|
2001
|
|
|
Ez al dut gorago esan, Lasagabasterren iritziz
|
euskal
eleberria errealismorik ezagutu gabeigaro dela modernotasunera. Hala da, baina lehen baieztapen horretan Lasagabasterrek inplizitukiXIX. mendeko errealismo klasikoari egiten dio erreferentzia.
|
|
|
Bestalde, aitortu beharra dago, gisa berean, Kortazarreneboluzionismo esentzialistak literaturaren ulermen idealizatua, eta, hortaz, ideologikoa, dakarkigula. Ohiturazko eleberritik errealismo sozialera eta errealismo sozialetik fantasiara, eleberria,
|
euskal
eleberria, literaturtasunerantz hurbilduz doa aurrerapenaren bidean sartuta. Etapa hauekguztiak ez dira bere garaiko euskal sistema literarioaren beharren arabera epaitzen, literaturaunibertsalaren ideologia eternoaren arabera baizik.
|
|
|
Hori onartuz, zuzenagoa litzateke, I. Aldekoak berriki iradoki duen moduan (1998), Leturiaren egunkari ezkutua (1957) nobelak euskal nobela modernoarenhasiera zedarritu zuela esatea, nobela existentzialistaren ildotik antolatutako testuhorretan ordura arte indarrean zegoen ohiturazko
|
euskal
eleberria baztertzen baita.Txillardegiren nobela ez zen berria mundu urbanoa irudikatzen zuelako edolehenengo heroi problematikoa testuratu zigulako bakarrik; horrez gain, nobelarenberaren egitura ere berritzailea zen, lehenago esandakoaren ildotik, Leturiarenegunkari ezkutuaren oinarrian dagoen unibertso literario gatazkatsua molde berrizsoilik adieraz baitzitekeen. Sartre-ren La Nausee liburuan (1938) erabilitako teknikak bere eginez, biltzailearen mozorropean ezkutatzen den instantzia narratibohorrek istorioaren beraren denbora testuratzeko modu berria ere bazekarkigun.Pertsonaia nagusiaren arabera antolatutako gertakarien aurkezpen kronologikoa zen, finean, nobelak eskaintzen zigun emari berria.
|
|
2006
|
|
|
Markos Zapiain kritikariak euskalnobelagintzan etakide rola betetzen duten pertsonaiek egindako ametsak aztertuditu luze eta zabal, eta horren lagin bat, Harkaitz Canoren Pasaia bluesekoametsen azterketa bildu du orri hauetara.
|
Euskal
eleberrietako etakideen ametsikgordinenak omen Canoren eleberrikoak, eskizofrenikoak, eta arras erabakigarriakpertsonaiak taxutzerakoan ez ezik haien garapen eta bilakaeran. Espazio itxietankokatzen diren ametsek unibertsoko zulo beltzen eitea bide dute, unibertsoarenjoera hedapeneranzkoa ala barnebiltzekoa ote den zalantza eginaraziz.
|
|
|
|
Euskal
eleberrietako etakideen ametsen artean Pasaia Bluesekoenak diragordinenak, interpretazio posible bat gutxien iradokitzen dutenak. Ohiko ametsenantz handiena dutenak Canorenak dira.
|
|
2012
|
|
|
Ikus dezagun orain pixka bat sakonago, zergatik izendatu zen, Txillardegiren eleberrihau, «lehen
|
euskal
eleberri modernoa». Garai hartako literaturari begiradatxo batbotatzeak, garaiko giroa, garaiko mentalitatea hobeto ulertzen lagunduko digu etaLeturiaren berrikuntza zertan datzan jabetzen.
|
|
|
Zoru irmo baten gainean jarri dituzte oinak
|
euskal
eleberrietako pertsonaianagusiek (argi zuten beren bizitzak egin behar zuen bidea zein zen, bizitzakogaraiak edo etapak ere definituta zeuden); Leturia, berriz, zalantzaren harrakharrapatuta bizi da.
|
|
|
Hori horrela, «lehen
|
euskal
eleberri modernoaren» goitizena jaso zuen liburutxohark, tematika eta hizkuntzaren aldetik aurreko euskal literatura tradizionalarekikoekarri zuen hausketagatik. Egilearen hitzetan, ez izan arren (idazten ari zen garaianbehinik behin) inolaz ere sortu behar zuen puskaketa horren kontziente.
|
|
2019
|
|
|
(2008): Hiria eta nortasun aldaketak
|
euskal
eleberrian, Jean Haritschelhar-i omenaldia, Euskaltzaindia, Bilbo, 41
|