|
2006
|
|
|
1808an, Baiona Euskal Herriko kultura konstituzionalen abiapuntua izan zen. Legez aukeratuak izan ziren
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak Baionara joan ziren eta herrialde bakoitzeko konstituzio politikoen alde egin zuten, foru konstituzioaren alde. Izan ere, liberalismoaren ildokoak omen ziren.
|
|
2012
|
|
|
1 1793tik 1823ra bitartean: Frantziar errepublikanoen konbentzioko gerra giroan, mendebaldeko
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoakoak, bildu ziren, indarrean zuten konstituzioa, Constitución del PaÃs deitzen zutena, babestu eta aldi berean indartzeko. 1812an eta 1820an, Espainiako konstituzio politikoa indartu ahala, Constitución del PaÃs zeritzona deseginda gelditu zen.
|
|
|
Autonomia aldarrikapena euskal herrialdeen egoera politiko administratibotik abiatuz zehaztu behar zela. Hiru herrialdeetako Ahaldun probintzialek proiektua zehazteko asmoz batzarra uztailaren 16an Iruñean egitea pentsatuta zuten.134 Baina Nafarroako Aldundi probintzialak azkenean beste
|
euskal
herrialdeetako ordezkariekin bat egin ez zuenez, batzar nagusia Gasteizen antolatu zen.
|
|
|
Laburbilduz, hiru
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak, argi eta garbi ideologiaz liberalak izan ziren. Goi mailako heziketa eta jakituria zuten eta argien garaiko oinordeko zuzen zuzenak ziren.
|
|
|
|
Euskal
herrialdeetako ordezkariek, alternatiba berriak erakusteko, elkarren arteko bilerak antolatu eta ugaritu egin zituzten. Absolutisten egitasmoak, hiru herrialdeen arteko erkidego politikoa sortzeko prozesuaren azkartzea ekarri zuen.
|
|
|
Horra bada, absolutisten garaian bertan, erasoaldia begi bistan izan arren,
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak absolutismo monarkikoaren defendatzaile sutsuak ziren, foru agintearen defentsarako liberalismoaren baitan baino absolutisten eremuan argudio sendoagoak ikusten baitzituzten.
|
|
|
Beraz 1819an proposaturiko ogasun erreformen ildotik abiatuz eta ondoren liberalek indarrean jarri zutena aintzat hartuz, ogasun ordainketarako agindu berria nahi zuen.
|
Euskal
herrialdeetako ordezkariek donatiboa edo kupo finkoa urtero ordaindu behar zenik ez zuten onartu eta horrela negoziazioa luzatuz joan zen. Arazoa ez zen kopuru bat noizean behin ordaintzean, ordainketa finkoa bihurtzea baizik.
|
|
|
Hiru
|
euskal
herrialdeetako ordezkariek ez zuten onartu Cánovasen lege egitasmoa. Foruen moldaketa baino gehiago, Foruen autogobernuaren eta gobernamenduaren amaiera zela adierazi zioten.
|
|
|
Hala ere, Gobernuak aurkeztutakoa baino laburragoa izan zen, lehen artikuluan argi eta garbi ezarri zelako zein zen muga. Dena dela, ez da harritzekoa,
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak poztasun handiz erabakia hartu izana. Festak antolatu ziren, etorkizunean Espainiako Estatu liberal berrian Foruen Konstituzioa bermatuta ikusten baitzen.
|
|
|
Laburbilduz, Espainiako konstituzio politiko orokorra lehendabizi aurreikusi eta eztabaidatu zenean,
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak foru konstituzioa ikuspegi politikotik definitu zuten, Espainiako erresumaren baitan, eremu politiko juridiko berezitzat hartuta. Beraz, horren defentsa irmoa eta ohiko konstituzioaren jarraipenaren alde ekin zioten.
|
|
|
Espainia ageri da nazio gisa. Nazioaren diskurtsoa Espainiarako ageri da eta
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak bertako sentitzen zirela dirudi. Baina bestalde, nazio berri horren baitan egoteko modu berezia aldarrikatu zuten.
|
|
|
Zalantzarik gabe hori izan zen lehen moldaketa sakona eta aldebakarrez egindakoa.
|
Euskal
herrialdeetako ordezkariak foruen moldaketarako negoziazioak geroko geroan luzatzen saiatu ziren. Foru sistema politiko administratiboa behin behinekotasunez izan arren zenbat eta gehiago luzatu, are eta gehiago errotuz zihoan.
|
|
|
Lehendabizi, Euskal herrialdeetako biztanleen izenean eta bertako merkataritza korporazioen aginduz, erresumako batzar orokor batean parte hartzen zuten. Ondoren,
|
euskal
herrialdeetako ordezkarien diskurtsoa eta proposamen juridiko politikoak kopiatzen ditugu. Garrantzi handiko testuak ditugu ohiko euskal lege publikoaren aldetik zein ikuspegi politikotik.
|
|
|
Jokamoldea eta ikuspegi juridiko argia erakutsi zuten.
|
Euskal
herrialdeetako ordezkariek erakundeen ordezkari ofizial gisa azaldu ziren. Beraz, bertan adierazitako diskurtso politiko eta juridikoa, herrialde bakoitzeko Batzar Nagusien izenean egiten zuten.
|
|
|
Bizkaiko foru sistema konstituzio politiko egituratutzat definitu zuen. Beste
|
euskal
herrialdeetako ordezkarien diskurtsoaren ildoa erakutsi zuen. Bizkaiko legedia apartekoa izan zenez gero, etorkizunean ere berezia izatea bidezkoa iruditzen zitzaion eta beraz argi eta garbi baieztatzen zuen Espainiako gobernu orokorretik at zegoela Bizkaia eta horrela jarraitu behar zuela.
|
|
|
Beste
|
euskal
herrialdeetako ordezkariak, aldiz, oinarri politikoan eta printzipio foralen defentsatik abiatu ziren. Legitimitate juridiko eta politikoa, legedi berezia eta foruen bidezko eskubideen gozamenean zetzan lortu beharreko helburua.
|
|
|
Mendebaldeko
|
euskal
herrialdeen ordezkariak, foru sistema bere osotasunean kontserbatzeko, justizia arloan gertaturiko aldakuntzak ere ez zituzten onartzen. Eta horrela, denbora gehiena justizia arloan eskumenak berreskuratzen saiatu ziren.
|
|
|
Mendebaleko hiru
|
euskal
herrialdeen ordezkariek adostasuna berehala lortu zuten: Filosofia politiko berbera izan zuten.
|
|
|
Baina Foru Konstituzioaren aldaketa, Espainiako Parlamentuak lege orokorrak erabakitzen zituenean ere gertatzen zen, bere agindua, salbuespenik gabe, erresumako beste edonon bezala aplikatzen zelako. Horiek bezalako egoerek gertatzen zirenean,
|
euskal
herrialdeetako ordezkariek salbuespeneko egoeran zeudenez, harik eta foruak egokitu arte ez aplikatzea eskatzen zuten. Baina, orduan eskumenak kudeatzeko lehia zetorren.
|
|
|
Negoziazioen trama konplikatuaren azterketan bada puntu bat Agirreazkuenagak pasadan bezala tratatzen duena baina, nire ustez, garrantzi berezia izan dezakeena: abagune horretan, Mendebaldeko hiru
|
euskal
herrialdeen ordezkariek adostasuna berehala lortu zuten: Filosofia politiko berbera izan zuten[...] Nafarroako ordezkariek, aldiz, bestelako bidea nahi zuten:
|