|
2000
|
|
|
—Baina gutuna bidean galdu bazen ere, eta harekin Estebanek skribatu letrak, letren spiritua, aldiz, belaunez belaun jaso diagu, ezkutuan izan bada ere... eta, hala, jakin ezak ezen, izeba Joanak neuri erranaren arabera, Estebanek ez zuela koldarkeriaz bere buruaz bertze egin, zeren eta berak sinesten baitzuen ezen odolik onena beti ere zela isurtzen ez zena, noiz eta haren isurtzeko arrazoinik ez baitzegoen. Eta ez zegoan, Urbiaingo jauregia bertze Massada bat, edo bertze Numantzia bat bihurtu nahi
|
ez
bazuen bederen. Eta Estebanek ez zian nahi, uste zuelako bere heriotza aski izan zitekeela auziaren erabakitzeko, jauregia gaztelau soldaduek setiaturik zegoenez gero, itxuraz, bere erranetarat zituèn hirurogei bat soldadu agramondarrak alferrik sakrifikatzerat utzi gabe... menerat zituen zortzi beaumondar preso laxatzen zituela, aldi berean.
|
|
|
" Zeruan dagoela", bururatu zitzaidan; ordea, hala erran nion: " Komunionea egunoroz egiteko, bera bezala kondenatu
|
nahi
ez badut bederen..." Bertze irriño bat egin zidan aitak, aitzinekoa baino hagitzez ere sosegatuagoa eta beteagoa, ene aurkako lehia hartarik garaile jalgi balitz bezala. Baina enea zen garaitia...
|
|
|
—Hi, etxeko apeza... izarrei beha bizi nahi
|
ez
baduk bederen, osaba Joanikot bezala... —eta halako irri axolagabea egiten zidan, erran nahi balit bezala:
|
|
|
Zeren boz batek erraiten baitzidan orain ezen, lehen manamenduak manatuaren arabera, lehenbailehen salatu behar zintudala jaun erretorearen aitzinean, Jainkoa guztiz ere zegoelako zure gainetik; bertzeak, berriz, ezetz, bertze judas bat izan nahi
|
ez
banuen bederen; buruak arrazoinik arrazointsuenak bilatzen zituen, salatzearen zuritzeko eta justifikatzeko; eta bihotzak, berriz, jakinarazten zidan ezen imajinazinoaren idurikeriak zirela haiek guztiak, eta ez arrazoinaren arrazoinak, eta konfiantza eman zidanari konfiantzaz ihardetsi behar niola. Eta horrela ibili nintzen, harik eta egun batean neure deliberamenduaren hartzerat deliberatu nintzen arte:
|
|
|
Eta ez al zetorkigun bizitza, egina eta erabakia bezala, arbasoenganik ondorengoenganat eta gurasoenganik seme alabenganat, halako moldez, non zurginaren semea zurgin izanen baitzen ezinbertzean, zilarginarena zilargin, eta zapataginarena zapatagin? Eta, baserrietan, gurasoek heredero izendatzen zuten semea edo alaba geratuko zuan baserriarekin, eta gainerakoak, edo apez, edo Indietarat joan behar, baserrian geratu nahi
|
ez
bazuten bederen, herederoaren erranetarat. Gaur egun bezala, guti gorabehera, zeren gauzak ez baitira franko aldatu horretan ordutik hona.
|
|
|
—Hemen, Joanikot —eta hatz erakuslea luzatu eta bekokirat eraman zuen— Baina ene eskuek ezin izan ziotean nehoiz ere buru eman buruan neukanari —eta, txarroa berriro ezpainetaratzen zuela, erran zuen—: Huts egin nian, Joanikot, eta ezin itzuli izan nauk etxerat urteotan, aitaren aitzinean, edo aitaren memoriaren aitzinean, ohorea galdu nahi
|
ez
banuen bederen...
|
|
|
—Aita ez zuan hil, Joanikot, zeren hilen ausentzia bizien presentzia baino biziagoa eta eraginkorragoa izan baitaiteke batzuetan, are gehiago ene aitaren kasuan, zeren aitak, hainbat handikik eta hainbat jauntxok ez bezala, maite baitzuen pintura, eta ulertzen zuen pinturaz, eta ezin nioan, halatan, haren memoriari ez ukorik ez engainurik egin, ohorea galdu nahi
|
ez
banuen bederen... Eta nik ez nian, bertzalde, Ubarneko etxeko heredero izan nahi, baina jainkotzat nituen Italiako pintore handien heredero, Rafaelena bere batez, aitari argi eta garbi adierazi nion bezala, bere denboran...
|
|
|
Eta gehiago ere erranen dizut: enetzat ere, zuretzat bezala, gauzarik seriosena da erlijionea, eta, horregatik, hain zuzen ere, prestidigitatoreak soberan daude, erlijionea bertze feria bat bihurtu nahi
|
ez
badugu bederen...
|
|
|
Ortzirala zen, eta osabak erabakia zuen, dohatsuki, ezen astelehenean itzuliko ginela Florentziarat, Pedro Huizirenganat, eta, hala, meza haren aditzeko parada izaiten ahal nuen, baldin osabak azken orduan bertzerik manatzen
|
ez
bazuen bederen.
|
|
|
—Badakizu nola dauden gauzak, eta badakizu ezen isilpean bizitzea dagokizula urte batzuetan, kanporat joan nahi
|
ez
baduzu bederen, Kubarat, Perurat edo Espainiarat... Baina, zaude lasai, zeren bada hemendik bi egunetarat toki bat, mendi aldean dagoena, non bizi baitira indiar guti batzuk, guztiz fidatzekoak direnak, eta norat ez baita arimarik ere joaiten.
|
|
|
Baina zer egin nezakeen nik, disimulatu baizen? Zeren, alde batetik, nola gizon hura baitzegoen itsuturik eta guztiz hertsirik, ezin egin bainezakeen indiarren defentsa eta apologia garbia, sugeen putzuan akabatu zutèn indiar haiek bezala akabatu nahi
|
ez
banuen bederen, eta zeren, bertzetik, ez bainuen buruan Gorukiren iduria baizen, pentsaturik ezen zerbait egin behar nuela haren alde, neure burua galtzerat utzi gabe.
|
|
|
Baina, aitzinatu gabe utzi ditudan bertze gai batzuekin bezala, honekin ere bertze liburu bat skriba nezakeen, zeren eta halakoak baitziren han ezagutu nituen presoak ere —arraza guztietakoak: beltzak eta indiarrak gehienak, baina baita zuri guti batzuk ere—, baina ez da hori oraingo kontua, adarretarik galdu nahi
|
ez
badut bederen... nahiz eta ez nukeen preso haietarik bat ahantzi nahi: preso indiar bat, Ixaru zeritzana.
|
|
|
Baina natorren berriro afari hartarat, eta derradan ezen gauza bakarra zekitela edo jakin uste zutela tenore hartan afaldarrek: ezin joan zitezkeela osabaren kakategirat, baldin sugegorriren baten bisita izan nahi
|
ez
bazuten bederen. Baina zer gertatu zen orduan?
|
|
|
Izan ere, ez ote gara, bada, halakoak, jaun André, Adan eta Ebaren denboratik, zeren zuhaitzetik ez jateko debekua jaso zutenean piztu baitzitzaien haiei ere hartarako gogoa eta desira, halako suertez, non egin behar ez zutena egin baitzuten hondarrean? Eta afaldarrei ere bertze hainbertze, zeren, nola baitzekiten ezin joan zitezkeela kakategi hartarat, uste zutelako ezen sugegorriek habiatzat hartu zutela, hala etorri zitzaien guztiei, handik berehala, harat joaiteko gogoa, baina nola ezin joan baitziren, haurdun geratzeko perilean jarri nahi
|
ez
bazuten bederen, hala barreiatu eta sakabanatu ziren jauregiaren gibelaldeko landetarat, hertze aharratuen kolerari bide baten emaiterat osaba Joanikotek haiei guztiei oihuka adierazten zien bitartean egin zezatela egin beharrekoa lasai, zeren segur baitzen ezen gauaren hotzak kikiltzen zituela kanpoko sugeak eta behartzen beren gordelekuetan egoiterat. Eta Villagrandeko dukea ere harat joan zen, nahiz eta bertzerik ere egin zezakeen:
|
|
|
Izan ere, Italiarat famaren bila abiatu ninduan eta ez nian ediren; hemen, aldiz, bilatu gabe ediren diat, eta ez nagok haren uzteko prest. Eta hik ere huts egin duk heure liburuarekin, eta ene buruaren gainean zentzatu huke, hutsetik hutserat ibili nahi
|
ez
baduk bederen... Baina bazekiat ezen ezinezkoa dela hi bezalako harri koskor bat konbentzitu nahi izaitea... eta bazekiat, halaber, ezen, muturka ere ha siko ginatekeela, baldin elkarrekin bizitzen segituko bagenu.
|
|
|
Zer kontatu zidan, bada? Kontatu zidan ezen denbora batez Parisko emazteki printzipal baten ohorezko dama izan zela, harik eta haren etxetik jalgi behar izan zuen arte, emazteak egun batean senarrarekin harrapatu zuelako bertze zeregin horietan, eta mehatxatu zuelako eta behartu, haren ondorez, labana luze bat eskuan, Paristik joaiterat, bertze mundurat berant gabe joan nahi
|
ez
bazuen bederen; eta nik, nola bainintzen hartan hasi berria, guztia sinetsi nion. Ai, nola izan nintekeen hain sinple eta inozent...!
|
|
2008
|
|
|
–Ez al dago ordea erdaraz euskal herriaren alde jarduterik??;. Ez al dute ba guraso erdaldun askok eta askok ikastolamugimenduaren alde lan eskerga egin??. Bai, hori egia da, baina ñabarduraz jositako egia, gezurrezkoa bihurtzerik nahi
|
ez
badugu bederen.
|
|
|
Lertxundiren pasartetik arreta piztu didana bigarren puntua izan da bereziki. Bigarren zati horretan, oker ulertu
|
ez
badut bederen, euskal identitatearen eraikuntza gertakari kultural hutsa da, besterik gabe, gizarte politiko nazionalaren eskumenik eta eraginik gabea edo: –kontzeptu kultural soil gisa ulertuta?.
|
|
2009
|
|
|
apalgarri hura erantzun beharrean, beste zerbait erantzuteko aukera izan balu, zera, adibidez: . Eman itzak herorrek bost eta hamabost buelta nahi baduk, putakume horrek!?, eta potroetan ostiko bat eman eta alde; nora egingo zuen alde, baina?; behin ihes eginez gero betiko egin baitzuen ihes, itzalpean bukatu nahi
|
ez
bazuen bederen, hain ziren estuak eta bihozgabeak ordenantza militarrak, berak. Domingok, guztiz beste moduan irudikatu zituenak, diziplina gogor batean oinarrituak, bai, baina baita zuzentasun gutxieneko batean ere, nola imajinatuko zuen, bada, berak azken urte haietan idealizatutako armada sarjentu kabroi hura bezalako jendailaren beharrean zegoela, diziplinari eusteko!?, agintari eta buruzagi militarren apeta apetatsuetatik urrun!, baina ez?; eta hura hasiera zen, antza, Domingo bi urterako joan baitzen bolondres:
|
|
|
lekuan zeudèn piezak lekutik erauzi eta lekuz kanpo uzteko, oreka gutxieneko baten jabe zena desorekaren ur arreetan murgilaraziz: hobe zuen, bai, bihotzaren lur mugikorretan sartu baino lehen bertatik alde egitea, lurrak irentsia bukatu nahi
|
ez
bazuen bederen; bazuen, gainera, nora erretiratu, xakearen piezak maisuki mugitzen zituenean sentitzen baitzen nor: alfila 4Dra, xake erregeari?
|
|
|
sarjentuak zelaiari bost buelta emateko zigorra jarri zionean, berak," Bai, sarjentu" apalgarri hura erantzun beharrean, beste zerbait erantzuteko aukera izan balu, zera, adibidez: " Eman itzak herorrek bost eta hamabost buelta nahi baduk, putakume horrek!", eta potroetan ostiko bat eman eta alde; nora egingo zuen alde, baina?; behin ihes eginez gero betiko egin baitzuen ihes, itzalpean bukatu nahi
|
ez
bazuen bederen, hain ziren estuak eta bihozgabeak ordenantza militarrak, berak –Domingok– guztiz beste moduan irudikatu zituenak, diziplina gogor batean oinarrituak, bai, baina baita zuzentasun gutxieneko batean ere –nola imajinatuko zuen, bada, berak azken urte haietan idealizatutako armada sarjentu kabroi hura bezalako jendailaren beharrean zegoela, diziplinari eusteko! –, a... nola jasango zituen bi urte, ordea, hilabetea jasateko gai ez zenean?; goiz erditik aurrera zen orduan, gainera:
|
|
|
zerbait helezina, ezin irudika zitekeena, inola ere, irudi antropomorfiko baten bidez; atsegin zuen matematika –nola gozatzen zuen logika matematikoaren zehaztasunarekin, pieza bakoitza bere lekuan, bizitzan ez bezala! – eta atsegin zuen xakea, logikaren mugimendua eta mugimenduaren logika batzen zituen jokoa zen neurrian; arrazoiaren mundu haren kontrastean, baina, bihotzarenak bihotza zuen zentro, orain erritmikoki orain arritmikoki mugi zitekeena, deserosotasuna eta ezegonkortasuna noiznahi sortuz, aski baitzuen bihotzak, antza, azkartze edo moteltze ezohiko bat –desfase soil bat, beraz– lekuan zeudèn piezak lekutik erauzi eta lekuz kanpo uzteko, oreka gutxieneko baten jabe zena desorekaren ur arreetan murgilaraziz: hobe zuen, bai, bihotzaren lur mugikorretan sartu baino lehen bertatik alde egitea, lurrak irentsia bukatu nahi
|
ez
bazuen bederen; bazuen, gainera, nora erretiratu, xakearen piezak maisuki mugitzen zituenean sentitzen baitzen nor: alfila 4Dra, xake erregeari... zaldia 5Ara, xake berriro... dorrea 7Zra, xake mate.
|
|
2010
|
|
|
Bihotzak sekulako jauzia egin zidan, birika zimur arnasgabearen desertuan arrosa bat pilpiraka hasi balitzait bezala, bat batean!; Helena eta biok, Romeok eta Julietak bizi izan zutenaren antzeko amodio istorioa eraikitzeko gai izango ote ginen, bada, baina suizidiorik eta beste kontu ilunik gabe??; nire poza!, nola edo hala ezkutatu beharra nuena, neure burua nabarmen utzi nahi
|
ez
banuen bederen, eta orduan, muturra jarri eta halaxe esan nion:
|
|
|
Bihotzak sekulako jauzia egin zidan, birika zimur arnasgabearen desertuan arrosa bat pilpiraka hasi balitzait bezala, bat batean!; Helena eta biok, Romeok eta Julietak bizi izan zutenaren antzeko amodio istorioa eraikitzeko gai izango ote ginen, bada, baina suizidiorik eta beste kontu ilunik gabe...?; nire poza!, nola edo hala ezkutatu beharra nuena, neure burua nabarmen utzi nahi
|
ez
banuen bederen... eta orduan, muturra jarri eta halaxe esan nion: " Txokolatezko gozoki bat bakarrik...?";" Zer nahi zenuen, bada, urrezkoa?
|
|
2011
|
|
|
alkate banintz, oraintxe sartuko zintuzket giltzapean bolada baterako, baina alkate jauna ni baino eskuzabalagoa da, eta zuri bertze aukera bat ematea erabaki du: kontuz ibili, baina, hurrengoan, hogei urte giltzapean egin nahi
|
ez
badituzu bederen, masoi alu bat izateagatik eta herria matxinadara deitzeagatik, jakin baitzenuke zuk, farmazialari jaun horrek, don Rufinori esker salbatu zenuela bizia, erreketeek Urgain hartu zutenean, horretaz deus ez badakizu ere:
|
|
|
Lehenengoa: herri honetan guk geuk bakarrik diagu politika egiteko eskubidea, gerra garaileok; hala, bada, argi ibili zer egiten duan, kartzelan bertze dozena erdi bat urte edo bizitza osoa egin nahi
|
ez
baduk bederen? –gero, baina, betartean irri bat marrazten zuela, gehitu zuen?:
|
|
|
Kendu burutik, halaber, frontoian pilotan ibiltzea, apezak meza nagusia ematen duenean bederen, debekatuta baitago hori, ez hiretako bakarrik, herritar guztiendako ere bai. Ordu sakratu horretan, beraz, etxean egotea izanen duk onena, hemen egon nahi
|
ez
baduk bederen, kalabozoan atxilotuta: aditu al duk?
|
|
|
–Hala ere, argi ibili, elizako kanpaiak ere mututzerik nahi
|
ez
baduk bederen?
|
|
2012
|
|
|
Edo, zehatzagoak izateko, guztiongan datza orekaren potentzialtasuna, oreka eskuratzeko aukera eta promesa. Naturan nagusi den bezala, gizakiok esku hartzen
|
ez
dugunean bederen. Edo astroen jirabira etengabean, ortzi urrunean.
|
|
2015
|
|
|
Bat batean, zumezko saskiak Txinatik datoz (eta gainera, ez dira zumezkoak, eta are, ez dira saski ere). Eta orduan otutzen zaigu, garaiz bagabiltza behintzat?, ogibidez aldatu eta denok ama zelulak ikertzen hastea datekeela onena, museo batean edo artisautza feria saihetsekoetan babestu nahi
|
ez
badugu bederen. Garaian garaikoak?
|
|
|
Berebiziko garrantzia duen kontua da hau, eta esaten ari garenaren adibide ezin argiagoa ere bada: taxuzko ezer egitekotan (baldin eta osagarri eta anekdotiko izatera kondenatuta egon gura
|
ez
badu bederen), bere neurrira eginiko unibertso propioa behar du euskarak, eta ez inoren orbitan dantzan diharduen asteroide izaten jarraitu.
|
|
2017
|
|
|
–
|
Ez
duk bederen... Ez duk bederen...
|
|
|
–Ez duk bederen...
|
Ez
duk bederen...
|
|
2018
|
|
|
Euria egiten duen egunetan okerragoa da, noski, leihotik begiratzea baino ez zaizu geratzen, munduak han jarraitzen duela ziurtatzeko, semaforoak berde, gorri, berde, aterkiak bata bestearen kontra, apurtzen den plastikozko poltsa, espaloiaren erdian laranja desfilea. Egun horietan teleoperadore baten deia, siestarik eteten
|
ez
badu bederen, gogoratzeko moduko gertakaria bihur daiteke, berritasuna, eta azentu gozoko gizon batek Jazztel konpainiara pasatzearen abantailak zerrendatzen dizkizun bitartean zuk positiboki erantzuten duzu, xehetasunak eskatzen dizkiozu, teleoperadorearen izena adiskidetasunez erabiltzen hasten zara benetan, Julio, ze interesgarria, Julio, pentsatu dut ba, deituko didazu bihar berriz?
|