|
2000
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko biztanleek aktiboki parte hartzen dute hiriko hondakinen gaikako bilketan. Gipuzkoan 681 tona ontzi jaso ziren iazko urtarrila eta abuztua bitartean.
|
|
|
Dena den, metala sailkapen plantetan banatu eta berreskuratzen da eta aluminiozko latak erre egiten dira, berriz ere erabili ahal izateko. Donibane Lohizune inguruan, aldiz,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan bezalatsu, kontenedore batzuetara botatzen dira ontzi hondakinak
|
|
|
Txosten honek
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko gizarte zerbitzuen egungo egoera deskribatzen du. Bildutako datuak 1998.urte bukaera eta 1999.aren hasieran jasotakoak dira eta, azterketa egiteko metodologiari dagokionez, bertako langileek zerbitzuari buruz duten ikuspegia hartu da informazio iturri gisa.
|
|
|
Gaueko enuresiak (edonork ulertzeko moduan ohean pixa egiteak) 5 urtetik 15era bitarteko 28.000 ume inguru afektatzen ditu
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan. Patologia hori larria ez den arren, ondorio psikologiko eta afektibo larriak eduki ditzake umearentzat behar bezala tratatzen ez bada, Maria Angeles Municio pediatra eta Haur Erizaintzako katedradunak Bilbon adierazi bezala.
|
|
|
Kosme de Barañanoren zuzendaritzapean, Celia Rodriguez, Maite Echart, Angel Garraza eta Jose Manuel Susperregi herriz herri ibili dira
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko geografia osoa arakatzen, azken 50 urte hauetan bertan sortutako eskultura publikoen nondik norakoak jakin nahian. Eta lan sakon, aldiz nekoso, horren emaitza da Euskal Herriko Unibertsitateak kaleratutako liburu eder hau.
|
|
2001
|
|
|
Obrak, berez, azaroan hastekoak ziren, eta horrela egin izan balitz 2003 urte bukaerarako amaituak egongo lirateke. Bi planta hauekin maila garrantzitsuan areagotu nahi da
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren energia hornidura, baina, ingurune horretan izango duen eragin larria kontuan izanik, Zierbena, Ezkerraldea eta Mehatzetako biztanleak hasiak dira beren ezadostasuna erakusten.
|
|
|
Nekazaritza ekologikoak hazteko joera erakusten du,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan 76 federatu inguru ditugu eta Nafarroan 200 inguru daude. Nekazaritza ekologikoa praktikatzen dugunok ez ditugu gaur egungo teknika berritzaileak onartzen eta ondorioz nolabaiteko ezinikusiak sortu dira gainerako elkarteekin.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan ez dugu Euskal Herri osoari dagokion daturik, joan den hiruhilekoan, batez beste, garestiago gertatzen zen etxebizitza erabilia erostea berria erostea baino. Joera hori 1997 urtearen amaieran sumatzen hasi zen, eta azken urteotan finkatu egin da.
|
|
|
\ 1981ean Kupoaren Legea onetsi zen, eta horren bidez EAEk(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa) Espainiako Estatuak eskaintzen dituen zerbitzuak ordaintzen dizkio Estatuari, eta hori bost urtez behin negoziatzen da espainiarren eta euskal herritarren arteko bietariko batzorde batean.
|
|
|
Hobetuzek
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko 250.000 langileren prestakuntza eta birziklatze ikastaroak finantzatu zituen 2000 urtean, nahiz eta bere baliabideak mugaturik izan, aurreko legegintzaldian Espainiako PPren Gobernuak eta EAEko Gobernuak ezarritako hitzarmenaren arabera eman beharreko 3.500 milioi pezetak emateari uko egin ziolako Espainiako Lan Ministerioak.
|
|
|
Armagintzakoaren alboan Ajuria Enea
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren Lehendakariaren egoitza dugu, euskal estiloan altxatua. Aurrerago Pradoko parke zabaletik, Famili Santuaren kapera bizantiar ondotik eta Mendizorrotzako kirol instalakuntzetatik igaro ostean, San Prudentzioren estatua Garaipen Arku moduko baten azpian ikusiko dugu, atzean santu honen omenezko basilika dugula.
|
|
|
Ate joka dugu dagoeneko Ipar Euskal Herriko Ikastolen Jaia.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hauteskundeak direla-eta astebete aurreratua, ez da izango tradizioak dioen bezala maiatzaren bigarren igandean, lehenean baizik, hots, maiatzaren 6an, baina data aldaketaren gainetik Senpereko lakuan nagusi izango dena aldarrikapen eta jai giroa izango da. Aurten Herri Urrats jaiak 18 urtea betetzen du.
|
|
|
Euskal Eskola Publikoa, gaur ezagutzen dugun bezala,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan behintzat 1993ko lege batekin sortu zen, ordura arte ez baitzegoen irakaskuntzari buruzko euskal lege autonomikorik, nahiz eta horren eztabaidak dozena erdi urte lehenago hasi. Urte horretara arte zeuden hiru sareak (publikoa, pribatua eta ikastolen mugimendua) bi bihurtu ziren, ikastolei publikotasunaren edo sare pribatuan sartzearen alternatiben artean erabakiarazi zitzaienean.
|
|
|
Gainera, kontuan hartu beharra dago eguzki energia energia berriztagarria dela eta ez duela elektrizitateak bezainbeste kutsadura sortzen.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan 350etik gora instalazio fotovoltaiko dago, horietako gehienak sistema autonomoak dira, ez daude sare elektrikoari konektatuak.
|
|
|
Izan ere, nori axola zaizkio halako berriak? Orduko itxiera hark ez zuen inongo oihartzunik izan, nahiz eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak zuen antzerki egitura ofizial bakarra izan. Euskal kulturako zenbat eragile arduratu ziren horretaz?
|
|
|
Txosten berezi honetan,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hezkuntza erakundeek adin txikiko pertsona talde jakin bati ematen dioten erantzuna ebaluatzen da. Besteak beste, buru urritasuna edo garapen nahaste orokorrak, gorreria, ikusmen arazoak, mugimenezko ezgaitasuna, garun paralisia, aparteko adimena, gizarte edo kultura egoera kaltetua, eskola moldagabezia larriari loturiko egoerak, ospitalizazioa eta gaixotasun luzeak edota ikaskuntza oztopo handiak izateagatik hezkuntza premia bereziak dituzten ikasleez ari gara.
|
|
|
Unibertsitate Legea dela eta Madrilgo eta Gasteizko Gobernuak eztabaidan ari diren honetan, EIREko ordezkariek argi dute Madrilgo proiektuak bere asmoak aurrera ateratzeko eragin negatiboa duela," unibertsitatea deszentralizatu eta euskaldundu behar delako eta Madriletik alderantzizko bidea proposatzen dute". Hori ekiditeko
|
Euskal
Autonomia Erkidego eta Nafarroako Foru Erkidegorako lege propioaren alde agertu dira kongresu honen antolatzaileak l
|
|
|
Eta horretarako, finkaturiko 2000 urteko aurrekontuko datu ofizialak baliatuko ditugu, horiek baitira urtez urte izaten diren diru sarrera eta gastuak, urtero zertxobait handiagotzen direnak.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, hain zuzen ere, 2000 urteko aurrekontuak luzatu dira 2001 urterako.
|
|
|
Kopuru hori euskal BPG guztiaren %22koa da, 2000ko ekitaldi horretan bertan. Administrazio publikoen azterketa zehatz baten ondoren, esan daiteke aurrekontua 1.394.054 milioi pezetakoa dela
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (Eusko Jaurlaritza eta hiru aldundiak), eta 357.673 milioi pezetakoa Nafarroan.
|
|
2002
|
|
|
Joan den irailaz geroztik bereziki, ekonomiaren atzerapena antzeman da mundu mailan. Zein da une honetan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko (EAE) enplegu tasa. Atzerapenik emango al da bertako ekonomian?
|
|
|
Jokin Apalategik, EHUko Giza Mugimenduen Psikosoziologiako katedratikoak, osatu du Utrisque Vasconiae argitaletxeak kaleratu duen «La idea de nacion en los niños vascos» ikerketa, Nekane Balluerka eta Xabier Isasi estatistika adituen laguntzaz. Lan honetan, 6 urtetik 14ra bitarteko neska mutikoek
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan zein Nafarroan naziotzat zer ulertzen duten aztertzen da, adin horietako haurrekin izandako elkarrizketen bidez. Jean Piaget eta Anne Marie Weilek Suitzan, eta G. Jahodak Eskozian eginiko ikerketetan erabili zituzten gidoiak egokitu dira elkarrizketa horiek egin ahal izateko, eta galdera sorta moduan aurkeztu. Froga osagarri gisa, beraiek marraztutako mapa batean Euskal Herria, Espainia eta Frantzia koka zitzatela eskatzen zitzaien euskal haur horiei.
|
|
|
Aurreko urteotako joerari jarraiki,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ikasturterako aurrematrikulazioetan A ereduak behera egin du apur bat eta B eta ereduek bere horretan diraute, goranzko joera izanik. Aurten 17.332 umek eman dute izena.
|
|
|
«Trabajos sobre Ordenacion y Gestion del Territorio de Euskal Herria. I», eta hain zuzen ere,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko zein Nafarroako Foru Erkidegoko lurraldearen antolamendu eta kudeaketari dagozkion hainbat arazori buruz diharduten lanak biltzen ditu. Besteak beste, Marisol Estebanen sarrera, Alberto Agirre Gaiteroren «Ordenacion de los recursos hidricos en la CAV», Juan Cruz Alli Turrillasen «El dilema de Pamplona:
|
|
|
Lehenbiziko urratsak, dena den, ez ziren lan erraza izan, eta hiruzpalau urtez aritu ziren ate joka Nafarroan nahiz
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan. Sabino Arana Fundazioarengandik babes ekonomikoa eta pertsonala jaso zituen, eta oraindik harreman estuak mantentzen dituzte bi fundaziook.
|
|
|
Horiek dira Sarea izeneko web orriaren edukiak (www.euskarakultur.org). Informazio hori guztia EBLULera eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko, Kataluniako, Galiziako, Valentziako eta Balear Uharteetako gobernuen Hizkuntza Politika sailetara bidaliko dituzte, besteak beste, Nafarroako Gobernuak egiten duenaz jabe daitezen.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoari dagokionez ere, esan ditudan arrazoiengatik, ez dut espero sekulako igoerarik erabileran. Baina bai espero dezaket euskaraz bizitzeko aukera errealak dauden tokietan erabilera handiagoa izatea.
|
|
|
Euskal Herrira etorrita, Eusko Jaurlaritzak adierazi zuen politika aktiboei eutsiko diela, PAC egitamuaren erreformak sortutako baliabideen galera neutralizatzeko. Gobernuko sailburuaren hitzetan,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan %15 murriztuko lirateke Europako Batasunetik heltzen diren laguntzak, eta kantitate hori" onartezina" zela esan zuen. Batasuna alderdiaren ustez, Europako Batasunak nekazaritza liberalizatzeko eta ustiapen handien alde jokatzeko apustua egin du, eta, ondorioz," ustiapen familiarrak bizkorrago desagertzeko balioko du".
|
|
|
(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa)
|
|
|
«Ni euskalduna naiz baina ez espainiarra». «Ni euskalduna naiz baina ez EAEkoa(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa) Euskal Herrikoa baizik». «Ni Euskadiko eta Espainiako hiritarra naiz».
|
|
2003
|
|
|
«Euskarak inoiz ere izan duen presentzia du gizartean», dio lehenak, adibidez. Presentzia hori lortu bide du, egun bizi dugun gizarte modernoak ez duelako, oraingoz behintzat, euskara hil, bereziki
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, non, Salabururentzat," hainbatean dago gure hizkuntza". Zoritxarrez, ordea, ezin du euskaltzain honek gauza bera esan Nafarroan edo Iparraldean dugun egoeraz.
|
|
|
Bigarrena, bere etorkizuna aukeratzeko eta erabakitzeko eskubidea duela, hau da, Euskal Herriak bere etorkizuna erabakitzeko garaian galdetua, kontsultatua izateko eskubidea duela esan nahi du. Eta bi zimentarri hauen gainean garatzen da «Atxikimendu libreko statusa»,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko bilakaera eta ezaugarriak zehazten dituena.
|
|
|
Euskarari dagokionean,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko egoera, Nafarroakoa eta Iparraldekoa bereizi dituzu. Nola ikusten duzu gure hizkuntza bakoitzean?
|
|
|
Izan ere, Ibarretxe Lehendakariak datorren irailean bere proposamenaren urrats garrantzitsua den testu artikulatua aurkezten duenean,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren egitura instituzionalaren eraldaketa sakona jarriko baita martxan, eta Madrilen egun dagoen giroa ikusita, ez dute horrelakorik ametituko.
|
|
|
Azkenean Jaurlaritzak jende ezberdinen parte hartzea bideratzea erabaki du
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan kultur politikan dauden hutsuneei buruz iritzia emateko.
|
|
|
Hil honetan hasten da
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan zabalduta dagoen Mintzalagun programa honetan parte hartzeko aukera. Euskaltegietan egitasmoari buruzko informazioa eskaintzen dute eta interesatuen fitxak biltzen dira.
|
|
|
Galdetu bestela, besteak beste, Nafarroako Gobernuak ahoz gora zenbaitetan, isilean gehien gehienetan, euskararen eta euskarazko irakaskuntzaren kontra burutzen ari den gurutzada gupidagabea pairatzen, lepo estutze amaigabea jasaten ari diren Erriberako ikastolei edota, Frantziako hezkuntza administrazioak emandako hitza jatearen ondorioz, ikasturte hasiera gogorra nozitu duten Seaskakoei.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (EAE), aldiz, ikasturte berria asmo eraberrituekin hasi da. Izan ere, epe laburrera, duela urte dezente hezkuntzan indarrean diren ereduei buruzko gogoeta ez ezik legeek aspaldi ezarritakoa betetzeko asmoz, hobekuntza proposamenak ere eginen baititu Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak.
|
|
|
Orduz geroztik, operadore ugari sortu dira.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, linea zuzena soilik Telefonicak eta Euskaltelek eskaintzen dute. Hala ere, zuntz optikoa autonomia osoan zehar pixkanaka instalatzen ari direnez, oraindik ere ez da posible herri eta auzo guztietan Euskaltelekin linea izatea.
|
|
|
Estatistikek ere teknologia berrien erabilera hazi egin dela adierazten dute. Esaterako, 2003ko irailaren 19ko Euskal Estatistikaren Erakundearen datuen arabera, 2003ko bigarren hiruhilekoan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko biztanleriaren %52, 8ak Internet edo sakelako telefonoa zuen. Araban 252.300 kontratu zeuden, Bizkaian 978.100 eta Gipuzkoan 580.100 Iaz, garai berean, biztanleriaren %48, 8ak kontsumitzen zituen zerbitzu horiek.
|
|
|
Hala ere, eta beti ere Eustatek
|
Euskal
Autonomiaz Erkidegoaren gainean kaleratutako datuei begiratuta, egiten diren erosketa guztien kopuru osoaren aldean oso portzentaje txikia da Internet bidez egiten dena.
|
|
|
Ilustratzaileei lan gaiei buruzko aholkularitza eskainiko die Elkarteak eta hainbat ekimen martxan jarriko ditu ilustratzaileen lana ezagutarazteko. Horien artean, urtarriletik ekainera erakusketa ibiltari bat burutuko dute
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan zehar.
|
|
2004
|
|
|
Dena den, hau ere erran behar!, ez sobera aldekoa Eusko Jaurlaritzaren jokaera ere. Elebitasun eta ofizialtasuna aldarrikatu eta 20 urteren buruan,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko leku gehienetan, publikoak barne, gaztelania beharrezkoa da. Estatuko agintariena zer erranik ez.
|
|
|
Aralar Zutik koalizioak 38.242 boz erdietsi ditu
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (EAE), bozen %2, 29 Gipuzkoan: 22.135 boz; %6, 01 Bizkaian:
|
|
|
Administrazioak lan-postuetarako deialdiak egin ohi dituenean, postu gutxi batzuetarako euskarazko gutxieneko ezagutza eskatzen du. Horren kariaz, euskara herritarren aukera berdintasuna urratzeko baliatzen dela dioenik bada inguruan, Nafarroan ozen eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan »aho txikiarekin bada ere» geroz eta sarriago. Baina, erizainen, arkitektoen eta enparauen ezagutza baldintzak betetzen ez dituztelako, zenbat herritar geratzen ari dira lanpostu deialdi horietara aurkeztu ezinik?
|
|
|
Eta Europako Batasuneko A.G.I.S. proiektuaren barne, adin txikiko inmigranteen delinkuentziaren inguruko beste batekin ere ari dira lanean. Unescorentzat
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan ingurugiro delinkuentziaz dagoen pertzepzioa aztertzen duen ikerketa ere martxan du.
|
|
|
Preso kopurua aldiz, gainontzeko herrietakoa baino altuagoa da. Eusko Jaurlaritzaren Barne Kontseilaritzak eskaintzen dituen datuek aditzera ematen dutenez,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko delinkuentzia indizea Espainiakoa baino 40 puntu txikiagoa da EAEn. 1.000 biztanleko 56,72 delitu egiten dira EAEn; Espainian, ordea, 97,49 Poliziaren eta Segurtasunaren Ikerketen Institutuak argitaratzen dituen datuen arabera, 2002an EAEn 2.109 delitu egin ziren; artean, Madrilen 308.408 izan ziren.
|
|
|
18.133 jaiotza izan ziren iaz
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, guztira, aurreko urtean baino% 2,8 gehiago. 17.853 erditze izan zen, baina horietatik 315 erditze bikoitzak izan ziren, eta 21 hirukoitzak, Eustat ek, »Euskadiko Estatistika Institutuak» emandako datuen arabera.
|
|
|
Eustatek kaleratutako datuen arabera,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan bizi diren familien %20, 3 lagun bakar batek osatutakoak ziren 2001ean. Bizitzeko bigarren eredu bilakatu da, familia gune tradizionalaren atzetik (%44, 4).
|
|
|
Horien artean, amak »eta ez hainbeste aitak» dira protagonista nagusiak. Hain zuzen ere,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, horrelako familien artean %81, 5etan ama da familiako burua. Gehienetan bikote hausturen ondorioz, alargun geratu ondoren edota bakarrik ama izateko erabakia hartu duten amek osatzen dituzte.
|
|
|
Acabek uste du 12 urtetik 45era bitarteko 10.000 emakume inguru daudela
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan elikadura portaeran asalduak dituztenak, adin horretako biztanleriaren% 2, alegia: Gipuzkoan 3.195, Bizkaian 5.448 eta Araban 1.424.
|
|
|
Carlos Garaikoetxeak emaitzak jakin bezain laster" Estatutuak notarekin azterketa gainditu egin zuela" zioen bitartean, Txomin Ziluagak" lokatzezko oinekin jaiotzen ari zela" zioen. 1979ko urriaren 25eko gau hartatik, mende laurden bat bete berria denean,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak egindako bideak, buztinezkoak baino sendoagoak zituela bistan utzi du. Dena den ikuspegi abertzale batetik, 1979ko Estatutuak jatorrian zituen akatsak lurraldetasun ez osotua, Espainiako aginteek euskal eskuduntzak eta subiranotasuna mugatzea eta geroxeago, LOAPA eta antzeko legeek ekarri zituzten murrizketak, konpondu beharrean, areagotu egin dira.
|
|
|
Hego Euskal Herriko lehen sektorearen atzera egite horretan, kausa nagusietako bat da
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan lanaren bilakaera negatiboa gertatu izana: zehazki, 4.300 pertsona landun gutxiago zenbatu ziren.
|
|
2005
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Nafarroaren maila berean ez izan arren, parke eolikoei buruzko zenbait proiektutan murgilduta dago. Pixkanaka pixkanaka, nahiz eta herritarren oposizioak hainbat arazo sorrarazi, dagoeneko hiru parke martxan daude bere lur eremuan eta urte honetan bertan beste bi eraikitzea posible izan daiteke, baldin eta martxan dauden auziek sortutako eragozpenak gainditzen badira.
|
|
|
Badakit jakin aurretik klabe politikoak aldatzeko borondatea dela. Alegia, ontzat ematea estatutu zaharra agortuta dagoela
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan behintzat eta berri baten beharra onartu beharra dagoela. Berri horren ezaugarri politiko nagusia euskal herriari nazio izaera aitortzea dela, eta nazio bezala bere buruaz erabakitzeko eskubidea berari dagokiola eta ez beste inori.
|
|
|
Euskal Herriari dagokionez,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (EAE) iragan den uda arteko negoziazio kolektiboen datu bat argigarria da. Enpresariek, ohiko moduan, uko egiten diote 35 orduko lanaldiaren aldeko eskaera sindikalari.
|
|
|
Eusko Jaurlaritzako Inmigrazio Zuzendaritzako Inmigrazioaren Euskal Behatokiak 2004ko abenduan aurkeztu zuen
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan egindako inkesta. Datuok inkesta horretan jasotako ondorioen entresaka dira.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hauteskundeak eta astebetera, beste hitzordu garrantzitsua izan dugu euskal herritarrek. Izan ere, igande honetan, 27 aldiz, nafarren eta, beraz, euskal herritar guztion topagune bihurtu da berriro ere Baigorri.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko agintariek ere euskara Euskadiko hizkuntza izatea lortzeko eginbeharrari eta ahaleginari ez diete garrantzi handirik eman orain arte.
|
|
|
Gizaki orok egungo gizarte moderno batean legalki errespetatuak izan lituzkeen eskubideek munduan zehar benetan daukaten errespetu eta berme maila aztertzen da bertan. Nazio Batuen Erakundeko zein Europar Batasuneko testuinguruan giza eskubideek izan duten bilakaera historikoa eta gaur egun duten egoera azaldu ondoren, Espanian zer nolako garapena izan duten aztertzen ahalegintzen da egilea, garapen hori jarraian
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan giza eskubideek duten egoerarekin kontrajartzeko.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan burutu azken hauteskundeen ostean, aldi berri baterako Eusko Jaurlaritza osatu berri da. Batzuen aburuz, jarraipenekoa izango da Jaurlaritza berrituaren jitea, alabaina, hezkuntza nola baita hizkuntza politikei dagokienez, bederen, orain artekoarekin segitzeak ez dauka zentzu larregirik.
|
|
|
Oso urruti gaude gu portzentaje horietatik.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan %3 dira etorkin atzerritarrak, eta Nafarroan %6.
|
|
|
Askotan entzun dugu lurralde gutxik daukatela munduan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren edo Nafarroaren autonomia maila. Inmigrazio kontuetan behintzat, hori ez da horrela.
|
|
|
Hogeita sei urte iragan dira, Autonomia Estatutuak (EAE, 1979) euskara
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizial izendatu zuenetik eta gure erakunde propioak berreskuratu genituenetik. Orduan, Euskal Autonomia Erkidegoan harturiko oinarrizko neurrietariko bat 10/ 1982 Euskararen Legea Normalizatzeko Oinarrizko Legea izan zen; hiritarrei hizkuntza eskubideak aitortu ostean herri aginteen betebeharrak finkatu zituena, euskararen erabileraren normalizazioa lor zedin.
|
|
|
Hogeita sei urte iragan dira, Autonomia Estatutuak (EAE, 1979) euskara Euskal Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizial izendatu zuenetik eta gure erakunde propioak berreskuratu genituenetik. Orduan,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan harturiko oinarrizko neurrietariko bat 10/ 1982 Euskararen Legea Normalizatzeko Oinarrizko Legea izan zen; hiritarrei hizkuntza eskubideak aitortu ostean herri aginteen betebeharrak finkatu zituena, euskararen erabileraren normalizazioa lor zedin. Une hartatik aurrera, Desplazamendu Linguistikoaren Inbertsioa (Reversing Language Shift) izan da hizkuntza politikaren ardatz nagusi.
|
|
|
Euskararen balioa eta indarra ere ez dira berdinak lurralde guztietan: euskara nabarmen doa goraka
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, behera Ipar Euskal Herrian, eta ez gora ez behera Nafarroako Foru Komunitatean. Horrek lotura zuzena du, jakina, euskara biziberritzeko azken urteotan abian jarri diren hizkuntza politikekin.
|
|
|
Aldaketa horiek euskararen lurralde osoan ari dira gertatzen, neurri batean edo bestean. Baina, bereziki agerikoak dira
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan.
|
|
|
Euskal Kultur Erakundeak Praktika kulturalak eta nortasun kolektiboak Euskal Herrian zein diren neurtzeko egindako inkestaren emaitzak kalean dira jada. Hamasei urtetik gorako 4.000 pertsonari egin zaie inkesta; Iparraldeko 1.610i, Nafarroako 1.008ri eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko 1.204ri. Horrez gain, probintzia guztietako pertsonez osatutako sei eztabaida taldek identitatearen eta kultur praktiken inguruan hausnartu dute.
|
|
|
Gero eta premia sozial gehiago uzten dituzte ase gabe herri administrazioek. Erantzukizun handia dute horretan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko (EAE) eta Nafarroako Foru Gobernuko erakundeek. Hona hemen adibide batzuk:
|
|
|
Nafarroako Gobernuak eta Miguel Sanz presidenteak beren errepidea nahi dute, Nafarroa Garaia Frantzia eta Europarekin lotuko dituen autobidea, beren ekonomia indartzeko finean. Sanzek ez du Nafarroako garraioa
|
Euskal
Autonomia Erkidegotik pasa dadila nahi, bere independentzia nahi du. Portugal, Andaluzia edota Madriletik heldu den trafikoa Baxenabarren gaindi pasarazi nahi du.
|
|
|
Erabateko normalizazio politikoak Euskal Herriak bere etorkizuna erabakitzeko duen gaitasunaren aitortza esan nahi du; normalizazio politikoa helburu duen hitzarmen batek eszenatoki horretara bideratu behar gaitu. Hego Euskal Herriko eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko alderdien arteko adostasunak ez du ziurtatzen normalizazio politikorik, baldin eta ondoren Madrilek egoera berri hori onartzen ez baldin badu. Madrilek onartu dezakeen euskal adostasun bakarra Espainiako Konstituzio sistema kolokan jartzen ez duena da.
|
|
|
Euskal Herrian eta bereziki
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan alderdi guztiek onartuko duten marko berri bat onartu ahal izateko, euskaldunon erabakitzeko eskubidean oin hartzen duen Espainiarekiko hitzarmena garatzea ezinbestekoa da. Oinarrizko erakunde arau honekiko adostasun formula ezberdinak topatu dira baina presa duen gauza da.
|
|
|
Espainiako Konstituzioak eskubideok babestu, errespetatu eta lurralde foralen kasuan eguneratzeko aukera ematen du. Doktrina konstituzionalaren lehen xedapen gehigarriaren arabera, lurralde historikoak Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroa baino ez dira, lehen hiruren eguneratzeak
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa sortuz. Hala ere, harrigarria da Kataluniak eta bere parlamentuak euren autonomiaren oinarri bezala eskubide historikoak bereganatu eta defendatzea.
|
|
|
ingelesa nolabait amu bezala jarri, «hemen daukagu prestigioko hizkuntza» eta euskara gutxiestea.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan ere, erne ez bagara ibiltzen, ez bada euskararen ardatza garbi uzten, izan daiteke euskararentzat kaltegarri. Bide horretatik, hizkuntzak mailakatzeko proposamena, «Hizkuntzen erreferentzi marko europar bateratua»n oinarrituz egiten dugu:
|
|
2006
|
|
|
Non?
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan... Sinestea kosta egiten da, baina Donostian egindako casting era 762 pertsona aurkeztu ziren.
|
|
|
Miguel Zapiain Gipuzkoako Taldea sagardogile elkarteko kide da, Mina eta Zelaia sagardogileekin batera.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan 8 milioi litro inguru sagardo ekoizten dira urtero eta horietatik %30 Gipuzkoako hiru sagardotegi handi horietan ekoizten da.
|
|
|
Jon Ariño
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko kontsumitzaile elkarteko kidea ere iritzi berekoa da: «Telefono enpresek ez dute askotan oso garbi jokatzen, eta horregatik sortzen dira beraien aurkako hainbeste kexa.
|
|
2007
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Zientzia, Teknologia eta Berrikuntza Plana 2010ek Europako erreferente izan nahi du berrikuntzan. 6.714 milioi euro bideratuko dira horretara eta erakunde hauek osatuko dute diru hori:
|
|
|
PSEk egin du: Kultura Sailarekin adostutako lege guztietan Euskal Herriaren ordez,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa edo Euskadi kontzeptuak erabiltzen dituzte.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan giltzurruneko, gibeleko eta bihotzeko 206 transplante erregistratu ziren iaz, honela banatuta: giltzurruneko 130 (milioi bat biztanleko 61 interbentzio), gibeleko 65 (30 interbentzio), eta gainerako hamaikak bihotzekoak izan ziren (hots, 5,2 ebakuntza milioi bat biztanleko).
|
|
|
Delako
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren estatus politikoa jaso eta eraldatu gura duten alderdi politiko horiek, Maltzaga historiko eta paradigmatikoraino hurbiltzeko gauza izango al dira. Batera esan gura dut.
|
|
|
2007ko martxoan, Eusko Jaurlaritzak eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hiru kutxek (Kutxa, BBK eta Vital Kutxa) euskararen erabilera sustatzeko ituna sinatu zuten. Kutxak bertan hitzartutakoa bere egin eta oraingo hitzarmena horren ondorioa da.
|
|
|
Badakit egia dela. Badakit
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, genero erasoa pairatu duten emakumeen artean, etorkinak %30 direla, nahiz eta berez emakume guztien artean %5 besterik ez diren. Badakit hori salatzeak kontzientziatzen eta konponbideak bilatzen lagun dezakeela.
|
|
|
Hala ere, plan horiek aurrera eramateko, alokatzeko etxebizitzak behar dira eta autonomia erkidego guztiek ezin dute baldintza hori bete.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, esaterako, 2009ra arte aurreikusita zeuden alokatzeko pisuen %25a baino ez da eraiki iaztik.
|
|
|
Hori da administrazioak eraman ezin duena. Ez
|
Euskal
Autonomia Erkidegokoak, ez inongoak. Manifestuek beren hizkera duten bezalaxe du berea aparatu burokratikoak.
|
|
2008
|
|
|
1972an Arabako Foru Aldundiak bereganatu eta sei urte geroago, Euskal Artearen museo bihurtuta, herritarrei zabaldu zizkien ateak. Hamarren bat urte beranduago, jauregia
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren eskuetara pasa zen, bertan, ondo jakina denez, Lehendakariaren egoitza ofiziala ezarriz.
|
|
|
Fibromialgia koadro kronikoa da, batez ere 50 urtetik gorako emakumeei erasaten diena. Biztanleriaren %3 gaitz horrek jota egon daitekeela estimatzen da, beraz 40.000 pertsona inguru
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan.
|
|
|
EAEn, 4.064 lapurreta kasu tramitatu zituzten 2007an, eta Nafarroan 256 baino ez. EAEko populazioa Nafarroakoa baino lau aldiz handiagoa izanik, estatistikoki aldea ez da hain handia, nahiz eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak datu kaskarragoak izaten jarraitzen duen. Segurtasun sistemen eskariaren hazkundea ahoz aho zabaltzen diren zurrumurruen ondorio direla iritzi dio Ertzaintzak, askotan hedabideek zabaldutako segurtasun ezaren irudiaren eraginez.
|
|
|
Asmoa joera horiek garaitzea bada ere, ez da inor harrituko esaten badugu gaur egun
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Erkidegoan euskarazko lege testuak, oro har, itzulpenaren bidez sortuak direla. Alegia, lege testuak gaztelaniaz landu eta sortzen dira eta euskarazko itzulpena legea onartzeko bidean izapide huts bat baino ez da, azkena.
|
|
|
1\.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan kokatutako herri aginteek emandako arau xedapen zein ebazpen ofizial orok bi hizkuntzetan idatzita egon du zabalkunde ofiziala egiteko.
|
|
|
2\.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan kokatutako herri aginteek esku hartzen duten egintza guztiek eta baita Administrazioaren jakinarazpen eta adierazpenek ere bi hizkuntzetan idatzita egon dute, salbu eta interesdun partikularrek Autonomia Erkidegoko hizkuntza ofizialetako bat berariaz erabiltzea aukeratzen badute.
|
|
|
Suitzan ere bide horri jarraitzen zaio, baita Kanadan ere.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak ere bide horri ekin lioke, eta lehenengo urratsak teknikariak horretarako prestatzea izan luke.
|
|
|
Nolanahi, gaur egun
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa xede horretatik urruti badago ere, Jaurlaritzak badu hizkuntzalari eta legelarien arteko elkarlanerako esperientzia pilotu bat. Arau idazketa elebidunerako esperientzia baliagarria izan liteke, eta esperientzia horren berri eman nahi izan genuen Deustuko Unibertsitateak antolatutako jardunaldietan.
|
|
|
Euskal Herrian 124.906 langabe daude biztanleria aktiboaren %9, horietarik 9.638 azaroan geratu dira langabe. 2.782 lanik gabeak Nafarroakoak dira eta 6.901
|
Euskal
Autonomia Erkidegokoak.
|
|
2009
|
|
|
zentralitatean oinarritutako lan harreman eredua defendatuko duela, bai negoziazio kolektiboaren orduan eta baita esparru politikoan ere. Sindikatua nazionala izatea aldarrikatu zuen, nahiz eta bere jarduna
|
Euskal
Autonomia Erkidegora mugatzen den, eta Nafarroan eta Espainiako Estatuan, bestelako antolaketa egiturak dituen. CCOOrentzat ikuspegi sindikaletik Iparraldea ez da existitzen.
|
|
|
Proiektu bakoitzaren eskala edo garrantziaren araberakoa izango da parte hartuko duen erakunde kopurua, eta elkarren arteko akordio, liskar eta interesek ere herritarrak uxatzen dituzte.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, adibidez, honakoak sar daitezke jokoan: Udalak eta hura osatzen duten alderdi ezberdinen interesak, Foru Aldundiak, Eusko Jaurlaritza, Espainiako Gobernua eta Europar Batasuna, mankomunitateak eta metropoli erakundeak (Eurohiria, Bilbao Itsasadarra 2000…) aintzat hartu gabe.
|
|
|
Horrela, diru gehiago biltzen dute zerbitzu hauek eskaintzeko. Horregatik,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan albiste txarra izan da ondareen gaineko zerga kentzea, errentaren gaineko gehieneko zergak txikitu izana edo elkarteen zergak jaistea. Horrek duen ondorioa delako, zerbitzu publikoetan inbertitzen den dirua, Barne Produktu Gordinarekiko, baxuagoa dela Europan baino.
|
|
|
Izatezko bikotea ezkontza loturarik ez dagoen bi pertsonen arteko elkarketa iraunkorra da.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Izatezko Bikoteen Legean horrela definitzen da lotura hori: " Pertsona askok harreman talde afektibo eta sexual iraunkorrak eratzen dituzte ezkontza kontratu bidez gauzatzera iritsi gabe, araubide horretara lotzerik nahi ez dutelako, edo sexu bereko bikoteak izateagatik ezkontzeko aukerarik ez dutelako".
|
|
|
Bikote harremanak legalki arautzeko Espainiako eta Frantziako kode zibilaren menpe dago Euskal Herria. Dena den,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoak (EAEko Izatezko Bikoteen Legea) eta Nafarroak (Nafarroako Izatezko Bikoteen Legea) izatezko bikoteen egoera arautzeko eskumena duten gaietan lege propioak dituzte. Iparraldearen kasuan, Elkartasunaren Itun Zibila dago indarrean.
|
|
|
Zenbait egunkarik diotena sinestera, benetako demokrazia iritsi da hondarrekoz
|
Euskal
Autonomia Erkidegora Patxi Lopezen eta haren lagunen eskutik. Ez dakit zertan nabaritu duten, hark ez baitu deus ere egin oraindik.
|
|
|
Eskerrak azkenaldian bere erreferente garrantzitsuenak diskurtso egoki bat sortzen ari direla, etorkizunera begira, ezinbestekoa baita gure burua ezkerreko eta abertzale independentistatzat dugunok ETAren gonapetik aldendu eta elkarlan estrategiko bati ekitea. Zoritxarrez,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko eta Europarako hauteskundeetarako aukera hori galdu da, baina goiz ala berandu, hortik pasatzera kondenatuta gaude, eta irudipena dut, euskal gizarte abertzaleak asko eskertuko lukeela. Esango nuke bai ezkerreko alderdi independentistak bai gizarte eragileak hortaz konbentzituta gaudela eta pauso hori epe laburrean gauzatuko dela.
|
|
|
Zerga politika behar da diru kutxa publikoa gehien hornitzen duen gizartearen gehiengoarentzat, eta ez aberatsak eta enpresariak lehenesteko. Presio fiskala Europako batez bestekoaren antzekoa balitz
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan 4.000 milioi euro gehiago bilduko lirateke eta Nafarroan 1.300 milioi gehiago. Zapaterok 4.500 milioi euro murriztu ditu kotizazio sozial enpresarialetan.
|