|
2003
|
|
|
Sarritan izaten dot gogoan hako Mikel Zarate adiskideak esaten eustana, euskerearen etorkizunari buruz geure kezkak alkarri azaltzen geuntsazanean: " Hara, dana dala, zu ta biok bizi garean artean, behintzat,
|
euskereak
bizirik iraungo dau!." Mikel hil zala, 20 urtetik gora da; euskerearen alde lan eder ugari eginda joan jakun, gitxien uste genduanean. Eta euskerea, bizirik eta bizi izateko gurari biziaz heldu jaku mende ta milurte barriotara.
|
|
|
Baina mito horiek argi erakusten dute baita ere fedea eta hizkuntza hasiera hasieratik uztartuta daudela (Euskaldun fededunen haziak argi daude); laster, bat gal  tzeak bestea galtzea ekarriko duela argumentatuko dute. Eta alderantziz,
|
euskarak
bizirik irauteak aurreko guztia frogatzen du, euskaldunen antzina antzinako jatorria eta atzerritarren aurrean atxikitako independentzia, fedegabe edo fede okerrekoekin nahastu ez izanaren ohore handia, azken finean:
|
|
2004
|
|
|
Oso eskola ona izan dut. Batetik,
|
euskarak
bizirik dirauen tokian jaiotakoa naizelako, eta, bestetik, etxean, amak kontzientzia handia izan zuelako. Txiki txikitatik egin izan ditut geure euskalkiaz haratagoko beste euskara bat lantzeko ahaleginak.
|
|
2007
|
|
|
Lexikoaren aldetik, nekazaritza, olagintza eta kristauerlijio esparruak aipa daitezke garrantzizkotzat. Batek baino gehiagok esan du,
|
euskarak
bizirik badirau erromanizazioaren ondoren, aldatzen jakin duelako dela, horretarako gaitasuna erakutsi duelako. Hala gertatu ez balitz, galdu egingo zen seguruen.
|
|
|
Nork daki garaiz etorriko dan?
|
euskerak
bizirik iraungo ote du. Ta nork daki orduan zer geratuko dan?
|
|
2008
|
|
|
Euskara bera da horren adibide ezin garbiagoa: duela gutxi arte,
|
euskarak
bizirik irautea lortu badu, estatuak edota bertzenazko egitura politikoak gorabehera izan da, haiek arren hala esaterik balego, ez inolako estatu bati esker (dela nafar, dela frantziar, dela espainiar). Euskararen historia, estatuen historiaren gainetik edo azpitik edo bazterrean garatu da, estatu nahiaren kontra ere bai askotan.
|
|
|
Nafarroako eskualde euskaldunen artean ipintzen du Euskararen Legeak Abaurregaina.
|
Euskarak
bizirik iraun du herrian duela hamarkada batzuk arte, baina gaztelaniak euskara baztertu du. Gaur egun, 50 urtetik gorako euskaldun zaharrek hitz egiten dute euskaraz, baita gazteago batzuek ere, baina 15 urte baino gehiago dituztenek ia ez dute euskaraz hitz egiten.
|
|
|
Euskal Erakunde Publikoa eta Eusko Jaurlaritzaren artean eginiko inkesta soziolinguistikoak argi eta garbi adierazten digu ezin dugula denborarik galdu
|
euskarak
bizirik irauteko egoera batetik garapen orokorreko egoera batera jauzia ematea nahi badugu. Gure uste apalean, Internet lanabes ezin aproposagoa da etorkizuneko parioa irabazteko.
|
|
2012
|
|
|
Herri honen kulturaren agerbidea, hiltze bidean zihoan euskararekiko atxikimendua. Alabaina,
|
euskarak
bizirik irauteko bitartekoak ukan bazituela ageri dira liburuan. Frantziar kultura eta hizkuntza indartsuak izanagatik, euskarak eta euskaldunek berezko baliabideak zituztela.
|
|
|
Abertzale sentitzen garenok argi eta garbi eduki behar dugu nondik gatozen, zer izan ginen (Europako nazio libre eta subirano bat), zer egin ziguten eta egun nola gauden. Beraz, independentzia geure herriak eta
|
euskarak
bizirik irauteko duen bide bakarra da. Ez dago erdibiderik.
|
|
2013
|
|
|
Hori horrela izanda, aintzat hartu behar ditugu, gaur bereziki, hamarkada ilunetan
|
euskara
bizirik irauteko lan isila egin duten eta egiten duten pertsona eta erakunde guztiak. Euskarari arnasbideak eman dizkioten eta egunero ematen dizkioten gizarte eragile guztiak omendu nahi ditugu gaur.
|
|
|
Beraz, beren mezua zabaltzeko, euskara erabili zuten. Eta horri esker,
|
euskarak
bizirik iraun zuen, frantsesa errotzeko ahalegin handiak egin ziren garai hartan. Horrek bazuen beste alde bat ere, euskarari esker fedea mantendu zelako.
|
|
2014
|
|
|
Baina ez zuen eta ez du helburua lortu. ! Hizkuntzaren aldeko mugimendua eta kontzientzia iratzarri zen eta, oztopoak oztopo,
|
euskarak
bizirik dirau" gogoratu dute antolatzaileek.
|
|
2015
|
|
|
Dinamika sozialak, politikoak, akademikoak eta juridikoak abiatu dira, euskararen arnasguneak zaintzen, sustatzen, indartzen eta hedatzen laguntzeko. Izan ere, udalerri euskaldunek
|
euskaraz
bizirik irauteko, soziolinguistikoki diren modukoak izaten jarrai dezaten, beharrezkoa da, besteren artean:
|
|
|
Mitxelenak esana da herri ahaltsuagoen inbasio eta migrazioen aurrean
|
euskarak
bizirik iraun badu, euskaldunen antolamendu eza izan dela arrazoietako bat, hierarkia garbi bat ezarrita dagoen tokian aski izaten baita eliteak hizkuntza aldatzea menpekoek ere gauza bera egiteko, luze gabe. Berezkoa dute hierarkia herri indoeuroparrek, halaxe erakusten digu historiak eta ezinbestean hala behar duela azaltzen digu Baltzak, haien hizkuntza eta mitologia aztertuta.
|
|
|
Ez handiagoak diren beste batzuen adinakoa, baina aintzakotzat hartzekoa, hala ere, eta geroari aurre egiteko oinarri eta euskarri egokia betiere.
|
Euskarak
bizirik iraun duen herrietako hizkerak, XVI. mendetik hona garatu diren literatura euskalkiak, 1964az gero daukagun euskara batua eta 1970etik aurrera osatuaz joan diren hizkera teknikoez gainera, beste zenbait hizkera ere izan dira, eta badira. Hona hemen horien gaineko zenbait zertzelada.
|
|
|
Eta horri guztiorri
|
euskarak
bizirik iraun duen lekuetan jaso diren lanabesak gehitu behar zaizkio. Zigoitiko Etxaguen herriko adizki batzuk batu zituen Azkuek 1918an (ikus Knörr 2005) eta, Etxaguenen bertan, ipuin bi jaso zituen Jose Migel Barandiaranek 1919an (Barandiaran 1973:
|
|
|
4. Arabari dagokionez, euskara bizkaitarra erabiltzen da herrialde hartan,
|
euskarak
bizirik iraun duen leku apurretan? [Egileak itzulita].
|
|
2016
|
|
|
Zaila dirudi hortik ateratzea baina, argi dago, erresistentziarako ere sozializatuak izaten garela, eta hor sortzen dira egiturak eta gizabanakoen artean hainbat gatazka. Erresistentzia horiei esker,
|
euskarak
bizirik dirau. Erresistentzia horiek aldarrikatzen ditu feminismoak, esate baterako, genero sistemaren aurka egiteko mezua zabaltzen duenean.
|
|
2018
|
|
|
Itauna, beraz, hau da: zer mugitu behar da politikan, ekonomian, gizartean, kulturan,
|
euskarak
bizirik iraun dezan eta normalizatu dadin. Hizkuntza normalizazioari ez ote diogu gehiegi eskatzen eta gutxiegi eskaintzen?
|
|
|
Artzibarko
|
euskarak
bizirik iraun du orain gutxi arte (cf. Lekaroz, 2014).
|
|
2019
|
|
|
Oharra: Agiri zaharretan XVI. mendeaz geroztik dokumentatzen den Otsondo izendapena da oraindik ere
|
euskaraz
bizirik dirauena.
|
|
2021
|
|
|
|
Euskarak
bizirik dirauen arren, euskal kultura hil zaigu, Euskaldunarekin eta euskal masa modernoarekin batera. Euskal kulturaren azken forma edo gorpuzte modernoa zendurik, ez daukanez jada gorputz solidorik, definizio ezagatik, nahaspila identitarioari ireki dizkio ateak azkenik.
|
|
2023
|
|
|
Aukerako guneak dira euskaraz hitz egiten duten beste gazte batzuk ezagutzeko eta hizkuntzaren inguruan lotura sozialak sortzeko. Hiztun komunitate bat sortzea funtsezkoa da Nafarroan
|
euskara
bizirik irauteko eta hazteko.
|
|
|
Egoera okerrenean daudenei (Bizkaia eta Araba) begiratu behar diegu, batez ere. Hauetan egiten dena eta egin daitekeena da, nire ustez,
|
euskarak
bizirik irauteko gakoa.
|