|
2004
|
|
|
Horrela bururatutako Jainkoak ez luke mugarik izango anabasa, eromen handiena, eragiteko orduan. Baina Jainkoa ahalguztiduna egiten badugu maila honetaraino, Jainkoa bera edozein lege logikotik kanpo jaregingo genuke, ulergarritasun aukera guztiak ukatuz, eta
|
ez
hori bakarrik, Jainkoaren autokontzientzia bera ere ezinezkoa izango litzateke gainera. Descartesentzat Jainkoak, beharbada, egin lezake mundua ametsetan agertzen zaigun xelebrekeriez osatuta, sar ditzake irudipen horiek guztiak gure buruan, baina du sartu bere mundu horretan lau alde dituen hirukia.
|
|
|
Bigarrenaren higidurak arrazoimenezkoak eta burujabeak izango diren artean, lehenarenak mekanikoak eta kanpotik eragindakoak izango dira. Eta
|
ez
hori bakarrik, mundu fisikoan, ikuspegi cartesiar batetik, ez da benetako ezberdintasunik egongo bizi den edo bizi ez den gorputz biren artean, ez dago alderik bizi den eta hilda dagoen materiaren artean, ez bada eragile batek lehenengoari kanpotik ezartzen dion higiduran. Hildako materia ez badabil Jainkoak higitzen ez duelako izango da, Jainkoak kanpotik higidurarik irartzen ez diolako eta barruan, jakina, berezko higidurarik ez duelako.
|
|
|
Alabaina ez dugu ahaztu behar Newton bera izututa geratu zela lege horrekin, indar bat aurkitu zuelako kontaktu fisikorik gabe eragiten omen zuena gorputz fisikoetan eta ia Jainkoari berari konpetentzia egiten ziona. Baina
|
ez
hori bakarrik, azken batean, elektroiei buruz hitz egin digute sekula ikusi ez ditugun arren eta ontzat jotzen dugu atomoak egon badaudela —haiek inoiz ikusi gabe bururatu zituen Demokritok bezala— eta atomo horiek nukleoz eta elektroiez osatuta daudela. Are gehiago, fisika kuantikoak maila bateko hautematea ezinezkoa dela erakusten digu.
|
|
|
Baina ez da hori behar besteko argitasuna izango. Izan ere, gizartearen egituraketari buruzko eta eliza katolikoaren ikuspegiei buruzko atxikimendu maila handia erakusten du bestela ere, beldur konturik aipatu beharrik izan gabe; eta
|
ez
hori bakarrik, ikusi ere ez du ikusiko bere gizartean eta bere garaiko araudi moraletan inolako eraberritzerik bururatzen hasteko premiarik, are gehiago erdeinua eta mesprezua erakutsiko die era horretako edozein gauza bururatzen ahalegintzen direnei:
|
|
|
Definizio zehatza, argia eta bereizia, arrazoizkotasunaren osagai garrantzitsua izango balitz ere, ez luke garrantzi gutxiago izan egitasmo razional baten oinarrian iritzien aniztasunak eta ikuskera ezberdinen arteko erkaketak; eta, zalantza barik, ezagutza praktikoaren alderdi honek elkarrizketaren, eztabaidaren, kontrajartzearen euskarri sendoan du iturria.
|
Ez
hori bakarrik, giza arrazoimenaren soslai hau —gizabanakoen arteko elkarrizketa (eta zergatik ez, kulturen artekoa) — ezinbestekoa izango da arazo praktikoen arrazoia eman gura izanez gero; definizio unibokoa, ideia argi eta bereizia, aldiz, maila honetan ezindua agertuko da. Izan ere, gure bizitza praktikoan agertuko zaizkigun arazo ezberdinen aurrean definizio zehatza, hastapen sendo eta aldaezina eta erantzun zuzen bakarra bilatzea nahiko zentzugabea eta eustezina izango litzateke.
|
|
|
Askotan nahasi samarrak eta definigaitzak diren arren, ez dute mugatzen jokaera irrazional bat, mekaniko hutsa, haatik arrazoimenaren sorrera eta garapenean ezinbesteko papera jokatzen dute. Eta
|
ez
hori bakarrik, izan ere, zalantzarik gabe sentimendu horiek ezinbesteko papera jokatuko dute ez bakarrik moraltasunaren garapenean baizik eta baita hizkuntzarenean eta, azkenean, esan bezala, arrazoimenarenean ere.
|
|
2005
|
|
|
Eta hirugarrenekoak, azkenik, zuzenbidea aztertzean letrak gehitu zituztenak. Lehenengoetatik hainbat gauza hartzen ditut, euren arrazoiak, askotan, bikainak baitira, zuzenbide naturala zer den egiaztatzeko, eta,
|
ez
horretarako bakarrik, baita jendeen zuzenbidea zer den egiaztatzeko ere. Maiztasun berberarekin, lekukotza asko ematen dituzte; baina, hori egitean, izenak nahasten dituzte, eta okerrago dena, jendeen zuzenbide deitzen diote herri zehatz batzuen zuzenbide besterik ez denari, zuzenbide hori ez baita adostasunez onartu, baizik eta imitazioz edo ustekabean.
|
|
|
Eta hirugarrenekoak, azkenik, zuzenbidea aztertzean letrak gehitu zituztenak. Lehenengoetatik hainbat gauza hartzen ditut, euren arrazoiak, askotan, bikainak baitira, zuzenbide naturala zer den egiaztatzeko, eta,
|
ez
horretarako bakarrik, baita jendeen zuzenbidea zer den egiaztatzeko ere. (De iure belli acpacis, P., 53)
|
|
2011
|
|
|
|
Ez
ori bakarrik. Geiago ere egin zuen Unamuno’k:
|
|
|
Izenburu horrek informazio handia ematen du. Eta
|
ez
hori bakarrik: izenburu horrek Parmenidesen poema interpretatzeko zenbait klabe, zenbait giltza ematen digu.
|
|
2017
|
|
|
|
Ez
hori bakarrik, testuaren kokapena obran estrategikoa da. Hasteko, kapitulu zatia den arren, kapitulu bereko (‘3.1 Bestearen existentzia’) zati nagusia da; aurreko beste hirurak Bestearen existentziari buruzko zeinahi teoriarako baldintzen zehaztapen eta atariko modukoak dira.
|