|
2008
|
|
|
Gerora ere, adibidez 1897ko Euskalzale aldizkarian, Gasteizko seminarioan
|
euskara
katedra sortu beharra justifikatzeko, besteak beste argudio adierazgarri hau aipatzen zuen: «Berari [euskarari] zor dautsagu oraindino (oso osorik ezarren) oitura onak, mendu maitagarriak eta Elizarakoitasuna geure artean eukitea»210 Euskara fedearen eta moralaren harresi gisa ikustea ohikoa zen garaiko elizjende eta tradizionalisten artean.
|
|
|
Horretaz gehiago esango da hurrengo puntuan. Edozein kasutan inoiz Elizako kide beraiei esaten zizkien gauzak aurpegira, adibidez 1921ean Iruñeko seminarioko buru bati
|
euskara
katedra sortzeko eskatzean: «rendiría V. un buen servicio a esta Corporacion [Euskaltzaindiari] y sobre todo al pueblo dueño de su lengua, de sus Obispos y Seminarios, sabiendo del Sr.
|
|
|
Kritikok gora behera, Gasteizko seminarioak ez zuen urtetan
|
euskara
katedrarik sortu (ezta beste ezein seminariok ere), eta hori Diputazioarentzat baino erabilgarriagoa zitekeela beretzat. Azkuek antza apezpiku guztiei errepikatzen zien eskari hau, baina alferrik.
|
|
|
Nolanahi ere, emaitzarik gabe. Hola, Oñatiko festa haietatik hamarkada t, erdi igaro eta Gasteizen hiru apezpiku txandatu ondoren, 1914an,
|
euskara
katedra sortzeko eskaria egiten segitzen zuen Azkuek, oraingoan Prudencio Melo apezpiku berriari. Baina honek ere, Azkueren hitzetatik deduzitzen denez oztopoak jartzen segitzen zuen:
|
|
|
Bestalde, 1920ko azarotik gestioak hasi zituen Iruñeko seminarioan euskara katedra bat sor zedin, irakaslearen soldata, 1.500 pezeta urtean, Euskaltzaindiak ordainduko zuelarik. Azkuek apezpikutzara idatzi eta guzti egin zuen helburu horrekin335 Apezpikuak ustez harrera ona egin bazion ere proposamenari («cariñosa acogida y favorable despacho») 336, bi urte behar izan ziren katedra sor zedin337 Hola 1922an
|
euskara
katedra sortu zen Iruñeko seminarioan, Miguel Intxaurrondo irakasle izanik (gerora katedra berean E. Irañeta eta B. Fagoagak ordezkatu zuten), eta Euskaltzaindiak ordaintzen zuela338 Zelangura ere, seminarioko katedrak eta euskara klaseak, araua baino salbuespena ziren Elizan. Manuel Lekuonak oso argi adierazi zuen bere memorietan ze giro bizi zuen Gasteizko seminarioan berak:
|
|
|
Bizkaiko Diputazioaren sustapen batzordeak, handik egun batzuetara aztertu zuen auzia. Interesgarria da
|
euskara
katedra sortzeko orduan zeuden kontzepzioak ikusteko, batzordean sortu zen eztabaidetako bat aipatzea. Hola diputatu batek azaldu zuenez:
|
|
|
Halaber, Azkue, Bilbotik kanpo beste euskara katedra batzuk bultzatzen ahalegindu zen. Batetik, aurreko puntuan aipatu denez, Gasteizko seminarioan
|
euskara
katedra sortzeko saiotan zebilen. Bestalde, Bizkaiko eta Gipuzkoako Diputazioek bezala Nafarroako Diputazioak ere institutu probintzialean (Iruñean) euskara katedra bat sortzeko asmoa agertu zuenean, Azkue tarteko izan zen.
|
|
|
Ekimena Carlos Esain eskolako nafar irakasle euskaldunak, Diputazioko adiskide batzuen laguntzaz, abiarazi zuen, 1897 urtean, lanpostua printzipioz beretzat izango zen ustean357 Klaseak prestatzen hasteko Azkueri Bilboko katedrako apunteak eskatu ere egin zizkion358 Baina Diputazioak katedra lehiaketa publikora aurkeztea erabaki zuen, hain zuzen epaimahakide gisa Azkue, Campion eta Damoso Legaz jarriz359 Hauen ebazpenak, itxuraz katedraren sorrera arriskuan jarri zuen, hautagaiek nahikoa mailarik ez zutela erabaki baitzuten. Alta, badirudi edonola ere
|
euskarazko
katedra sortuko zela ulerterazi zitzaiela, eta uste horretan hartu zutela beren erabakia360 Tartean, argi ikusten ez diren adiskidekeria kontuak egon bide ziren. Nolanahi ere, azkenean Nafarroako katedra sortu gabe geratu zen.
|
|
|
Eta katedra horiek, funtzionatu eta zerbitzu bat eskaini arren, ez ziren goren mailako ikastetxe bateko ikerguneak. Mugapen hori gainditzera begira eta euskalaritza ikasketei gune akademiko sendoagoa eskaintzeko asmoz, Azkue unibertsitateren batean
|
euskara
katedra sortzeko aukerak aztertzen aritu zen. Euskal Herrian unibertsitaterik ez bazegoen eta momentuz ez bazen posible lortzea, atzerriko unibertsitateetan bila zitekeen babesa.
|
|
|
Hola 1900 urtean Azkue Berlingo Unibertsitateko Emil Hübner filologoarkeologoarekin jarri zen kontaktuan. Hübner ek baina,
|
euskara
katedra sortzeko zeuden oztopo ugarien berri eman zion377 Hala ere, Azkuek bere 1905eko hiztegian etsi gabe segitzen zuen: « ¿ No habrá en Oxford, Berlín ó Washington, ya que no dan señales de vida en este punto la Sorbona y la Universidad de Madrid, que son las más llamadas; no habrá en aquellos focos de lingüística quien acoja esta hermosa lengua[...]? »378 Dudarik gabe Azkuek gehiago espero zuen atzerritar unibertsitateengandik Espainiakoengandik eta Frantziakoengandik baino.
|
|
|
Hola 1921ean, Okzitaniako Tolosako unibertsitatean Henri Gavel irakasleak eman zituen euskal ikastaro batzuen haritik, bertan euskara katedra iraunkor bat sortzeko aukera azaldu zen384 Euskaltzaindiak aukera horren alde egin eta katedra sortu zenean diruz lagundu zuen. Hanburgoko unibertsitatean 1923an H. Urtel ek sortutako euskara katedra ere lagundu zuen Euskaltzaindiak385 Beraz, azkenean, atzerriko bi unibertsitatetan
|
euskara
katedrak sortu ziren.
|
|
|
Bizkaiko Aldundiaren orduko asmoa [1888an
|
euskara
katedra sortzea] gora andikoa izan zan euskera zarrari indar berriak zainetaratzeko. Orduan asi ginan Arana Goiri ta ni, ateko aldeari bizkarra emanez, barrura begira, nola edo ala lanari ekin eta ekin76.
|