|
2015
|
|
|
Gerraurreko pizkunde horretako azken katebegia euskal prentsaren edozein ikerketatan erreferentzia saihestezin dugun Eguna egunerokoa da, euskara hutsez kaleraturiko lehenengo egunkaria. Espainiako gerrak Hego Euskal Herrian bezala, bestalde, Bigarren Mundu Gerrak izan zuen eraginik Ipar
|
Euskal
Herriko prentsan, gerraondoan Eskualduna aldizkaria zarratu egin baitzuten, jarrera sobera alemanzalea izan zuela argudiatuta. Diaz Nocik dioskunez (1995:
|
|
|
Ipar
|
Euskal
Herriko prentsari gagozkiola, ezin beste aldizkari elebidun bat ere ahaztu: gero ere aipatuko dugun Aintzina.
|
|
|
azterketako datuen arabera (Nor taldea, 2000: 201), honako hauek dira
|
Euskal
Herriko prentsa irakurleek gehien irakurtzen dituzten egunkari elebidunetan ageri diren euskara ehunekoak:
|
|
|
–90.eko hamarkadan aldaketa bat nabaritzen da: Hego
|
Euskal
Herriko prentsaren garapena eta irakurlegoaren hazkundea Iparraldean, Euskal Telebistaren ofizializatzea eta denetan ikuskari izatea, euskal irratien gero eta indartze handiagoa. (...)?
|
|
|
–Urte honetan [1999] uste da 4.000 Hego Euskal Herriko biztanle Lapurdin bizi direla, jatorriz gipuzkoarrak. Honek irakurlego berri bat ematen dio Hego
|
Euskal
Herriko prentsari Hendaiatik Baionaraino. Diario Vasco, Egunkaria, Deia eta Gara irakurtzen dira gero eta gehiago.
|
|
|
titulua euskaraz testua erdaraz praktikaz gain (kontrako praktikaz ere baliatzen ziren batzuetan, titulu sarrerak frantsesez eta testu nagusia euskaraz paratuta), editoriala (ateratzen zutenean) bi hizkuntzatan zetorren beti, eta barruan, jada aztertu ditugun beste aldizkarietan ohiko ziren euskarazko albistetxo laburrez gain, euskaraz idatzitako artikulu, erreportaia eta elkarrizketa luzeak ere (bizpahiru orrialdekoak) sarri sarri plazaratzen zituzten. Hori ez zen batere praktika ohikoa garai hartako Ipar
|
Euskal
Herriko prentsa elebidun abertzalean.
|
|
|
Gainerakoan, 1980ko hamarraldian loratu eta oraindik bizirik daudenetarik Ekaitza, Laborari (hau ofizialki abertzale prentsaren zakuan sartzen ez den arren) eta Ager (azken hau gaur egun elebiduntzat jo ezin badaiteke ere) aipatu behar ditugu. Horrez gain, Ager-en egungo egoera aipatzen hasita Lema kazeta izendatzea ere ezinbesteko denez, hori ere izango dugu gogoan, eta baita Enbata ere, beste guztiak baino dezentez lehenago sortua izanagatik oraindik erreferentzia garrantzitsua delako Ipar
|
Euskal
Herriko prentsa elebidun abertzalean. Tira bada, ikus dezagun beste barik zertan den euskara gaur egun kazeta horietan.
|
|
|
Garrantzitsua da, bestalde, berboi erreparatzea, garai hartan boladan zen elebitasunaren diskurtsoari azpiak jaten dizkiotelako, elebitasun orekatuarena oinarri sendorik ez duen diskurtso interesatua dela frogatuta. Siadecoren aldarriak ez zuen ordea behar bezainbat oihartzun izan kazetagintza abertzalean, sasoi hartan Hego
|
Euskal
Herriko prentsa munduan eredu elebiduna hobetsi zutelako. Ba ote zen ordea beste bide bati (euskara hutsezko kazetagintzari) ekiteko baldintza objektiborik?
|
|
|
186). Garai hartako Hego
|
Euskal
Herriko prentsaren panoramaz, berriz, Siadecoren lanak argibide dezente damaigu. Aipu luzea lekualdatu dugu bertatik, interesgarria delakoan (1979:
|
|
|
Hori argi geratu da ikerketa honetan bertan. Azterturiko sei kazetak (izan) dira
|
Euskal
Herriko prentsa abertzale elebidun garaikidearen bandera ontzi nagusi, baina euren mende laurden pasako historian (gogoratu Enbata 1960an atera zela estreinakoz kazeta politiko modura) euskarak ezin izan du gutxieneko zentralitaterik ezarri berauen orrialdeetan. Datu hauek esanikoa berretsi baino ez dute egiten:
|
|
|
3 Eredu diglosikoaren berloratzea 1980ko hamarraldian Ipar
|
Euskal
Herriko prentsa abertzalean: Egia, Herriz Herri, Ager, Abil, Laborari, Ateka, Ekaitza, Patxaran eta Har Hitza
|
|
|
Hiru kazeta horiena salbuespena da ordea, ikuskatu ditugun gainerakoetan euskararen kalterako den elebitasun diglosikoa baliatzen baitute beti. Ipar
|
Euskal
Herriko prentsaren bandera ontzi nagusi biek, zenbakiko 35.000 ale baino gehiago zabaltzen dituen Sud Ouest egunkariak128 eta haren talde bereko den La Semaine du Pays Basque astekariak, 129 hain justu, ez dute kasik euskararik argitaratzen; hara zer dioen Pascal Ricaudek horri buruz (Nor taldea, 2000: 46):
|
|
|
3 Eredu diglosikoaren berloratzea 1980ko hamarraldian Ipar
|
Euskal
Herriko prentsa abertzalean: Egia, Herriz Herri, Ager, Abil, Laborari, Ateka, Ekaitza, Patxaran eta Har Hitza!
|
|
|
Alabaina, mundu abertzaletik zetozen beste batzuek eredu diglosikoa hobetsi zuten kazetagintzan. Azken eredu horrek 1980ko hamarkadan Ipar
|
Euskal
Herriko prentsa abertzalean izan zuen berloratzea aztertzen hasita, ezer baino lehen hamarraldi hasieran aldizkari elebidun abertzale esanguratsu bi iraungi zirela gogoratu beharra dago: Gernika() eta Euskaldunak() hilabetekariak, hurrenez hurren.
|