|
2000
|
|
|
Eta bertze batzuetan badirudi ezen batak irabazi duela, baina ez, zeren ustekabean lasterraldia apur bat luzatzen baita, eta irabazle zirudiena —bere ahaleginean leherturik eta ezin aitzina eginik— galtzaile gertatzen baita hondarrean. Eta egun hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola
|
ez
bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen hura nitaz, finean. Eta, eskuak bururat eramanik, bekoz beko nuèn don Frantziskoren begi kanporatuei beha geratu nintzen, ekaitza eta tormenta noiz lehertuko, zeren bainekien ezen munduan ez zegoela ekaitz hura geldiaraziko zuen santabarbararik...
|
|
|
Eta anaiaren ezinak eta haren ezerezak hainbesteraino hunkitu ninduten, non iduritu baitzitzaidan ezen uste baino hagitzez maiteago nuela. Eta, oroitu nuenean ezen osasuntsu zegoenean haren hutsa eta haren ondikoa gutiziatu izan nituela, zeren
|
ez
bainuen haren arrakastaren itzalean bizi nahi, neure buruaz ahalketu nintzen. Eta nehoiz baino bihozberago egin nuen otoitz eta desiratu ezen anaiaren iluna argi bihur zedila, ene argiak ilunerat egin behar bazuen ere.
|
|
|
Zeren zalantzaz eta ezbaiaz solastu eta eleztatu baitzinen batik bat. Eta, zalantzaren ildotik, bertze erran bat aipatu zenuen, Publilio Siriarrarena, zeina
|
ez
bainuen artean ezagun: Incertus animus remedium est sapientiae.16 Eta Descartesen bertze hura:
|
|
|
" Gure aita letratua duk eta ni ere letratu nahi naik, baina nik ez diat bizitza usteltzerat utzi nahi. Eta hik ere ez huke nehoiz utzi behar..." Eta ni aho zabalik geratzen ninduan, zeren
|
ez
bainuen, arestian erran bezala, Pedrok aditzen zuèn jainkozko barren dei hura aditzen. Aitzitik, haren gisarat, aitaren manua nian, hire aitona Nikolasena:
|
|
|
Eta ez, haiek ez ziren ohartu ere, jakina, hesiaren bertzaldean nengoela, hain zeuden beren ezkutuko eginbeharretarat emanak... Eta, nola
|
ez
bainuen nahi ene presentziaz ohar zitezen, hala, ikusi beharrekoak ikusi ondoren, gibela egin nuen, ezkutuan eta isil gordean, berriro logelarantz.
|
|
|
Eta hartan nebilela, gogorat etorri zitzaizkidan, bat batean, aita Bartolo mek noiznahi den errepikatzen zizkidan hitzak, san Inaziok Xabierko Frantzis kori erranak: " Zertarako zeureganatu mundu osoa, baldin arima galtzen baduzu?" Eta galdegite haren gibeletik, bertze galdegite hura etorri zitzaidan, neure buruari behin baino gehiagotan egin izan niona, nahiz eta azken bolada hartan ez, zeren eta, Elbiraz amorosturik nengoela,
|
ez
bainuen buruan bertzerik: " Eta aita Bartolomek dioena egia balitz eta ez metafora edo ipuin hutsa...?" Eta nahi nuelarik ezen aita Bartolomek zioena egia izan zedila... eta zerbait sinetsi ere egiten nuelarik —zeren eta, anitzetan erran dizudan bezala, pizten denean desiraren argia itzaltzen baita arrazoinarena—, ihardespen ezin zentzuzkoagoa eta ezin doiagoa ediren nion neure galdegite hari... zeren eta ez al zituen Jainkoak, aita Bartolomek ere erran zidan bezala, bekatu haiengatik Sodoma eta Gomorra sutan sutu?
|
|
|
Baina, bertzalde, Mattinen eta aitaren bekatuetarik harat, osabaren hitz haiek guztiz biluztu ninduten, nihaur ere berdintsu eta orobatsu ari nintzenez, bekatu bat bekatu handiago batez estali nahian. Zeren nik
|
ez
bainuen anaia, bekatutik eta galbidetik salbatzeko asmotan, salatu, baina mendeku hutsagatik eta mendekuaren satisfatzeagatik... ohorearen estakuruaz baliaturik, hori bai, eta obligazino moral ustezko bat apaingarri harturik. Baina estakuru hura eta apaingarri hura nik asmaturikako gezurrak ziren, azken finean, eta gezur haiekin estali nahi izan nuen neure asmo ilunen doilorkeria.
|
|
|
Zeren, orduan bai, guztiz libre sentitu bainintzen... eta zeren
|
ez
bainuen jada isilpean ibili beharrik, nola ibili bainintzen Ocomotoko presondegitik jalgi nintzenez geroztik...!
|
|
|
Eta nik, nola
|
ez
bainuen artean sinesten gertatzen ari zitzaidana, besagainak goratu, eta irri egin nion.
|
|
|
Eta burua ezker eskuin higitu nuen, ahoz ere ezetz eta ezetz erraiten niola, zeren
|
ez
bainuen handik alde egitea bertze nahirik ez bertze ametsik.
|
|
|
Baina zer egin nezakeen nik, disimulatu baizen? Zeren, alde batetik, nola gizon hura baitzegoen itsuturik eta guztiz hertsirik, ezin egin bainezakeen indiarren defentsa eta apologia garbia, sugeen putzuan akabatu zutèn indiar haiek bezala akabatu nahi ez banuen bederen, eta zeren, bertzetik,
|
ez
bainuen buruan Gorukiren iduria baizen, pentsaturik ezen zerbait egin behar nuela haren alde, neure burua galtzerat utzi gabe.
|
|
|
Eta alferrik izan ziren ene hitzak eta ene esplikazioneak judizioaren egunean, erraiten niolarik jujeari ezen guztia akusazione falsoa zela, zeren nik
|
ez
bainuen deus ere egin indiar gorriak oldartu zitzaizkigun egun hartan.
|
|
|
Rosa hil zitzaidanean, berriz, mutu gelditu nintzen eta gogorik gabe, hain gogorik gabe, non
|
ez
bainuen nigarrik ere egin, ene bizipozaren belauntzia belarik eta haizerik gabe geratu balitz bezala, eta guztia berdintsu eta orobatsu balitzait bezala; edo, erran nuke, agian, ezen ez nuela deus berririk igurikitzen bizitzatik, zeren iduritzen baitzitzaidan gainezka egin zuela ene oinazearen ontziak, eta hargatik geratu nintzela, bizirik nengoen arren, hilik banengo bezala, neure desditxen aitz...
|
|
|
—Nola ibil haiteke horrela? Ez al dakik, bada,
|
ezen
bainuen hartzea gorputzarentzat kaltegarria dela?
|
|
|
Memorian aztarrika nabilkizula, erran diezazuket ezen Ecclesiasticus ek erakusten digun harako gizon jakintsu haren moldekoa eta eitekoa genuela geure ama: Fatuus in risu exaltat vocem suam, vir autem sapiens vix tacite ridebit, zeren hura
|
ez
bainuen nehoiz ere irri karkaraka ikusi, eta irri egiten ere gutitan; aldi hartan, ordea, bai, behin baino gehiagotan ikusi izan nuen irri egiten osabaren ateraldiekin. Izan ere, negozioek hartaraturik, aitak bidaia luzeak egiten zituen kanporat, eta osaba genuen orduan, osaba ez ezik, aita ere edo aita ordeko.
|
|
|
Ongi bai ongi oroitzen nuen nik dukeak kontatu zigun ipuina, zeren ni hamaika urteko umea bainintzen eta zeren, mila gauza aditua nintzen arren,
|
ez
bainuen nehoiz antzekorik aditu. Zer kontatu zigun, bada, dukeak?
|
|
|
Baina buruan nituen, halaber, bai ehundabatgarren kanoiaren iduria, aitak Amaiurri beha paratu nahi zuena baina guk Madrili beha paratu behar genuena eta mendekurako deia egiten zidana... eta bai emazteki haiek sugegorria ikusi bezain laster egin behar zituzten oihu eta keinu izugarriak ere, neure garaiti tipiaren iduri ere izan zitezkeenak. Eta nola
|
ez
bainuen, bertzalde, gibela egiterik, desiratu eta gutiziatu nuen ezen gertatu beharrekoa lehenbailehen gerta zedila, eta hala itzuli nintzen jangelarat ahalik eta zaluen eta arintkien, hatsa estu, nik are estuago egin nuena, osabaren erranetarat nengoelako eta hark teatroa egin behar nuela erran zidalako.
|
|
|
Horregatik, gaurtik aitzina, kaperako zoko batean lo eginen diat, egunotan egiten ari naizen freskoaren aitzinean, zeren eta jaun Martin eta andere Grazianarekin mintzatu bainintzen atzo, eta haiek hartarako baimendua eman baitidate, freskoa akabatu bitartean. Eta, gero, neure Ubarneko etxerat joanen nauk, nondik
|
ez
bainuen iltki behar Italiatik itzuli nintzenetik, zeren gehiago baita jada gu biok bereizten gaituena elkartzen gaituena baino.
|
|
|
Eta ekarri zizkiguten jatekoak, eta jan edanen inguruan Pedro animatzen hasi zen. Eta, halako batean, nola
|
ez
bainuen arnoa edateko ohiturarik, arnoz bete zidan kopa, erraiten zidala:
|
|
|
Bizitzan hainbertze mehatxu jaso eta jasan ondoren, ohitua eta usatua behar nuen ziztada eta eztenkada orotarat, baina mehatxurat ez dago guztiz ere ohitzerik; halarik ere, nola trenpe hartan
|
ez
bainuen zer eginik eta nola ezin bainion, halatan, haren mehatxuari neure mehatxuarekin ihardetsi, taldeburuaren manua bete, eta listuaren garratza irentsi behar izan nuen.
|
|
|
Eta, segidan, nola bainekusan ezen gizon hura egiazkotasun handiz ari zitzaidala, egiazki solastatzerat deliberatu nintzen nihaur ere, neure asmoen berri emaiten niola: nola nik ere libre izan nahi nuen, eta nola ene gutizia gutiziatsua zen Urbiaindik ahalik eta urrunen joaitea eta, hargatik, kapitainaren untzian itsasoratzea, ez bidaiari gisa, Italiako hartan bezala, baina marinel bezala eta marinel bat gehiago bezala, tratu berezirik gabe, zeren eta nik
|
ez
bainuen kapitaina neure zerbitzurat nahi, nola erran baitzidan hark jauregirat etorri zèn egun hartan, baina ni harenerat.
|
|
|
Eta, Joben liburuan erraiten den bezala, gizona trabailurako eta hegaztia airerako sortuak izan zitezkeen arren, hegazti ere izan nahi nuen nik, gizon ez ezik. Eta intxaurraren jateko desiros den, baina, azalaren hausteko nekeagatik, barrengo mamia dastatu gabe uzten duen ximinoa ez bezala, guztiz deliberaturik nengoen intxaur haien hausterat ere, zeren eta plazerraren leihoak eta portaleak zabaldu nahi bainituen lau haizeetarat eta plazerrei plazentki emana bizi, eta zeren
|
ez
bainuen kastoen kastakoa izan nahi jada... Eta, gizon zuhurrak ez bezala, zeinak eskuinean prest baitu pozoina duen kopa eta ezkerrean kontrapozoina, bi eskuz edan nahi nuen nik atsegintasunaren kopa pozoindua...
|
|
|
Eta gau eta egun tormentatu izan ninduèn tiranoaren boza isildu behar nuen, neure kontzientziaz hain denbora luzez jabetu zen tiranoarena, hau bekatu da eta guztia da bekatu, Beati qui se castraverunt propter regnum Dei... 21 Ez! Zeren
|
ez
bainuen iragana jada sostengu eta eskutoki, baina iraganarekiko haustura, eta zeren haustura hartan aitzina egin nahi bainuen, eta hartarako nuen gogo, hartarako borondate.
|
|
|
" Tentagarriak, zatozte eneganat eta ez iragan aitzinat, zeren ostatu bila bainabilkizue, eta zeren ez baitago zuen besoak baino ostatu hoberik". Eta nik tentazionearen boza aditu nuen, eta, denbora batean bezala, kasik oharkabean, ezetz erran nion neure buruari, edo ezetz erran zidan, hobeki, kontzientzian gorderik nuen harrak eta betiko harrak, zeina, neure iraganarekin hausterat deliberatu nintzenez geroztik, aurizki eta ito nahi bainuen, zeren eta
|
ez
bainuen nahi neure etorkizuna eta neure kontzientziaren gorabehera guztiak haren ezezkoek erabakitzea, baina baiezko batek eta mila baiezkok. Eta, beraz, ezezko hari baiezko bat eta mila baiezko zerraizkiola, are gehiago zabaldu nituen begiak...
|
|
|
Egun hartan, bada, eguzki jaiki berria distiratsu baino distiratsuago zegoen, eta ez gutiago itsas gaina, zeinak baitzirudien eguzkiak sutan ipinia. ...neure oina Itsasoko Amaren gainean jarri, zeren eta halaxe baitzeritzan Piarres Oihartzabal kapitainaren untziari, eta, tupustean, haur jaioberri bat bezala sentitu nintzen, gorputza dar dar eta zangoak ere dar dar, hain bainengoen neure baitaren baitarekin bat eginik eta, aldi berean, neure baitarik kanpoan... eta haur jaioberri batek bezala egin nuen nigar ere, ez penaz eta nostalgiaz, zeren eta
|
ez
bainuen neure iraganaz zertaz penaturik, baina alegrantziaren alegrantziaz eta bozkarioaren bozkarioaz, iraganeko huts hautsetarik etorkizuna ikasteko prest, eta neure amaren arimako sabel hotzetik itsasoaren suzko altzorat eta haren besoetarat erortzeko prest...
|
|
|
Eta, nola buruan
|
ez
bainuen bertze egiteko hura baizen, eta nola, ondorez, ezin baztertu bainituen neure pentsuetarik portuak eta portuetako tabernak eta neskatxak, hala joan zitzaizkidan bortz sei urte haiek gisa hartan, plazer haien ehizan, neskatxak eta jan edana trabailu eta festa banitu bezala, orain kandelak eta kandelak pizten, zeren eta kandelen iraupenaren arabera neurtzen baitzuten neskatxa haiek plazerrar...
|
|
|
Abuztuko ortziral horretan arrosario bera aditzen nuen borzgarren edo seigarren aldia zen, eta erran beharrekoak jadanik erranak eta, okerrik ezean, grabatuak ziren nire lagunak entzuteko moduko lekuan.
|
Ez
bainuen haren mugikorraren zenbakirik, gehiagorik ez nezakeen egin. Gainerako lagunak egoten ziren oraino pixka batean.
|
|
2002
|
|
|
Beste gauza bat ziren ene gaixoak. Baina haiek begirunez tratatzen nituen,
|
ez
bainuen inoiz erretzen haien aurrean; are gehiago, kontsultan beti zupatzen nituen limoizko edo mendazko goxokiak, aho kiratsik usain ez ziezadaten. Eta erretzen zuten gaixoei, neure gaixoak ziren neurrian, gogor egiten nien.
|
|
|
Eguna ere halakoa baitzen, eguzkitsua, eta kontsulta osoan egon bainintzen noiz irtengo zain, Sara etxean ikusteko eta hura besarkatzeko, zorion beteko eszena bat amestuz. Eta etxera iritsi nintzenean ere, ez nuen besterik espero,
|
ez
bainuen aurkako zantzurik aurkitu. Honekin esan nahi dut Sarak hasieran harrera ona egin zidala, eta ez nintzela ezertaz ohartu.
|
|
2003
|
|
|
Bazkalondoko kafea luzatu nuen, beraz. Likore bat eskatu nuen, berdin zitzaidan zer,
|
ez
bainuen edateko asmorik, mahai gainean zerbait behar nuen nirekin nekarren aldizkari bat irakurtzen nuen bitartean tarteka zure begiradari erreparatzeko. Ez nuen etxean sartu eta arropa lisatzen nuen bitartean zurekin pentsatzen jardun nahi, burdina astunarekin nire alkandorak, bularretakoak edo gona arin eta galtza estuak, azken batean neure burua, hain bidegabeki zigortuz.
|
|
|
Nik ez dakit zergatik, baina ume umetatik izan ditut atsegin bi errealeko txanponak. Hainbesteraino, non
|
ez
bainuen haiekin ezertxo ere erosten, zakutto batean gordetzen baizik... zakuttoa txikiegia gertatu zitzaidan arte.
|
|
2004
|
|
|
mutil bat ezagutu nuen bertan; sofa batean eserita, leiho zabal baten aurrean zegoen, begiratua galdua. Ingresatu berria behar zuen, edo egun gutxi batzuk lehenago,
|
ez
bainuen artean ezagutzen.
|
|
|
Futbolean aritu nahi nuen, futbolean bakarrik,
|
ez
bainuen estudiatzeko gogorik. Eta natur zientzietan, tiro parabolikoari buruzko azterketan, eskas atera nuen.
|
|
|
Baina, lotsa nintzen arren, aita ongi ulertzen nuen, bestalde, eta horrek neure buruarekin haserretu ninduen.
|
Ez
bainuen aita hartan ulertu nahi, baina ulertu egiten nuen. Izan ere, amak urte batzuk zituen, eta hori nabaritu egiten zitzaion, kopetako zimurretan eta gerri aldaketako haragi erorietan.
|
|
|
handik pasatu, fatxadan propaganda kartel handi bat ikusi, O. Jaunaz gogoratu... eta, nola
|
ez
bainuen ezer egitekorik eta nola baitzegoen ordurako iragarria emanaldietako bat, sartzea era baki nuen.
|
|
2005
|
|
|
Nekane, bizkorrago ez ezik, arineketan ere hasi zen ia ia. Nik, momentu batez, hain bizkor ez joateko eskatu nion, oraindik
|
ez
bainuen masusta zapia lotzea lortu...
|
|
|
Ezin nion esplikatu,
|
ez
bainuen jeloskor nengoela onartu nahi, ez zitzaidala gustatu beste askori belarrira murmurikatu ziona niri ere murmurikatzea.
|
|
2008
|
|
|
batek jo eta bertan seko utzi baitzuen kapitaina. Xelebrea eta zaila da konprenitzen, nik
|
ez
bainuen inoiz gustukoa izan gizon hura, azkenaldian errukia hartzen hasia banintzaion ere; baina hilda zegoela ikusi orduko, negarrari eman nion. Nire aurrean gertatutako bigarren heriotza zen, eta artean berria zen lehenbizikoaren atsekabea nire bihotzean.
|
|
|
Hitz haiek entzunda, erabat etsitzen hasi nintzen,
|
ez
bainuen neure burua ezertarako gauza ikusten; eta, hala ere, hainbat gorabehera arraro medio, neuri esker lortu genuen salbazioa. Bitartean, esanak esan, hogeita sei gizonen artetik zazpi besterik ez ziren fidagarri; eta zazpi horietatik bat mutiko gorria zen, eta gizon gizonak, beraz, gure alderdian sei ziren, eta bestean, berriz, hemeretzi.
|
|
|
Batzuetan adeitsu eta maitekor jartzen dira beste norbaitekin maitemintzen direnean. Haren esku luzeak ukitzen ari nintzen, izenik eman gabe nolanahi ere,
|
ez
bainuen hankarik sartu nahi, belarrian zerbait beroa eta lirdinga sentitu nuenean: mingainarekin gingila miazkatzen zidan, nik ulertzen ez nuen hizkuntza batean lizunak ziruditen hitzak errepikatzen zizkidan bitartean.
|
|
2009
|
|
|
gerra. Estutu egin nintzen,
|
ez
bainuen Eutimio luzaz ikusiko, baina, bestalde, eta inori aitortu ez banion ere, sabeleko korapiloa askatu egin zitzaidan ertzetatik. Frantzian baldin bazegoen ez zegoen Maiterekin, eta baldin Frantzian bazegoen ez nuen eguna haren zain pasa beharrik, atera begira orduak jotzen zuen bakoitzean.
|
|
|
Bertze zeregin handirik
|
ez
bainuen, inoiz ez dut orduan bezainbat irakurri, Agaramonteko gazteluan Amadis ekin hain zaleturik gelditu nintzen epe laburra kenduta. Nire frantses motza Nafarroako erregeren ezpainetan behar lukeen heinera hurbiltzen lagundu ninduen liburuetaratzeak.
|
|
2010
|
|
|
Hala, bada, meza ematera nindoan Susana enean, ohi bezala; meza ematen hasi baino lehen, ordea, Francoz aritu zitzaidan beste behin Teofilo Maria: Rikardo Lehoibihotzen parean jartzeko moduko buruzagi gurutzatua izan zela, hau eta beste; hain bukatu nuen kokoteraino, non, meza emateko orduan,
|
ez
bainuen kardinal primatuaren agindua bete; ederki ohartu zen hartaz Teofilo Maria, meza bukatu ez beste hartu baitzidan kargu, gurpil aulkian ziztuan hurbiltzen zitzaidala: –Jakingo duzu kardinal primatuak meza santuan formula berri bat erabiltzea agindu duela, caudilloaren ohorez???; egia esateko aukera bikaina nuen, baina, Bibiren hitzak buruan nituelako edo anaiari aurre egiten ausartu ez nintzelako, biak ere bai seguruenik, horrelakoetan eskutik helduta joan ohi baitira koldarkeria eta aitzakia?, tonto aurpegia jarri eta ihes egin nion:
|
|
|
Aitak lupa bat oparitu zidan umetan, eta badakizue nola ibili nintzen garai batean, mundu guztia luparen azpian harrapatu nahian. Orduan, baina, nola
|
ez
bainuen eskuan luparik, neure arreta lupatzat hartu eta muskerrari arreta osoz begiratzea erabaki nuen. Eta orduantxe ikusi nuen ikustekoa.
|
|
|
ez zen, beraz, ez hain biribila ez hain osoa, ezta hain zuria ere; esan nahi dizudana da Helenari ez niola jokabidea guztiz onartzen, ez une hartan bederen; ordainean, baina, amaganako gorrotoa, bost bat minutu igarota gero, aurrez aurre jarri zitzaidan hura berriro ere? inoiz baino beltzago eta biribilago etorri zitzaidan, nola, baina, amaganako sentimendu aldaketa erabateko hura, egunetik gauera bezalakoa, urtebete baten buruan?, zeren tuberkulosiak jota egon nintzenean beharrezkotzat jotzen nuena
|
ez
bainuen beharrezkotzat jotzen jada?!?; hala, bada, nire nolabaiteko porrotak mintzen ninduen eta minezko malkoak eragiten, maitasunaren zabala, egun batetik bestera hain estu eta hain gabe?!?, nahiz eta ez nuen kanpora alerik ere bota, gorrotoaren indarrak eragotzita;. Ez duzu ezer esan behar?, galdetu zidan amak; bero behar nuen, baina izotzak hartua bezala nengoen, eta begiak iltzatu nizkion; gauza asko nituen esateko, edo gauza bakarra ote nuen, burura behin eta berriro etortzen zitzaidana, harpia bat zela esan nahi bainion, behin, bi aldiz, eta hamaika aldiz??, baina ez nion ezer esan; amak, ordea, ongi ikasia zekarren lezioa, azpilanak ere bere baldintzak zituen, ama bezalako aditu batek ongi ezagutu behar zituenak?, eta teatro kolpe batean esan zidan:
|
|
|
Suizidioaren ideiak, gainera, desesperazioa eransten dio desesperazioari, bizi senaren aurkako mugimendu bat den neurrian. Nire kasuan, baina, bestela joan ziren gauzak,
|
ez
bainuen larritasunik sentitu, halako konformidade bat baizik, hain gertatu zitzaidan ideia ustez desesperatu hura bakezkoa eta baltsamikoa. Ez nuen, hala ere, neure buruaz beste egin, bistan da.
|
|
|
Ez guztian, hori ere hala da? nobelaren azken aldean Andrés Hurtado Lulúrekin ezkontzen baita, eta nik
|
ez
bainuen ezkontzeko asmorik: horrek, baina, ez zuen Lulúri buruz nuèn iritzia, aldekoa oso?
|
|
|
–Konbentzitu ditut, Gabino. Irudiak zintzilik geratuko dira??; baina nik egun berean hariak moztu, eta lehengo tokian jarri nituen irudiak,
|
ez
bainuen inork Helenari azpiko galtzak ikusterik nahi; Helenari kontatu nionean, baina, barrez eta barrez hasi zitzaidan hura ere, barre hotsak isiltzen ahalegindu zen arren;. Ez nuen uste hain barregarria zenik?, esan nion, minduta; eta nola are barre handiagoak egin baitzizkidan, mihia zorroztu eta zorroztasunez mintzatu nintzaion:
|
|
|
–Zer dakizu??;. Helena eta zu?? esan zidan Adak, burua ezker eskuin mugituz, nik akusaziotzat hartu nuèn keinu ezin adierazgarriagoan, esaldia hantxe eteten zuela; eta ni hantxe, estu eta larri, Adak eten zuèn adierazpena noiz osatuko;
|
ez
bainuen dudarik egiten adierazpen hark bigarren parte bat izango zuela; zer esango zuen Adak bigarren parte hartan: –Non da Helena??, edo:
|
|
|
Bertara ohitzea pixka bat kostatu zitzaidan arren, gutxitan sentitu izan dut bizitzan han sentitu nuèn askatasun sentimendua, zeinen ongi etorri zitzaidan hango egonaldia probintzianismoa eta nire beste txokokeria guztiak eskuilatu eta nire baitatik urruntzeko!?, maila handi batean anonimotasunaren eskutik iritsi zitzaidana, zernahi eginda ere, hango kaleetatik galdu, adibidez?
|
ez
bainuen inoren beldur izan behar, eginagatik kargu hartuko zidan ala ez, Espainiako hiriburuan orbetarra izateak ahuntzaren gauerdiko eztulak baino gehiago balio ez zuenez.
|
|
|
Sinadura hark bazuen, gainera, Meyer jaunaren aldeko testigantzatik zerbait, ezin ahaztu bainuen naziek garbitu zutela hura, judu odola edukitzeagatik, eta Hitler eta Franco biki politikoak baitziren/ baitira, azken batean. Ni nekez atera nintekeen manifestazioetara, ez bainaiz, neure adinean, lasterka egiteko gai, agerraldi jendetsuak atsegin ez izateaz gain; nekez joan nintekeen barrikadetara, zeinetan
|
ez
bainuen gehiegi sinesten, ez nuen batere sinesten, alegia?, ezker desesperatuaren ikur ziren heinean, desesperaziotik hurbil baitaude itsukeria eta burugabekeria, hondamendirako bidea noiznahi ireki diezaguketenak, gabezia gorriaren eremuan sortzen den desesperazioa, beste ikusmira batetik, gizakiaren erreakzio normaltzat har daitekeen arren.
|
|
|
eta, sakonera egiteko, neure buruarekiko desatxikimendua indartu behar nuela, are pobreagoa izan behar nuela, bestela esanda: , hain pobre, non
|
ez
bainuen tokitxo bat bera ere eduki behar, Jainkoak non ekin ere izan ez zezan??, autokonplazentziatik ihes, Eckhart maisuaren beraren hitzak. Fontiveroskoak ere halatsu zioen, erakusgarri:
|
|
|
Zer gertatu zitzaion amari Pagoagako hartan?; benetan gertatu ote zitzaion gertatzekoa edo deabruaren kontua izan ote zen guztia?;
|
ez
bainuen ahaztekoa, alde horretatik, hiriburuko itsasikara iragarri zuèn bidentearen kasua, doña Carmen Sidoniak guri jakinarazi ziguna, emakumeak kontatutakoaren arabera, bidenteari ez baitzitzaion Ama Birjina agertu, berari hala iruditu arren, deabrua baizik, bigarren agerketan berretsi ahal izan zuenez, Ama Birjinaren mantupetik buztan bat ateratzen ikusi zuenean; hala, bada, ba ote zuen kasu hark amarenarekin zerikusirik?; nik, baina, ez nuen amaren soinekopetik buztanik ateratzen ikusi?; ai, nola katramila daitekeen bizitza soil eta lau bat halako kontuekin, baita gure xalotasun tolesgabetasunak nahastu ere, handik aurrera, ama ikusten nuen bakoitzean, imajinatzen ez nuen, bada, buztan batekin hor nonbait, irudi lizuna imajinatze hutsak guztiz zikintzen ninduela, errugabea ere banintzen arren?!
|
|
|
neure senarraz hitz egin zidan, neure familiaz, enpresaz, gizartean nuen lekuaz, erantzukizunaz. Gure egoera hura ez omen zen luzaz irautekoa, eta aldi berean ez omen zuen irtenbiderik, nik
|
ez
bainuen (haren ustez) dibortzio baten eta harreman berri baten trantze publikotik pasatu nahiko, eta nahiko banu ere, berak ez omen zuen (eta hori ziurra zen) bere emaztea eta etxea uzteko asmorik.
|
|
|
...rtara ohitzea pixka bat kostatu zitzaidan arren, gutxitan sentitu izan dut bizitzan han sentitu nuèn askatasun sentimendua —zeinen ongi etorri zitzaidan hango egonaldia probintzianismoa eta nire beste txokokeria guztiak eskuilatu eta nire baitatik urruntzeko! —, maila handi batean anonimotasunaren eskutik iritsi zitzaidana, zernahi eginda ere —hango kaleetatik galdu, adibidez—
|
ez
bainuen inoren beldur izan behar, eginagatik kargu hartuko zidan ala ez, Espainiako hiriburuan orbetarra izateak ahuntzaren gauerdiko eztulak baino gehiago balio ez zuenez.
|
|
|
Hala, bada, meza ematera nindoan Susana enean, ohi bezala; meza ematen hasi baino lehen, ordea, Francoz aritu zitzaidan beste behin Teofilo Maria: Rikardo Lehoibihotzen parean jartzeko moduko buruzagi gurutzatua izan zela, hau eta beste; hain bukatu nuen kokoteraino, non, meza emateko orduan,
|
ez
bainuen kardinal primatuaren agindua bete; ederki ohartu zen hartaz Teofilo Maria, meza bukatu ez beste hartu baitzidan kargu, gurpil aulkian ziztuan hurbiltzen zitzaidala: " Jakingo duzu kardinal primatuak meza santuan formula berri bat erabiltzea agindu duela, caudilloaren ohorez...?"; egia esateko aukera bikaina nuen, baina, Bibiren hitzak buruan nituelako edo anaiari aurre egiten ausartu ez nintzelako —biak ere bai seguruenik, horrelakoetan eskutik helduta joan ohi baitira koldarkeria eta aitzakia—, tonto aurpegia jarri eta ihes egin nion:
|
|
|
Sinadura hark bazuen, gainera, Meyer jaunaren aldeko testigantzatik zerbait, ezin ahaztu bainuen naziek garbitu zutela hura, judu odola edukitzeagatik, eta Hitler eta Franco biki politikoak baitziren/ baitira, azken batean. Ni nekez atera nintekeen manifestazioetara, ez bainaiz, neure adinean, lasterka egiteko gai, agerraldi jendetsuak atsegin ez izateaz gain; nekez joan nintekeen barrikadetara, zeinetan
|
ez
bainuen gehiegi sinesten —ez nuen batere sinesten, alegia—, ezker desesperatuaren ikur ziren heinean, desesperaziotik hurbil baitaude itsukeria eta burugabekeria, hondamendirako bidea noiznahi ireki diezaguketenak... gabezia gorriaren eremuan sortzen den desesperazioa, beste ikusmira batetik, gizakiaren erreakzio normaltzat har daitekeen arren. Sinaduratxo bat nire neurriko konpromisoa zen, ordea, eta zergatik ez idazki hura sinatu...?
|
|
|
Lehen ere aipatu dizut, egia esan, obra hau, baita kritika bat egin ere... nahiz eta aitortu beharrean nagoen, halaber, liburuak sekulako zirrara eragin zidala irakurri nuèn lehen aldian... hain sentitu nintzen Andrés Hurtadoren —nobelako mediku protagonista ezkor bezain malenkoniatsuaren— argazkiarekin bat eginda. Ez guztian, hori ere hala da... nobelaren azken aldean Andrés Hurtado Lulúrekin ezkontzen baita, eta nik
|
ez
bainuen ezkontzeko asmorik: horrek, baina, ez zuen Lulúri buruz nuèn iritzia —aldekoa oso— aldatu, hain iruditu zitzaidan emakume hura graziaduna eta naturala, baita zentzu handikoa ere:
|
|
|
" Konbentzitu ditut, Gabino. Irudiak zintzilik geratuko dira..."; baina nik egun berean hariak moztu, eta lehengo tokian jarri nituen irudiak,
|
ez
bainuen inork Helenari azpiko galtzak ikusterik nahi; Helenari kontatu nionean, baina, barrez eta barrez hasi zitzaidan hura ere, barre hotsak isiltzen ahalegindu zen arren;" Ez nuen uste hain barregarria zenik..." esan nion, minduta; eta nola are barre handiagoak egin baitzizkidan, mihia zorroztu eta zorroztasunez mintzatu nintzaion: " Zuri berdin zaizu, beraz, edonork azpiko galtzak ikustea..."; bat batean aldatu zen haren aurpegia, egunetik gauera bezala.
|
|
|
" Badakit!"; besteak etxetik alde eginak zirenean edo lotan zeudenean egiten genituen Helenak eta biok geure egitekoak, baina Regina enean guztiak ez zeuden lotan, antza, Ada behintzat ez...; hain eragin azkarra izan zuen nigan haren esaldi laburrak, non ohetik jaiki, haren parean eseri, eta honela esan bainion: " Zer dakizu?";" Helena eta zu..." esan zidan Adak, burua ezker eskuin mugituz, nik akusaziotzat hartu nuèn keinu ezin adierazgarriagoan, esaldia hantxe eteten zuela; eta ni hantxe, estu eta larri, Adak eten zuèn adierazpena noiz osatuko;
|
ez
bainuen dudarik egiten adierazpen hark bigarren parte bat izango zuela; zer esango zuen Adak bigarren parte hartan: " Non da Helena?", edo:
|
|
|
Une hartan, izan ere, Helenari niòn maitasunaren isuria ez zen karta irakurri aurrekoa: ...ztiz onartzen, ez une hartan bederen; ordainean, baina, amaganako gorrotoa —bost bat minutu igarota gero, aurrez aurre jarri zitzaidan hura berriro ere— inoiz baino beltzago eta biribilago etorri zitzaidan —nola, baina, amaganako sentimendu aldaketa erabateko hura, egunetik gauera bezalakoa, urtebete baten buruan?, zeren tuberkulosiak jota egon nintzenean beharrezkotzat jotzen nuena
|
ez
bainuen beharrezkotzat jotzen jada...! —; hala, bada, nire nolabaiteko porrotak mintzen ninduen eta minezko malkoak eragiten —maitasunaren zabala, egun batetik bestera hain estu eta hain gabe...! —, nahiz eta ez nuen kanpora alerik ere bota, gorrotoaren indarrak eragotzita;" Ez duzu ezer esan behar?" galdetu zidan amak; bero behar nuen, baina izotzak hartua bezala nengoen... " Badakit argibideak nahi dituzula, baina horretarako etorri da Helena, berarekin hitz egin nahi baduzu..."; larritu nintzen eta burua nahastu zitzaidan orduan...; amari begiratu eta ezpainetan irri garailea igarri nionean, ordea —ez nion amari dohaineko garaipenik eman nahi, ez horixe! —, erreakzionatu egin nuen:
|
|
|
Aitak lupa bat oparitu zidan umetan, eta badakizue nola ibili nintzen garai batean, mundu guztia luparen azpian harrapatu nahian. Orduan, baina, nola
|
ez
bainuen eskuan luparik, neure arreta lupatzat hartu eta muskerrari arreta osoz begiratzea erabaki nuen. Eta orduantxe ikusi nuen ikustekoa.
|
|
|
Eta orduantxe ikusi nuen ikustekoa. Ikusi nuena, ordea, ez zen gauza handi bat izan,
|
ez
bainuen muskerra herensuge bihurtzen ikusi, zerbait xumeagoa eta apalagoa baizik... begien aurrean nuèn musker hura musker bat baizik ez baitzen, azken batean, bere muskertasunaren mugak onartzen zituena, handipuzkeria orotatik at. Narrasti bat zen, lurrean arrastaka bizi zena, bai, baina eguzkiaren beroa jasotzen zuena. Eta zoriontsua zen, edo nik hala ikusi nuen:
|
|
|
Suizidioaren ideiak, gainera, desesperazioa eransten dio desesperazioari, bizi senaren aurkako mugimendu bat den neurrian. Nire kasuan, baina, bestela joan ziren gauzak,
|
ez
bainuen larritasunik sentitu, halako konformidade bat baizik, hain gertatu zitzaidan ideia ustez desesperatu hura bakezkoa eta baltsamikoa... Ez nuen, hala ere, neure buruaz beste egin, bistan da.
|
|
|
hain zirraragarriak ziren txistuaren notak —une hura, esnatze bat bezala gertatu zitzaidana, kutsatu gabeko lur batera...! —, non hantxe erdibitu baitzitzaidan bihotza, emozioaren emozioz; are gehiago: ...a eta barruan pilatuak nituèn gorroto guztiak —baita gurasoen eta jaun kalonjearen aurkakoa ere— urtzen zizkidana, ez dakit kolpetik edo apurka eta banan banan; eta bihotzak belauna jaisteko agindua eman, eta jarraian, negarrez ikusi nuen neure burua, belauniko, Jainkoari eskerrak ematen nizkion bitartean, burua galdu nuèn istantean bere argiaz argitu ninduelako, txistu nota haiekin...
|
ez
bainuen dudarik hura guztia Jainkoaren grazia berezia zela: Jainkoak hari guztiak mugitu zituela, alegia, ardi desbideratuak bidera egin zezan berriro eta arestian zentzurik ez zuenak zentzua aurki zezan.
|
|
|
Zer gertatu zitzaion amari Pagoagako hartan?; benetan gertatu ote zitzaion gertatzekoa edo deabruaren kontua izan ote zen guztia?;
|
ez
bainuen ahaztekoa, alde horretatik, hiriburuko itsasikara iragarri zuèn bidentearen kasua, doña Carmen Sidoniak guri jakinarazi ziguna... emakumeak kontatutakoaren arabera, bidenteari ez baitzitzaion Ama Birjina agertu, berari hala iruditu arren, deabrua baizik, bigarren agerketan berretsi ahal izan zuenez, Ama Birjinaren mantupetik buztan bat ateratzen ikusi zuenean; hala, bada, ba ote zuen ka...
|
|
|
hura axalean geratzea zela, alegia... eta, sakonera egiteko, neure buruarekiko desatxikimendua indartu behar nuela —are pobreagoa izan behar nuela, bestela esanda: " hain pobre, non
|
ez
bainuen tokitxo bat bera ere eduki behar, Jainkoak non ekin ere izan ez zezan" —, autokonplazentziatik ihes, Eckhart maisuaren beraren hitzak —Fontiveroskoak ere halatsu zioen— erakusgarri: "... imajinatzen duenak ezen Jainkoagandik gehiago jasotzen duela liluraldien, estasi eztien eta mesede berezien mende dagoenean, sutondoan edo ukuiluan dagoenean baino, Jainkoa bere mende hartu, burua kapa batez estali eta banku baten azpira bultzatu bezala egiten du.
|
|
2011
|
|
|
Hiretzako libreta eman didanean, eta nire nahasian argiren baten bila nenbilela, burura etorri zaidan estreinako gauza gu biok elkarrekin hasi eta kontatu nionekoa izan duk, nahigabezko muzin hura disimulatu ezin izan zuenekoa.
|
Ez
bainuen deus ulertzen, baina supituan dena argitu zaidak, ekaitzaren erdian, eta goibelen dagoenean, tximistaren argi bat batekoak bazter oro une batez argiztatzen duenean bezala: tupustean ulertu ditiat erretratuko emakumea nor den eta hi osabarentzat zer hintzen; denak batera konprenitu ere.
|
|
|
Etxera gonbidatu ninduen, baina pare bat kale lehenago aparkatu zuen autoa eta gerritik oso modu nabarmenean helduta eraman ninduen auzoan barrena. Ilunabarra zen, ez zebilen jende askorik kalean, baina ni guztiz deseroso sentitu nintzen, ez inork ezagutuko ninduelako, auzo horretan
|
ez
bainuen lagunik ezta ezagunik ere, baina bai ikuskizun merke bat ematen ari ginelako eta nik ezer gorrotatzen badut horixe delako, hizpidea jarri edo zeresana ematea. Saltokitik atera eta autora bidean begiz jo nuenean ohartu behar izango nuen minigonaren azpitik hanka zuztar gizenegiak erakusten zituela, ezpainetako gorria esajeratuegia zuela edo ilaje kardatuak urratuak eragin zitzakeela ingurukoen aurpegietan.
|
|
|
Goizean, egun oskarbi eta sargorian, izerditan blai segitu nuen bidaia. Alferrik neraman erromes maskorra,
|
ez
bainuen iturririk kausitzen, eta makila ere astunegia egin zitzaidan zangoak bezala besoak nekatzen eta gogortzen hasi zitzaizkidanean. Aztien artea ezagutzen dutenek azabatxea arimaren ispilu dela erraten dute, eta hamaika aldiz so egin nuen atseden hartzeko eserita.
|
|
2012
|
|
|
Baina gai nintzen ezpainen mugimendua irakurrita zer esaten ari zitzaizkidan ulertzeko. Irudi haietan nik
|
ez
bainuen hitzik egiten, dena esan egiten zidaten.
|
|
|
Orduan nik laguntza eskaini nion: ez nuen parte hartuko,
|
ez
bainuen neure burua gai ikusten, baina bere ondoan egongo nintzen behar ninduenean. Bilkura pare batera joan nintzen, eta, asuntua okagarria iruditu zitzaidan arren, mendekatia eta ezin tristeagoa, aspaldian sentitu gabeko emozio bortitzek harrapatu ninduten.
|
|
|
Carlos eta Eva. Baina hainbeste gonbidatu, protokolo, prestaketa eta emozioren artean, erdi zorabiatuta bukatu zutela biek iruditzen zitzaidan, ezin nuen erabat ziurtatu, egia esan,
|
ez
bainuen guztia ongi gogoratzen?, edo lanpetuegiak ibili zirela, behinik behin, lagun guztien ibilerak zehatz mehatz jarraitzeko.
|
|
|
Aitor dut, edonola ere, azkenean primeran etorri zitzaidala enkontru hura,
|
ez
bainuen ipuin honetarako gairik batere.
|
|
|
Gainera, azkenaldian petralduta nengoen eta, ez dakit, azalpen bat edo zor niela uste nuen. Egia zen ez nuela oso argi zer esan behar nien, neuk ere
|
ez
bainuen ondoegi ulertzen zer gertatzen zitzaidan. Aitaren etorrerak goitik behera aldatu zuen nire bizitza, baina nire izaera hain grisa bilakatu izanak seguruenik zerikusi handiagoa zuen adinarekin, aitarekin baino.
|
|
|
Mundu guztiak argaldu nahi duelako izango da, bestela ez baita ulertzekoa. Tira, berdin da, nik
|
ez
bainuen inolako asmorik amonarekin eztabaidan hasteko. Baina bisitatzeari utzi nion, amesgaizto bilakatu zitzaidan-eta, egun santu osoa hantxe, kaka ematen:
|
|
|
Eta nik gezurra esan behar, jakina. Ahal nuen denbora gehiena bakarrik pasatzen nuen,
|
ez
bainuen nahi inork jatera behartzerik; ez, ez nuen nahi inor kontura zedin ez nuela ezertxo ere jaten. Ezin nuen eraman niri begiratzean jartzen zuten aurpegi patetiko hura; pena eta nazka biak batera ematen nizkiela zirudien.
|
|
|
Bere amorru osoaz jotzen zuen oraindik ekaitzak hiribide zaharra gurutzatu nuenean. Bat batean argitasun ikaragarri bat sortu zen bidean, eta atzera jiratu nintzen, halako argi bitxia nondik atera ote zen ikusi nahian; zeren etxe erraldoia eta haren itzalak, besterik
|
ez
bainuen atzean. Ilargi bete odol gorriarena zen distira, bizi bizi argitzen baitzuen oraingoan lehen ia antzematen ez zen urraduratik, hasieran esan dudanez, sigi saga eginez, teilaturik oinarriraino zabaltzen zen hartatik.
|
|
|
Atzeko laurden bat moztu eta puska txikiak eginda, Ostiral lanean jarri nuen haragia egosten eta maneatzen; eta benetan esaten dizut haientzat haragi eta salda jaki on bat egin zuela, saldari arroza eta garagar pixka bat eta guzti jarrita. Janaria kanpoaldean prestatzen nuen,
|
ez
bainuen surik piztu nahi harresien barrualdean, eta horregatik gauza guztiak denda berrira eraman nituen, eta, haientzat mahaia jarri ondoren, eseri eta denok batera bazkaldu genuen; aldi berean adorea eta kemena eman ahal izan nien. Ostiral nire interpretaria zen, batez ere bere aitarekin hitz egiterakoan, eta baita espainiarrarekin ere, espainiarrak basatien hizkuntza ongi samar hitz egiten baitzuen.
|
|
|
Neure egitasmoaren nondik norakoa amaitu nuenean, eta nire irudimenak asmoa gauzatu zuenean, goizero, huts egin gabe, egiten nuen ibilaldia hiru milia ingurura edo urrunago nuen gaztelutik, nik esaten nion bezala, mendi tontorreraino, ea txalupak ikusten nituen itsasoan uhartearen inguruan edo uhartera hurbiltzen. Baina eginkizun gogor horrekin nekatzen hasi nintzen, izan ere, bizpahiru hilabetez etengabe zelatan aritu eta beti ezer aurkitu gabe itzultzen bainintzen,
|
ez
bainuen ezer ikusi denbora horretan guztian, ez bakarrik itsasertzean edo itsasertzetik hurbil, ezta nire begiek edo betaurreko luzeak, bazter guztietara begiratuta, hartzen zuten ozeanoaren tarterik handienean ere.
|
|
|
Horretan ari ginen bitartean, kapitainak ikatz ontzi txiki batzuk ikusi zituen, ekaitzean aingura botata ezin iraun, eta ontzia askatzea eta aske utzita itsasoratzea beste biderik izan ez zutenak; eta geure ondotik igaroko zirela ikusita, su egiteko agindua eman zuen, arriskuan ginela haiei jakinarazteko. Ni harritua geratu nintzen,
|
ez
bainuen haren esanahirik ulertzen, eta ontzia hautsi egin zitzaigula edo beste gauza ikaragarriren bat gertatu zela uste izan nuen. Hitz batean esateko, harri eta zur nengoen, eta ondoeza eginik zorabiatu egin nintzen.
|
|
|
Berehala bildu nuen uzta neure erara, buruak besterik ez bainituen mozten; eta nik egindako otarre handi batean sartuta eraman nituen, gero eskuz aletzeko. Eta uztaren amaieran ikusi nuen lakari erdi hazitik une horretan ia bi lakari arroz nituela eta bi lakari eta erdi baino gehiago garagar, edo horrelako zerbait iruditu zitzaidan,
|
ez
bainuen neurtzeko modurik.
|
|
|
Buztin ontzia goikoz behera gainean jarri nuen, eta txingarrak inguruan jarri nizkion, beroari eusteko eta beroa areagotzeko. Eta horrela, munduko laberik onenean bezala egosi nuen garagar ogia, eta epe motzean, gozogile bikain egin nintzen; izan ere, arroz opil batzuk eta budinak egin nituen, baina ez nuen enpanadarik egin ahal izan,
|
ez
bainuen barruan jartzeko ezer, hegaztien eta ahuntzen haragia izan ezik.
|
|
|
Ez da harritzekoa gauza horiek guztiek uhartean egin nuen hirugarren urtearen zatirik handiena hartzea, azpimarratzekoa baita hori egin bitartean uzta berria eta uzta bilketa nituela esku artean. Uzta bere garaian bildu, eta, nola edo hala, eramaten nuen etxera, eta saski handietan uzten nituen ale buruak, aletzeko denbora izan arte,
|
ez
bainuen alea jotzeko zorurik, ez eultzirik edo bestelako tresnarik.
|
|
|
Horrek bihotza poztu zidan pixka bat, batez ere ordu erdi geroago itsasoko haize kirria haizete leun samar bihurtu zenean. Ordurako uhartetik tarte ikaragarrira nengoen, eta, eguraldi hodeitsua edo lainotsua izan balitz, beste egoera batean egongo nintzateke,
|
ez
bainuen txalupan iparrorratzik, eta ez nuen inoiz asmatuko nora jo, uhartea ikusmenetik galdu izan banu. Baina eguraldiak argi iraun zuen, eta masta jaso eta haize oihala zabaltzen ahalegindu nintzen, ahal nuen gehiena iparralderantz gidatzen, ur lasterretik irteteko.
|
|
|
Orduan adoretsuago nengoen eta burua kanpora agertzen hasi nintzen, hiru egun eta gauetan ez bainintzen gaztelutik irten, eta hornigaiak urritzen hasi zitzaizkidan; izan ere, etxe barruan garagar opil baztuk eta ur pixka bat besterik
|
ez
bainuen. Gainera, banekien ahuntzak gaizki zeudela jetzi gabe, hura izaten baitzen nire iluntzeroko denbora pasa, eta gaixoak oinazez eta minez egongo zirela premia horrengatik; eta hala gertatu zen, zenbaiten errapea hondatu egin zen, eta ia esnea agortu zitzaien.
|
|
|
Kanoi guztiak, nik esaten nien bezala, bete nituen; hau da, hesi berriaren gainean kokatuak nituen mosketeak eta nire pistola guztiak; eta neure burua babestea erabaki nuen azken arnasa eman arte, neure burua zeruko Jaunaren esku uztea eta Jainkoari basatien eskuetatik salbatzeko adoretsu otoitz egitea ahaztu gabe. Horrela eman nituen beste bi ordu, baina ezinegona hasi zitzaidan pizten kanpoan zer gertatzen ari zen jakiteko,
|
ez
bainuen kanpora bidaltzeko zelataririk.
|
|
|
Itsasoa bare zegoen eta erabakia hartua nuen itsasontzi hondoratura nire txalupan abiatzeko, zalantzarik ez bainuen gauza erabilgarriren bat aurkituko nuela han. Baina horrek ez ninduen ontzian izaki bizidunen bat aurkitzeko aukerak adina bultzatzen,
|
ez
bainuen soilik haren bizia salbatuko, harena salbatuz nirea suspertuko bainuen neurri handi batean. Pentsamendu hori izugarri sartu zitzaidan bihotzean, eta ezin nuen lasai egon, ez egunez ez gauez, eta nahitaezkoa nuen itsasontzira nire txalupan joatea.
|
|
|
Aurkitutako beste kutxak arropak zituen barruan, baina balio eskasekoak; halere, hango xehetasunak kontuan hartuta, kutxak kanoilariarena izan behar zuen; izan ere, barruan sutautsik ez egon arren, hiru poto txikitan sutauts bernizduna baitzegoen gordeta, noizean behin ehizari tiro egiteko. Oro har, gauza baliagarri gutxi eskuratu nuen bidaldi horretan; diruari zegokionez
|
ez
bainuen hura erabiltzeko aukerarik, eta ez zuen niretzat oinazpietan nuen hautsak baino gehiago balio, eta den dena emango nukeen hiruzpalau zapata eta galtzerdi ingelesen truke; izan ere, haien premia larria nuen arren, urte asko baitziren janzten ez nituela. Bi zapata pare nituen orduan, itsasontzi hondoratuan itota zeuden bi gizonei kendutakoak, eta kutxetako batean aurkitutako beste bi pare, gustura hartu nituenak, baina ez ziren gure zapata ingelesen antzekoak, ez erosotasunean eta ezta erabilgarritasunean ere, guk txapinak deritzegunak baitziren zapatak baino gehiago.
|
|
|
Halako batean aurrekoari eraso egin nion, eta eskopetaren kulataz jota lurrean zerraldo utzi nuen. Tiro egiteak beldurtzen ninduen,
|
ez
bainuen besteek entzuterik nahi; hala ere, tartea kontuan hartuta, ez zen erraz entzungo, eta kea ikusi gabe zuketen erraz ulertu gertatutakoa. Laguna erori zela ikustean, harekin batera zihoan jarraitzailea hantxe geratu zen, izutua zirudiela.
|
|
|
Han geratu nintzen ia ordu erdiz; bitarte horretan itsasgorak pixka bat igo ninduen, eta, handik tarte batera, urak igotzen aurrera egin zuenez gero, ala osorik geratu zen ur gainean, eta arraunaren laguntzaz hondarretatik atera eta ur lasterraren erdian jarri nuen berriz; eta, handik gorantz egitean, konturatu nintzen erreka txiki baten ahoan nengoela, lurra nuela bi alboetan, eta ur tirak edo itsasaldiak gorantz bultzatzen ninduela. Bi alboetara begiratu nuen lehorreratzeko leku egokiren bat aurkitu nahian,
|
ez
bainuen ibaian oso gora joan nahi, noizbait itsasoan ontziren bat ikusteko itxaropenarekin, eta horregatik erabaki nuen neure burua itsasertzetik ahal bezain gertu kokatzea.
|
|
|
Eskopeta harengana zuzendu nuen, baina zer zen ere ez zekienez gero, ez zuen arretarik jarri, eta ez zuen ihes egiteko imintziorik egin. Orduan opil puska bat bota nion, nahiz eta, egia esateko, alferrik galtzeko janaririk ez izan,
|
ez
bainuen oso biltegi handia, inondik ere. Dena dela, esan bezala, opil puska bat bota nion, janariari hurbildu zitzaion, eta usaindu ondoren irentsi egin zuen, eta, eskerrak emanez bezala, gehiagoren zain begira geratu zitzaidan; nik, berriz, erarik atseginenean esan nion ezin niola gehiago eman, eta alde egin zuen.
|
|
|
Azaroak 7 Eguraldiak hobera egin zuen. 7, 8, 9, 10a eta 12ko zati bat (11 igandea baitzen) aulkia egiten eman nituen, eta, lan asko egin ondoren, nola halakoa egitea lortu nuen; egiten aritu nintzen bitartean, ordea, zenbait aldiz desegin nuen,
|
ez
bainuen erabat gogokoa.
|
|
|
Oraindik banituen premiak, otarre bat edo esku orgaren bat behar bainuen. Otarrea ezin nuen inolaz ere egin,
|
ez
bainuen zumitzaren antzeko gairik, okertu eta saskigintzan erabili ahal izateko, edo gutxienez oraindik ez nuen horrelakorik aurkitu. Esku orgari zegokionez, iruditu zitzaidan dena egin nezakeela, gurpila izan ezik, baina hura nola egin susmorik ere ez nuen, ezta nola egiten hasi ere; gainera, ez nekien nola egin zitezkeen gurpilak birarazteko ardatzean zeharkatuta izan behar zituen burdinazko ziriak; beraz, amore eman nuen, eta leize zulotik ateratzen nuen lurra eramateko, langileek, igeltsero lanetan aritzen direnean, mortairua eramateko izaten duten aska moduko bat erabili nuen.
|
|
|
Bereziki uso basati mota bat aurkitu nuen, habiak, basoko usoen antzera, zuhaitzetan egin ordez, etxeko usoen antzera harkaitz zuloetan egiten zituztenak. Usakume batzuk hartu nituen eta etxean haztea bururatu zitzaidan, eta hala egin nuen; baina handitzean hegan egin zuten, beharbada janari bila joateko, nik
|
ez
bainuen ezer haiei emateko. Dena dela, askotan aurkitzen nituen haien habiak, eta usakume gazteak hartzen nituen, oso haragi ona baitzuten.
|
|
|
Harrezkero, esan beharra daukat gogoan izan nuela handik ihes egitea eta gizon bizardun horiekin elkartzerik nuen ikustea, zalantzarik
|
ez
bainuen espainiarrak edo portugaldarrak zirela. Ziur nengoen, hara iristea lortuz gero, ihesbideren bat aurkituko genuela, errazago kontinentean egonda eta talde handian, hantxe uhartean, itsasbazterretik berrogei miliatara, bakarrik eta laguntzarik gabe baino.
|
|
|
Gertaerak ikaragarri harritu ninduen,
|
ez
bainuen inoiz horrelako gauzarik sumatu, ez horrelakorik jasandako inorekin hitz egin; horregatik hilik edo txunditurik nengoela iruditu zitzaidan, eta sabelaldea nahastu zidan lurraren dardarak, norbaiti itsasoan min zuria egiten zaionean bezala. Baina erori zen harkaitzaren zaratak esnarazi egin ninduen, nolabait esateko, eta txunditze egoeratik aterarazi eta guztiz izutu, eta orduan ez nuen besterik buruan, mendia denda gainera eta nire ondasun guztien gainera eroriko zela, eta dena lurperatuko zuela.
|
|
|
Ez nuen, ene!, aitaren heziketa onak emandako jainkozko ezagupenik, ordurako ezabatua baitzuten zortzi urteetan etengabe izan nituen itsasoan ibiltzeko burugabekeriek eta ni bezalako ero eta sinesgabe apartekin besterik ez hitz egiteak. Ez dut gogoan, denbora horretan guztian, behin ere gora Jainkoarengana begiratu nuenik, edo barrurantz, neure jokaeraz gogoetarik egiteko; aldiz, arima tentel antzeko bat jabetu zen nitaz, onaren aldeko borondaterik ez zuena eta gaitzaz ohartzen ez zena; eta ni marinel guztien arteko izakirik bihozgabeena, burugabeena eta gaiztoena nintzen,
|
ez
bainuen sentipenik txikiena ere, ez arriskuan nengoenean Jainkoaren beldur izateko, eta ezta ere onik ateratzean Jainkoari eskerrak emateko.
|
|
|
Era honetan antolatu nituen otorduak: mahats mordo bat jaten nuen gosaritarako, ahuntz haragi puska bat edo dortokarena errea bazkaritarako, zoritxarrez
|
ez
bainuen egosteko edo janaria saltsan jartzeko ontzirik; eta bizpahiru dortoka arrautza afaritarako.
|
|
|
Hiriko ateetako batetik pasatu eta hiru bat milia joan ginen landazabalean aurrera, non laborari asko ikusi bainuen lurra lantzen hainbat lanabes motaz, baina ezin izan nuen asmatu zertan ari ziren, ezta inolako ale edo belar itxaropenik sumatu ere, lurrak aparta zela zirudien arren. Ezin nintzen harritu gabe egon hirian nahiz landan ikusten nituen gauza arraro haiekin, eta gidariari eskatzera ausartu nintzen mesedez azal ziezadala zergatik zebilen kale nahiz soroetan hainbeste buru, esku eta aurpegi lanpeturik, ez bainuen gero ezer onik sortzen zutenik sumatzen, baizik eta alderantziz,
|
ez
bainuen inoiz ikusi hain gaizki landuriko lurrik, edo hain trakets diseinatu eta hondaturik zegoen etxerik, edo hainbeste miseria eta gabezia islatzen zuen aurpegi eta janzkerako jenderik.
|