|
2007
|
|
|
1
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Estatutuaren 6 artikuluak honela dio:
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazioa Kultura Saila (2003). Euskararen Jarraipena III Euskal Herriko Soziolinguistikako Inkesta 2001 Iparraldea.
|
|
|
Nafarroa Garaiko datuetara etorrita berriz ere Vascuenceren legeak berak oinarri hartzen duen banaketak ere ez du bermatzen euskara ofiziala behar lukeen lekuetan hala izan dadin, datuak begiratzea besterik ez dago euskararen erabilera datu orokorrak ezagutza handia den eremuetan 1993ko kale neurketaren azpitik ageri baitira, zer esanik ez euskarak babes hori ez duen eremuetan. Administrazioak eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaz ari naiz oraingoan, behin eta berriz esan izan digu azken aldian euskaldunon utzikeria dela erabilera datuak aldrebesten dituena. Ez nator bat inondik inora horrekin, hainbeste lan egiteko badugu, egiten ez dena eta benetan serio hartzen ez dena, eta horren ondorio dira neure ustez datu hauek.
|
|
2008
|
|
|
hiru hitzarmen nagusi badira Ipar Euskal Herria eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren artean, euskararen eta euskal kulturaren alorretan: Euskal Kultur Erakundea eta Kultura Sailaren arteko hitzarmena (2003), Baionako Protokoloa (2003) eta Euskararen Erakunde Publikoa eta Hizkuntza Politika Sailburuordetzaren arteko lankidetza hitzarmena (2007).
|
|
|
2006ko Euskal nortasuna eta kultura XXI. mendearen hasieran inkestaren arabera, pertsona heldu gutxik nahi dute euskara ikasi. Iparraldean %61 ek ez dute ikasi nahi, %56 ek Nafarroan eta %40 ek
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, adibidez. Aritu izan zirenak %8 dira Iparraldean, %15 Nafarroan eta %28 Euskal Autonomia Erkidegoan (2006:
|
|
|
Iparraldean %61 ek ez dute ikasi nahi, %56 ek Nafarroan eta %40 ek Euskal Autonomia Erkidegoan, adibidez. Aritu izan zirenak %8 dira Iparraldean, %15 Nafarroan eta %28
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (2006: 62).
|
|
|
Euskararen etorkizuna bermatzeko, belaunez belauneko familia bidezko transmisioa oinarrizko urratsa da. Hori horrela, artikulu honetan,
|
Euskal
Autonomia Erkidegokoan (EAEn) guraso biekin bizi diren 2 eta 29 urte bitarteko seme alabek1 gurasoengandik jasotako hizkuntzari edo hizkuntzei buruzko azterketa egiten saiatuko gara. Beraz, analisiaren oinarrizko unitateak seme alabak dira.
|
|
2009
|
|
|
EUSKARAREN ARAUBIDE JURIDIKOA
|
EUSKAL
AUTONOMIA ERKIDEGOAN, NAFARROAN ETA IPAR EUSKAL HERRIAN*
|
|
|
Indarrean dagoen legediarekin bat, Euskal Herriko hiru errealitate juridikoetan, euskara ofiziala da
|
Euskal
Autonomia Erkidego osoan (EHAE 6.1 art.) baita Nafarroako" euskal hiztunen eramuetan" ere (NFBHLO 9.2 art.). Ipar Euskal Herrian ordea, soilik frantsesa da ofiziala1 Berez esan dezakegu hizkuntza bat ofiziala dela, botere publikoek hizkuntza hori beraien arteko eta subjektu pribatuekiko komunikaziorako ohiko bitarteko gisa onartu dutenean, erabateko balio eta eragin juridikoekin.... Agerikoa da, Euskal Herriko lurralde bakoitzean euskara ofizialtzat aitortzearen ondorio juridikoak, biztanleen hizkuntza eskubideen estatus ezberdina dakarrela euskararen erabileran eta derrigorrezko hezkuntza esparruan, euskararen irakaskuntza bermatu litzatekeelako eraginkorki ofiziala deklaratzen den eremuetan.
|
|
|
Horrenbestez, jarraian, euskararen ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan aztergai izango da (II), baita Nafarroan ere (III). Azkenik, Ipar Euskal Herriko euskaldunen hizkuntza eskubideak aztertuko ditugu (IV).
|
|
|
Zehazki, ikuspegi horretatik adierazten da,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (EAE), biztanleen hirutik bat dela elebiduna, eta 16 urtetik beherako biztanleriari dagokionez, %66 dela elebiduna. Aitzitik, Ipar Euskal Herrian, elebiduna den biztanleriaren ehunekorik handiena 65 urtetik gorakoen taldean topa daiteke; ehunekoa jaitsi egiten da ostera, adin taldeetan behera egiten den heinean.
|
|
|
Halere, aipagarria da, Ipar Euskal Herriko gazteen artean joera honen aldaketa zantzuak gero eta argiagoak direla. duena). Lurraldeka,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, 15 urtetik gorako biztanleen %30, 1 elebiduna da (1991ean baino 6 puntu gehiago, orduan, %24, 1 zelako); Ipar Euskal Herrian ostera, %22, 5 da elebiduna (1991ean baino 11 puntu gutxiago, orduan, %33, 1 baitzen); eta azkenik, Nafarroan, biztanleen %11, 1 da elebiduna (hots, 1991ean baino 1,6 puntu gehiago, orduan, %9, 5 zelako).
|
|
|
Hortaz, 2006an, hamasei urtetik gorako biztanleen artean, 1991ean baino 137.200 euskaldun gehiago dago. Euskara menperatzen duen biztanleriaren hazkuntza Nafarroan eta, batik bat,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan gertatu da. Haatik, Ipar Euskal Herrian, biztanle euskaldunen galera oraindik gertatzen den arren, gazteen artean, euskaldunen ehunekoa hazten hasia da dagoeneko.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, 15 urtetik gorako biztanleen artean, euskararen erabilera sustatzearen alde %64, 7 agertzen da; Ipar Euskal Herrian berriz %41, 2, eta Nafarroan %37, 7 Ez alde eta ez aurka ostera, Ipar Euskal Herriko biztanleen %41, 1 azaltzen da, Nafarroako biztaleen %37, 7 eta Euskal Autonomia Erkidegokoen %24 Azkenik, euskararen erabilera sustatzearen aurka agertzen da Euskal Autonomia E...
|
|
|
Euskal Autonomia Erkidegoan, 15 urtetik gorako biztanleen artean, euskararen erabilera sustatzearen alde %64, 7 agertzen da; Ipar Euskal Herrian berriz %41, 2, eta Nafarroan %37, 7 Ez alde eta ez aurka ostera, Ipar Euskal Herriko biztanleen %41, 1 azaltzen da, Nafarroako biztaleen %37, 7 eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegokoen %24 Azkenik, euskararen erabilera sustatzearen aurka agertzen da Euskal Autonomia Erkiegoko biztanleen %11, 2, Ipar Euskal Herrikoen %17, 6, eta Nafarroako biztanleen herena baino pixka bat gehiago (hau da, %34, 2).
|
|
|
Badirudi euskararekiko jarrera hizkuntza gaitasunari hertsiki lotuta dagoela. Izan ere,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan zein Nafarroan, euskaraz dakien biztanleriaren %85 baino gehiago, euskararen erabilera sustatzearen alde agertzen dela ikus daiteke; eta Ipar Euskal Herrian, biztanleen %75 Aitzitik, gazteleraz ala frantsesez soilik hitz egiten duten biztanle elebakarren artean, euskararen erabilera sustatzearen aurka, %24, 4 agertzen da Euskal Autonomia Erkidegoan, %46 Nafarroan eta %26 Ipar... Adinari dagokionez, lurralde orotan, 65 urtetik gorako biztanleen taldean agertzen da euskararen erabilera sustatzearen aldeko ehunekorik zabalena.
|
|
|
Badirudi euskararekiko jarrera hizkuntza gaitasunari hertsiki lotuta dagoela. Izan ere, Euskal Autonomia Erkidegoan zein Nafarroan, euskaraz dakien biztanleriaren %85 baino gehiago, euskararen erabilera sustatzearen alde agertzen dela ikus daiteke; eta Ipar Euskal Herrian, biztanleen %75 Aitzitik, gazteleraz ala frantsesez soilik hitz egiten duten biztanle elebakarren artean, euskararen erabilera sustatzearen aurka, %24, 4 agertzen da
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, %46 Nafarroan eta %26 Ipar Euskal Herrian. Adinari dagokionez, lurralde orotan, 65 urtetik gorako biztanleen taldean agertzen da euskararen erabilera sustatzearen aldeko ehunekorik zabalena.
|
|
|
Adinari dagokionez, lurralde orotan, 65 urtetik gorako biztanleen taldean agertzen da euskararen erabilera sustatzearen aldeko ehunekorik zabalena.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan zein Nafarroan, orobat, handia da oso euskararen erabilera sustatzearen aldeko jarrera azaltzen duten gazteen ehunekoa. Ipar Euskal Herrian, ordea, euskararen erabilera sustatzearen alde daudenen artean, ehunekorik txikiena gazteen taldean ageri da.
|
|
|
II. EUSKARAREN OFIZIALTASUNA
|
EUSKAL
AUTONOMIA ERKIDEGOAN
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan zein Nafarroan, orobat, handia da oso euskararen erabilera sustatzearen aldeko jarrera azaltzen duten gazteen ehunekoa. Ipar Euskal Herrian, ordea, euskararen erabilera sustatzearen alde daudenen artean, ehunekorik txikiena gazteen taldean ageri da.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, Estatutua onartzen denetik aurrera (1979an, alegia), euskara normalizatzeko Legeak (1982) eta euskal funtzio publikoari buruzkoa Legeak (1989) ezartzen dituzte, funtzio publikoan sartzerakoan euskara jakitea galdatu eta baloratu ahal izateko oinarriak.
|
|
|
Erraz ikus daiteke arazoaren gakoa ez dela soilik lanpostuaren hizkuntz eskakizuna zein den jakitea (1 eskakizunak ahozko eta idatzizko ulermena funtsezko mailan menperatzea eskatzen du; 2 eskakizunak ahozko ulermena ongi menperatzea dakar; 3 eskakizunak ahozko eta idatzizko ulermen ona izatea galdatzen du; eta azkenik, 4 eskakizunak hizkuntz gaitasunaren maila espezializatua eskatzen du eta normalki unibertsitateko lizentziatuei dagokie); horretaz gainera garrantzi berezia dauka derrigortasun datak, horixe baita lanpostu bakoitzaren hizkuntz eskakizuna galdatzen has daitekeen unea. Gai honen erregulazio zehatza, apirilaren 15eko 86/ 1997 Dekretuak,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio publikoetan, euskararen erabilera normalizatzeko prozesua arautzen duenak burutzen du.
|
|
|
Horrela, adibidez,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, 2006 urteari dagozkion Erroldako datu ofizialen arabera, %37, 38 badira euskal hiztunak (774.894) eta %22, 14 berriz, elebidun pasiboak (458.939), Erkidegoko erakundeetan derrigortasun indizea 37,38+ (22,14/ 2)= 48,45 izango litzateke; hots, gaur egun indarrean dagoen lanpostuen zerrendan, 2006ko Erroldako datuak aplikatuz gero, Eusko Jaurlaritzako funtzionarioen %48, 45ak d...
|
|
|
Honetara, dagoeneko onartu dira" Eusko Jaurlaritzan hizkuntza ofizialak erabiltzeko irizpideak" 6 Honela, esaterako, aipatu irizpideen 2 art. ak xedatzen du: " Euskara eta gaztelania zerbitzu hizkuntza dira herritarrekin, harremanetako hizkuntza beste administrazio batzuekin, eta lanhizkuntza
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean eta bere erakunde autonomoetan. Hori betetze aldera, derrigorrezko hizkuntza eskakizuna egiaztatuta daukaten Eusko Jaurlaritzako langileei bi hizkuntza ofizialetan jarduteko gaitasuna aitortzen zaie; hortaz, hizkuntza batean zein bestean erantzungo diote lanari, kasu bakoitzean, lan beharkizunen arabera".
|
|
|
Gainerakoan, Eusko Jaurlaritzak, berriki onartu du (2008ko uztailaren 29an),
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Justizia Administrazioan hizkuntza normalizazio prozesua arautzen duen 152/ 2008 Dekretua. Aipatu arauan justizia Administrazioko langileei hizkuntza eskakizunak esleitzea agintzen da, hizkuntza ondorioei begira unitate mota ezberdinak zehazten dira, hizkuntzan trebatzeko ikastaroak antolatzen dira, baita euskara erabiltzeko programak ere, organo zein zerbitzu judizialetan eta fiskaltzatan.
|
|
|
Hori betetze aldera, derrigorrezko hizkuntza eskakizuna egiaztatuta daukaten Eusko Jaurlaritzako langileei bi hizkuntza ofizialetan jarduteko gaitasuna aitortzen zaie; hortaz, hizkuntza batean zein bestean erantzungo diote lanari, kasu bakoitzean, lan beharkizunen arabera". Halaber, errespetatu behar da Eusko Jaurlaritzaren Kontseiluak hartutako Akordioa (2006ko otsailaren 28an),
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorreko, bere erakunde autonomoetako eta zuzenbide pribatuko erakunde publikoetako administrazio kontratuen egikaritzan bete beharreko hizkuntza baldintzei buruzkoa (18 art.).
|
|
|
Gaineko euskal lurraldeekin sustatuko harremanak urriak izan dira euskarari dagokionez. Iparraldearekin ez dago ezer ere eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoarekin 25 urte pasatuta, eta Hezkuntza Kontseilariaren hitzetan," harreman profesionalak eta ez instituzionalak42" izan dira, EGA baliozkotzerakoan eta funtzionarioen prestakuntzan. Gaur egun, hitz horiei gehitu behar zaie 2009an Iruñean izenpetutako bi gobernuen arteko Borondate Adierazpena," Nafarroako Foru Komunitatearen eta Euskal Autonomia Erkidegoaren arteko loturak estutzeko, eta hala, euskararen sustapena, ikerketa, dokumentazioa, plangintza eta hizkuntza politika bultzatzeko, euskararen hizkuntza normalizazioaren arloko lankidetza eta harremanak hobetze aldera" 43 P-k jakin badaki, borondateak ez duela inor behartzen.
|
|
|
Iparraldearekin ez dago ezer ere eta Euskal Autonomia Erkidegoarekin 25 urte pasatuta, eta Hezkuntza Kontseilariaren hitzetan," harreman profesionalak eta ez instituzionalak42" izan dira, EGA baliozkotzerakoan eta funtzionarioen prestakuntzan. Gaur egun, hitz horiei gehitu behar zaie 2009an Iruñean izenpetutako bi gobernuen arteko Borondate Adierazpena," Nafarroako Foru Komunitatearen eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoaren arteko loturak estutzeko, eta hala, euskararen sustapena, ikerketa, dokumentazioa, plangintza eta hizkuntza politika bultzatzeko, euskararen hizkuntza normalizazioaren arloko lankidetza eta harremanak hobetze aldera" 43 P-k jakin badaki, borondateak ez duela inor behartzen.
|
|
|
Zelai horretan Euskal Herriak postu ona lortu behar du; ezta pentsatu ere bigarren edo hirugarren mailan jokatzea! Hala,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan azpiegitura handiak eraikitzeko politikak sona handiko helburu hau du: euskal hiria, gero eta definituagoa den asmo hori, etorkizun hurbilean lehiakorra izatea metropoli globalen sareko eskualde eremuan.
|
|
|
Gipuzkoa osoa urbanismo sakabanatudun metropoli eremu bihur daiteke, herriak erdiko gune nagusi baten bizitegieta lo auzo gisa funtzionatzen hasiz gero.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hiriburuek —Bilbok eta Donostiak bereziki— hiri sarea hedatu eta erdibideko herriak irents ditzakete. Horrela hezurmamituko litzateke herri honetako nazionalistek amesten duten" Donostia Baiona euro hiri" ospetsua, euskal metropoli barreiatua.
|
|
|
AHTk
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko hiru biztanle gune handiak batuko ditu (Bilbo, Gasteiz eta Donostiako hiri eremuak); Iruñea gehituko zaie, adar baten bitartez. Modu horretan, Euskal Herriko gainerako herri eta eskualdeak ahulago eta baztertuago geratuko dira, handi horiekiko eta beste metropoli gune batzuekiko mendekotasun handiagoarekin.
|
|
2010
|
|
|
familia, hezkuntza, komunitatea eta hedabideak (Nelde et al., 1996; Euromosaic III, 2004). Konparaketa honetan lau kluster bereizten dira, eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Nafarroa eta Iparraldea talde desberdinetan kokatzen dira. EAE lehen klusterrean kokatzen da, hau da, Europako hizkuntza gutxitu indartsuen artean.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko unibertsitate mailako ekoizpen zientifiko gehiena Euskal Herriko Unibertsitateak sortzen du. Erabat estandarizatua ez dagoen hizkuntza batentzat, ikertzaileek hizkuntza horretan egin dezaketen ekarpenak derrigorrezkoak dira.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko unibertsitatemailako ekoizpen zientifiko gehiena Euskal Herriko Unibertsitateak sortzen du. Erabat estandarizatua ez dagoen hizkuntza batentzat, ikertzaileek hizkuntza horretan egin dezaketen ekarpenak derrigorrezkoak dira.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (EAE) n euskara eta gaztelania hizkuntza ofizialak dira eta pertsona elebidunen kopurua gora doa. Eusko Jaurlaritzak 2009ko apirilean argitaratu duen IV. Mapa Soziolinguistikoaren arabera, 2006an EAEko populazioaren %37, 5a elebiduna da.
|
|
|
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan behintzat, euskararen erabileraren bitarteko hezkuntzan emaitza onak lortzen direla ikusita 3H bezala ingelesaren jabekuntzan ere lortzen direlako, lehen ondorio modura egileak eredu berri bat proposatzen du: ‘Continua of Multilingual Education’ deitzen dio proposamen berriari, edozein hezkuntza elebidunentzat eta eleaniztunentzat baliagarria izan daitekeena.
|
|
|
...zorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren. kontuak bestelakoak izan dira, ordea, azken ia hogeita hamar urteotan. zorionez, gaur egun, euskararen bizi indarraren adierazleak ez datoz bat hilzorian dauden hizkuntzenekin, ezta gutxiagorik ere. esate baterako, munduan ezagutzen diren lege babes gorenetakoa du euskarak
|
euskal
autonomia erkidegoan —biztanleria gehien duen euskararen lurraldean—, nahiz eta arrunt apalagoa duen nafarroan, eta hutsala gaurdaino iparraldean. halaber, euskararen ezagutzaren adierazleak arrunt hazi dira urteotan, eta erabilerarenak ere hazi dira, guztiok dakigunez. orobat, estimu handitan dute herritarrek euskara. nola ulertu, bestela, milaka guraso erdaldun elebakarrek euskarazko ... arazoak arazo, hilzorian dauden hizkuntzen egoerarekin ez du zerikusirik euskarak, oraindik ere indarberritzen jarraitu behar handia duen arren.
|
|
|
" azken hiru belaunalditan desagerturikoak" dira (200 hizkuntza) beste muturrean ageri direnak, bosgarren kategorian alegia. tartean dira, laugarren kategorian zehatz esanda," egoera kritikoan" daudenak (538); hirugarren kategorian, berriz," arrisku larrian" daudenak (502), eta bigarrenean" arriskuan" daudenak (632). aitzitik, 2001eko atlasean, espainiako partean" arriskuan" eta Frantziako aldean" arrisku larrian" kalifikatu zuten gure hizkuntza; 2009ko 2 eta 3 mailetan, hurrenez hurren. beraz, unescoko hizkuntzalariek egoera arrunt okerragoan ikusi zuten 2001ean euskara 2009an baino. argi dago, horrenbestez, unescoren ikerketaren ondorioa: hobera egin du euskarak. gainera, aurreko atlasean ez bezala, unescok euskararen hiru lurraldeetako balorazio bakar eta bateratua egin zuen 2009koan, lurraldekako desberdintasunik egin gabe. horrela, bada, bistan da
|
euskal
autonomia erkidegoko hobekuntzari esker pasatu dela 2001ean" arriskuan" edo" arrisku larrian" egotetik 2009an" ahulezian" egotera oro har. euskal autonomia erkidegoko hobekuntza jarraituak konpentsatu ditu iparraldeko atzerakada etengabea eta nafarroako aurrerakada motela, eta, zentzu berean, nafarroako moteltasunak eta iparraldeko atzerakadak utzi dute eaeko euskara...
|
|
|
" azken hiru belaunalditan desagerturikoak" dira (200 hizkuntza) beste muturrean ageri direnak, bosgarren kategorian alegia. tartean dira, laugarren kategorian zehatz esanda," egoera kritikoan" daudenak (538); hirugarren kategorian, berriz," arrisku larrian" daudenak (502), eta bigarrenean" arriskuan" daudenak (632). aitzitik, 2001eko atlasean, espainiako partean" arriskuan" eta Frantziako aldean" arrisku larrian" kalifikatu zuten gure hizkuntza; 2009ko 2 eta 3 mailetan, hurrenez hurren. beraz, unescoko hizkuntzalariek egoera arrunt okerragoan ikusi zuten 2001ean euskara 2009an baino. argi dago, horrenbestez, unescoren ikerketaren ondorioa: hobera egin du euskarak. gainera, aurreko atlasean ez bezala, unescok euskararen hiru lurraldeetako balorazio bakar eta bateratua egin zuen 2009koan, lurraldekako desberdintasunik egin gabe. horrela, bada, bistan da euskal autonomia erkidegoko hobekuntzari esker pasatu dela 2001ean" arriskuan" edo" arrisku larrian" egotetik 2009an" ahulezian" egotera oro har.
|
euskal
autonomia erkidegoko hobekuntza jarraituak konpentsatu ditu iparraldeko atzerakada etengabea eta nafarroako aurrerakada motela, eta, zentzu berean, nafarroako moteltasunak eta iparraldeko atzerakadak utzi dute eaeko euskararen egoera oraindik ere unescoren atlas horretan presente. euskararen egoera, bada, batzuk aitortzen dutena baino hobea eta askok nahiko luketena baino ahulagoa da. hazkunde ba...
|
|
|
2 euSKara BiziBerriTzen ari da honenbestez, bada, ukazioaren ondotik, baieztapen batekin hasi nahi nuke idazlan honen bigarren atala: euskara biziberritzen ari da. azken hogeita hamar urteotako euskararen kronika, hazkunde baten kronika da, ezbairik gabe. oro har, eta iparraldean izan ezik, hazi eta indartu egin da euskararen presentzia gizartean, nabarmenki
|
euskal
autonomia erkidegoan, eta motelago, oso apal, nafarroan. hori da ikerketa soziolinguistikoek erakusten dutena, bai euskal herriko iV. inkesta Soziolinguistikoak, bai euskal autonomia erkidegoko iV. Mapa Soziolinguistikoak, baita euskararen belaunaldi arteko transmisioari buruz egindako ikerketek ere. euskal autonomia erkidegoan euskarak izan duen hazkundea honako arrazoi hauengatik gertatu da:... besteak beste, herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako, eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko batetik abiatu ginelako, nahiz eta —paradoxikoa dirudien arren— ez dugun kontsentsu hori behar beste zaindu edo hedatu elebitasunak aurrera egin ahala.
|
|
|
2 euSKara BiziBerriTzen ari da honenbestez, bada, ukazioaren ondotik, baieztapen batekin hasi nahi nuke idazlan honen bigarren atala: euskara biziberritzen ari da. azken hogeita hamar urteotako euskararen kronika, hazkunde baten kronika da, ezbairik gabe. oro har, eta iparraldean izan ezik, hazi eta indartu egin da euskararen presentzia gizartean, nabarmenki euskal autonomia erkidegoan, eta motelago, oso apal, nafarroan. hori da ikerketa soziolinguistikoek erakusten dutena, bai euskal herriko iV. inkesta Soziolinguistikoak, bai
|
euskal
autonomia erkidegoko iV. Mapa Soziolinguistikoak, baita euskararen belaunaldi arteko transmisioari buruz egindako ikerketek ere. euskal autonomia erkidegoan euskarak izan duen hazkundea honako arrazoi hauengatik gertatu da: besteak beste, herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako, eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko batetik abiatu ginelako, nahiz eta —paradoxikoa dirudien arren— ez dugun kontsentsu hori behar beste zaindu edo hedatu elebitasunak aurrera egin ahala.
|
|
|
2 euSKara BiziBerriTzen ari da honenbestez, bada, ukazioaren ondotik, baieztapen batekin hasi nahi nuke idazlan honen bigarren atala: ...iparraldean izan ezik, hazi eta indartu egin da euskararen presentzia gizartean, nabarmenki euskal autonomia erkidegoan, eta motelago, oso apal, nafarroan. hori da ikerketa soziolinguistikoek erakusten dutena, bai euskal herriko iV. inkesta Soziolinguistikoak, bai euskal autonomia erkidegoko iV. Mapa Soziolinguistikoak, baita euskararen belaunaldi arteko transmisioari buruz egindako ikerketek ere.
|
euskal
autonomia erkidegoan euskarak izan duen hazkundea honako arrazoi hauengatik gertatu da: besteak beste, herritarren gogoa euskara hauspotzea izan delako, herri aginteek autogobernua euskararen zerbitzura jarri dutelako, euskarak puntako babes ofiziala izan duelako, hizkuntza politika eraginkor bat garatu delako, gizarteko hainbat arlotan sorturiko elkarteek euskara bultzatu dutelako, eta, oso bereziki, oinarrizko kontsentsu politiko batetik abiatu ginelako, nahiz eta —paradoxikoa dirudien arren— ez dugun kontsentsu hori behar beste zaindu edo hedatu elebitasunak aurrera egin ahala.
|
|
|
hazkundea behar du euskarak, masa kritikoa handitu beharrean da, baina hazkunde sozial orok saihetsezina du hazkunde krisia. euskararik gabe bizitzea nagusiki euskaraz bizitzea baino askoz errazagoa den gizarte batean, ezinezkoa da elebidun guztiak —euskaldun zaharrak bezala euskaldun berriak— neurri berean izatea elebidun eta denek euskara gaztelania bezainbeste edo gehiago menderatzea eta, gainera, naturaltasunez erabiltzea. zirkunstantzia hauetan —ez dago besterik— urtea joan eta urtea etorri, hazi eta hazi, deskantsurik gabe hazten jardun, eta, gainera, primeran eta inolako urradurarik eta ahuleziarik gabe haztea, aukera irreala da, ezinezkoa erabat. aurrerago jorratuko dugun euskararen erabileraren gakoetariko bat da hau, ez txikiena. bestalde, jakina da familia bidezko transmisio hutsaz ezin dela hizkuntza baten bizi indarra gizartean areagotu, baina neurri berean da jakina, halaber, familian transmititzen ez den hizkuntza galbidean jarritako hizkuntza dela. Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan.
|
euskal
autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen: euskal autonomia erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen dute etxean; baina %71k besterik ez nafarroan; eta %45era ez dira iristen iparraldean. erratzeko beldurrik gabe esan dezakegu euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen adierazle direla. hezkuntza sistema da hiztunen gehikuntza gehien ahalbidetu duena.
|
|
|
Munduan barrena, ordea, prestigio sozialik ez duen hizkuntzari gibela eman ohi zaio familian, belaunez belaun gertatu beharreko transmisioa hautsiz. hori ere gertatu izan da euskararen historian. galerak izan ditu euskarak familian, etengabe gainera, hiru lurraldeetan. euskal autonomia erkidegoan bertan ere halaxe gertatu da duela hamar urte arte. alabaina, gaur egun, bi gurasoak elebidun direnean, erabat bermatua dago euskararen oinarrizko transmisioa eaen, baita nafarroan ere, baina oraindik galerek diraute iparraldean. euskaraz bikotekideetako batek baino ez dakienean, ordea, ez da gauza bera gertatzen:
|
euskal
autonomia erkidegoan seme alaben %86k euskara jasotzen dute etxean; baina %71k besterik ez nafarroan; eta %45era ez dira iristen iparraldean. erratzeko beldurrik gabe esan dezakegu euskararen hiru lurraldeen arteko alde hauek lurralde bakoitzeko herritarren atxikimendu maila ezberdinen adierazle direla. hezkuntza sistema da hiztunen gehikuntza gehien ahalbidetu duena.... Joan den mendeko 80 hamarkada arte oro har erdalduna zen irakaskuntza, derrigorrezkoa nahiz unibertsitatekoa. ikastolena zen salbuespen bakarra. baina, ikastolei ondo merezitako merezimendu guztiak aitortugaur egungo gazte elebidun gehienek, atzokoek ez bezala, bigarren hizkuntza baitute euskara (ondorioz, askok euskaraz gaztelaniaz baino gaitasun murritzagoa dute) eta, beste zenbait arrazoi ere tarteko, euskararen erabilera mugatuagoa baitute.
|
|
|
Erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari. euskara erabiltzen du neurri batean edo bestean, eta %15, 3 dira euskara erdara adina edo gehiago erabiltzen dutenak.
|
euskal
autonomia erkidegoan erabilera proportzio hauek altuagoak dira, %29, 6 baitira euskara gutxi edo asko erabiltzen dutenak, eta %18, 6 gaztelania adina edo gehiago baliatzen dutenak. adin talde guztietan oraindik ere guztiz nagusi da gaztelaniaren erabilera, baina etengabe doa beherantz gaztelania hutsean hitz egiten dutenen kopurua (%77, 7 ziren 1991n, eta %70, 4 2006an, hamasei urte edo gehiagoko... 16 tarteko gazteen %24k gaztelania adina edo gehiago erabiltzen dute euskara, 1991n %12 baino ez ziren bitartean. bikoiztu egin da gazte horien artean erabilera. zenbat eta gazteago orduan eta gehiago erabiltzen da euskara:
|
|
|
...eta %18, 6 gaztelania adina edo gehiago baliatzen dutenak. adin talde guztietan oraindik ere guztiz nagusi da gaztelaniaren erabilera, baina etengabe doa beherantz gaztelania hutsean hitz egiten dutenen kopurua (%77, 7 ziren 1991n, eta %70, 4 2006an, hamasei urte edo gehiagokoen artean; gazteagoen artean are handiagoa da beherakada). apurka bada ere, azken hamabost urteotan gora egin du erabilerak
|
euskal
autonomia erkidegoan, gora adin talde guztietan, hirurogeita bost urtetik gorakoen artean izan ezik. gehikuntzarik handiena, gazteen artean gertatu da: 16 tarteko gazteen %24k gaztelania adina edo gehiago erabiltzen dute euskara, 1991n %12 baino ez ziren bitartean. bikoiztu egin da gazte horien artean erabilera. zenbat eta gazteago orduan eta gehiago erabiltzen da euskara:
|
|
|
paradigmaTiKoa eTa paradoXiKoa euskararen erabilera normalizatzeko helburuarekin azken hamarraldiotan garatutako prozesua, hiru bider da paradigmatikoa. lehenik, paradigmatikoa da azken hiru hamarkadetan euskarak bizi izan duen bilakaera sozialak erakusten duelako —argi asko erakutsi ere— hizkuntza ahuldu bat berrindartu daitekeela, hots, hegemonikoak ez diren hizkuntza guztiak ez daudela lehentxeago edo geroxeago desagertzera kondenatuta. bigarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako hizkuntza minorizatu baten biziberritze prozesuaren arrakasta neurri handi batean hiru faktoreren uztarduraren emaitza dela; zehatz esanda, euskararen ibilbideak erakusten du lege babes egokia, hizkuntza politika eraginkorra eta gizartearen atxikimendua (adostasun politiko eta sozial batek hauspotua) uztarri berean lotuta doazen heinean biziberritu daitekeela hizkuntza ahuldu bat. eta hirugarrenik, paradigmatikoa da erakusten duelako, hizkuntza biziberritze prozesuetako askotariko mugen artean muga sozialak direla prozesuen erritmoak guztiz baldintzatzen dituztenak, nahi izate hutsa ez delarik aski ahal izateko. soziolinguistika klusterra martin ugalde, kp/ 20140 andoain laburtu beharrez hitz bitara errenditu bagina euskararen hamarraldiotako bilakaera soziala adierazteko, hazkundea eta paradoxa hitzak erabiliko genituzke. euskara inoiz izan ez duen hiztun kopurua eskuraturik iritsi da mende honen hasierara, eta inoiz bereak izan ez dituen hainbat esparru funtzional eta sozialetan bereganatu du tokia. horra hazkundea; hona, baina, paradoxa, hazkunde prozesu hori ez baita berdin gertatu euskararen hiru lurralde nagusietan:
|
euskal
autonomia erkidegoan, nafarroan eta iparraldean. hiru lurraldeotan, hain zuzen ere, lehen aipaturiko hiru faktore horiek (legeria, hizkuntza politika, herritarren atxikimendua) oso errealitate desberdina dute. horrek guztiorrek erakusten du posible dela hizkuntza bat biziberritu eta indartzea, utopia egingarria dela hori; baina, aldi berean erakusten du, hizkuntzabiziberritze prozesuen arrakasta ...
|
|
|
5 adoSTaSuna, hizKunTzaren eTorKizuna herriTarren eSKu BaiTago gaur biharretan gogoan eduki genituzkeen aldagai batzuk dakartzat amaierara, nagusiki
|
euskal
autonomia erkidegoari dagozkionak hiru, iparraldeari eta nafarroari dagokiena bestea. lehena: adostasun sozial eta politiko zabala. hona ekarri gaituen bidearen abiaburuan, funtsezkoa izan zen joan den mendeko 80 hamarkadan euskararen inguruan eratu zen adostasun politiko zabala.
|
|
|
Nafarroako euskaldunen ehunekoaren bilakaera 1986etik 2001 bitarteko zentsuerroldetan eta 2001eko zentsuko 15 urte behekoen artean, eremuka berreskuratze orokor hori gora-behera, nafarroako gobernuak 2003an eta 2008an egindako inkesta soziolinguistikoek (2004, 2009) kezka emateko moduko datu batzuk eman dituzte. ...goa zen 2003an 2008an baino. ez dakigu datu horiek etorkinen etorrera handia soilik ote duten arrazoi. dena dela, hurrengo inkestek belaunaldi gazteen euskalduntze bilakaera argitu ligukete. ez dezakegu ahantz hizkuntza baten egoera demolinguistikoa, hein handi batean, administrazio publikoek hizkuntza hori babesteko hartutako erabakiei lotuta dagoela. euskararen kasuan lotura hori aski argi dago.
|
euskal
autonomia erkidegoko hazkundearen eta ipar euskal herriko galeraren erdibidean, nafarroakoa egoera ez aitzin ez gibel dugu4, hizkuntza txikia egongaitz eta ahul dagoela salatzen duena. euskararen ezagutzaren emendatzean ikusi dugun bilakaera positiboa ez dugu halere, erabileran atzeman. euskararen erabilera neurtuari dagokionez, 1989tik lau urtetan behin egin diren kale neurketak ditugu.... 2 taulak erakusten du nafarroako euskararen erabilera orokor apala (%6, 6) hamazazpi urteotan ia ez dela mugitu. gauzak horrela, erratea dago nafarrek, batez bertze, kalean egiten dituzten solasen %93, 4 erdaraz izaten direla.
|
|
2011
|
|
|
1989an aurkeztu zen ikerketa hau lan berritzailea izan zen, erroldako datuetatik abiatuz,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko euskararen egoera deskribatzen zuelako, baina baita ikerketa esplikatzaileen bidea irekitzen zuelako euskal soziolinguistikan.
|
|
2012
|
|
|
Itxaropen eta zirrara handiko urtea zen euskararen suspertzeari zegokionez: Euskararen Legea (1982) onartu berria zen, eta euskara hizkuntza koofizial izendatu zuten
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, gaztelaniarekin batera. Usurbilgo gazteek, jaiak antolatzean, hizkuntzaz kontzientziatzeko kanpaina bat erantsi nahi izan zuten ospakizunetan.
|
|
|
Euskararen lurraldeetako lagin osoaren akats tartea+ %1, 5ekoa da %95, 5eko konfiantza mailarako eta p= q= %50 Konfiantza maila bererako, elebidunen akats tartea+ %1, 9koa da eta beste horrenbestekoa erdaldunena.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko akats tartea+ %1, 87koa da, Nafarroan+ %3, 1ekoa eta Iparraldean+ %2, 31koa.
|
|
|
Esku artean ditugun emaitza horiek zer pentsa ematen digute, batez ere gure lan esparru nagusia euskararen ezagutzan eta erabileran eragitea izanik. Milaka dira ikasturtero euskaltegietatik igarotzen diren ikasleak; irakaskuntzan eredua da nagusi
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan; lan munduan gero eta gehiago dira normalizazio planak egin eta gauzatzen dituzten enpresak; hainbat inkestak diote euskararen aldeko jarrera gorantz egiten ari dela... Horrekin guztiarekin, erabileraren aldeko aldagaiak hobetzen ari direla ondoriozta liteke zentzu askotan, baina ez da horrela gertatzen, ez abiadura nahikoan, behintzat.
|
|
|
behin komunikatzeko hautua eginda, ahalik eta modurik emankorrenean aritu nahi dugulako, lortu asmo genuena lortzeko moduan alegia. Eta eraginkortasunaren ikuspegi horretatik, harrituta ikusten dugu oraindik ere asko direla
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan –aurrerantzean EAE– marketingaren eta publizitatearen eremuan gazteleraz soilik egiten duten markak2 Konbentzituta gaude eremu horietan euskara ere erabiltzea mesedegarria dela EAEn diharduten bertako zein kanpoko mota guztietako erakunde, enpresa, gizarte eragile eta abarrentzat, eta horretara animatu nahi lituzke ikerketa honek.
|
|
|
Lehendabizi kontuan hartzea komeni dena" Euskal Herriko V. Inkesta Soziolinguistikoa" da (Eusko Jaurlaritza, 2011), euskararen egoera soziolinguistiko orokorra zein den egoki erakusten duelako, batetik, eta bestetik, euskararen inguruan gizartean gaur egun dauden aktitudeei buruzko informazio oso argigarria ematen duelako. Eusko Jaurlaritzak bost urtero egiten du inkesta soziolinguistiko zabal eta sakon hau Euskal Herri osoan(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Iparraldea, Nafarroa eta Trebiño), eta egin den azkenekoa baliatu dugu guk hemen nagusiki. Lan oso mardula da, eta gure aztergaiarekin lotura zuzen samarra duten emaitza nagusiak baizik ez ditugu ekarriko hona.
|
|
2013
|
|
|
Artikulu honetan
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan egiten ari garen euskal hiztun berrien inguruko ikerketak emaniko behin behineko emaitzak erakutsi ditugu, batez ere, hiztunen auto pertzepzioetan eragin handiena duten eragileak ezagutzeko asmoarekin. Arreta berezia jarri dugu euskal hizkuntzaren eta identitatearen arteko harremanean, honako galderaren bitartez abiatuta:
|
|
|
Euskara murgiltze programetan ikasi duten ikerketa honetako pertsonak 18 urte bitarteko hiztun berriak dira. Kontuan izan behar da
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan murgilketa sistema goiztiarrak oso ohikoak direla eta, oro har, haurrak 2 urterekin, edo gazteago, eskolatzen direla. Gauzak horrela, euskara haurren gehiengoaren lehen sozializazio hizkuntzetako bat da.
|
|
2014
|
|
|
8 1997ko LAGek 15 area funtzionaletan banatu zuten
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa (EAEko Administrazioa, 1997).
|
|
|
Hizkuntza Politikarako Sailburuordetza (2012). "
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa. V. Inkesta Soziolinguistikoa", Gasteiz.
|
|
|
1960ko eta 1970eko hamarkadetako Hego Euskal Herrian jazo zen espainiar etorkinen oldeak herri askotako biztanleria bikoiztu eta are hirukoiztu zuen.
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, zehazki, 1.143.092 biztanle zeuden 1950ean, eta 2.072.430 soilik hogeita bost urte ondoren, alegia, 1975ean (Eustat). Bigarren industrializazioarekin erlazionatutako aldaketa demografiko bortitz hori bakarrik, aukeratutako hirigintzaUnai Fernandez de Betoño – Hirigintza eta euskara:
|
|
|
Euskara eta gaztelania biak ofizialak dira
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan eta Nafarroako Foru Erkidegoko eremu euskaldunean.
|
|
2015
|
|
|
Ingurumen eta Lurralde Politika Saila: " 90/ 2014 Dekretua, ekainaren 3koa,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko lurraldeantolamenduan paisaia babestu, kudeatu eta antolatzearen gainekoa", EHAA, 112, 2.623.
|
|
|
Oraingoz, eta paisaiaren gai aski berriari dagokionez,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko arkitektura juridiko urbanistikoa da lanketa aurreratuena —espezifikoena— duena Euskal Herrian. Ondorioz, soilik EAEko kasua aztertuko da jarraian.
|
|
|
AURREKARIA:
|
EUSKAL
AUTONOMIA ERKIDEGOKO LANDA INGURUNEA GARATZEKO LEGEA
|
|
|
|
EUSKAL
AUTONOMIA ERKIDEGOKO PAISAIAREN DEKRETU BERRIA
|
|
|
Euskara hizkuntza ofiziala izanik ere
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan, bere ezarpenean ofizialtasuna disimetrikoa da, gaztelaniaren mesedetan. Urteotan herritarrek, eragileek eta hainbat herri erakundek ahalegin handiak eta azpimarragarriak egin ditugu euskarak bere garapen osoa lor dezan, euskara osasun betean bizi dadin bere lurraldean.
|
|
|
legealdian, Gipuzkoako Foru Aldundiak euskara berreskuratzea helburu duen hizkuntza politika berria ezarri du bere jardunean, euskal herritarren hizkuntza eskubideak errespetatzeko eta bermatzeko, euskaraz lan egingo duten erakundeak lortzeko eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan ofizialak diren bi hizkuntzen arteko berdintasuna lortzeko.
|
|
|
7 5/ 2010 Legea, abenduaren 23koa,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko 2011 urteko Aurrekontu Orokorrak onartzen dituena eta
|
|
|
5/ 2014 Legea, abenduaren 23koa,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko 2015 urteko Aurrekontu Orokorrak onartzen dituena
|
|
2016
|
|
|
Gazte hauen gurasoek horrela nahi izan dutelako, euskaraz eskolatu dira,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko ume gehienak batik bat. Eurentzat bi esparru izan dira nagusiki hizkuntz kulturaren sorburu:
|
|
|
• Zazpi Probintzietako mintzajardun sendo hori (E4 jarduna alegia), kopuru aldetik
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan kontzentraturik dago nabarmen: 263.000 hiztun sendo horietatik EAEn bizi dira 238.000.
|
|
|
horrelako 164.000 lagun identifikatu dira Zazpi Probintzietan. Berriro ere
|
Euskal
Autonomia Erkidegokoak dira E3 hiztun gehienak: EAEn 137.000 kontabilizatu dira, Nafarroan 10.000 eta Iparraldean 17.000 Portzentaje aldetik, euskaraz eta erdaraz bezainbat bietara berdintsu egiten duten E3 hiztunen %83, 5 EAEn bizi da, %6, 1 Nafarroan eta %10, 4 Iparraldean.
|
|
|
2006:
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Iparraldea, Nafarroa, Euskal Herria izenburupean".
|
|
2017
|
|
|
Eragiteko eskumen legala eta baliabideak dituzte. Parte hartzea bideratzeko agindua dute, eta
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Udalen Legeak eskumen berriak aitortzen dizkie: hizkuntzaren alorrean eragiteko ere, orain arte baina ahalmen handiagoa izango dute, beraz.
|
|
|
erabilerak ez du nabarmen gora egin, ez behintzat erritmo berean. Euskara erdara beste edo gehiago darabiltenak
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan %18, 1 izatetik %20, 5 izatera pasa dira 1996tik 2016ra. Eremu hurbilean eta formalean zerabiltenen proportzioak hobetu egin ziren 1991tik 2011ra; baina 2011tik 2016ra egoera ez da mugitu.
|
|
|
Hautaketaren arrazoia oso erraza da: 1982an,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan (EAE)" Euskara Normalizatzeko Legea" onartu zen, eta 1986an, Nafarroan" Euskararen Legea". Urte zehatz horiek eta horien segidakoak ere aukeratu ditut, batez ere, legeak izan zuen oihartzuna denbora tarte luzeagoan aztertu ahal izateko.
|
|
|
Iturria: Eusko Jaurlaritza(
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko datuak).
|
|
|
Hala ere, beste hizkuntza gutxitu batzuek baino argi gehiago erakusten du. Eusko Jaurlaritzako Hizkuntza Politika Sailordetzak emandako datuen arabera, 1991tik hona, euskaldunen kopurua% 24,1etik% 33,9ra igo da
|
Euskal
Autonomia Erkidegoan. Erabilerari dagokionez, gaur egun euskara asko edo gutxi erabiltzen dutenak% 31 dira, eta 1991n,% 23 Zaila da datu horiek beste inongo hizkuntza gutxitutan aurkitzea.
|
|
|
Garai hartako diskurtsoaren nondik norakoak azaltzea da lan honen gakoa. Asmo horrekin,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Euskararen Legea (1982) eta Nafarroako Euskararen Legea (1986) hartu ditugu ardatz. Bi lege horien ondorioz, lehenbiziko aldiz, euskara ofiziala izango da Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroako iparraldean; Nafarroako erdialdean (eremu mistoan) sasi ofiziala izango da eta gainerako lurraldeetan ez da ofiziala izango.
|
|
|
2006:
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Iparraldea, Nafarroa, Euskal Herria. gasteiz: eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia. eusko Jaurlaritza (2009).
|
|
|
2011: Euskal Herria,
|
Euskal
Autonomia Erkidegoa, Nafarroa, Iparraldea. gasteiz: eusko Jaurlaritzaren argitalpen zerbitzu nagusia. eusko Jaurlaritza (2014).
|
|
|
testuinguru ez lagungarrietan, euskara hitz egiten ez duten gurasoek euren seme alabak immersioko ereduetan eskolatzeko arrazoiak ezagutzea eta aztertzea. lurralde osoaren ikuspegitik ikerketa sakonik egin ez baldin bada ere gai horretan, lehendik badira hurbilketa oso interesgarriak, hiztun berrien gaiarekin lotutakoak eaen, edo haurren sozializazioaren inguruan nafarroan. beraz, ikerketa honetan jasotako emaitzak arretaz hartzekoak izango dira, gaiaren konplexutasunean sakontzeko lurraldetasunaren ikuspegitik. ongi etorri beraz, gai eta ikerketa lerro honetara. euskara teknikaria da, era berean, hauSnartu Lehiaketaren 2 saria jaso duen Jon Ander Kuartango. " Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean" izenburuak iradokitzen duen bezala, ikerketaren gaia da lurralde horretako administrazio orokorraren langile publikoen euskararen ezagutzan eta erabileran eragiten duen legedia. ez dirudi honakoa denik euskal soziolinguistika esparruan gai landuena, eta, aldiz, denen ezagutzan dago ezinbestekoa dela ahalik eta modu eraginkorrenean kudeatzea; dag... euskal autonomia erkidegoko eta estatuko beste erkidegoetako berezko hizkuntzen gaineko legedia, eaeko zerbitzu hizkuntza moduan langileen betekizunak, eta lan hizkuntzaren esparruko ezaugarriak.
|
|
|
" Euskararen Ofizialtasuna Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean" izenburuak iradokitzen duen bezala, ikerketaren gaia da lurralde horretako administrazio orokorraren langile publikoen euskararen ezagutzan eta erabileran eragiten duen legedia. ez dirudi honakoa denik euskal soziolinguistika esparruan gai landuena, eta, aldiz, denen ezagutzan dago ezinbestekoa dela ahalik eta modu eraginkorrenean kudeatzea; dagoena ondo ezagutzea, baliabide guztiak profitatzea eta aldaketak bultzatzea. horregatik da hain pertinentea gai hau, zehazki, hiru aztergai landuz:
|
euskal
autonomia erkidegoko eta estatuko beste erkidegoetako berezko hizkuntzen gaineko legedia, eaeko zerbitzu hizkuntza moduan langileen betekizunak, eta lan hizkuntzaren esparruko ezaugarriak.
|
|
|
1 SARRERA egitasmo honen helburu nagusia da gaur egun euskal autonomia erkidegoko administrazio orokorrean euskararen erabileraren gainean indarrean dagoen legediak ezartzen dituen mugak eta aukerak ezagutzea. zehatz mehatz langile publikoaren eta euskararen derrigorrezko ezagutza eta erabileraren arteko erlazioak aztertuko dira, bereziki honako hiru ardatzen inguruan: ...smoa hiru atal nagusitan antolatuta dago. lehenik, euskal administrazioaren ikuspegitik euskararen ofizialtasuna xedatzen duten legen azterketa, bigarrenik, beste autonomia erkidegoetan katalanaren eta galizieraren ofizialtasuna xedatzen duten legen azterketa, eta, azkenik, hizkuntza ofizialen inguruan estatuko auzitegiek urteotan ebatzi dituzten epaien azterketa. azterketa kualitatibo hau egiteko
|
euskal
autonomia erkidegoaren eremua aukeratu egin da hori delako euskal herriko gaur egungo hiru admimnistrazio eskualdeen artean euskarak lege egoerarik aldekoena duen lurraldea. bestalde, administrazio orokorrean eragiten duen legedia aztertu da egitasmoak administrazioaren ikuspegi orokor bat lortzeko asmoa duelako, hezkuntza, segurtasun, justizia, edo osasunsistemen modukoen berezitasunak alde bate...
|
|
|
Jon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean
|
|
|
Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean – Jon Ander Kuartango Atxa
|
|
|
...at urtez sorturiko jurisprudentzia konstituzioaren osagarri bihurtu delarik. hizkuntzei dagokionez, konstituzioak" espainiako hizkuntzak" aitortu egiten ditu. euskal hizkuntza berez aipatua ez bada ere, multzo horretan jasoa dago. hizkuntza horien ofizialtasuna aitortzeaz gain, hizkuntza horien arteko hierarkiak eta mugak ere ezartzen ditu. nolabait esan daiteke, hego euskal herrian, eta
|
euskal
autonomia erkidegoan, 1978ko espainiako konstituzioa dela, legearen ikuspegitik, euskararen normalkuntzarako lege esparru edo arau nagusia. konstituzioaren lehenengo artikuluan jasotzen da, besteak beste, ordenamendu juridikoa berdintasunaren printzipioan oinarritzen dela. bigarren artikuluan espainiako herrien autonomiarako eskubidea aitortzen da. horrek garrantzia du espainiako herrien hizkuntz...
|
|
|
...aren ikuspegitik, euskararen normalkuntzarako lege esparru edo arau nagusia. konstituzioaren lehenengo artikuluan jasotzen da, besteak beste, ordenamendu juridikoa berdintasunaren printzipioan oinarritzen dela. bigarren artikuluan espainiako herrien autonomiarako eskubidea aitortzen da. horrek garrantzia du espainiako herrien hizkuntza eskubiJon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean deak garatzeko bidea, euskararenak besteak beste, autonomia erkidegoetako estatutuak izango direlako. hirugarren artikulua espainiako hizkuntzei zuzenduta dago. lehengo aldiz gaztelania bere horretan aipatzen da. aldiz, galiziera, katalana edo euskara, kasu, ez dira bere horretan aipatzen eta" espainiako beste hizkuntzak" bezala multzokatzen...
|
|
|
...n erabilera normalizatzeko oinarrizkoa. euskararen legeak garatzen du 1978ko espainiako konstituzioan eta euskal herriko autonomia estatutuan hizkuntza eskubideen inguruan jasotakoak. legearen lehenengo tituluan, hizkuntza gaien inguruko herritarren eskubideez eta botere publikoen betebeharrez hitz egiten da. bostgarren artikuluaren bigarren ataleko lehenengo azpiatalean, administrazioarekin, zein
|
euskal
autonomia erkidegoan ezarritako edozein erakunderekin, euskaraz zein gaztelaniaz harremanetan jartzeko eskubidea aitortzen zaie herritarrei, eta hirugarren atalean jasotzen da botere publikoek eskubide horiek erabiltzea bermatuko dutela.
|
|
|
...rako, behar daitezen neurriak hartuko dira eta eskubide honen erabilpena arian arian bermatzeko beharrezko gerta daitezen eskuarteak ebatziko." eskubide horren erabilera bermatzeko epemugarik gabeko progresibotasunaren kontzeptua sartzean, nolabait eskubide hori gauzatzeko legezko bermea deuseztatzen da. bestalde, 14 artikuluan jasotzen da botere publikoek dagozkien neurriak hartuko dituztela
|
euskal
autonomia erkidegoko administrazio publikoetako langileak modu progresiboan euskalduntzeko, eta botere publikoek zehaztuko dutela zer lanpostutan izango den derrigorrezkoa bi hizkuntzen ezagutza.
|
|
|
...u horiek bateratzeko asmoarekin, eta betiere euskararen legea eta euskal Funtzio publikoaren legearen garapen arauemailea eginez, eusko Jaurlaritzak Euskal Autonomia Elkarteko herri administrazioetan euskararen erabilera normalizatzeko prozesua arautuko duen apirilaren 15eko 86/ 1997 Dekretua onartu zuen 1997 urtean. dekretuaren 1 artikuluan jasotzen da euskara eta gaztelania biak direla ofizialak
|
euskal
autonomia erkidegoan diharduten herri administrazioetan eta, horren ondorioz, herritarrek herri administrazio horiekin euskaraz zein gaztelaniaz aritzeko eskubide osoa duela. eskubide hori bermatzeko zerbitzu hizkuntza eta lan hizkuntza aipatzen ditu eta gaineratzen du helburu hori betetzeko zerbitzu hizkuntza eta lanhizkuntza normaltasunez erabili direla.
|
|
|
Jon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean
|
|
|
8 KATALANAREN ETA GALIZIERAREN OFIZIALTASUNA
|
euskal
autonomia erkidegoaren euskararen lege egoera aztertu eta ulertzeko, ezinbestean espainiako estatuko beste zenbait autonomia erkidegotan egindako bidea ere aztertu dugu. izan ere, autonomia erkidego horien hizkuntza legeek, eta horien aurka auzitegietan jarritako helegiteen ebazpenetan jasotako jurisprudentziak ere, euskal autonomia erkidegoko euskararen ofizialtasunean eragina dute, eta euskarar...
|
|
|
8 KATALANAREN ETA GALIZIERAREN OFIZIALTASUNA euskal autonomia erkidegoaren euskararen lege egoera aztertu eta ulertzeko, ezinbestean espainiako estatuko beste zenbait autonomia erkidegotan egindako bidea ere aztertu dugu. izan ere, autonomia erkidego horien hizkuntza legeek, eta horien aurka auzitegietan jarritako helegiteen ebazpenetan jasotako jurisprudentziak ere,
|
euskal
autonomia erkidegoko euskararen ofizialtasunean eragina dute, eta euskararen normalkuntzak dituen aukerak ere irudikatzen laguntzen dute. horregatik, katalana eta galiziera berezko hizkuntza moduan aitortua duten honako lau autonomia erkidegoetan indarrean dagoen legedia aztertuko dugu jarraian.
|
|
|
...ondoren, 2015ean, alderdi aurrerakoien gobernu berriak berriro ezarri zuen administrazioan lan egiteko katalanaren ezagutzaren legezko derrigortasuna. horrek erakusten digu gaur egun autonomia erkidego bateko administrazio publikorako sarbiderako berezko hizkuntzaren ezagutza derrigortzea borondate politikoaren araberakoa dela neurri handi baJon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean tean, eta ez autonomia erkidegoaz haratagoko legeek berez debekatu edo behartzen dutelako.
|
|
|
9 AUZITEGIEN AURREKARIAK
|
euskal
autonomia erkidegoaren euskararen lege egoera aztertu eta ulertzeko, ezinbestean auzitegiek utzitako epaiak aztertu ditugu. izan ere, epai horiek osatu egin dituzte indarrean dagoen legediak utzitako hutsuneak. hainbat bide itxi dituzte epai horiek, beste batzuek zabalik dihardutela, eta euskararen normalkuntzan nondik jo adierazi dute neurri handi batean. horregatik da beharrezkoa epai horiek az...
|
|
|
Jon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean esan dezakegu epai honek hiru ondorio nagusi utzi zituela aztergai dugun berezko hizkuntzen ofizialtasunaren inguruan. lehenik, autonomia erkidego bateko berezko hizkuntza modu orokorrean administraziorako sarbiderako meritu gisa eskatzea konstituzioaren aldekotzat onartu egin zen, administrazioak zerbitzu hizkuntza emateko duen derrigortasunean oinar...
|
|
|
Jon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean espainiako alderdi popularrak auzitegi konstituzionalean helegitea jarri zion kataluniako estatutua berritzeko legearen hainbat atali. bi eztabaidagai nagusi aztertzen dira epaian aztergai dugun hizkuntzen ofizialtasunaren ikuspuntutik. lehenengoa, berezko hizkuntzaren erabilerari lehentasuna ematearen ingurukoa, eta bigarrena, berezko hizkuntzaren ez...
|
|
|
9.9
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Justizia Auzitegi Nagusiaren irailaren 28ko 2876/ 2015 epaia
|
|
|
Jon Ander Kuartango Atxa – Euskararen Ofizialtasuna
|
Euskal
Autonomia Erkidegoko Administrazio Orokorrean auzitegiak legediaren aurkakotzat jo zuen jarraibide hori, auzitegiaren arabera, protokoloak langileei inposatu nahi dielako bi hizkuntza ofizialetako baten erabilera, modu orokorrean eta egoera guztietan, ezaguna den arrazoirik jaso gabe. (6 oinarri Juridikoa) bigarrenean telefono dei guztiak katalanez hasteko beharra jasotzen da. honela dio:
|