|
2010
|
|
|
Euskaraz hitz eginez, euskara bultzatzen genuela oso garbi geneukan, ikastolan jasotako hezkuntzagatik baina etxean jasotako hezkuntzagatik ere bai(...) Zangotzan zailagoa da euskaraz aritzeko giroa aurkitzea eta egun asko nabaritzen dut, nik beste esperientzia oso ezberdinak bizi ditudalako nire klasekoekin edo Iruñeako lagunekin alderatuta. iruñerria eta hortik beherako hiriak oso erdaldunak dira (atarrabian %15 inguru euskaldun; barañainen, berriozarren, burlatan, iruñean, lizarran eta zizur nagusian %10; tafallan eta zangozan %5). hiri horietako gure gazte gehienei euskara eskolan/ ikastolan ikasi izanak ondorio batzuk ekarri dizkie. haietariko anitzendako euskararen esperientzia uharte moduko bat izan da: ...une erdaldunetan erdara beharra eta ohitura da, gizarte araua orotan. euskaraz egiteko aldiz, aukerarik ez, ohiturarik ez eta ondorioz, anitzetan, erraztasunik ere ez. euskararen erabilera kuantitatiboki ez nahikoa eta kualitatiboki arlo bakarrekoa (akademikoa, eta ez arlo askotarikoa) izatearen ondorioz, euskara erabiltzea kosta egiten zaie gazteei. euskara ez da haien adierazpide osoa izaten eta
|
ez
ohi dute bat batean egiten. adinkideekiko harreman informaletan (anai arrebekin edo lagunekin) erdaraz egiteko ohitura ezarrita dute. erabiltzeko zailtasunak eta adierazmen nahikoa mugatuta dute euskaraz. horren jabe izanda, haien euskararen kalitateak kezka ematen die eta ziurtasuna kendu. hobetu beharrari egiten diote aipu behin eta berriz. kasuren batean horixe da, hain zuzen, unibertsitatean ... euskararekin harremana izaten segitzeko eta euskara ez galtzeko modua baita.
|
|
|
hedabideetatik, kultura produktuetatik, eremu erdaldunduarekin dituzten harremanetatik...). baina familia euskaldunbeteak urri agertuko zaizkigu herri oso euskaldunetatik at. euskararen galera berreskurapen historikoaren seinale dugu, hain zuzen ere, familiak hizkuntza aldetik gizarte gune ez homogeneoak izatea. halako adibideak herri oso euskaldunetan ere baditugu, amaiurko kasuan bezala. gazte amaiurtarrak elizondoren eragin erdalduntzailea aipatu du, familiaren osaketaz gain adinkideekiko harremanetan ere. izan ere, Mendialdean euskararen errealitatea askotarikoa da. historikoki, arrazoi desberdinengatik, eremu euskalduneko zenbait herri erdaldundu ziren (altsasu, lekunberri, bera, doneztebe, elizondo, irurita eta oronoz, batik bat) eta eremu euskaldunaren gune erdalduntzailetzat jokatu dute. 1970 aldean, gure gazteen gurasoen nerabezaroan, herri erdaldundu horietan haur eta gaztetxoek
|
ez
ohi zuten euskaraz bat ere egiten, ez eta jakin ere hainbat kasutan (Sánchez Carrión 1972). anitz familiatan euskararen transmisioa eten zen eta, horren ondorioz, herri horretakoak direnen guraso dezentek ez daki euskara. Familia anitzetan euskararen transmisioaren eten jarraipen istorioak ditugu:
|
|
|
Mendialdeko bertze eskualde batzuetan (aezkoan, ultzaman, atetzen, odietan, arakilen eta burundako zenbait herritan, bertzeak bertze) euskararen familia bidezko transmisioaren etena gizartean orokorragoa izan zen eta bortitzagoa hizkuntza ordezkapen prozesua. horietan gaur egun zaharrek eta haur gazteek baizik
|
ez
ohi dakite euskara. adinekoek bertako euskara eta haur gazteek eskolan ikasitakoa. Familia bidezko transmisioa eten zen garaiaren arabera gehiago edo gutxiago dira bi adin talde euskaldun horien artean dauden belaunaldi erdaldunak eta, ondorioz, belaunaldi euskaldunen arteko lotura errazagoa edo zailagoa izan daiteke. galerak galera, bertako euskaldun adinekoak egoteak belaunaldi gazteen hizkuntzaren hautematerako garrantzia du. eskualde horietan euskararen berreskurapena, funtsean, euskarazko eskolatzeak ahalbidetu du, euskarak duen estatus ofizialak lagundurik. haur gazte gehienak euskaldunak badira ere, erabilera soziala oso txikia da eta erabiltzeko esparruak mugatuak:
|
|
|
gehienak eskolaren bidez, kontuan hartuta zenbait kasutan eskolatze hori oso goiz (2 urtez) hasi zela. gure gazte anitz (eta beren anai arreba eta lehengusu lehengusinak) beren familiako euskaldun bakarrak dira. Familia euskaldunberrituak genituzke horiek, kide euskaldunak azkeneko belaunaldian baizik ez dituztenak. kasu horietan gazteek
|
ez
ohi dute inoiz egin euskaraz etxean, ez eta anai arreba euskaldunekin ere. halako egoerak, inguruneak ez badu laguntzen, muga handiko hiztunak izaten ditu emaitza, ikusiko dugun bezala. gutxi batzuendako, ordea, euskara (ere) familia hizkuntza izan da. gutxitan familia euskaldunbeteak ditugu, baina izan badira eta Mendialdeko herriren batean izaten dute jatorria. Sarritan familia euskaldun ez osoak daude, guraso (edota familia alde) bakarra euskalduna dutenak. aita edo ama euskaldun berria izatea gazteek positiboki baloratu ohi dute. guraso euskaldun bakarreko familiei dagokienez, duela hiruzpalau hamarkadetan gertatzen ez zena gaur egun ohikoa da. hau da, nabarmena da azken urteotan euskara ere seme alabei transmititzearen aldera izan den aldaketa (eusko Jaurlaritza 2008). bertze batzuetan, gazteek aipatzen dutena da guraso erdaldun (ar) en nahia eta interesa beren seme alabak euskaldunak izan daitezen. hala bada, gazteen euskalduntzearen sorburuan gurasoen nahikaria egon ohi da beti:
|
|
|
Heldu euskaldunek, egoeraren zailtasunaz jabeturik, ez dute harridura erakusten, irakurketa errealistagoa egiten dute. partaideen pertzepzio horien aurrean, zenbait xehetasun ematea komeni da. gazteek ei duten euskararen erabilera urriak helduengan sortzen duen ardura eta harridura ulergarriak dira, batez ere, heldu horietako askok ez dutelako euskara nahiko luketen moduan ikastea lortu, eta ez baitute ulertzen ikasi dutenek, berriz, ez erabiltzea. edozein kasutan, gazteen benetako egoera sakonago aztertu behar da zer gertatzen den jakiteko. gazte denek primeran hitz egiten dutelako pertzepzioa, hau da, inolako arazo barik hitz egiten dutelako pertzepzioa, ez da guztiz zuzena. Familia eta giro erdaldunetan bizi diren ume eta gazte askok euskara eskolan ikasten dute gehienbat, eta euskaraz gaitasun handiarekin moldatzen ikasi dutela ezin da zalantzan ipini. hala ere, eskolak
|
ez
ohi ditu lagunarteko hartu emanetan erabiltzen diren hizkuntza ereduak eskaintzen, eguneroko jardueretan eta parekoen artean beharrezkoak diren hizkera ereduak alegia, eta eskatu ere ezin zaio egin (euskararen aholku batzordea 2009: 48). gazteek gaztelaniaz badituzte honelako ereduak, eta horietara jotzen dute, sarri, batez ere giro erdaldunetan hazitako gazteek. inguru euskaldunean bizi direnek,... gazte euskaldunen hizkuntza eredu urratzailea erabiltzen dutenean beren talde nortasuna adierazteko zertan oinarritzen dira?
|
|
|
Eskolak
|
ez
ohi ditu lagunarteko hartuemanetan erabiltzen diren hizkuntza ereduak eskaintzen, eguneroko jardueretan eta parekoen artean beharrezkoak diren hizkera ereduak alegia, eta eskatu ere ezin zaio egin. Gazteek gaztelaniaz badituzte honelako ereduak, eta horietara jotzen dute, sarri, batez ere giro erdaldunetan hazitako gazteek.
|
|
2012
|
|
|
Fasoldek (1995: 227) nabarmendu bezala, ikertzaileen interesa
|
ez
ohi da hizkuntza gutxituen atxikitzeko gertakarietara zuPaula Kasares – Euskararen belaunez belauneko jarraipena hizkuntza sozializazioaren paradigmatik zendu (migratutako taldeen kasuan izan ezik) eta hizkuntza horiei iraunarazteko ahalegin eta estrategia sozialak maiz ikusezinak izan dira gizarte zientzien literaturarako. Ikertzaileek tradizioaren irautea ikusi ohi dute, ez tradizioari eustea edo tradizioari iraunaraztea, Fishmanek (1997:
|
|
|
Azken urteotan, hain zuzen ere, haurrei sarriago gaztelaniaz aditzea irakasleen kezka bihurtu da. ego belaunaldiaren jokabidea seme alaben etxeko hizkuntza sozializazioaren aitzinean ego belaunaldia aita ama bihurtu delarik, seme alabekin aritzeko
|
ez
ohi du bere lehen hizkuntza hautatu. Gehienek (3 FGko Mirenek, 4 FGko Lolak, 5 FGko Itsasok, 6 FGko Antoniok, 7 FGko Laurak eta 8 FGko Silviak), neurri batean edo bertzean, euskara hautatu dute seme alabekiko harremanetarako.
|
|
|
Hau da, haurrek beren mintzajardunean elkarri eragiten diote. Hizkuntza sozializazioaren izaera elkarreragileari lotua, transmisioaren gaineko ikerketek
|
ez
ohi dituzte behar bezala balioetsi adinkideen edo berdinen arteko elkarreraginak, soziolinguistikoki ezaguna izanda ere ingurune elebidunetan haurrek gurasoen mintzamoldera baino gehiago beren adin berekoen mintzairara doitzeko joera izaten dutela (Chambers 2003: 175, Barron Hauwaert 2004:
|
|
|
"... siempre en castellano, aqu� siempre en castellano(...) si hablabas euskera pues eras un poco(...) bordari" (ibid: 30). errekako haurrek auzoko eskolan, Baigorriko eskolan, ikasten zuten eta
|
ez
ohi zuten harremanik izaten herriko ikasleekin. oro har, karrikako iruritarren eta errekakoen arteko harremanak ez ziren usuak izaten errepideak eta ibilgailuak orokortu artio bederen. 1970 aldera baserrietako iruritarrak noizean behin baizik ez ziren hurbiltzen herrira erosketak egitera eta orduan euskaraz eginarazten zieten jada erdaraz bizitzera jarrita zeuden iruritar karrikatarrei. honela oroitzen du Mirenek aitona amona dendariez:
|
|
|
Bi belaunaldietan emazte gehien gehienak bertakoak ziren (euskaldunak zirenetz ondorioztatzea zailagoa da, 1970 aldera ezkondu zirenak batik bat). halere, seme alabei euskaraz egiteko momentuan bi gizaldiek ez zuten berdin jokatu: familien glotohistoriek erakutsi dutenez, 1945 aldera herrigunean hazitako haurren (oraingo aitatxi amatxien) hamarretik lauk ikasi zuen euskara etxean; 1970 inguruan sortutakoen artean aldiz, hamarretik bat bik baizik ez. hau da, oraingo aitona amonek beren seme alabekin (oraingo haurren gurasoekin) hizkuntza aldetik nola jokatu zuten aztertuta ikusi dut herrigunean bizi zirenek
|
ez
ohi zietela beren umeei euskara egin, nahiz eta aita amak euskaldunak izan. Guraso bakarra euskalduna zen kasuetan, batean ere ez zuten seme alabek euskara etxean ikasi. hirrigunean hazitako iruritarrek honelatsu diote:
|
|
2013
|
|
|
Izaera akademikoak diren eta, aldi berean, unibertsitatean landuak diren 117 ikerlanetatik 42 graduondokoetakoak dira. Hartara,
|
ez
ohi dira ikerlerro akademikoren batean kokatzen eta ez dira ere ikerketa akademiko petoak, alegia ez dute bilatzen" ezagutza horrek arlo teoriko, epistemologiko edota metodologikoan ekarpen bat" egitea. Jakin min aplikagarria asetzea bilatzen dute, nonbait, sarri askotan egileen ogibideari lotua.
|
|
|
Horrela azalduta, ematen du ikerlanen izaera akademikoa edo aplikatua den bereiztea erraza izango dela, baina hori
|
ez
ohi da horrela gertatzen. Ikerlanen izaera neurriren batean lotuta egon daiteke azaldu berri dugun suspertzaile motari.
|