|
2000
|
|
|
Baina, geroko kontuak aitzinatzen ibili gabe, derradan ezen Mattin arras gogaitzen zela eskola haietan, batik bat bakarkako trabailuan jartzen gintuenean, halako tailuz, non zernahiren aitzakia egiten baitzuen haietarat ez azaltzeko, zer erranik
|
ez
aita etxeratzen zenean, zeren eta aitak, orduan, anitzetan eramaiten baitzuen goizean goiz ehizarat edo txakurren paseatzerat, jaun Marcelek eskola emaiten zigun orduetan, hain zuzen ere. Eta, ehiza zela eta ezpata zela, burua ere anitzetan joaiten zitzaion Mattini, eta orduan jaun Marcelek —zeina baitzen, bertzenaz, gizon pazientziatsua—, erraiten zion:
|
|
|
ez haren ateraldi zorrotzik, ez haren txantxa ausartik, zenbatenaz aita jesuita jauregian sendoago eta errotuago, hainbatenaz gutiago. Baina osabak, halakoetan, gure aita izaiten zuen alde...
|
ez
aita berez alde zegoelako, baina, batzuetan, gogaitu egiten zelako eta, hargatik edo, haize freskoa bezalakoak egiten zitzaizkiolako osabaren hainbat argudio eta ateraldi... Eta uste dut ezen alegatzeko moduko bertze arrazoin bat ere bazuela aitak, aitzinago ulertuko nuena, eta hura zen aita Bartolomeren aurka senti zezakeen jelosia, apezaren eskua gero eta luzeagoatuz joan zelako eta haren itzala gero eta zabalagotuz, bai jauregian eta bai Urbiaingo jendeengan ere... eta zeren aita ez baitzegoen bere boterea bertze nehorekin partitzeko prest.
|
|
|
Baina
|
ez
aita jesuitaren otoitzek, ez haren gantzutze suerte haiek guztiek, ez haren gurutzeak, ez eta deabruaren kontra jaurtiki mehatxuek erdietsi zuten Mattin bere onerat ekartzea, eta bai are gehiago izutzea eta hura auhenka uztea, ahotik habuina zeriola, harik eta aitak, iduri haiek ezin jasanik, erran zuen arte:
|
|
|
—Zirkunstantzia bereziak dira eta, halatan, konfesione berezi bat egin dezakegu, konfesione jeneral bat, zeure bizitzako bekatu guztiak gogoan dituzula, baina haien etsaminatu gabe eta neuri erran gabe... —eta, ikusirik
|
ezen
aitak ez zuela ezetzik erraiten, segitu zuen—: Jar zaitez, bada, belauniko, erakutsi zeure damua eta zeure urrikimendua Jainkoari bekatu guztiengatik, labur baina bihotz bihotzetik, eta nik absolbazinoa emanen dizut.
|
|
|
Borondate onez ari ote zen, bada, osaba, eta amorosturik zegoelako agertu ote zigun bere ezkontzeko asmoa, pentsaturik
|
ezen
aitari edo amari bihotza beratuko zitzaiola eta haien kontsentimenduarekin eraman zezakeela aitzina bere asmo hura. Zeren eta erdibide baten bila ibil baitzitekeen orduan ere osaba Joanikot, ezkontza harekin urrats bat aitzina egiteko asmoz, baina inguruko jendearekin hautsi gabe, nahiz eta bazekien ezen milatik behin gerta zitezkeela horrelako gauzak...
|
|
|
aitzitik, handitu eta areagotu egiten zitzaion, harik eta mihian eta odolean lehertzen zitzaion arte, or errabiatu bat iduri, adausia eta ausikia baterat zituena. Etsenplu bat ipintzearren, derradan
|
ezen
aitaren jauregian hiru skribatzaile ezagutu izan ditudala, aitaren kontuen eramaiteko, eta bi lehenak nehongo urrikalmendurik gabe egotzi eta iraitzi izan zituela, hanka sartu zutelako, egitekoren batean ez bazen bertzean. Haietarik bat, hiruretan lehena, bere lehengusu tipi bat zen, Xalbador Etxegoien.
|
|
|
Baina derradan, hasteko,
|
ezen
aitaren mundua tratuen eta negozioen mundua zela eta diruarena, eta, beraz, poltsaren neurrikoa zela haren pentsua... baita haren erlijionea ere: erran nahi baita ezen dukaten eta dobloien hotsetarat emanago eta makurtuago bizi zela... matutien kanpai hotsetarat baino, konparazione.
|
|
|
Edo, aita ote zegoen jokoz kanpoan eta
|
ez
aita jesuita, jaun André...?
|
|
|
—aditu nituenean hitz haiek, hain estu eta larri jarri nintzen, non ez bainintzen jabetu ere gurasoen keinuez eta aieruez, zeren eta aski bainuen nik, bertzenaz ere, gainerat zetorkidanarekin: halarik ere, jostetan ari zitzaigun osaba, itxura batean, zeren,
|
ez
aitari ez amari deus ere ihardesteko betarik eman gabe, hala erran baitzuen ondotik—: Baina, beharrik, hau ez da gure kasua...
|
|
|
Eta orduan, orduantxe egin zitzaidan argi hura, neure buruari galdetzen niola: " Zertarako nahi dut jauregia eta zertarako neure mundua, baldin jauregiaren harriez estal badezaket Pagabasoko leizea, zeina baita deabruak Urbiainen duen egoitza, eta baldin urbiaindarrak izurri orotarik libra baditzaket gisa horretan...?" Eta nola sinetsi nuen istant hartan
|
ezen
aita Barto lo me ezin arraiago eta ezin harroago ageriko zitzaidala, neure erabakiaren berri jakin bezain fite! Zeren, ba ote zegoen demonio gaixtoaren egoitza hura estaltzea baino egite egitekotsuagorik eta ederragorik, apez jaun Bartolomek berak erran zuen bezala?
|
|
|
—Ez, ez da saindu baten erlikia, zeren ez baitut nehon aditu Erromak kanonizatu nauenik —eta, ikusirik
|
ezen
aita Zacarías ustekabean harrapatu nuela, argibideak eman nizkion—: Itsasoan behatza galdu nuen, eta kapitainak kutxa tipi hau erregalatu zidan, barrenean neure behatzezurrak zeuzkala...
|
|
|
NEGUKO goiz hotz batean eraman zuten osaba Joanikot... nihaur ondoan nindukala, zeren, aita Bartolomeren mehatxuaren ondotik, deliberatu bainintzen bizitokiz aldatzerat, eta halatan joan nintzen jauregitik, non bizi izan bainintzen Salamancatik itzuliz gero, osabaren etxerat, oharturik
|
ezen
aita jesuitaren mehatxua ekaitz handi bateko lehen oinaztura izan zitekeela, eta ezin utz nezakeela, hargatik, osaba Joanikot bakarrik.
|
|
2002
|
|
|
Haserreak, ordea, burua lausotzen zidan, ez zidan patxada hartzen uzten. Sutan nengoen, bai, baina
|
ez
aitak ikasketen gaian kontra egin zidalako. Neure buruarekin nengoen haserre, kalkula  tzaile baten jokabide gupidagabea izan nuelako ikasketen gaiarekin:
|
|
2003
|
|
|
Oskillasok berak ez zuen soldadutzarik egin; belarriko gorragatik libratu zen. Familiako inor ere ez zen soldadutzara joan,
|
ez
aita, ez bere anaiak. Familiak Madrilen segitu zuen aitak lana han zuen bitartean, hau da, hiriburua frankotarren mendean jausi aurretxora arte (1939), zeren orduan hango funtzionari talde osoa Bartzelonara aldatu baitzen, Oskillasoren familia ere barru zela.
|
|
|
Ondorioz, subjektu guztiek behar diote sinetsi beren Erregeri, Jaungoikoari berari bezala. Ez zen hor ez Fénelonik, ez beste apezpikurik,
|
ez
aita saindurik, jazar zekiokeenik: Ezen, ez baldin bazaio Printzeari puntualki obeditzen, ordena publikoa iraulia da; ez da gehiago estatuan batasunik eta beraz, ez lankidetzarik, ez bakerik.
|
|
|
Horra zergatik. Nazioarteko Zuzenbidearen Sortzailea? deitua izan den Frantzisko Vitoriakoarentzat, ez den
|
ez
aita saindurik, ez enperadorerik mundu osoaren jabe izan daitekeenik.
|
|
|
Ez zitzaien zorigaitzez erantzunik bidali, ez Terexa Benedikta Gurutzekoari,
|
ez
aita jesuita alemanari, eta serora hil zen Auschwitzeko kontzentrazio zelaian, 1942an, apeza berriz Dachaukoan.
|
|
|
Eta nik, alde batera, Kepa bezalakoa izan nahi nuen. Baina nik ere banituen ez berari
|
ez
aitari sekula santan esango ez nizkiokeen gauzak. Kepari ezin nion, ezin nion, zera, Adelarena  aitortu...
|
|
|
¿ Ez dituzu icusi, Abadiac, Prailiac, eta Monjaac Prancijaco libertadiaren iguesi erreinuti campora esquian, euren burubac librau ezinda, edo ezcutau ezinda? (...) ¿ Noc eucan seguru Prancesetati
|
ez
Aita, ta ez ama, ez senarra, ta ez emaztia, ez semia, ta ez alavia, ez echia, ta ez vizitzia? ¿ Nor oian sartu da, irago dirian urtetan, Prancesen bildurrac icara eraguin bagaric?
|
|
|
Aztertu dugun erlijiotasun gogorrak biziki indartzen zuen diskurtso eskatologikoa, hil ondorengo betiko bizitzaren beldur eta esperantza iturria, Jainkoaren justiziaren ezpata zorrotza. Betiereko bizitza hori zen benetan balio zuena, eta
|
ez
aitaren batean iragaten den lurtar bizimodu triste hau. Lurreko bizi egoera aldatzen saiatzeak ere ez zuen zentzurik, zorion posible bakarra beti ere beste munduan proiektatzen bai  tzen.
|
|
|
Izan ere, R. Mackenney k ondo adierazi zuen bezala, garai hartarako Erreforma aurrera aterea zen
|
ez
Aita Santuaren itzalagatik, ez bada ere Aita Santuaren aurkako joeren erdian, protestantismoak erakutsi zuen aniztasunaren eta iritzi malgutasunaren ordez, Eliza Katolikoak autoritatez ezarri zituelako bi ez bada hiru dogma. " Argi geratu zen —dio— protestantismoa heresia zela eta deserrotu eta hondoratuta geratu behar zela, 1564an —hara zein aldea protestanteekiko— ez zegoen zalantzarik kristau batek sinistu behar zuenaz."
|
|
|
Hauxe diot nik: zerbait lotsagarri eginez ala norbaiten esku jasanez eta koldarkeriagatik kontra egin gabe maiteminduta dagoen gizona nabarmen gertatuko balitz, ez litzateke
|
ez
aitak, ez lagunek, ez beste inork ikusita maiteak ikusita bezainbeste minduko. Eta gauza bera ikusten dugu maitearengan, askoz e gehiago lotsatzen dela maitaleek ekintza lotsagarriren batean ikusita.
|
|
2004
|
|
|
Ama da" erditzen" Iparraldean hoin ederki erraten zen bezala, hitz horren erran nahi aberatsarekin.
|
Ez
aita. Horrek ez duela ondoriorik?
|
|
|
Amak dio haurrari titia ematen.
|
Ez
aitak. Horrek ez duela bien arteko lotura berezi hura indartzen?
|
|
|
Gerta liteke baina
|
ez
aitari, lasai; aita handia eta gogorra da.
|
|
|
Aitaren etxeko egongelan agente nazi baten gorpua zetzan odol putzu batean. Eta agente hura nire atzetik etorria zen,
|
ez
aitaren bila. Etxeko eskaileren buruan ezkutaturik nengoelarik, ikusi bezain laster ezagutu nuen Parisen tirokatu ninduen gizon dotorea.
|
|
|
Ni Weber standartenführerraren etxera etorri nintzen.
|
Ez
aitarenera.
|
|
|
" Nik amonarekin nahi dut!". Ez bainituen atsegin
|
ez
aitaren zakarkeria, ezta amaren apalkeria ere.
|
|
|
Nik erraiten neiozun: "
|
Ez
aita, ontsa nuzu bortuan kabalekilan". Eta aitak, oraino:
|
|
2005
|
|
|
Jesus. Ez apezak, ez apezpikuak,
|
ez
Aita Sainduak. Bide hori ez duzu hartzen hauei kausitzeko, hauen gatik, baina zuretzat hoberena delakotz, zure gatik, zure zorionerako.
|
|
|
Urteak eta urteak beren apez lana isilean eginik, pentsatzen dituzuen arriskuak hartuz, libertatea berreskuratu dutelarik, beren apezlana uztea eskatua izan zaie Txekoslobakian. Neretzat horretan da eskandala,
|
ez
aita familiakoak apez izatean: memento zailetan, fedeari tinko egon dira, Eliza zutik atxiki dute, eta libertatea etortzearekin baztertuak izan dira trapu zaharrak bezala!
|
|
|
–Konforme, erantzun zion amona Kontxik?. Baina
|
ez
aitari ez amari ezta txintik ere, ados?
|
|
|
nola gustatuko zitzaion, bada, amaren erosketa poltsarekin konparatzea? zergatik
|
ez
aitarenarekin??, eta nola gustatuko zitzaion muxikekin, gereziekin eta meloiekin konparatzea, meloiekin batez ere. Ez zitzaizkion, ez, gauza haiek gustatzen, Tomasek objektutzat hartu baitzuen, azken buruan, baina, aldi berean, izugarri gustatzen zitzaizkion:
|
|
|
Batez ere, postalen kontuan Ainara ezertarako aipatu ez duela ohartzeak. Bestalde, berak ere ez die ezer erosi
|
ez
aita amei ez osaba izekoei. Baina horrek, beste bidaia mota batean garrantzia izango bazuen ere, zer axola du orain?
|
|
|
Gela hits hartan egiarekin buruz buru gelditzeko ikara hotza nabaritzen zuen bakarra orduan, Graxi zela.
|
Ez
aita. Hark bazekielako.
|
|
2006
|
|
|
Ama da aitari etenaldiaz gozatzeko aukera ematendiona. Hots, eteteko eskubidearen titularra ama da,
|
ez
aita. Aitatasun biologikoarenondorioz lan kontratua eteteko beharrezkoa da amak inoren kontura lan egitea, bestela amak, lan egin arren, ez daukalako eskubide hori eta ondorioz ezin diolakoaitari pasa.
|
|
|
Aitaren inplikazioa seme alaben zaintzan sustatzeko neurririk eraginkorrenakamaren eta aitaren arteko berdintasuna aldarrikatzen dutenak dira. Alderantziz, ezdut uste aita eta ama desberdin tratatzeak (adibidez, aitari diru-laguntza handiagoakaitortuz) inolako eragin positiborik duenik,
|
ez
aitaren inplikazioa seme alabenarretan sustatzearen aldetik ezta emakumeak duen egoera lan merkatuan hobetzearen aldetik ere.
|
|
|
Kontrara, Estefaniarengandik ez bezala, ez dut gogoan sekula haren zaflako edo ostikorik jasorik. Familia hartan, seme alabak zehatzeko ardura amarena zen,
|
ez
aita borreroarena. Estefaniari ez bezala, Domingo erran nion beti, ez dakit zergatik, inon aitarik izatekotan huraxe izan baitzen, borrero bat, niretako aita.
|
|
|
Berdin berdin zion nik gauza bat esan edo justu kontrakoa, bildotsaren hilketarena kontatu edo odola zerutik erori zitzaidala esan: aitaren eta nire arteko etena hain zen handia, ezen ez ni hurbilduko nintzen harengana
|
ez
aitak lortuko zuen ezer ni bereganatzeko. Hark esandakoak ez zuen eraginik izango niregan, nik erantzundakoak ere ez zuen aita aldatuko.
|
|
|
ez gure aitonak
|
ez
aita zenak
|
|
|
Familiaren arrastorik ez. Ez ama, ez anai arrebak,
|
ez
aita. Bati eta besteari galdezka jakin nuen Zizurkilen ezkutatu ote ziren.
|
|
2007
|
|
|
Eta bakarrik bizitzea zoragarria zen! Horrela esaten zuen Pippiren liburuak,. Pippik ez zuen
|
ez
aita eta ez amarik, eta hori noski zoragarria zen! Ez zuen inor ondoen pasatzen ari zen momentuetan ohera bidaliko zuenik, ezta bakailao gibel olioa jan araziko zionik ere berak gozoki gorria nahi zuenean?.
|
|
|
handienetako bat bilakatzeraino (baina
|
ez
Aita Santuarena bakarrik, ikusiko dugu). Eta guztiok txirikordatzen dira nolabait hizkuntz erlatibismoaren auzian.
|
|
|
Jeiki nintzelarik gauza guziak beren lekuan kausitu nintuen, aita, ama eta ni ginauden bakarrik etxean, zaldia behortegian zen eta gainerat, aitaren zaku beltz famatu hura dilingo zagon usatuzko lekuan, sukaldeko borta sahetsean den lotgailuan emana. Eta kasik segur izan naiz, geroztik eta oraiko denbora guzian, aments bat egin nuela merkatu ixtorio horrekin,
|
ez
aitak, ez amak ez zuelakotz gehiago ateraldi horren berri eman, nun ez zen — sobera ttipia hintzen zerbaitetaz orhoitzeko — eta nakielakotz bat edo bestea aski tematuak zirela egiaren gordetzeko beharrean, baita zerbaiten gezur batez beztitzeko bortxatuak baziren, ez nuen gehiagoko kasurik eman orduko ibilera heier.
|
|
2008
|
|
|
Eta
|
ez
aita kalonjeak, ez Normak, ez Nataliak eta ez Natividadek ez zuten handik atera.
|
|
|
Familiaren egoera halakoa zen, beraz, villalbatarrak beste ezusteko batek harrapatu zituenean. Ezustekoaren protagonistak, ordea, ez ziren
|
ez
aita ez ama izan, haien bi alabak baizik. Natalia eta Natividad?, aitaren antz izugarria zutenak, alde batetik, baina amaren izaera bertsua zutenak, bestetik, soinekozaletasun festazaletasunei dagokienez bederen, biak ere zein baino zein gehiago baitziren soineko zein festazale. Bikiak ziren eta berdin berdinak, biak bereizten zituèn ezaugarri bategatik ez balitz:
|
|
|
–Nik ez ama eta
|
ez
aita? –esan zuen Reginak?.
|
|
|
Regina ez zen bere ahizparengana joan,
|
ez
aita hil zèn egunean, ez biharamunean, astearte arratsalde batean egin ziren aitaren aldeko hiletak?, ezta biharamunaren biharamunean ere, baizik eta handik hiru egunera: esan nahi baita aita astelehenaren goiz erdian hil zela, eta Regina ostegunaren goiz erdian joan zela komentura.
|
|
|
Mikeli aspaldi sendatu zitzaion kristaltxoek eragindako betondoko zauria. Josuk berriz, onartua dik jada ez duela
|
ez
aitaren autorik ez haren konfiantzarik berreskuratuko. Apurtu zuen hankaren errehabilitazioa ere hobeto zihoak.
|
|
|
–Nik ez ama eta
|
ez
aita... –esan zuen Reginak– Hil ziren.
|
|
|
Eta
|
ez
aita kalonjeak, ez Normak, ez Nataliak eta ez Natividadek ez zuten handik atera.
|
|
|
Familiaren egoera halakoa zen, beraz, villalbatarrak beste ezusteko batek harrapatu zituenean. Ezustekoaren protagonistak, ordea, ez ziren
|
ez
aita ez ama izan, haien bi alabak baizik –Natalia eta Natividad–, aitaren antz izugarria zutenak, alde batetik, baina amaren izaera bertsua zutenak, bestetik, soinekozaletasun festazaletasunei dagokienez bederen, biak ere zein baino zein gehiago baitziren soineko zein festazale. Bikiak ziren eta berdin berdinak, biak bereizten zituèn ezaugarri bategatik ez balitz:
|
|
|
Regina ez zen bere ahizparengana joan,
|
ez
aita hil zèn egunean, ez biharamunean –astearte arratsalde batean egin ziren aitaren aldeko hiletak–, ezta biharamunaren biharamunean ere, baizik eta handik hiru egunera: esan nahi baita aita astelehenaren goiz erdian hil zela, eta Regina ostegunaren goiz erdian joan zela komentura.
|
|
|
Larruazalean hozkirri antzeko batek laztandu nau, ibaia, hor ondoan, itsasorantz doa, dena da itsasoa, eta ezerk ez du inporta,
|
ez
aitaren gaixotasunak, ez Ibonekiko liskarrak, ez Barrutiak berak ere; harantzago dagoela, bizitzan bertan.
|
|
|
Aita traizionatzen ari ote naiz? Badakit
|
ez
aitak ez amak ez luketela Barrutiarekin dudan harremana onartuko. Ezarritako arau bat hausten ari naizelako?
|
|
|
Oso bere baitaratua ageri zen, pentsatu dut sillaren ehun leuna ukitzen dudan bitartean. Adakera gozoa hedatu zait gorputz osoan, oraintxe bertan aitarekin nago,
|
ez
aita eriarekin, aita sendo, haurretan zeruraino altxatzen ninduen harekin. Ezkerretara so egin dut, korridorea luze agertu zait sukaldeko atariraino, hemen, aldiz, gustura egoten dela pentsatu dut, ia babestua, azken hilabete hauetako gertakarietatik salbu.
|
|
|
Amaren antz handiagoa izan.
|
Ez
aitarena.
|
|
|
[Yin/ Yang mundu zatiera,
|
ez
aita Ohsawaren printzipio edo desarrazoien arabera, baizik eta neure printzipio edo desarrazoien arabera.] (1) Dirade Yin: laiotza, zarata, saltsa, barrea, kritika, espita (speed), okela, prekoitaltasuna, tortura, larrua, indeterminazioa, histeria, yintonika, burutazioak, eulia, musika, zotina, txupatxusa... eta ez sinestea printzipio edo desarrazoietan.
|
|
2009
|
|
|
Belarri zabal zabalak ditu, bere amaren azal txuri gaixo itxurakoa, pekaz beterik, kokotsetik lepora. (Hori pentsatu nahi dut, Terryren atal desatseginak amari dagozkiola, eta
|
ez
aitari, horrela, Josebarekin ume bat izaten dudanean ederra baino ederrago izango den ziurtasunari hel diezaioket). Hala ere, bere begirada ez da aitarena edo amarena ere.
|
|
|
–Jarri
|
ezak
Aita Donostiaren liburua bere lekuan.
|
|
|
nire lagun detektibe bat, alegia, zure laguntxoaren berri eman didana eta zuen pausoak jarraituko dituena, batarenak zein bestearenak, komenientzien arabera; eta jakizu, azkenik, gurasoei ez diedala ezer esan, tabakoarena esan ez nien bezala: haiekin normaltasuna, badakizu, ez bainuke disgustuka hiltzerik nahi,
|
ez
aita, merezi ez duzun bezala maite baitzaitu, eta ez ama, ama batez ere, azken bolada honetan burua ezin altxaturik dabil-eta, zeuk ere ongitxo dakizu.
|
|
|
hura ere aukera aparta izan zezakeela, alegia, teatro saio bat egiteko, etsaia zertxobait biguntzeko ahaleginean: horregatik utzi zuen, beharbada, egongelako atea zabalik, eta horregatik belaunikatu, ohartu bezain laster
|
ezen
aita?. Hortxe, gure izen ona zikindu duen emakumea!, esaten ari zen Nazario Orbe, hatz erakuslea pistola baten kanoia balu bezala?
|
|
|
bere aita espiritualarengana joaten zen, baina bazirudien bere ezinegona barrukoagoa zela: hain barrukoa, non inor ez baitzen hara iristeko gauza, ez Ernestina
|
ez
aita espirituala, ezta Regina bera ere, gero eta galduago sentitzen zena, gero eta bakarrago; eta hala, hain neurriz kanpokoa egin zitzaion ezinegona, non, astebete lehenago (ekainaren azken egunetan zeuden, neska mutilak oporretan) Villalbako markesa andereari idaztea otu baitzitzaion, hark salbatuko baitzuen ataka estu hartan Regina, inork salbatzekotan!?, sekula idatzi ez ziòn moduan, desespe...
|
|
|
lau anaietan zaharrena ni naiz? bizikleta gidatzen ni neu nindoan gainera, eta nik neuk dut errua,
|
ez
aitak! –jarraian, xehetasunak ematen zituela, gehitu zuen?:
|
|
|
–ihardesti zion Domingok, hitzetik hortzera?. Baita Bibik, amak eta izeba Ernestinak ere; eta aitak eta Teofilo Mariak ere bai, beste maila batean; baina
|
ez
aitak ez Teofilo Mariak ez naute ikusi nahiko, beharbada: aitak etxean sartzea debekatu zidan?
|
|
|
eta, hirugarrenik?, edo a), b) eta c), ikasleek deitu ere halaxe deitzen baitzioten apaizari,, aita Abc?; Damasori hain sartu zitzaizkion barruan aita Abcren estiloa eta metodologia, non berak ere antzera ekin baitzion, anai arrebak aspertzeraino ekin ere, bat, bi eta hiru, a), b) eta c); aita Abck izugarri estimatzen zuen, seme espiritualtzat ere hartua baitzuen Damaso, baina aita Abck ez zekiena zera zen, berak bere mundu ikuskera, erabat ortodoxoa? sendotzeko erabili zuen bezala erabiliko zuela Damasok mintzamolde hura heterodoxiaren bidetik,
|
ez
aita Abcren aurrean eta ez haren eskoletan, baina bai bere barruan eta bere baitaren baitan; aita Abck zurezko arkitektura sendoak eraikitzen zituen, ustez, eta Damasok pipia sartzen zion barruan, zuraren egitura jaten zuena, zura zuhirin bihurtu arte; baina, aita Abcren aurrean begirune osoz portatzen saiatzen zen arren, Damasok bazituen, noizean behin, irristada txikiak, bere hitz jario emankor...
|
|
|
Loiditarren artean, monarkikoak haiek ere?, Espainia zuten. Espainia eta Erroma, jakina? ikurren ikur eta bereizgarrien bereizgarri, baina ez zuten Euskal Herria ahazten. Aberri Handia eta aberri txikia bereizten zituzten, nolabait esatearren, txikia Handiaren mende ulertzen bazuten ere?, halako eran, non amak euskaraz egiten baitzuen seme alabekin, nahiz eta
|
ez
aitak?. Euskara erlikia bat da, eta erlikiak ere inportanteak dira, esaten zien honek etxekoei, haatik?, ez zekielako; eta esaten zuen:
|
|
|
Izeba Ernestina ere hantxe zegoen, Domingoren minaz ohartuta, ausaz; izebak, ordea, onena opa behar zion Domingori, ohi zuen bezala, eta nola ohartu behar baitzuen, halaber,
|
ez
aita eta ez Teofilo Maria ez zirela besaulkietatik zutitu, aita semeak Domingori ongi etorria ukatzen ari balitzaizkio bezala, horregatik, apika, Domingok ama askatu bezain laster izebari bere txanda iritsi zitzaionean, iloba gogoz besarkatu eta ozen bai ozen esan zuen:
|
|
|
Domingok begiak zabaldu zituen, nora ezean, antza; gero, aitari so egin zion, Teofilo Mariaren interbentzioak harengan izan zuèn eragina neurtzeko edo; azkenik, ikusirik
|
ezen
aitak ez zuela ageriko erreakziorik izan, begiak Teofilo Mariaren begietan iltzatu eta honela erantzun zion:
|
|
|
Ondoren, bostak egongelan eseri eta Domingok bere bertsioa eman zien; amak, baina, semea besarkatu ostean, beste aldea erakutsi behar zion, bere desadostasuna? aitaren ikuspuntua defendatuz,
|
ez
aita defendatzeko obligazioarekin sentitzen zelako bakarrik, etxea eta etxeko autoritatea zeuden jokoan?, konbentzituta zegoelako ere bai:
|
|
|
Bueno, umetan, ama! Eta
|
ez
aita baten falta nuelako. Aita bat edukitzea zer ote zen jakin minagatik!
|
|
|
Baina ez, ez zigun inork deskorapilatuko lihoa. Ez Amak
|
ez
aitak, gure arerio maiteenak. Ase gabeko kinka sutsuan ekin arren.
|
|
|
nire lagun detektibe bat, alegia, zure laguntxoaren berri eman didana eta zuen pausoak jarraituko dituena, batarenak zein bestearenak, komenientzien arabera; eta jakizu, azkenik, gurasoei ez diedala ezer esan, tabakoarena esan ez nien bezala: haiekin normaltasuna, badakizu, ez bainuke disgustuka hiltzerik nahi,
|
ez
aita, merezi ez duzun bezala maite baitzaitu, eta ez ama... ama batez ere, azken bolada honetan burua ezin altxaturik dabil-eta, zeuk ere ongitxo dakizu. Eta argi ibili, Ada:
|
|
|
hura ere aukera aparta izan zezakeela, alegia, teatro saio bat egiteko, etsaia zertxobait biguntzeko ahaleginean: horregatik utzi zuen, beharbada, egongelako atea zabalik, eta horregatik belaunikatu, ohartu bezain laster
|
ezen
aita –" Hortxe, gure izen ona zikindu duen emakumea!" esaten ari zen Nazario Orbe, hatz erakuslea pistola baten kanoia balu bezala– eta neba begira zituela; gero, besoak zabaldu eta ahotsa goratzen zuela, halaxe esan zuen Adak, aitak esalditik esaldira egin ohi zituèn isiluneetako bat profitatuta:
|
|
|
–Zuek ekarri nauzue hona! –ihardesti zion Domingok, hitzetik hortzera– Baita Bibik, amak eta izeba Ernestinak ere; eta aitak eta Teofilo Mariak ere bai, beste maila batean; baina
|
ez
aitak ez Teofilo Mariak ez naute ikusi nahiko, beharbada: aitak etxean sartzea debekatu zidan...
|
|
|
Izeba Ernestina ere hantxe zegoen, Domingoren minaz ohartuta, ausaz; izebak, ordea, onena opa behar zion Domingori, ohi zuen bezala, eta nola ohartu behar baitzuen, halaber,
|
ez
aita eta ez Teofilo Maria ez zirela besaulkietatik zutitu, aita semeak Domingori ongi etorria ukatzen ari balitzaizkio bezala... horregatik, apika, Domingok ama askatu bezain laster izebari bere txanda iritsi zitzaionean, iloba gogoz besarkatu eta ozen bai ozen esan zuen:
|
|
|
Domingok begiak zabaldu zituen, nora ezean, antza; gero, aitari so egin zion, Teofilo Mariaren interbentzioak harengan izan zuèn eragina neurtzeko edo; azkenik, ikusirik
|
ezen
aitak ez zuela ageriko erreakziorik izan, begiak Teofilo Mariaren begietan iltzatu eta honela erantzun zion:
|
|
|
hots, Tasio ez zen orbetarrena bezain familia aberatsekoa, baina bai hirian ongi kokatutako familia batekoa. Loiditarren artean –monarkikoak haiek ere–, Espainia zuten –Espainia eta Erroma, jakina– ikurren ikur eta bereizgarrien bereizgarri, baina ez zuten Euskal Herria ahazten –Aberri Handia eta aberri txikia bereizten zituzten, nolabait esatearren, txikia Handiaren mende ulertzen bazuten ere–, halako eran, non amak euskaraz egiten baitzuen seme alabekin, nahiz eta
|
ez
aitak –" Euskara erlikia bat da, eta erlikiak ere inportanteak dira" esaten zien honek etxekoei, haatik–, ez zekielako; eta esaten zuen: " Espainiako probintzia txikiena gara, baina handienetakoa gure gizonen merituei dagokienez:
|
|
|
...iloa eta metodologia, non berak ere antzera ekin baitzion, anai arrebak aspertzeraino ekin ere, bat, bi eta hiru, a), b) eta c); aita Abck izugarri estimatzen zuen, seme espiritualtzat ere hartua baitzuen Damaso, baina aita Abck ez zekiena zera zen, berak bere mundu ikuskera –erabat ortodoxoa– sendotzeko erabili zuen bezala erabiliko zuela Damasok mintzamolde hura heterodoxiaren bidetik,
|
ez
aita Abcren aurrean eta ez haren eskoletan, baina bai bere barruan eta bere baitaren baitan; aita Abck zurezko arkitektura sendoak eraikitzen zituen, ustez, eta Damasok pipia sartzen zion barruan, zuraren egitura jaten zuena, zura zuhirin bihurtu arte; baina, aita Abcren aurrean begirune osoz portatzen saiatzen zen arren, Damasok bazituen, noizean behin, irristada txikiak, bere hitz jario emankor...
|
|
|
Ondoren, bostak egongelan eseri eta Domingok bere bertsioa eman zien; amak, baina, semea besarkatu ostean, beste aldea erakutsi behar zion, bere desadostasuna... aitaren ikuspuntua defendatuz,
|
ez
aita defendatzeko obligazioarekin sentitzen zelako bakarrik –etxea eta etxeko autoritatea zeuden jokoan–, konbentzituta zegoelako ere bai:
|
|
|
–Ama: lau anaietan zaharrena ni naiz... bizikleta gidatzen ni neu nindoan gainera, eta nik neuk dut errua,
|
ez
aitak! –jarraian, xehetasunak ematen zituela, gehitu zuen–:
|
|
|
" Beti hitz egiten dugu apaingarriez, eta oraintxe gelditu naiz ni apaingarririk gabe... baina ni ezin naiz apaingarririk gabe bizi"; eta, halere, Reginak ez zion egia osoa esaten, zeren, ohiko apaingarriekin ere, neke egiten baitzitzaion egunero jaiki eta bizitzari aurre egin behar izatea; bien bitartean, bere burua zigortzen zuen, munstroa hazteko behar adina adore izan ez zuelako; aldika –askotan– bere aita espiritualarengana joaten zen, baina bazirudien bere ezinegona barrukoagoa zela: hain barrukoa, non inor ez baitzen hara iristeko gauza, ez Ernestina
|
ez
aita espirituala, ezta Regina bera ere, gero eta galduago sentitzen zena, gero eta bakarrago; eta hala, hain neurriz kanpokoa egin zitzaion ezinegona, non, astebete lehenago (ekainaren azken egunetan zeuden, neska mutilak oporretan) Villalbako markesa andereari idaztea otu baitzitzaion –hark salbatuko baitzuen ataka estu hartan Regina, inork salbatzekotan! –, sekula idatzi ez ziòn modu...
|
|
|
" Azken batean, zera da tratamendu hau, esaten zion bere buruari?: halako batean, arimaren hondakin lotsagarriak,
|
ez
aitari, ezta lagunik onenari ere aitortuko ez genizkiokeen horiek, erakustea. Bitxia da, baina, beste garai batean, Sylvie zen bakarra, gisa bertsuan konfidentziak aterarazten zizkidana...
|
|
|
Hiru astez deskantsa zezala nahi zuen Dariok.
|
Ez
aitak ez amak ez zuten harekin joaterik izan: aita lanpetuta zegoen bere negozio eta amodio kontuekin eta ama, berriz, erialdi batetik ateratzen hasia.
|
|
|
Txundituta nengoen, baina
|
ez
aita batek alaba txiki baten deskubrimenduei dien miresmenagatik bakarrik. Kantua bera zen harrapatuta nindukana.
|
|
|
Euskal idazleen artean, jakina denez, ia ez da egon mota horretako karreradunik: ez apezpikurik
|
ez
aita abaderik, asko jota parrokoak edo kalonjeak. Gure Lazarragaren garaikide eta auzokide den Joan Perez Betolatzakoren kasua esanguratsua da:
|
|
|
Bada, euskaldunen artean fenomeno hori oso antzekoa izan da: XVI. mendetik aurrera jendeari bere deitura zein den galdegin zaionean, bere jaioterriaren edo jaiotetxearen izena eman du, eta
|
ez
aitaren izenetik eratorritako patronimikoren bat. Euskal Herri atlantikoan normalki jaiotetxearen izena da gehien erabili dena; Araban, Nafarroako leku askotan bezala, sarriago erabili izan da herria, Vito Corleonek egiten duen bezala.
|
|
|
Beti nere kontra, bertze biak bere alde jartzeko nahian. Beharrik aste astetik kupeta azkarki erakutsi diotela eta konprenditu duela azkenean, aita ero
|
ez
aita, ni nintzela etxeko nagusi eta hortaz zuela konformatu. Zer ba, ez zian hala ere bularratik utzitako mukitzu batek neri bizia pozoinatuko ez?!
|
|
2010
|
|
|
Jendea ez da konturatzen. Asko gustatzen zait eta
|
ez
aita naizelako". Ismael Yaguek sortu duen musika zuzenean jotzen dute, gehienak euskal kantak dira," Ikusi nuenean", Mikel Laboaren" Haika Mutil",... eta horrek, Astarberen ustez, oraindik hunkigarriagoa egiten du.
|
|
|
–Mutila da, baina??; ai, azken hitz hura, borreroaren antz handiagoa zuena, eta eten puntu haiek, hiru puntuz osatuak baina hiru mila izan zitezkeenak, soka edo kate luze baten osagai, non laster batean urkatuko baikenituen gure ilusio guztiak?!; haurra, izan ere, zen bezalakoa zen, ez behar bezalakoa? eta hilzorian zegoen, gainera; gero, baina, urte erdia egin zuen, eta auskalo noiz arte egingo zuen, Adari egun batean eskuetatik erori izan ez balitzaio; izebak zaintzen zuen haurra ganbaran, etxekoengandik bakartuta; guztiek genekien hura, baina han ez zuen
|
ez
aitak, ez amak, ez medikuak eta ez inork haurraz hitz erdirik ere egiten, gure aurrean ez bederen, hura isilpeko gai bihurtu balitz bezala, eta nik ez nuen ulertzen, nahiz eta ez nintzen hartan askorik saiatu, ez nuen hatz txikia ere mugitu, egia esan!?, arre zetozèn urak are arreagotzeko beldurrez edo; zuritzeko modu bikaina nuen, gainera:
|
|
|
–Heroi bat zara, horkheimertar bat goitik behera, eta harro nago zutaz. Hain harro nago, non zu eduki nahi baitzintuzket aitatzat,
|
ez
aita. Zure zauriaren eguzkiak argi argitsuagoa egiten baitu aitak AEGn egiten dituen bonbilla guztiek baino?
|
|
|
Aitak, beraz, haietako batean zerbitzatu zion xanpaina, zer kopatan esaten ez dakidan arren? Izebak, baina, ez zuen ezer esan,
|
ez
aitak bere gonbidapena egin eta ez xanpaina bota zionean ere. Muturra okertu ez zuen arren, ordea, bazuen haren begiradak zerbait berezia, bere emetasunari halako gogortasun puntu bat balerio bezala, bere desadostasunaren erakusgarri.
|
|
|
galdetu zidaten Adak eta izeba Ernestinak etxeratu eta handik gutxira, berdin Maria Bibianak; zalantzan egon nintzen esan ez esan, esan egin nien arte: . Orain esango dizuedana ez esan, mesedez,
|
ez
aitari ez amari, disgustuarekin hilko lirateke-eta?: esaldi hura alferrikakoa nuen, lauron arteko tratua isilpekoa baitzen, zin berezirik egin ez bagenuen ere, baina halaxe atera zitzaidan, ondotik zetorrenaren azpimarra gisa edo:
|
|
|
Umorea ez baitzen
|
ez
aitaren eta ez don Anizetoren bertutea, ezta Teofilo Mariarena ere, derradan bide batez; edo, zehazte bidean jarriz, derradan haien umorea, Regina eneko boterearen nolabaiteko ikur ziren heinean, zurruna zela, haiek, definizioz, beraientzat baitzituzten txantxak eta beraientzat edonori iseka egiteko eskubidea, besteon ukoa zekarrena, ezinbestean:
|
|
|
Honekin ez dizut esan nahi bat batean Teofilo Mariaren jarrera eta pentsamoldea estimatzen hasi nintzela, zuk bai baitakizu nire izaerak ez duela ez Teorenarekin
|
ez
aitarenarekin zerikusirik, baina bai gure aberetasunarekin lotutako sentimendu bat errotu zitzaidala, lur bakar bat izan zezakeena jatorri:
|
|
|
Harri bihurtuak gelditu ginen Bibi eta biok: nire kasuan,
|
ez
aitak bekatu mortala egin zuela pentsatzen nuelako, Jainkoari kaka egitea, egitea ez bezala baitzen niretzat ordurako, Jainkoaren existentzian sinesten ez nuenez gero, baina bai ezustekoaren gaineko ezusteak harrapatu ninduelako, Jainkoa izaki infinitua baitzen gurean, ezin uki zitekeèn oinarri guztien oinarria, laudorio eta alabantza baizik merezi ez zuena, loreak eta lore urrinak, apoak eta sugeak eta kiratsa heretikoentzat eta antzeko jendilajearentzat utzita?
|
|
|
ez gure aitonak
|
ez
aita zenak
|
|
|
EIDER. (amorruz)
|
Ez
aita, ez zait ahaztu! Egunero gogoratzen naiz nire lagunekin, Manurekin, gure etxearekin?
|
|
|
Hasieratik fidatu zara nirekin.
|
Ez
aita bezala, baztertuta nauka.
|
|
|
|
EZ
aitak ez Mikelek ez zidaten aurretik ezer esan, eta ustekabean harrapatu ninduen berriak. Herrian bizi nintzenean ez bezala, egunkaria egunero eta arretaz irakurtzen nuen garai hartan, baita albisteak gure artean komentatu ere.
|