|
2000
|
|
|
Gehiago deskribatuz, irudimenezko pertsonaiek
|
ez
dute pertsona bat edo pertsona baten bizitzaren alderdi bat derrigorrez errepresentatzen; gainera, beti ez datozbat ageriko eszenako pertsonaiekin; bertan izan daitezke edota baita honela azalduere: pertsonaiarik ez egotea, pertsonaiaren zatia, pertsonaia zatiez osatua izatea... Batzuetan subjektuaren irudimenezko pertsonaiak daudela ikusten dataldekideengan;, eszena dramatikora bidea irekitzeko modu desegokia?
|
|
2002
|
|
|
Botere harremanen gai honetan, argi dago hizkuntza nagusia modu egokian ezagutzen
|
ez
duen pertsonak egoki hitz egiten duenak baino rol sozial txikiagoa duela gizartean. Adibideak nonahi dira:
|
|
|
Nabarmentasun publikorik
|
ez
duten pertsonen kasuan, ostera, norbanakoaren eskubidea dago informazio askatasunaren gainetik, norbanakoaren ekintzek eta iritziek publikoaren bizimoduan eragin zuzenik ez duten heinean behintzat. Halakok goizeko dutxa buruan gomazko kapela jantzita hartzen duela hedabideen bitartez esateak eta lau haizetara zabaltzeak ez du zentzurik, halako horren piura barregarri suerta daitekeen arren.
|
|
2005
|
|
|
Talde barruko aniztasuna kontuan hartu behar da: askotan lan-taldeetan elkarezagutzen
|
ez
duten pertsonak elkartzen dira. Taldearen kohesioa lortzeko, hezkuntza komunitatean ongi komunikaturik dauden pertsonak beharrezkoak ditugu.
|
|
2007
|
|
|
Sineskeren sare horretan hari bakoitza besteguztien menpe da, eta azande bat ezin da irten sare horretatik, hori baita ezagutzenduen mundu bakarra. Sarea ez da kanpoko egitura bat,
|
ez
du pertsona kanpotikbiltzen, bere gogoaren ehundura bera da... 15.
|
|
2009
|
|
|
Hau da, pertsona bat langabetutzat jotzeko ezinbesteko eta beharrezko baldintza enplegua bilatzea dela pentsa genezake. Hipotesi hau egiaztatzeko, errefusatze teknikan enpleguabilatzen
|
ez
duen pertsona ea langabetua izan daitekeen galdetzen da. Enpleguarenbilakuntza funtsezko elementua bada, erantzuna ezezkoa izango da.
|
|
|
Arestian aipatutako«legezko» errepresio ekonomikoaz gain, beste adierazpen batzuk ere bazituenindarkeriak, esaterako, isunen mehatxuak, diskriminazioa zenbait agiri edolaguntza lortzerakoan (diru-laguntzak, dokumentu ofizialak, familia sorospenaketa errazionamendu liburuxkak) eta matxinatuek oso maiz egiten zituzten derrigorrez lagundu beharra (Plater Bakarreko Eguna, Postrerik GabekoAstelehena, Soldaduen Aldeko Diru-laguntza, Soldaduaren Gabonsaria, etab). Azken kasu horiei dagokienez, diru bilketak alderdi frankistaren baliabide ekonomikoak areagotzeko tresna izateaz gain, gizartea kontrolatzeko era bat ere baziren, ordaintzen
|
ez
zuten pertsonak susmagarri bihurtzen baitziren berehala.
|
|
2010
|
|
|
Depresioa aldartearen nahasmen garrantzitsua da eta pentsamenduan etajokabidean eragiten du. Dementziarik
|
ez
duten pertsona zaharren% 15ek portaeradepresiboa azaltzen du, eta Alzheimer motako dementzia dutenen artean, berriz,% 50ek edo gehiagok. Depresioa edo depresioaren zenbait ezaugarri Alzheimergaixotasunaren lehen sintomak izan daitezke.
|
|
|
Herstura beldur sentsazioa edota berehalako arrisku sentsazioa da, hau da, geroko gertaeren inguruan gehiegizko ardura aurreratu gisa definitzen da. Dementziarik
|
ez
duten pertsona zaharren% 20k herstura azaltzen du, Alzheimer motakodementzia dutenen artean, berriz,% 40k adierazten du. Alzheimer gaixotasunarenlehen aroetan herstura sintomak askotan gertatzen dira dementziarik ez dutenekinalderatuta.
|
|
|
Azken finean, gaixoak zaintzaileari bizitza aldatu dio. Ondoren, kulpa sentimendua dator, gaixorik egotearen errurik
|
ez
duen pertsona batekikoamorrua izanagatik. Kulpa sentimendua, gaixoari garrasi edo errieta egiteagatikere ager daiteke, edota bere bizitza kontrolatzeagatik, bere lehenengo roletatik baztertzeagatik.
|
|
|
Aurrekoarekin lotuta, gose kronikoa murrizten ari da (eguneroko premiakbetetzeko elikagai nahikorik
|
ez
duten pertsonen portzentajearen bidez neurtua) eta2000 bitartean lurralde guztietan egoera hobea zen bitarteanbaino, Mendebaldeko Asian izan ezik. Joera hori 2008 urtean eten egin zen, elikagaien prezioen hazkundeagatik.
|
|
|
Birbanaketa globalaren aurreko jarrera hurrengo faktoreei buruzko ikuspegiakbaldintzatzen du: instituzio globalen egingarritasunak edo desiragarritasunak; nazio estatuari ematen zaion zereginak edo zuzenki harremanik
|
ez
dugun pertsonekiko daukagun kidetasunak. Milanovic-ek politika birbanatzaileak gauzatzekokidetasun kulturalak duen garrantzia azpimarratzen du.
|
|
2011
|
|
|
izateko ezgaituta daude: (1) funtzio judiziala egikaritzeko fi sikoki zein psikoki ezinduak, (2) engainuzko delitu batengatik kondenatuak, errehabilitazioa lortu bitartean, (3) engainuzko delitu bat dela-eta prozesatuak edo erruztatuak, absolbituak izan edo largespen auto bat eman bitartean, (4) eta beren eskubide zibilen egikaritza osoa
|
ez
duten pertsonak.
|
|
|
Bereizi egin behar dira estilo eskizoidea duen pertsona eta nahaste eskizoidea duena. Nahastea duenak
|
ez
du pertsona arteko harremanetan gozatzen, baina estilo hori duen pertsona besteekin erlazionatzeko gai da, beharrezkoa denean, jarduera bakartietan gehiago gozatzen badu ere. Estiloa duena gai da besteekin harremanean jarduteko, helburu jakin batzuk lortzearren.
|
|
|
nortasun paranoidearen nahastea jasateko arriskua handiagoa da eldarniozko nahastea duten pertsonen lehen mailako senitartekoen artean, eskizofrenia dutenen edo kontrolekoen senitartekoen artean baino (Kendler, Masterson eta Davis, 1985). Eskizofrenia duten pertsonen ahaideen artean nortasun paranoidearen nahastea gehiagotan agertzen da, eskizofreniarik
|
ez
duten pertsonen ahaideen artean baino (Bernstein, Cohen, Velez, Schwab Stone, Siever eta Shinsato, 1993).
|
|
|
Komunikabideetan maiz aipatzen diren nahasteetako bat eskizofrenia da, eta, normalean, nahaste horrekin lotutako mezu negatiboak bidaltzen zaizkio biztanleriari. Hainbat ikerketa lanek aditzera eman dutenez, eskizofrenia duten pertsonak ez dira beste pertsonak baino bortitzagoak, indarkeria aurrekaririk ez badute izan edota alkohola eta bestelako drogekin arazorik izan ez badute behintzat (azken kasu horietan, nahaste psikologikoak
|
ez
dituzten pertsonek bezalaxe, biolentzia erabili dezakete). Eskizofrenia duten pertsona gehienek ez dute erailketa bortitzik gauzatzen, eta erailketa bortitz gehienak ez dituzte eskizofrenia duten pertsonek gauzatzen.
|
|
|
Genetikaren esparruan egindako ikerketek aditzera eman dutenez, familian eskizofrenia pairatzen duten pertsonak dituztenek nahastea jasateko besteek baino arrisku handiagoa izaten dute. Nathan, Gorman eta Salkind en (2005) arabera, familian eskizofreniaren aurrekariak
|
ez
dituzten pertsonek nahaste hori nozitzeko% 1eko probabilitatea duten bitartean, familia aurrekariak dituztenen kasuan probabilitate horrek gora egiten du. Autore horiek diotenez, aitak edota amak eskizofrenia badute, seme alabek ere nahastea nozitzeko duten probabilitatea% 12koa izaten da, baina bi gurasoek baldin badute nahastea, probabilitate hori% 39ra igotzen da.
|
|
|
Familia batzuetan kideen arteko harremanak korapilatsuak eta liskartsuak izaten dira (kritikak, etsaitasuna, atsekabea, gehiegizko babesa, etab. ohikoak izaten dira), eta, harreman mota horiek ere ez dira batere lagungarriak izaten eskizofreniaren agerraldia sustatu dezaketelako edota nahastea duen pertsonaren errekuperazioa oztopatu. Familiarekin kalitate txarreko harremanak izateaz gain, ingurune sozial apropos eta atsegin bat
|
ez
badu pertsonak, egoera hori are kaltegarriagoa izango da bere buru osasunarentzat. Gainera, zenbat eta baxuagoa izan haren maila sozioekonomikoa, orduan eta handiagoa izango da pertsona batek eskizofrenia pairatzeko duen probabilitatea (González et al., 1998).
|
|
|
Alde batetik, besteekin lotura fusionalean edo batasun kosmikoan bildu nahiko luke; horretara darama esentziaren eta nahimenaren munduan besteekin bat egiteak eta ekialdeko filosofiak (nahimena ezabatzeak eta Nirvanaren kontzeptuak). Baina, beste aldetik, bere izaera saiheskaria bereizgarri nartzisista eta eskizoideekin ordezkatzen du, eta bere burua besteengandik urrun eta ongi bereizita ikusten du; alde horretatik, distantzia ertain batera harremanak edukitzeko gaitasunik
|
ez
duen pertsona moduan agertzen da; besteengandik urrun eta bakardadean bizi behar du, goi mailako espirituei dagokien moduan, eta inor baino areago sartzen da errepresentazioaren munduko lehian.
|
|
|
Horregatik, besteen onarpena ekarriko dieten antzerkiak antzezten jardun behar dute etengabe. Besteen arreta erakarri beharrak eraginda, haientzat inolako garrantzirik
|
ez
duten pertsonak ere limurtzen saiatzen dira. Arreta erakartzeko egiten dute antzerkia, baina gerta daiteke antzezlan horren helburua galdu eta teatralitatean galtzea.
|
|
|
Alde horretatik, gaixotasun mentala faktore arintzaile izan liteke legearen kontrako ekintza burutu duen batentzat. Nortasunaren nahasteak ere eragina izan dezake pertsonaren kognizioetan eta afektuetan, baina
|
ez
ditu pertsonaren adimena eta borondatea errotik kaltetzen, eta bere ekintzen arduradun izaten jarraitzen du pertsonak. Horregatik, nortasun antisozialaren nahastea duen batek legez kontrako zerbait egiten duenean, nahaste hori ez dute faktore arintzailetzat jotzen.
|
|
2013
|
|
|
Hortaz, ez da harritzekoa, gerraostean Gipuzkoako udalerrian eraiki ziren etxe gehienak salmentarako izatea428 Onura ekonomiko zuzen bat ateratzeko modurik egokiena baitzen, edozein eraikuntza proiektu aurrera ateratzea heroikoa izan zen garaian, baina baita gerraosteko kronikoa izan zen etxebizitzaren gabeziaren eta estatuaren alokairuen prezioak mantentzeko politikaren aurrean. Hortaz, Lehen Mundu Gerraren ostean etxeen gabeziak ahalbidetu zuen jabego horizontalaren hasiera Eibar, Bilbo edo Donostia bezalako hirietan, gerraostean estatu osoan orokortu zen, eta etxebizitzaren arazoa, etxea erosteko baliabide ekonomikorik
|
ez
zuten pertsonen artean zaildu zuen. Hala baieztatu zuten INVko zuzendariak, José Fonsecak (Fonseca, 1955:
|
|
|
Min irradiatua sorbaldan edo goiko gorputz adarrean. Proba honek berez mina sorrarazten du presioa sortzen den lekuan, min uniformea, patologia neurologikorik
|
ez
duten pertsonen kasuan.
|
|
2014
|
|
|
Antidepresibo triziklikoak erabiltzen dira depresioa tratatzeko, baina sendagai horiek
|
ez
dituzte pertsona guztiak sendatzen(% 50 inguru), eta albo efektuak ere eragiten dituzte zenbait pertsonatan: gizentzea, idorreria, disfuntzio sexuala?
|
|
|
Alde batetik, kasu kliniko konkretu bat sailkatzen dugunean informazioa galtzen dugu. Beste alde batetik, norbaiti nahaste mental bat diagnostikatzeak edo norbaiti diagnostiko etiketa bat ezartzeak badu pertsona estigmatizatzeko arriskua; hori dela-eta, sailkatu behar direnak ez dira pertsonak, baizik eta pertsona horiek dituzten nahasteak;
|
ez
genuke pertsona bat «eskizofreniko»tzat edo «depresibo»tzat jo behar, baizik eta «eskizofrenia duen pertsona»tzat edo «depresioa jasaten duen pertsona»tzat.
|
|
|
Jarduera sadikoa jarduera hori onartzen
|
ez
duten pertsonekin egiten denean, errepikatu egiten da eskuarki, harik eta pertsona atxilotua den artean, beste pertsona baten askatasun sexualaren kontra joateagatik.
|
|
|
Benetan gertatu ez diren gertaeren oroitzapen faltsuak sor litezke (Loftus, Coan eta Pickrell, 1996). Eta, ondorioz, inolako errurik
|
ez
duten pertsonei egotz dakieke oroitzapen faltsuak dituen pertsonaren kontrako tratu txarrak edo abusuak egin izana (Bruck, Ceci, Fracouer eta Renick, 1995). Haur askok deskribatzen dituzte gertaera fiktizioak, benetan gertatu izan balira bezala (Ceci eta Bruck, 1995).
|
|
2015
|
|
|
Baina enplegu bako pertsona bakoitzaren atzean, egoeraren ondorioak pairatzen duen familiabat dagoela azpimarratu behar da. Bizi gertakari estresagarri guztiek bezala, langabeziak ere, lanik
|
ez
duen pertsonarengan gain, familia sistema osoarengan eragiten du (Walsh, 2002, 2003,2012). Hau da, bere efektuak, sistema osatzen duten kide bakoitzean eragiten du, baitafamiliarteko zein familiaz kanpoko harremanetan ere.
|
|
2017
|
|
|
Hazi egin da eskoletako ikasle migratzaile kopurua, eta hazkunde honek iraultza eskatzen du hezkuntza munduko egin moldeetan. Coelhoren hitzetan (2006),
|
ez
lukete pertsona migratzaileak izan behar integrazio prozesu jakin batera egokitzen bakarrak; gizarteko kide guztien ardura partekatua ere luke izan.
|
|
|
Laguntza berdina eska dezaketearruntagoak diren familia monoparentalek edota bikote homosexualek (Diez eta lank., 2007: SanchezMorales, 2007) izan ere, normalean ugalkortasunik eza
|
ez
duten pertsonak izanda, IVM izangolitzateke hormona jaso behar ez izateko aukerarik onena. Bestalde, obario polikistikoa deituriko gaitzajasateko probabilitatea% 3tik% 7ra igo da azken urteotan eta paziente horientzako hormonenestimulazioa kontraindikatua dago (Eilertsen, 2012).
|
|
2019
|
|
|
hizkuntza, aniztasun funtzionala duten pertsonei egokituak, etab. (Gonzalez eta Llopis, 2007). Era kontrajarrian, Interneterako sarbiderik
|
ez
duten pertsonek edo Webean nabigatzeko zailtasunak dituztenek, ezin izango dituztezerbitzu hauek erabili. Hori horrela izanik, eGobernuan egindako ahaleginak alferrikakoak izan daitezke baldin etahelburutzat duten populazioaren segmentu handi batek ez badu sistema atzitzeko gaitasunik (Esteves eta Joseph, 2008).
|