskubide eta libertateen aurkakoa izango da publizitate
|
ez
zilegia, bai Konstituzioaren berezko arauen kontra doalako bai arau horiek garatzen dituzten legeen aurkako publizitatea delako, besteak beste, ohorea, intimitatea, norberaren irudia, haurrak eta gazteak babesten dituen araudia urratzen dituelako (EK 18 eta 20.4 artikuluak). Era berean, 1/ 2004ko Genero Biolentziaren aurkako Babes osorako Neurrien Legeak PLOren 3.a. artikuluaren testua aldatu zuen emakumeari buruzko babesa zehaztuz.
|
|
|
Era berean, 1/ 2004ko Genero Biolentziaren aurkako Babes osorako Neurrien Legeak PLOren 3.a. artikuluaren testua aldatu zuen emakumeari buruzko babesa zehaztuz. Hau da,
|
ez
zilegiak izango dira emakumearen irudia gutxietsi eta haren gorputza, osorik edo zatika, agerian uzten duten iragarkiak sustatu nahi den produktuarekiko inolako loturarik izan gabe. Halaber, emakumearen irudia biolentzia sorraraz dezaketen portaerekin erlazionaturik azaltzen duten iragarkiak ere Genero Biolentziaren Legearen aurkakoak izango dira.
|
|
|
Halaber, PLOren 3.a. in fine artikulua ere kritikatu izan da oso zaila delako zehaztea zer den ekintza «bereziki»
|
ez
zilegia izatea; ez da ulertzen zer egin behar den publizitatean pertsona jakin batzuen duintasuna bereziki urratzeko eta beste batzuena edo denona ez kaltetzeko, hau da, ez da batere erraza pertsonak bereiztea edo duintasunaren arabera desberdintzea. Izan ere, ikuspegi horretatik, publizitatearen eremuan emakumezkoen alde proposatzen den babes berezia ere eztabai dagarria liteke, emakumea eta gizona bereiztea diskriminatzailea izan baitaiteke.
|
|
|
Izan ere, ikuspegi horretatik, publizitatearen eremuan emakumezkoen alde proposatzen den babes berezia ere eztabai dagarria liteke, emakumea eta gizona bereiztea diskriminatzailea izan baitaiteke. Hala eta guztiz ere, berriro esan beharra dago ordenamendu juridikoak badituela arau anitz subjektu batzuen (ume, gazte eta emakumeen) babesa bermatzea helburu dutenak, publizitate
|
ez
zilegiaren konbentzigarritasunari aurre egiteko subjektu horiek ahulago diruditelako ziur asko.
|
|
|
|
Ez
zilegiak izango dira emakumearen irudia gutxietsi eta haren gorputza, osorik edo zatika, agerian uzten duten iragarkiak sustatu nahi den produktuarekiko inolako loturarik izan gabe. Halaber, emakumearen irudia biolentzia sorraraz dezaketen portaerekin erlazionaturik azaltzen duten iragarkiak ere Genero Biolentziaren Legearen aurkakoak izango dira (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
Edonola ere, publizitate
|
ez
zilegia, bai ikuspegi hertsitik (publizitate debekatua) bai ikuspegi zabaletik aztertuta, ordenamendu juridikoan jasotzen da. Oinarrizko eskubideak jasotzen dituen araua da Konstituzioa; eskubide berezi horien babesa beste lege batzuek garatzen dute eta lege hausteak zigortu.
|
|
|
618) 85 Hori dela eta, Konstituzioak berak bakarrik jasoko ditu aurreko mandatu horren salbuespenak (pertsonaren oinarrizko eskubideak. EK 10 eta 14 artikuluak? eta nortasunaren eskubideak? 18 artikulua?), eta, horregatik, publizitate komunikazioaren nukleoaren izaera
|
ez
zilegia lege edo erregelamendu maila duen arau baten bidez jasoko da (Santaella, 2003: 157).
|
|
|
Esandako guztia kontuan hartuz, esan daiteke publizitate debekatua publizitate
|
ez
zilegia dela, eta haren izaera ez zilegia mezuaren edukiari zein formari dagokiela. Izaera ez zilegi hori hedabideak eginiko hedapenean (tabakoaren telebista publizitatearen kasuan) edo mezuaren edukian (telebistan ideia filosofiko, politiko edo erlijiosoak zabaltzea) egon daitekeenez, izaera hori ezin zaio subjektu jakin eta zehatz bati (iragarle edo hedabideari, alegia) egotzi.
|
|
|
Esandako guztia kontuan hartuz, esan daiteke publizitate debekatua publizitate ez zilegia dela, eta haren izaera
|
ez
zilegia mezuaren edukiari zein formari dagokiela. Izaera ez zilegi hori hedabideak eginiko hedapenean (tabakoaren telebista publizitatearen kasuan) edo mezuaren edukian (telebistan ideia filosofiko, politiko edo erlijiosoak zabaltzea) egon daitekeenez, izaera hori ezin zaio subjektu jakin eta zehatz bati (iragarle edo hedabideari, alegia) egotzi.
|
|
|
Esandako guztia kontuan hartuz, esan daiteke publizitate debekatua publizitate ez zilegia dela, eta haren izaera ez zilegia mezuaren edukiari zein formari dagokiela. Izaera
|
ez
zilegi hori hedabideak eginiko hedapenean (tabakoaren telebista publizitatearen kasuan) edo mezuaren edukian (telebistan ideia filosofiko, politiko edo erlijiosoak zabaltzea) egon daitekeenez, izaera hori ezin zaio subjektu jakin eta zehatz bati (iragarle edo hedabideari, alegia) egotzi. Ikuspegi hori, hain zuzen, islatu da publizitatea onartzeko erakunde publiko guztiek emandako arauetan, bai estatuko araudian baita autonomia erkidegokoetan ere (Santaella, 2003:
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorraren 3.d. artikuluan, publizitate subliminala
|
ez
zilegitzat jotzen da. Gaur egun, publizitatearen azpiko jokaera ilun bat zehazteko balio digu subliminal kontzeptuak, ezin baita edozein jokaera subliminaltzat hartu.
|
|
|
Publizitate subliminala publizitate
|
ez
zilegia izanik (PLO 3.d. eta 7 art.) ezkutuko publizitatea bezala, esan daiteke publizitate desleiala dela. Mezua ezkutuko publizitatearen bitartez jasotzen dutenak ez dira konturatzen publizitate mezu bat denik, bere publizitate izaerari buruzko zalantzak dituzte (PLOren identifikazio printzipioa urratuko luke? 11 artikulua?), baina, berez, mezua ikusi edo jaso egiten dute.
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorraren 1 artikuluaren arabera, legeak berak eta beste araudi berezi batzuek ere erregulatuko dituzte publizitate jarduerak; ondorioz, honako jokaera hau jasotzen da PLOren 3.e. artikuluan: «hainbat produktu, ondasun, jarduera edo zerbitzuren publizitatearen araudiaren aurkako publizitatea», hain zuzen,
|
ez
zilegitzat joko da.
|
|
|
Aditu horrek dioenez, mezuak sortzen duen uste okerraren eta kontsumitzailearen erosteko erabakiaren artean ez da erlazio zuzenik behar, nahikoa da iragarkiak kontsumitzaileari itxaropenak sortzea, eta, ondorioz, promozio horretan interesa sorraraztea; aztertutako Citroën kasuari begiratuz, ez da kontratu bat sinatu behar publizitatearen engainuzko izaera
|
ez
zilegitzat hartzeko, baizik eta nahikoa litzateke hartzailea kontzesionarioan sartzea iragarkiak engainua sortu duela esateko. Berdin
|
|
|
Horregatik, egiazkotasun printzipioaren arabera, mezua bere testuinguruan interpretatu behar da. Egia osoa esaten ez denean, mezua
|
ez
zilegitzat joko da, baina soilik sortzen duen uste okerra esanguratsua denean (Fernández Novoa, 1989: 272) 121.
|
|
|
Hirugarren atala: Publizitate
|
ez
zilegia 155
|
|
|
8 PUBLIZITATE
|
EZ
ZILEGIA 157
|
|
|
9 PUBLIZITATE
|
EZ
ZILEGIAREN KONTROL JUDIZIALA 217
|
|
|
Publizitate
|
ez
zilegiaren inguruko ekintzak 218
|
|
|
Publizitate
|
ez
zilegia dela eta, ekintzak gauzatzea 222
|
|
|
Publizitate
|
ez
zilegiagatik ekintzak gauzatzeko
|
|
|
Publizitate Zuzenbidean lantzen diren gaiak honakoak dira: Publizitate Zuzenbidearen kontzeptu nagusiak; subjektuak; publizitate kontratazioa; publizitate
|
ez
zilegia; publizitate ez zilegiaren kontrol judiziala eta publizitatearen autorregulazioa.
|
|
|
Publizitate Zuzenbidean lantzen diren gaiak honakoak dira: Publizitate Zuzenbidearen kontzeptu nagusiak; subjektuak; publizitate kontratazioa; publizitate ez zilegia; publizitate
|
ez
zilegiaren kontrol judiziala eta publizitatearen autorregulazioa.
|
|
|
Hirugarren atalari dagokionez, publizitate
|
ez
zilegia aurkezten da bost ataletan sailkaturik: Konstituzioa eta bertan azaltzen diren balio eta eskubideen aurkako publizitatea, engainuzkoa, desleiala, subliminala eta arau berezien aurka doan publizitatea.
|
|
|
Publizitatearen hedapena dela eta, hedabideek duten erantzukizuna legeei eta kontratu arauei dago lotua36 PLOren 13 artikuluaren arabera, hirugarren alderdien aurrean, berriz, publizitate mezu
|
ez
zilegia zabalduz gero, iragarle eta publizitate agentziarekin batera erantzukizun solidarioa edo mankomunatua izan lezakete hedabideek (Espinosa, 2001: 39).
|
|
|
Oinarrizko eskubide horiek markatzen dituzten bideei jarraituz, gauzatutako publizitatea legezkotzat hartuko da, eta, era berean, mesedegarria izango da. Alderantziz, bide horietatik kanpo gauzatzen den publizitatea gaitzetsiko da eta, aldi berean,
|
ez
zilegitzat joko da, publizitate jardueraren legezkotasunak zenbait muga edo barrera jasaten baititu: adibidez, nortasunaren eskubideak.
|
|
|
Halaber, oso interesgarria da ezagutzea zer esanahi duen publizitateak Zuzenbide Penalean. Nahiz eta, esan dugun bezala, publizitate komunikazioak oinarrizko bi eskubide dakartzan, informazio eskubidea eta enpresa askatasunaren eskubidea, hain zuzen?, eskubide horien norainokoak esango digu eskubide horiek bortxatuz egindako publizitate jarduera
|
ez
zilegitzat jo daitekeela. Aurrerago ikusiko den bezala, zilegia ez den publizitatea, zilegiak ez diren egintzen araudiaz arduratzen den legediaren alderdiarekin lotu da.
|
|
|
Aurrerago ikusiko den bezala, zilegia ez den publizitatea, zilegiak ez diren egintzen araudiaz arduratzen den legediaren alderdiarekin lotu da. Hala, zuzenbide pribatura jo dugu lehentasunez, eta, halaber, beharbada, publizitate
|
ez
zilegiaren hipotesiaren arabera, zigortzailea den Zuzenbide Administratibora.
|
|
|
Azkenik, PLOk bere erregulaziotik kanpo uzten du partikularrek egindako publizitatea, hau da, profesionalak ez direnena, eta soilik aztertzen du profesionalek eta enpresaburuek egindako publizitatea, berezko jarduerarako mesedegarria denean?. Baztertze horrek bidegabea dirudi, partikularrek ere kontrata baititzakete iragarkiak zilegi ez diren negozio egintzak egiteko, eta legearen menpe ez daudenez, ez dituzte publizitate adierazpen
|
ez
zilegien aurka borrokatzeko legeak ezartzen dituen defentsa bideak jasan; hala, publizitatearen hartzaileengan babes eza sortzen da (Pino, 1992: 27).
|
|
|
betoa jartzen zaio. Hori dela eta, enpresaburuak edo profesionalak ez direnek egiten duten publizitate jarduera
|
ez
zilegiak lehiaketa desleialaren balizko kasuak badakartza, Lehiaketa Desleialaren Legean aurreikusitako babes neurriek kontrola ditzakete, zeren eta haren 3 artikuluan aurreikusitako aplikazio eremu subjektiboa «merkatuan diharduen pertsona fisiko edo juridiko orori zabaltzen baitzaio»; hau da, profesionalak edo enpresaburuak ez diren pertsona partikularrei ere bai, nahiz eta «lehiaketa deslei...
|
|
|
betetzen ez dituen edozein publizitate komunikazio ezin dela publizitatetzat hartu. Beraz, kontratazioa era zuzenean edo zeharkakoan sustatzera zuzenduta dauden publizitate komunikazioei soilik izango zaizkie aplikagarri publizitate
|
ez
zilegiari buruzko PLOren xedapenak.
|
|
|
Zuzentarauaren ikuspegitik omisioa espresuki jasotzeak ondorio okerrak izan ditzake, legearen interpretatzaileak oker joka baitezake. Ondorioz, hainbat kasu aldez aurretik zedarritutako kontzeptu zehatz eta hertsi horren barruan koka daitezke, testuingurua behar bezala aintzat hartu gabe, eta zilegiak izan daitezkeen jokaerak
|
ez
zilegitzat har daitezke (De la Cuesta, 1995: 142; Lema, 1995b:
|
|
|
Europako Zuzenbidearekin alderatuz gero esan dezakegu Espainiako Zuzenbideak publizitate komunikazioaren omisioa jorratu zuenean erdibideko tesiari edo moderatuari jarraitu ziola; hau da, Alemaniako eta Danimarkako Zuzenbidean bezalaxe, publizitatean gerta daitekeen omisioa ez da per se
|
ez
zilegia. Izaera hori hartuko du soilik honako bi baldintza hauek betetzen direnean:
|
|
|
AEBko zuzenbidean agertzen den omisioari buruzko kasu esanguratsua aipatzen du aditu horrek, Keele Hair versus Federal Trade Comission kasua, alegia, 1960ko otsailaren 17an Bosgarren Zirkuituko Apelazio Auzitegiak konpondu zuena. Auzitegiak
|
ez
zilegitzat jo zuen burusoiltzearen aurkako produktu bat, merkaturatzen zuen iragarkiak gizonezkoen burusoiltzearen aurkako produktua zela ez zioelako eta ez zuelako zehazten ez zela egokia denontzat (gizonentzat eta emakumeentzat). De la Cuesta k (1995:
|
|
|
142; 2002: 154) dioenez, oinarrizkoak diren edo ez diren datuak isiltzeak ez du per se engainuzko izaerarik; izaera
|
ez
zilegia beste arlo batean dago, publizitatea engainuzkoa ez izateko engainua mezuan agertu litzateke, eta isiltzea ematen ez den azalpenetan dago, hain zuzen ere (Santaella, 2003: 158).
|
|
|
129 Linacero k (1996: 217) publizitate
|
ez
zilegiaren kontzeptu berria ematen du, «kontsumitzaile talde bereziei» dagokiena. Hori dela eta, pertsona talde batzuk babesik gabeko egoera berezi batean egoten dira, beren maila kulturalarengatik edo hizkuntza ez ezagutzeagatik.
|
|
|
Halere, jokaera tipikoa zedarritzean, Kodea kritikatu izan da, ez baititu bermatzen herritarren eskubideak zigor arau batek egin lukeen bezala. Ikuspegi horretatik, Publizitatearen Lege Orokorrak adierazpen faltsuak edo egia osoa ez direnak ez ditu beti hartzen publizitate
|
ez
zilegitzat; horregatik, doktrinak ez du ongi hartu Zigor Kodeak egia osoa ez diren adierazpenak delitutzat jotzea testuingurua kontuan hartu gabe edo esanguratsuak diren jakin gabe131.
|
|
|
...eei egiten zitzaien aipamen zuzen edo zeharkakoagatik, hain zuzen ere; halere, gaur egun, gainditu egin da nozio hori eta ez du baliorik, lehiakideei buruzko aipamena ez baita ez zilegia134 Aitzitik, gaur egun, uste dugu norberaren produktu edo zerbitzuen goraipamena egiteko eta besteenak gutxiesteko nolabaiteko baliabidea dela publizitatea, beraz, argudio horrek ez du balio publizitatearen izaera
|
ez
zilegia zehazteko.
|
|
|
Hori dela eta, publizitate baztertzailea
|
ez
zilegia izango da engainuzko izaera badu, publizitate mota horrek ez baitu lehiakideen edo haien produktu edo zerbitzuei buruzko konparaziorik egiten, baizik eta, publizitate konparatiboan ez bezala, norberaren eskaintza lehenetsi egiten da engainuzko izaera duten mezuak erabiliz (De la Cuesta, 2002: 165).
|
|
|
Mezu baztertzaileak forma bat baino gehiago izan ditzake egitura gramatikalari dagokionez; adibidez, maiz, artikulu mugatu jakin bat erabiltzen da edo aditzondo zehatz bat iragarlearen prestazioez ari denean edo konparazioa engainuzkoa erabiltzen denean. Produktu edo zerbitzu baten ezaugarri eta abantaila errealak adierazten direnean, horrela adierazitako publizitatea zilegia izango da, baina, ondasunaren ezaugarriak egiarekin bat ez datozenean, engainuzko publizitate
|
ez
zilegiaren kasu bat izango da (PLO 4 art.) (De la Cuesta, 2002: 165; Tato, 2003:
|
|
|
Ezkutuko publizitatea ondasun edo zerbitzuak kontratatzea eragiten duen komunikazio forma bat da, baina beti egongo da gizarte hedabide jakin bati dagokion informazioaren formak baldintzatuta. Publizitate mota hori
|
ez
zilegia da, ez mezuaren edukiagatik, baizik eta duen formagatik hartzaileari errorea sorrarazten diolako (Fernández Novoa, 1989: 183; Tobío, 2000:
|
|
|
Esan den bezala, ezkutuko publizitatea
|
ez
zilegia da, bere helburuak publizitate mezua gorde edo ezkutatzen duelako, horrelako mezurik egongo ez balitz bezala; hori dela eta, hartzaileak ez du hartuko babes neurri psikologikorik publizitate mezuaren aurka. Ezkutuko publizitateak, ikuspegi horretatik, babesik gabe uzten ditu hartzaileak mezuaren baliabide limurtzaileen aurrean (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
Esanak esan, saio batean produktu bat aurkeztea
|
ez
zilegitzat hartuko da baldin eta bi baldintza betetzen badira; batetik, pertsona, jarduera, produktu edo zeinu bereizleak promozionatzeko helburuarekin azalduko dira telebistan; eta bestetik, publikoak ez du argi jakingo ia jarduera horrek izaera publizitarioa duen ala ez (De la Cuesta, 2002: 168).
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorrak publizitate desleiala
|
ez
zilegitzat jotzen du (3.c. art); publizitate desleialari dagokionez, Espainiako erregulazioa (PLO. 6 art.) Europar Batasuneko Zuzenbideari aurreratzen zaio nolabait140.
|
|
|
Enpresariek merkatuaren aukera berriak ezagutarazteko erabiltzen dute publizitatea, eta, merkatuko lehiarako eta, enpresa jarduera askerako, behar beharrezkoa da. Lehia, beraz, ondasun juridiko babesgarria izango da, eta, horregatik, lehia murrizten duten akordio eta praktika guztiak
|
ez
zilegiak izango dira Lehiaren Zuzenbidearen iritziz (16/ 1989ko Lehiaketa Bebesteko Legea, uztailaren 17koa). Halaber, lehiaketak leiala behar du izan eta horri 3/ 1991ko Lehiaketa Desleialaren Legeak, urtarrilaren 10ekoak, emango dio babesa (De la Cuesta, 2002:
|
|
|
Publizitatearen Lege Orokorraren 6 artikuluak publizitate desleialaren oinarrizko hiru jokaera jasotzen ditu. Lehenik, publizitate iraingarria, bigarrenik, publizitate nahasgarria, eta, hirugarrenik, publizitate konparatibo
|
ez
zilegia (edo para sitarioa). Azkenik, klausula orokor bat sartu du, merkataritzako usadio eta jokaera zuzenekoen aurkako kasuak jasotzen dituena141.
|