|
2000
|
|
|
Bestalde,
|
euskararen
gizarte egoera marjinalak eta barne egoerak berak (gogoratu1968ra arte ez dela lehen ahalegin ofizial serioa burutuko euskara normatibizatzenhasteko) lagundu baino ez zuten egingo zine ikusleen hizkuntza propioaren gutxieste prozesu hartan.
|
|
2009
|
|
|
Euskaltzaindiaren lehen Estatutuaren artikuluetan argi agertzen zen Akademiaren helburua bikoitza zela: alde batetik corpusa lantzea eta bestetik
|
euskararen
gizarte egoera, estatusa lantzea. Bi helburu horiei erantzuteko, gaur egun Euskaltzaindia bi sail nagusitan banatuta dago:
|
|
2010
|
|
|
Baina aztertu dugun errealitateak garbi erakusten du
|
euskararen
gizarte egoera ezin dela irizpide geografiko hutsez azaldu. Hau da, zatikatze geografikoak ez dio hizkuntzaren egoera sozialari erantzuten. gazteen euskararekiko bizipenak hizkuntza eremu geografikoen arabera baino, ingurune soziolinguistikoen eta harreman sareen arabera azal daitezke. eta sare harremanetan euskaraz gehiagotan egiteko. baina haien adierazpenak irakurrita, ondoko galdera honek asaldatzen nau:
|
|
|
familia euskaldun ez osoak (guraso bat bakarra euskalduna dutenak, kasu) eta familia euskaldunberrituak (kide euskaldunak azken belaunaldian baizik ez dituztenak). eremu erdaldun (du) etako gazte euskaldun gehienek aurreko familia heterogeneo tipologia bietariko bat izan dute. hori horrela, euskara nekez izan da familiakoen arteko erabilera hizkuntza nagusia, hainbatetan ohikoa izan bada ere. gainera, ingurune erdaldunetan bizi dira eta horrek eraginda, adin berekoen artean erdara izan da komunikaziorako gizarte araua. hala bada, familiak eta auzo edo gizarte ingurune hurbilak (eskola barne) batera jokatzen dute haurren hizkuntza sozializazioan. batera, baina ez indar beraz. haurtzaroaz geroztik ingurunea gailentzen zaio etxekoari, gazteak egiten dituen hautuak direla medio. euskararen erabilera soziala handia denean, ingurune euskaldunaren eragina familia bidezko transmisioaren hutsunea berdintzera iritsi daiteke eta, eskola lagun, haurren euskarazko sozializazioa ahalbidetu. inguru erdaldunetan aldiz, haurren euskararekiko bizipenak eskolari lotuta egon dira eta etxeko erabilerak ―euskarak etxeko harremanetan lekua izan duen kasuetan― ezin izan ohi du haur gaztetxoen adinkideekiko erabilera, erdaraz ezarria, euskarara erakarri. hori gertatu ezean, gazteen ezagutzaren eta erabileraren artean dagoen arroilak urratzen segituko du. ondorioa garbi dago: ...kideen artean euskaraz hasteko eskolak ez ezik eskolaz kanpoko esparru zabalak ere jokatzen du eragingarri. errandakoaren haritik, bada alderdi bat egoera makroaren azalpena kuestionatzen duena. legez ezarritako hizkuntza eremuak egoteak eremu horien barneko homogeneotasun irudia sortu du, eremuen berezko koherentzia sendotu nahi duen ideologia. baina aztertu dugun errealitateak garbi erakusten du
|
euskararen
gizarte egoera ezin dela irizpide geografiko hutsez azaldu. hau da, zatikatze geografikoak ez dio hizkuntzaren egoera sozialari erantzuten. gazteen euskararekiko bizipenak hizkuntza eremu geografikoen arabera baino, ingurune soziolinguistikoen eta harreman sareen arabera azal daitezke. adibidez, tafallan, legez eremu ez euskaldunean, euskara (ere) lehen hizkuntza duten gazteak badira. inguru sozi...
|
|
|
euskadiko erakundeen gidaritzan bideratzen ari diren hizkuntza politika kritikatu egiten dute. euskararen normalizazioa auzitan ipintzen dute, euskara, gizarteak ontzat ematen ez dituen gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, kasu askotan, indarkeriari. hizkuntza politikaren kostu ekonomikoa gehiegizkotzat jotzen da. eta euskara normalizatzerakoan inposaketarik gerta ez dadin, euskararen sustapena hiztun bakoitzaren borondatearen mailakoa izan lukeela eta ez gehiagokoa adierazten da. egunkari hauek berauek, gaztelaniak ipar edo hego ameriketan bizi dituen testuinguru zailetan, espainiar hiztunen hizkuntza eskubideak errespetatzeko aldarrikapena egiten da hauek bizi duten egoera salatuaz. gaztelar hizkuntzaren hedapena eta handitasuna goraipatzen da beste aldetik. euskarari buruz hitz egiterakoan berriz, espainiar guzion ondaretzat jotzen da hizkuntza hau gaztelaniarekin batera. baina sustatu eta babestu beharrekoa gaztelania da eta ez euskara. euskal prentsaren artean joera ezberdinak ikusten dira, baina bada bereizgarri nagusi bat espainiar prentsarekiko, euskararen auzia eztabaida politikora ez mugatzearena hain zuzen. euskararen eztabaidan protagonista nagusiak, erakundeak eta udaletxeak ageri dira, baina hauekin batera euskal hiztunak, gurasoak, herritarrak ere agertzen dira eragile nagusi bezala. euskarari buruz hitz egiterakoan hizkuntza gutxitu honen ezagutzaz, erabileraz, normalizazioaz hitz egiten da. euskara herri izaerari lotua agertzen da, identitatea edo Euskalerria bezalako kontzeptuekin lotuta. azkenik hizkuntza honen inguruko jokabideei dagokionez, euskal prentsan hizkuntza honekiko erasoen salaketa, hizkuntza eskubideen errespetuaz eta Euskararen Dekretuari buruzko aipamenak egiten dira. esan behar da hala ere, euskal prentsan ere ageri dela euskararen gaia eztabaida politikoan kokatzeko joera, honela gara eta berriak Euskal Herria edo eskuinaren aipamena egiteko joera dute. honelako jarrera adierazten dute egunkari hauek: euskararen kontrako erasoen salaketa egiten da, gernikako estatutuak gizarte elebiduna sortzeko zuen helburuak porrot egin duela adieraziz. elebitasunaren porrota agerian jartzen dute, hainbat arlotan euskal hiztunek izaten dituzten hizkuntza eskubideen urraketak aipatuz. erakundeei aldarrikatzen zaie bestalde,
|
euskararen
gizarte egoera normalizatuaren bermea, bereziki eusko Jaurlaritzari. honi ziurtatu ezin duena eskatzen zaio askotan, euskarak gaztelaniaren aukera berdinak izatea gizartean. euskararen inguruko arazoak agerian ipiniaz, estatuarengandik bizi dugun zapalketa nabarmenago egiten da, estatu espainiarraren kontrako estrategia erreboluzio egilea justifikatuz. bestalde, diario de notiCiaS’ek upn pro... egunkari hauek, hizkuntzen inguruko elkarbizitza aldarrikatzen dute. baina elkarbizitza honela ulertzen dute:
|
|
|
— zenbaitek, euskara, gizartean ontzat ematen ez diren gaiei eta bideei lotuta azaltzen dute, politizazioarekin lotuta, arazo sortzaile eta gizarte banaketaren eragiletzat jotzen dute. euskararen normalizazioa, hiztunaren borondatean oinarritu behar dela aipatzen dute, askatasunez, inposaketaren arazoa mahai gainean jarriz. garbi azpimarratzen da euskara gutxiengoaren hizkuntza dela gizarte honetan. — beste batzuentzat, euskararen kontrako eraso horrexek ematen dio bide, elebitasuna eta hizkuntzen elkarbizitzaren akordioarekin haustera, euskararen normalizazioa motelegia eta gutxiegizkoa dela kritikatu eta gune elebakarrak aldarrikatzea ikusten da irtenbidea.
|
euskararekiko
gizarte egoeraren inguruan ez adostasunak daude joera politiko ezberdinen artean ere:
|
|
2019
|
|
|
Bi idazlanok berritasun handiak ziren RSVAPen Eganen ordura arteko historian, literatura hutsa alde batera utzi eta
|
euskararen
gizarte egoera hizpide zutelako. Zeharka, XX. mendean literatura abertzaleak izandako loraldia ukatzea leporatzen zioten F. Krutwigi.
|
|
|
" Expediente informativo formado por el EBB del PNV sobre un trabajo filológico de Manuel Mendiola, generado en base a las opiniones aportadas por Ceferino de Jemein y otros filólogos a petición del Consejo Nacional", 1949/ 1950, PNV_ NAC_ EBB, K.00159, C.4). Jeltzale guztiek bat egiten zuten
|
euskararen
gizarte egoera deitoratzean, baina askotan hizkuntza bera zuten arreta nagusi, mota bateko edo besteko purismoaren bidez" lehengoratu" nahi zutena. Gainera, gaian interes gehien zutenak, ez ziren bat etortzen jarraitu beharreko metodologian.
|