|
2003
|
|
|
Euskal Herrian Frantses Iraultzarekin hasi ziren aurreneko mobilizazio publiko masiboak, milaka herritar armada batean edo bestean borrokatzean. Konbentzio Gerraren ondoren Napoleonen gerrak etorri ziren, eta gero Hego
|
Euskal
Herrian gerra karlistak (tartean hainbat mobilizazio militar txikiagorekin gerrilletan etab.). Gatazka horien inguruan aurkitu ditugu euskaldun herritarrei zuzenduriko aurreneko kontakizun historikoak, bereziki bertsoetan txertatuak. Guk batez ere lehen karlistadako bertsoak aztertu ditugu.
|
|
2004
|
|
|
—Hogeigarren mendea da, lagun, edo zehatzago esatearren, 1940 urtea, baina hau Euskal Herria da, eta
|
Euskal
Herria gerra batean ibili da orain dela gutxi arte, eta gose asko dago, pobrezia handia, jende gutxi basoak garbitzeko, eta hotsa dabil, otsoz beteta daudela mendiak.
|
|
2005
|
|
|
1793ko martxoaren 7an Frantziako Errepublikak Espainiako Monarkiari gerra deklaratu zion.
|
Euskal
Herria gerraren gune nagusietakoa bihurtu zen. 1794an Gipuzkoako Batzar Nagusietako ordezkariek Getarian nazio aldaketa erabaki zuten, Frantziako Errepublikaren lankide bihurtzeko asmoz.
|
|
2006
|
|
|
Militarrek gero eta sarriago ezartzen zituzten salbuespenezko egoerak, berme konstituzionalak kenduz. Eta
|
Euskal
Herrian gerra zibil baten amaierak bizikidetza berria halabeharrez ekarri behar zuela eta, Espainiar Parlamentuak, azkenean, 1839ko urriaren 25eko legea onartu zuen. Beraz, 1837ko konstituzioak debekatzen zuena, lege berriak jarri zuen indarrean:
|
|
|
Geroztik eskaera ugari jaso ditu elkarte honek eta beste zenbait lekutan egin dituzte indusketak; azken aurkikuntza Burgoseko Lerma herrian egin dute, Debako gazte baten gorpuzkinak atera dituzte bertatik. Izan ere,
|
Euskal
Herria Gerra garaiko hilobiz beteta dago. Bitartean, instituzioek frankismoaren biktimen inguruko lege polemikoak sustatu dituzte (ikusi ARGIAko ale honen Bertso Berriak atalean, Oroimenaren Legeari jarriak bertso sorta).
|
|
2007
|
|
|
Beste batzuk izan ziren jeltzaleen etsipena salatu eta jarrera aktiboagoa defendatu zutenak, hainbat jeltzale eta EKIN taldea sortu zuten ikasle gazteak, hain zuzen. EAJren kasuan, lehen aipatu ditugun hanka sartzeek, klandestinitateko giroak eta norberaren ideiak besteekin patxadaz eztabaidatzeko gaitasun ezak ekarri zuten
|
Euskal
Herrian gerra bizi ez zuten gazte talde berri batzuekin ondo ez konpontzea. tartean EKIN Euzko Gaztedin sartu arren, alderdiak susmopean ikusi zituen, alde batetik beraien kontura antolatu zirelako eta, bestetik, Zerbitzuekin harreman estua zutelako.
|
|
2009
|
|
|
Izenburuan esaten den legez, liburuan
|
Euskal
Herrian gerrak izan zuen berezitasunerlijiosoaz aritzen da egilea.
|
|
|
Honen bitartez
|
Euskal
Herrian Gerra Zibileko eta frankismo garaiko gizon etaemakumeen zerrenda bateratu bat egiteko proposamena helarazi nahi dugu, hau da, izaera eta egoera ezberdinak nozitutako emakumeei eta gizonei buruzko informazioa bateratzeko proposamena egiten dugu. Beraz, Euskal Herriko ikertzaileekgizon eta emakume ezberdinei buruz ikerlanak gauzatzeko baliabide bat eskaintzeazgain, informazio guztia biltzeko proposamena luzatu nahi dugu, Gerra Zibileko etafrankismo garaiko aktore sozialen zerrenda bateratu bat sortzeko asmoz.
|
|
|
Inongo instituzioren laguntzarik gabe, Hego
|
Euskal
Herrian Gerra Zibilekoeta frankismo garaiko egiaren ezagutzan metodologia zehatzei jarraituta ikerketasaiakera aitzindariak 1974tik aurrera burututakoak dira, Jose Maria Jimeno Juriokbultzatuak (ikus liburu honetako Roldan Jimenoren artikulua). Aipagarriak dirazinez, Nafarroako fusilatzeen inguruan argitara emandako lehen ikerlan antolatua: HNo mi general!!
|
|
2010
|
|
|
JuanGracia sailburu sozialistak zuzentzen zuen Asistentzia Sozialeko departamentuakumeak erbesteratzen egin zuen lanaren handia neurtzeko eta Gobernuaren umeakerbesteratzeko asmoa zelakoa zen ikusteko nahikoa da sail horrek 1938an eraturikotxosten bat hona ekartzea. Txosten horretan idatzia gelditu zen Espainiako Errepublikaren alde jarri zen
|
Euskal
Herrian gerrak iraun zuen bitartean eta Santander etaAsturiasek leial iraun zuten artean 37.930 ume atzerriratu zituztela euskal agintariek. Haietatik 22.234 Frantziara, 6.200 Kataluniara, 3.956 Erresuma Batura, 3.201Belgikara, 1.889 Sobiet Batasunera, 245 Suitzara eta, azkenik, 105 Danimarkara (Egaña, 2009:
|
|
2012
|
|
|
Azkenik, Joseba Alvarezek hartu zuen hitza, aitari, Txillardegiri, emandako Merezimenduzko saria eskertzeko: " Gure aitak, beste batzuekin batera,
|
Euskal
Herriak gerra ondoan bizi zuen giro ilun eta etsian argi txiki bat pizteko gaitasuna izan zuen eta poliki poliki argi horrek Euskal Herriko berpizkundea ekarri zuen kulturgintzan, euskalgintzan, politikan, euskal abertzaletasun berriaren forman. Argi txiki hori aitak handitzen ikusi zuen eta egun, gure lurra elikatzen eta aberasten duen eguzki bilakatu da, guztion lanari esker".
|
|
|
1936an, Jose Antonio Agirren jeltzalearen Eusko Jaurlaritzan Nekazaritza sailburu izan zen Gonzalo Nardiz ekintzailea, eta Espainiako azken gobernu errepublikanoan ministro izendatu zuten Tomas Bilbao ANVko idazkaria, Juan Ajuriagerra jeltzalearen lekua hartuz. 1936 gerran, berriz, ANVko militanteek bost batailoi osatu zituzten Eusko Gudarostean, eta
|
Euskal
Herrian gerra galduta ere, Asturiasko frontean jarraitu zuten, Kandido Saseta buru zutela. Santamariak azaldu duenez, gutxienez 550 militante hil ziren gerra hartan.
|
|
|
AlhondigaBilbaok, Donostia Kulturak eta Vital Gizarte Ekintzak parte hartu dute Gernikako bonbardaketaren 75 urteurrenarekin bat eginez. Zortzi hamarkada horietan
|
Euskal
Herrian gerrari buruz egindako lanak aztertuko dituzte.
|
|
2013
|
|
|
Etxaguengo elizaren ondoan, errepide berri batek erdi ezkutaturik, hobi bat azaleratu du Aranzadik.
|
Euskal
Herrian gerra zibileko gorpuak berreskuratzeko lanetan orain arte azaleratu den hobi handiena da. Hamabi lagunen hezurrak aurkitu dituzte, baina Pako Etxeberria Aranzadiko ikerlariaren esanetan, beste hainbaten aztarnak ere egon litezke.
|
|
|
Beranduago konturatu nintzen merkatuaren kontua ere ez zela egia. Miseria handian sartu zen
|
Euskal
Herria gerra garaian, eta jateko ezer gutxi zeukan jendeak; merkatua ez zen bere horretara itzuli gerra bukatu eta handik denboraldi bat arte. Amak eskutitz hura idatzi zuenean ere ez zegoen etxean.
|
|
2014
|
|
|
Euzkadi egunkarian garbi azaldu zuten bezala, gerran sartzeak kalte baizik ez ziokeen ekarriko Euskal Herriari; eta, gainera, anaiak elkarren kontra borrokatzea eragin zezakeen, baldin eta Espainia Alemaniaren alde hasi izan balitz gerran. Ororen buru, Hego
|
Euskal
Herria gerratik babestu zen, eta euskaldunek ez zuten elkarren aurka gerra egin beharrik izan. Hala ere, Hego eta Ipar Euskal Herriko herritarren zori kontrajarriak areagotu zuen destino desberdina.
|
|
|
|
Euskal
Herrian gerra aipatzen denean, batzuei eta besteei ez zaie gauza bera heldu gogora. Ukaezina da 36ko gerra dela
|
|
2015
|
|
|
Hego
|
Euskal
Herrian gerra piztu zen urte berean Venezuela Juan Vicente Gomezen diktaduratik ateratzen hasi zen. 27 urteko diktadura izan zen.
|
|
2016
|
|
|
Berak uste zuen
|
Euskal
Herrian gerra xahututa, gatazkaren amaiera gertatuko zela. Horrela izanda, bere lanari sendo lotu zitzaion, 1839 urtearen abuztuaren 31n Bergarako besarkada sonatua jazo arte.
|
|
2018
|
|
|
Urriaren 9an Jose Antonio Aguirrek zin egin zuen Gernikan Eusko Jaurlaritzako lehen lehendakari gisa, Bizkaiko gobernadore zibilaren aurrean. Aldi berean, Arabatik eta Nafarroa Garaitik zuzendutako erasoak 1936ko uztaila eta 1937ko ekaina bitartean burutu ziren, Hego
|
Euskal
Herrian gerrak iraun bitartean. Ezin dugu ahaztu, ordea, Errepublikaren alde borrokatu ziren 3.000 nafarrak, gehienak Eusko Gudarostean (Vargas, 1994, 185).
|
|
2021
|
|
|
Lekeitio eta Bilbo arteko eskualdeetan kontzentratu dira, beraz, bi armadetako tropa eta baliabide onenak. Luis Fernandezen zenturia
|
Euskal
Herrian gerran izan ziren eraso eta gudaldi bortitzenen lekuko bilakatuko da horrela.
|
|
2022
|
|
|
" Horrek pentsarazten dit gure aitona ez zela gudaria, milizianoa baizik. Nik dakidala,
|
Euskal
Herrian gerra galdu zutenean, Santanderrera eta Santoñara (Kantabria, Espainia) erretiratu ziren gudariak, eta han zirela, italiarren aurrean errenditu ziren. Gure aitona Gijonen egon zelako, milizianoa izango zela pentsatzen dugu".
|
|
2023
|
|
|
Arnaldo Otegiren hitzak zetozen barruko orrialdeetan: "
|
Euskal
Herriari gerra deklaratu diote".
|