|
2011
|
|
|
Arestian aipatu dugun enpresa-izenen pobrezia lexikala adierazkortasun horren erakusgarri ona da: berdin da,
|
euskara
hitz egiteko erabiltzen dugun ala ez, berdin da hizkuntzaren barruan, hau da, euskaraz jokatzen ari garen. Hizkuntza arrotz eta objektualki ari gara erabiltzen kasu horietan, kanpotik, nonbait.
|
|
|
Era berean, jasotako informazioaren arabera, gaztelaniaz edota
|
euskaraz
hitz egiten ez duten atzerritarrekin aparteko zailtasunak daude kasu berriak atzemateko. Hala, komunikazio-arazoek tratu txarren azaleratzea oztopa lezakete.
|
|
2014
|
|
|
Euskaldun osotzat du Marcelino Pasquelek amona Petra, duda izpirik gabe (Sabía muy bien), eta haren euskalduntasunaren zenbait irudi gorde ditu gainera: Rosa Salvoch aurkezterakoan aipatu dudan Estefanía Hualde oronztarra eta amona Petra hainbat aldiz entzun zituen euskaraz; Marcelinori berari eta etxeko gainerako haurrei ere
|
euskaraz
hitz egiten zien haserretzen zenean errietan emateko (para que no entendiéramos lo que decía). Azkenik, Sakana aldeko zikiratzaile euskaldunak joaten zirelarik ibarrera zerri zikiratzera, haietako batekin amona euskaraz gustura asko aritzen zela du gogoan Paskel etxeko jaunak.
|
|
|
Severino Ornaten ustez emakume hura izan zen 1939 eta 1941 bitartean errepide-lanetan zebiltzan presoekin
|
euskaraz
hitz egin zutenetako beste bat.
|
|
|
Urte berriarekin batera hasi zuen udal berriak jarduna, eta lehendabiziko proposamena, Vicente Laffitte mauristak egindakoa, honako hau izan zen: gaztelaniaz ongi moldatzen ez ziren zinegotziei
|
euskaraz
hitz egiteko baimena ematea. Proposamenak, noski, protesta handiak sortu zituen eta, tartean, errepublikanoen mesfidantza azaleratu zen.
|
|
|
Errepublikanoek bi interes ikusi zituzten Laffitteren saiakeraren atzean. Batetik, udaleko idazkari berria izendatu beharra zegoen eta
|
euskaraz
hitz egiteko legea onartuz gero, idazkariak ere euskaraz jakin beharko zukeen, derrigorrean, aktak jasotzeko. Beste aldetik, Dato Gobernutik kanporatua izan zenez, Laffittek euskal nazionalisten laguntza bilatu nahi zuen politikagintzan jarraitzeko.
|
|
|
Errepublikanismoaren sektore kontserbadoreak azaleratu zituen ideia horiek gainontzeko errepublikanoen artean aldeko eta aurkako adierazpenak ekarri zituzten. Aurkakotasunei dagokienez, B.M. ezizenez sinatu zuen errepublikano batek, artikulua «desdichado» bezala deskribatu ostean, errepublikano kontserbadoreen jarrerak euskarari kalte egiten ziola adierazi zuen, errepublikanoek ere txikitatik
|
euskaraz
hitz egiten zutelako eta «bihotzean» zeramatelako. Aipagarria agian, egun berberean La Voz egunkariak Francisco Gascue federal ezagunak idatzitako eskutitz bat erabili izana, euskal nazionalismoa euskara separatismoa justifikatzeko erabiltzen ari zela kritikatuz29:
|
|
2019
|
|
|
Kontzientzia horretan eragiteko baliabideak jorratu ezean, nekez eragingo dugu euskararen erabileran. Gainera, Idiazabal, Manterola eta Díaz de Gereñuk (2015) diotenaren arabera, identitatearekin eta integrazioarekin lotura duten jarrerek neurri handiagoan eragiten dute
|
euskaraz
hitz egiteko joeran, jarrera erabat instrumentalek baino. Hizkuntza gutxituekiko jarrerak lantzeko, honako ikaste-emaitza hauek jaso ditugu sekuentzia didaktikoan:
|
|
|
Baztanen euskaraz eta gaztelaniaz solastatzen da, baina euskeraz bereziki. Elizondon, euskeraz gutxi solastatzea ez du erran nahi bertze herrietan
|
euskeraz
hitz egiten ez denik. Horren ondorioz arrazoi hauek aipatuko dizkizut:
|
|
2020
|
|
|
Tesian Ipar Euskal herriko (IEHko) bertso-eskoletako gazteen hizkuntzaibilbideak dira aztergai. Bertso-eskolan dabiltzan gazteek
|
euskaraz
hitz egiteko joera dute, bai bertso-eskolan, bai lagun artean, eta oro har, baita haien bizitzan aurkitzen edo bilatzen dituzten hautuzko espazioetan ere. Hala, bertsolaritzaren jardueraren inguruan egituratzen den eta euskaraz hitz egiten duen gazte multzo bat elkartzen duen jarduera-komunitate bati so egin nahi izan zaio, gazteen euskararen erabilerari buruz maiz egiten den galdera bat(" zergatik ez dute gazteek euskaraz hitz egiten?") alderantziz pausatuz:
|
|
|
Bertso-eskolan dabiltzan gazteek euskaraz hitz egiteko joera dute, bai bertso-eskolan, bai lagun artean, eta oro har, baita haien bizitzan aurkitzen edo bilatzen dituzten hautuzko espazioetan ere. Hala, bertsolaritzaren jardueraren inguruan egituratzen den eta
|
euskaraz
hitz egiten duen gazte multzo bat elkartzen duen jarduera-komunitate bati so egin nahi izan zaio, gazteen euskararen erabilerari buruz maiz egiten den galdera bat(" zergatik ez dute gazteek euskaraz hitz egiten?") alderantziz pausatuz: zergatik hitz egiten dute gazteek euskaraz?
|
|
|
Bertso-eskolan dabiltzan gazteek euskaraz hitz egiteko joera dute, bai bertso-eskolan, bai lagun artean, eta oro har, baita haien bizitzan aurkitzen edo bilatzen dituzten hautuzko espazioetan ere. Hala, bertsolaritzaren jardueraren inguruan egituratzen den eta euskaraz hitz egiten duen gazte multzo bat elkartzen duen jarduera-komunitate bati so egin nahi izan zaio, gazteen euskararen erabilerari buruz maiz egiten den galdera bat(" zergatik ez dute gazteek
|
euskaraz
hitz egiten?") alderantziz pausatuz: zergatik hitz egiten dute gazteek euskaraz?
|
|
2021
|
|
|
(emakumea,= 69,76);" kaletik lagunekin noanean
|
euskaraz
hitz egiten baldin badut haiek arraro begiratzen didate eta etxean batzuetan egiten dugu, bertso-eskolan, aldiz, beti hitz egin dezaket euskaraz libreki" (emakumea,= 61,93).
|
|
|
Egia da askotan, gu gaztelaniaz ee hitz egitek, egia da, egia da gu, askotan, gaztelaniaz hitz egiten dogula, baina, eee, nik uste dut, ee baita dagoela bueno alde batetik ee gure ee esfortzu bat
|
euskaraz
hitz egiteko, orduan, nik, behintzat horrela ikusten dut, ze nik ez nago ohituta ezta klasean, eee, familiarekin, lagunekin euskaraz hitz egitera, baina hona etortzerakoan jendearekin ba, saiatzen naiz; ez guztiekin, baina bai, badaude bi edo hiru ikaskidekin euskeraz hitz egiten dudala. (Ikasle 2, Erd-Ele, Gasteiz, G)
|
|
|
Egia da askotan, gu gaztelaniaz ee hitz egitek, egia da, egia da gu, askotan, gaztelaniaz hitz egiten dogula, baina, eee, nik uste dut, ee baita dagoela bueno alde batetik ee gure ee esfortzu bat euskaraz hitz egiteko, orduan, nik, behintzat horrela ikusten dut, ze nik ez nago ohituta ezta klasean, eee, familiarekin, lagunekin
|
euskaraz
hitz egitera, baina hona etortzerakoan jendearekin ba, saiatzen naiz; ez guztiekin, baina bai, badaude bi edo hiru ikaskidekin euskeraz hitz egiten dudala. (Ikasle 2, Erd-Ele, Gasteiz, G)
|
|
|
...gu, askotan, gaztelaniaz hitz egiten dogula, baina, eee, nik uste dut, ee baita dagoela bueno alde batetik ee gure ee esfortzu bat euskaraz hitz egiteko, orduan, nik, behintzat horrela ikusten dut, ze nik ez nago ohituta ezta klasean, eee, familiarekin, lagunekin euskaraz hitz egitera, baina hona etortzerakoan jendearekin ba, saiatzen naiz; ez guztiekin, baina bai, badaude bi edo hiru ikaskidekin
|
euskeraz
hitz egiten dudala. (Ikasle 2, Erd-Ele, Gasteiz, G)
|
|
|
Bueno, niretzat, adibidez eee bai gaztelania bai euskera eee garrantzia bera dute ze nire ustez hemen egonda eeee
|
euskeraz
hitz egite. bueno euskeraz hitz egi eee ikastera etortzen naiz, eta ez gaztelaniaz, orduan niretzat bai dauka garrantzi bera, bai euskera ta bai gaztelania gero ee bata bestea baino eee gehiago erabiltzea ez du esan nahi garrantzi bera ez da. daukala edo ez. (Ikasle 2, Erd-Ele, Gasteiz, G)
|
|
|
Erd-Ele tipologiakoak testuinguru erdaldunean bizi dira, gaztelaniaren aldeko hautua egiten dute.
|
Euskaraz
hitz egiteko zailtasuna onartu dute, fakultatea da euskara erabiltzen duten testuinguru bakarra. Gaztelaniaz bizi izan dira eta bizi dira.
|
|
|
Nik nire ingurun osea
|
euskaraz
hitz egiten det, baino nere familiatik ta hola baita euskera erabiltzen detelako. (Ikasle 7, Ele-Pa, Zumarraga, E)
|
|
|
Nire gurasoak adibidez ez dute hitz egiten euskara eta azken finean baaa, e ohitura dut nire lagunekin gazteleraz hitz egiteko, orduan ez naiz orain hasiko
|
euskaraz
hitz egiten, azken finean, eske ez.. ez dut ezer hitz egiten euskeraz; bakarrik unibertsitatean, eta batzuekin. (Ikasle 7, Erd-Ele, Gasteiz, E)
|
|
|
Nik ebai aldaketa hori ikusi dot. Hasieran, HUHEZIn egon, o sea egon baino aurretik, ikusten neban euskera ya ez nebala asko erabiltzen ta gero etorri nintzen hona ta ya jendiagaz ta hasi nintzen hor
|
euskeraz
hitz egiten ta hori bai igertu dot aldaketa bat, o sea, hobeto eiten dotela, o sea, hobeto idazten dotela eta ebai hitz egin. Hori ikusten dot.
|
|
|
Ba, aber nire aldetik ni beti erderaz hitz egiten det eta orduan zailtasunak ditut
|
euskeraz
hitz egiteko, baina gero besteekin, ba euskeraz hitz egiten ba ondo eta horrela nire euskera aurreratzen det. (Ikasle 3, Erd-Ele, Donostia, E)
|
|
|
Ba, aber nire aldetik ni beti erderaz hitz egiten det eta orduan zailtasunak ditut euskeraz hitz egiteko, baina gero besteekin, ba
|
euskeraz
hitz egiten ba ondo eta horrela nire euskera aurreratzen det. (Ikasle 3, Erd-Ele, Donostia, E)
|
|
|
Nire ustez ere hasieran oso zaila egiten zitzaidan ez dudalako ia
|
euskeraz
hitz egiten eta hemen etortzerakoan ba mundu guztiak euskalkiak ditu ta zailtasunak izan nituen baino orain ia... hobeto. (Ikasle 7, Erd-Ele, Gasteiz, E)
|
|
|
Aurreko urteetako datuekin konparatuz gero, ikusten da gazteek
|
euskara
hitz egiteko duten ezagutzak edo gaitasunak gora egin duela. Euskara ondo edo nahiko ondo dakitenen ehunekoa% 48 zen 2000 urtean,% 56ra igo zen 2004an eta 2008an;% 62ra igo zen 2012an; eta% 69ra, berriz, 2016an (Eusko Jaurlaritza, 2017:
|
|
|
(...) Berriro ere, ikusten dugu% 15ek lagunekin dena edo ia dena
|
euskaraz
hitz egiten dutela, edo euskara gaztelania baino gehiago erabiltzen dutela; eta% 11k, berriz, bi hizkuntzak berdin erabiltzen dituzte. Guztira,% 26k adierazi dute euskara gaztelania bezainbeste, edo gaztelania baino gehiago, erabiltzen dutela lagunekiko harremanetan.
|
|
|
Gazteek ez dute gaitasun-arazorik euskaraz egiteko, baina badira euskaraz arin eta erraz hitz egiteko zailtasunak dituzten batzuk, Ariznabarretak (2019) dioen moduan. Beraz, ikasle gehienak
|
euskaraz
hitz egiteko gai diren arren, ia ez dute erabiltzen; erraztasuna gaztelaniaz dute eta hizkuntza horren aldeko hautua egiten dute, euskararen kaltetan. Ildo beretik, Dobaranek (2017) dio, euskara jakin bai, baina erabiltzeko ohitura txikia duten hiztun kopuru handia dagoela eta euskaraz oso ondo moldatzen direnek euskara erabiltzeko hautu kontzientea egin behar dutela, hizkuntza-ohiturak aldatzeko ahalegina eginda edota bestelako baldintza batzuen arabera.
|
|
|
Ni erderaz. O sea, orain gustora nago
|
euskeraz
hitz egiten, baina igual bai batzutan jartzen naizela urduriago. Igual ez zait ateratzen hitz bat edo. azkenean nik gurasoekin beti hitz egin dut erderaz eta lagunekin ere, orduan.
|
|
|
Pues hasarretzerako orduan. Azken finean ez nago ohituta
|
euskaraz
hitz egitera, ta haserretzen banaiz, pues jartzen zara como furiosagoa eta ezin duzu euskaran, osea euskaraz espresatu. Berdina gaztelera... osea gazteleraz igual espresatu ahal zara hobeto euskaraz baino. ez dakit, osea azken finean ohitura hori daukadalako.
|
|
|
Modu inkontzientean erabiltzen duten hizkuntza gaztelania da eta euskaraz egitea kosta egiten zaiela aitortzen dute. Haserre-uneetan, adibidez, ez dute beren burua
|
euskaraz
hitz egiteko gai ikusten.
|
|
|
Eskolan euskara guztiz baztertua izateaz gain, jazarria ere izan zen. Irakaskuntza guztia gaztelaniaz emateaz gainera, kasu askotan ikasleen artean
|
euskaraz
hitz egitea zigortua zegoen. Esate baterako, Legutioko Maria Jesus Lopez de Bergarak ez zuen zigorrik jaso, baina bere nebak bai:
|
|
|
Eskolaz kanpo ere aurki dezakegu euskararen jazarpenaren testigantza ugari; izan ere, erregimenaren asmoa euskara kaletik ezabatzea zen. Adibidez, Laudioko herritar batek gogoratzen zuen Guardia Zibilaren aurrean beldurra zegoela
|
euskaraz
hitz egiteko: " Ya saban cuando y como haba que... y si haba una pareja de la guardia civil en el bar o donde estaban, estate tranquilo que no hablaban" (AA, 2007:
|