|
2001
|
|
|
Autore honek hauxe ulertzen du euskarazko alfabetatze kontzeptuaz: lehenune batean, bigarren hizkuntza batean eskolatua izan den euskal hiztun orok bereideiak idatziz nahiz ahoz zuzen azaltzeko daukan gaitasuna; bigarren une batean, gai akademikoak nahiz sozialak erabiltzeko erakusten duen gaitasuna edota, bestelaesanda, hizkuntzaren erabilera modernoa (Iztueta, 1992, 70 or.). Hala ere, autorehonen ustez gertatzen dena hau da,
|
euskal
hiztun gehienak, bigarren hizkuntzabatean alfabetatuak izanik ere, analfabetoak direla beren ama hizkuntzan, euskaraez delako hizkuntza dominatzailea ez sozialki eta ezta kulturalki ere.
|
|
2007
|
|
|
Datuek erakusten digute bestalde, hiriburuetan kokatzen direla gaur egun,
|
euskal
hiztun gehien kopuruei erreparatuz. Hiriburuetako joerak aztertu ezkero, hainbat gauzetaz ohartzen gera, bata, haurrak direla euskara gehien darabilten giza taldea, baina baita ere, Iruña eta Bilboko kasuek erakusten duten bezala, gero eta gutxiago direla beraien artean euskara darabilten gazteak.
|
|
2008
|
|
|
Hauxe da egungo egoera:
|
euskal
hiztun gehienek hizkuntza mendetasuna praktikatzen dute, gizarte egoera askotan euskara baztertuz. Egoera horietako batzuetan euskara erabiltzeak kontrako zuzeneko ondorioak izan ditzake hiztunengan (adibidez, lan bat galtzea edo ez lortzea).
|
|
|
Goiko tesiaren arabera, hiztun izate hutsak ez du hizkuntzaren nazio estatusik lortzen, hiztun horren hizkuntz jarduna ahozkotik idatzira igarotzen den arte. Esan dezagun bada, gauzak horrelatsu izatekotan,
|
euskal
hiztun gehienen euskaltasun motak ez duela herri honen etorkizunik bermatzen.
|
|
2009
|
|
|
...uskarari buruzko Foru Legeak eremu euskalduna deiturikoan, hiritar guztiei aitortzen die, botere publikoekiko harremanetan eurak hautatako hizkuntza erabiltzeko eskubidea (euskara zein gaztelania, alegia), baita modu berean harrera izatekoa ere. bakarra besarkatzen duena, NFBHLOk" eremuak" direla xedatzen duen arren—; bigarrena ostera, eremu" mistoa" da, alegia, Nafarroako
|
euskal
hiztun gehien biltzen duena; eta, hirugarrena eta azkena," ez euskalduna" deituriko eremua, non" euskal hiztunak" ere badauden, baina gutxiengo bat diren gizartean.
|
|
|
Horrenbestez, gaur egun oraindik, ikuspuntu material batetik, bi eztabaida juridikok bizirik diraute: lehena, hizkuntza eskubideen hedaduraren inguruan dagoena, batik bat, eremu mistoan (bertan bizi delarik
|
euskal
hiztun gehien); eta aurrekoari lotuta, bigarrena, eremu mistoan euskara ofiziala ote denari buruzkoa (izan ere, badirudi, eremu euskaldunean euskararen ofizialtasunaren inguruan zalantzarik ez dagoela). Bada, euskarari buruzko Foru Legearen hitzei erreparatzen badiegu —baita aipatu Legearen elaborazio prozesuan parlamentarioek eginiko ere— antzeman daiteke, eremu mistoan dagoen hizkuntza ereduak, eremu euskaldunean eta ez euskaldunean dauden ereduen arteko tertium genus bat nahi duela izan.
|
|
|
Bigarrenik, errepara diezaiogun elebidunen lehen hizkuntzari dagokionez gertatu den aldaketari. Euskararen historian
|
euskal
hiztunetariko gehienak beti euskaldun zaharrak izan dira, euskara etxean bereganatutakoak, alegia. Gaur egun ere, oraindik, hala izaten jarraitzen du, baina berealdiko aldaketa ari da gertatzen.
|
|
2012
|
|
|
Kontutan izanda gure hiztun kopurua, izugarrizkoa da gure lekua sarean, oso hiztun komunitate aktiboak ditugu. Bestetik, euskal gizartearen piramide demografikoan argi ikusten da 15 urte bitartekoan daudela
|
euskal
hiztun gehienak. 40 urtekoetan aldiz, gutxiengo nabarmena.
|
|
2014
|
|
|
Euskararen alde gaurko antolatutako ekitaldietan parte hartzeko deia eginez itxi dute testua Bilboko EAJ, PP, EH Bildu eta PSE EEko ordezkariek.
|
Euskal
hiztun gehien biltzen duen udala da Bizkaiko hiriburukoa. Ibon Areso alkate jeltzaleak leitu du lehenik adierazpena.
|
|
|
Kasu honetan, lortuko genukeen irakurketabakarrean subjektuak besarkadura zabala luke objektuaren gainetik, hau da, perpausaren interpretazioa (8) koaren berdina litzateke. Halere,
|
euskal
hiztun gehienak ados daude (9) ko adibidearen.
|
|
2016
|
|
|
Zazpi Probintzia eta hiru Lurralde eremu nagusi ditu Euskal Herriak azken mendeotan, baina euskararen bizi indarra EAEn kontzentraturik dago nabarmen. Euskararen erabilera ez dago Euskal Autonomia Elkartera mugatua, baina
|
euskal
hiztun gehienak, askogatik gehienak, EAEn bizi dira. Zergatik kontzentrazio hori?
|
|
2017
|
|
|
|
Euskal
hiztun gehienek, berriz, euskara batua ikasi dute, eta hiztun zaharren hizkera eurenarekiko ezberdina dela ikustean, hauek ere beren hizkera" artifizialtzat" edo" ez jatortzat" jotzeko joera dute, baita euskaldun zaharren artean ere, eta honek nabarmen eragiten du hiztun berri askoren auto pertzepzioan (Ortega eta beste, 2013):
|
|
2018
|
|
|
Gerra Zibilak gizartean utzitako hondamendiak kulturari zuzenean eragin zion eta Francoren alderdia zentsuraren inguruan lehen aldiz orduan mintzatu bazen ere, sasoi hartan
|
euskal
hiztun gehienek indarrak biziraupenean jarriak zituzten; zentsura dokumentuetan baino, bizilegean; goseteari aurre eginez, erregimen autarkikoan. Hala, euskal antzerkigintzak gerraurrean ezagututako hazkundea eta zaletasuna errotik moztu ziren, eta galera bai soziala, bai artistikoa, gertatu ziren teatroan.
|
|
2019
|
|
|
Besteak beste Indautxu, Errekalde, Miribilla, Bilbo Zaharra, Abusu, Otxarkoaga eta Santutxu igaro ondoren, Begoñatik Zazpikaleetara jaitsiko da, erdigunerik jendetsuenean segitzeko. Abando, Indautxu, Deustu, San Ignazio igaro, eta Elorrietatik utziko du atzean
|
euskal
hiztun gehien duen hiria Korrikak.
|
|
|
Halaber lekuko horrek: " Ipar Euskal Herriko
|
euskal
hiztun gehienek pentsatzen dute batua ‘besteen’ eta ‘beste nonbaiteko’ euskara dela, hots, ez dute etxekotua. Ainitzendako batua ‘Hegoaldekoen’, ‘espainolen’, ‘eskolan ikasi dutenen’, ‘idazleen’ euskara da baina ez haiena.
|
|
2020
|
|
|
Esan genezake XXI. mendean bi baino ez direla erabilera arruntekoak: zuka aritu ohi dira
|
euskal
hiztun gehienak, baina hitanoak bizirik segitzen du Euskal Herriko hamaika zonatan. Dena den, tratamendu informala delakoaren osasuna gorabeheratsua da hainbat faktore aintzat hartuta; dela geografia, dela adina, dela generoa.
|
|
2021
|
|
|
16 adin tarteari dagokionez, 1991n euskal elebidunak% 19,6 ziren, elebidun orekatuak% 27 eta erdal elebidunak% 37,8 2016an, euskal elebidunak% 25,3 dira, elebidun orekatuak% 19 eta erdal elebidunak% 55,7 Dena den, euskal hiztunek euskaraz egiteko duten erraztasunean, alde handia dago lurraldeen artean. Arabako
|
euskal
hiztun gehienak erdal elebidunak dira(% 70,8); Bizkaian, erdia pasatxo dira(% 54,7); eta, Gipuzkoan, ez dira herenera iristen(% 29,8). Euskal elebidunei dagokienez, ordea, alderantziz gertatzen da.
|
|
2022
|
|
|
1980 ingurutik 318.000 hiztun inguru irabazi dira euskararen kasuan, honela, XX. mende bukaeran
|
euskal
hiztun gehienak natiboak izatetik gaur egun gazte gehienak etxetik kanpo euskaldunduak izatera pasatuz.
|
|
|
Gaur egungo hiztun hauetatik% 42a hiztun berriak dira eta, 16 eta 24 urte bitarteko gazteen kasuan% 67 (Goirigolzarri eta beste, 2019). Bestela esanda, 1980 ingurutik 318.000 hiztun inguru irabazi dira euskararen kasuan, honela, XX. mende bukaeran
|
euskal
hiztun gehienak natiboak izatetik gaur egun gazte gehienak etxetik kanpo euskaldunduak izatera pasatuz (Amorrortu eta beste, 2019).
|
|
2023
|
|
|
Gaizo gu, papogorriak, gure kabian berean arrotz!! Ondorioz, gaur egun, euskaldun gisa auto-estimua galduz geroz,
|
euskal
hiztun gehienen pentsamendua frantsesetik eraikia dugu. Gazteek, pantailetako eta karrikako mintzairan egiten dute lehen sozializazioaren zimendua.
|
|
|
Bilbo
|
euskal
hiztun gehien daukan hiria da. Zein politika zehatz sustatu behar da Bilbon euskara zabaltzeko?
|