|
2001
|
|
|
Nafarroan lekuko batek baino gehiagok dio, adibidez, galduxe zebilela hizkuntza zaharra hain euskalduna izan zen Lizarra aldean, lehenbiziko karlista gerratea sutan zegoelarik. Ez dirudi garai horietan
|
euskal
lurraren barrunbean hizkuntza galduan zebilenik, ezta Iparraldeko  mugan ere. Mugatik hurbil, gehiagoren artean hautaturik, Bilbo aldea aipatuko dut.
|
|
|
Gerta daiteke gaia, ikergaia, lekuan lekukoa izatea,
|
euskal
lurrean euskal lurrekoa, beraz; hala nola historian, hizkuntza kontuetan, etnologian, geografian eta are geologian bertan. Oker jokatuko genuke, halaz guztiz, lekuko gai hori lekuko ikuspegi meharrez tratatuko bagenu, eta ez sub quadam aeternitatis seu universalitatis specie, non eta noiznahikoa balitz bezalaxe, Barandiaranek beti erakutsi digun bidean gabiltzala.
|
|
|
Gerta daiteke gaia, ikergaia, lekuan lekukoa izatea, euskal lurrean
|
euskal
lurrekoa, beraz; hala nola historian, hizkuntza kontuetan, etnologian, geografian eta are geologian bertan. Oker jokatuko genuke, halaz guztiz, lekuko gai hori lekuko ikuspegi meharrez tratatuko bagenu, eta ez sub quadam aeternitatis seu universalitatis specie, non eta noiznahikoa balitz bezalaxe, Barandiaranek beti erakutsi digun bidean gabiltzala.
|
|
2003
|
|
|
Odol garbitasun kontzeptuaren eta kantabro tubalismoaren mitoaren gainean eraiki zen hidalgia unibertsal horrek izugarrizko abantailak eman zizkien VizcaÃno guztiei, XIX. mendera arte jatorrizko noblezia hori Espainiako Inperioaren edozein tokitan ezagutu eta onartzen baitzitzaien. Aitzitik, kanpotik etorri eta
|
euskal
lurretan bizi eta lan egin nahi zuenari ate guztiak ixten zitzaizkion, horretarako bere odol garbitasuna âkristau zahar izaeraâ eta oinetxe jakin batekoa zela frogatu behar baitzuen.
|
|
|
" siendo su gobierno aristocrà ¡ tico mixto de democracia" (Sobre los fueros de Guipúzcoa, 1983: 229). Izan ere, mende bukaera aldera,
|
euskal
lurretara bisitari etorri ziren atzerritar gehienek ere gogotik miretsi zituzten âberezikiâ Bizkaia eta Gipuzkoako egitura soziala eta bertako erakundeak. Wilhelm Humboldt hizkuntzalari prusiarra dugu bisitari horien artean ezagunetarikoa (bi bidaia egin zituen Euskal  Herrira, 1799 eta 1801ean).
|
|
2008
|
|
|
asmatu zeinek. Erromatarrak ez ziren ausartu
|
euskal
lur sakratuan sartzen, eta halakorik egin zutenean. Veleia, Pompaelo edo Oiasso bezalako hiri guztiz indigenetan bizitzeko?, euskaldunen baimenarekin izan zen, eta haiek, guk, ezarritako baldintzen pean.
|
|
2009
|
|
|
" Oi,
|
euskal
lurra; haur batez erdituko zara, eta haur horrek otsoekin partekatuko du esnea, eta usoekin ogia; izenik esan ezin den Beste Haren ikurrari helduko dio eta aro berri baten hasiera ekarriko du, non otsoa eta ardia mahai berera eseriko diren".
|
|
|
" Oi,
|
euskal
lurra; haur batez erdituko zara, eta haur horrek otsoekin partekatuko du esnea, eta usoekin ogia, izenik esan ezin den Beste Haren ikurrari helduko dio eta aro berri baten hasiera ekarriko du, non otsoa eta ardia mahai berera eseriko diren".
|
|
|
Testuinguru hori bere ondorio guztiekin hartu behar da. Antropologian adituak ziren Frantziako eta Ingalaterrako zientzialariek,
|
euskal
lurretan Cro Magnon [46] gizakiaren segida bat dagoela frogatzen zuten aztarnak aurkitu zituzten, burezur eta beste giza aztarna batzuetan?. Beraz, ikuspuntu zientifikotik begiratuta, Europako txoko horretan gainerako herrietan baino arraza garbitasun handiagoa zegoela froga zitekeen.
|
|
|
Batetik, Gaztelara segan egitera doan aitona; bestetik, Goierriko industrietan lan egitera datozen gaztelauak. Gaztelako langilea arrotza sentitzen zen
|
euskal
lurrean aitonaren garaian, eta arrotza sentitzen da orain ere. Beraz, hizkuntzaren garrantziaren dimentsio desberdinen bidez, proiektu politiko/ identiario bat, zehatza eta argia, nazionalismo espainiarren eta honek azken hogeita hamabost urtean inposatu zituen elementu sinboliko eta linguistikoen erabat aurkakoa?
|
|
|
Ikus dezagun, hasteko, Anje Duhaldek musikatutako Xalbadorren bertso bat.
|
Euskal
lurraren eta han bizi den jendearen arteko seme alabatasun loturaz dihardu.
|
|
|
gure baserritarrak denak zituen beharrezko laguntza bila abiatzen zenean, eta jaiera ukandako santurik bada martxoaren hasieran ere. Emeterio eta Zeledonio, Kalagurri eta Aragoi aldekoak izan ziren III IV. mende inguru haietan, orduko gure
|
euskal
lurretakoak. Gure baserritarra zeruari begira harrapatzen zuten data hauek:
|
|
2010
|
|
|
Uda osokoak egun batean gainditu ditu hainbat eskualdetan. Halere, gure
|
euskal
lur egarrituetan, tamainan portatu da eremu gehienetan eta gozatu ederrik eman dio amalurrari, landarediari, bai ordeketan eta baita pendizetan ere. Luizi asko sortu dituela:
|
|
2011
|
|
|
Kronista batzuek diote hilabetekoak izan beharrean urtebetekoak izan zirela hamabi izurri hauek. Nolanahi ere den, euren ondorioz
|
euskal
lurretan hondamendia nagusitu zen eta ia biztanlerik gabe geratu zen. Abere guztiak desagertu zirenez, kanpotik ekarri behar izan zituzten berriak.
|
|
|
Abendaño leinuaren sorreraz legendak eta historikoak diruditen datuak nahasten dira. Zenbait arma erregek dio Galiziatik etorria zela lehenbiziko Abendañotarra, baina Cachopinek dio Abendaño leinukoren bat
|
euskal
lurretatik joan zela Galizia aldera eta han Mendaño izeneko familia sortu zela, Abendaño izenaren ebakera okerretik eratorria.
|
|
|
Biak hala biak jo eta su ari ziren elkarri min egiten eta bazterretan odola jariarazten. Erregea lanpetuegi omen zegoen bere gerretan, orain mairuen aurka, Portugalen aurka gero,
|
euskal
lurretako liskarrei kasu egiteko. Eta egoera hori aprobetxatu nahi izan zuen Pedro Fernandez Velascok, Haroko kondeak.
|
|
|
Ondorengo urte eta mendeetan
|
euskal
lurretan indartsuagoa izango zen armen boterea justiziarena baino. Familiak euren leinuko enbor nagusiaren inguruan biltzen ziren, ahaide nagusiaren gidaritza errespetatu eta goratuz.
|
|
|
Urte askoan zehar ikusi zituen
|
euskal
lurrak anai arreben arteko liskar hauek eta bereziki latzak izan ziren Bizkai aldean izandakoak. Bizkaian hain zuzen ere, garai batean behintzat, talde bi hauetako bakoitzak herrialde bat zuen mendean hartua eta bertan zen indartsuen:
|
|
|
Beste kronista batek, Fernando Zarate komendadoreak hain zuzen, XVI. mendean idatzi zuen kronikan dioenez, Iñigo Aritza
|
euskal
lurretako errege zela (824), aipatutako sarraldi horietako batean musulmanek, Baxamelin izeneko buruzagi baten agindupean, Arabako lautada korritu ondoren, egundoko sarraskia egin omen zuten Aramaioko haranean, ondasunak lapurtuz, biztanleak erailez eta bazterrak errez. Segidan, Durango aldera abiatu ei zen musulmanen gudarostea herri hura ere arpilatzeko asmotan.
|
|
2019
|
|
|
Ikasle zen garaietan, gauak ekintzaz ekintza higatuz,
|
euskal
lurraren, euskal kulturaren, euskal hizkuntzaren, euskal ikurrinaren maitale sutsu bilakatu zen. Lizeoko eta berehala unibertsitateko neskak gutxiesten zituen, ezkon  tzeaz eta haurrak kordelean erruteaz beste ametsik ez omen zutelako.
|
|
|
Baina, esaera horrek ere badizu eraskin dotore askoa. Gure
|
euskal
lur honetan badela adimen txorrotxeko eta esale eztendunik. Begira zer topatu nuen, egutegi aspaldiko batean.
|
|
|
Gaurko egunez, San Prudentzio bixamonian justu, fortunatu zen Erromatik Gasteizera lehenengo gotzaina bidaltzea. Lehenagoko batean,
|
euskal
lur hauetako kristauak denak, Kalagurri eta beste gotzaitegien mende zeuden Erromarentzako. 1862an, San Prudentzio eguna ospatu eta biharamunean bidali ziguten Gotzaina, eta ordutik ukan genuen Gasteizen.
|
|
2020
|
|
|
Xabier Lete ere han zebilen, baina bere modura: Leteren gizakia, giza aberea, ez da kosmikoa soilik, bada soziala ere; eta bere lurra ez da materia kosmikoa, baizik
|
euskal
lur konkretua.
|