|
2000
|
|
|
Eta ezin erran genezake ezen gure izena erremediorik gabe zikindu duela, non eta Ma dda le nekin ezkontzen ez den... Eta horregatik, hain zuzen ere, ez naiz Ma dda len berriro jauregirat ekartzearen aldeko, na hiz eta gure eskubidea den, zeren jauregiko eta gure
|
etxeko
zerbitzaria den... eta zeren, bertzenaz, Joanikot harekin ezkontzeko tentamenduan sar baitaiteke, setakeriaz. Zeren jaunaren eta neskamearen arteko ezkontza izanen bailitzateke zinez contra natura eta zinez iraingarri, eta ez jaunak neskamea bere zerbitzuan jartzea eta hari faboretxo batzuen eskatzea...
|
|
2006
|
|
|
Lanbide kontzientziarik ezak sektore modura antolatzeko oztopoak dakartza batetik, eta gizarteak lan horrenganako daukan jarrera elikatzen du bestetik. "
|
Etxe
zerbitzariek badakite euren lanak ez daukala ospe onik, eta beraietako batzuek ere beste lanbide batzuk baino eskasagoa dela uste dute. Sarritan, sektore honetan jardutea estigmatzat hartzen da, eta zerbitzari batzuk ez dute nahi izaten zertan lan egiten duten inork jakiterik".
|
|
|
Mutikoak Joanes Mailu du izena. Infantzoia duzue, eta Agaramonteko
|
etxearen
zerbitzari bipil izandako Migel Mailuren iloba. Nabarrenkoxetik etorri zaigu, Nafarroako erreginaren mezulari –fraideak ozen egin zuen hasperen, gaitzespenez– Bere gaztean, gerlari ausarta dugu noski.
|
|
2007
|
|
|
Arau horiek jaso dira 1994ko ekainaren 20ko Gizarte Segurantzaren Lege Orokorraren testu bateginean, bai eta Nekazaritzako Araubide Bereziaren 1971ko uztailaren 23ko eta Itsasoko Langileen Gizarte Segurantzaren Araubide Bereziaren 1974ko abuztuaren 30eko testu bateginak garatu dituzten dekretu batzuetan, eta osterantzeko arauetan ere. Kontuan hartu behar dira, berebat, urriaren 28ko 2110/ 1994 Errege dekretuan jasotako arauak; errege dekretu horrek alde jakin batzuk aldarazi ditu, Beregaineko Langileen edo Autonomoen, Nekazaritiak gerogarrenean emandako legeetara egokitu dira eta, bereziki, azaroaren 26ko 30/ 1992 Legera.tzako eta
|
Etxe
zerbitzarien Araubide Berezien arauketan. Arau horiek guz
|
|
|
1)
|
Etxe
zerbitzarien Gizarte Segurantzaren Araubide Berezia arautu zuen irailaren 25eko 2346/ 1969 Dekretuaren III. kapitulua, bai eta dekretu horretako 14 artikulua ere, urriaren 28ko 2110/ 1994 Errege dekretuak emandako idazketan
|
|
|
Beregaineko Langileen edo Autonomoen, Nekazaritzako eta
|
Etxe
zerbitzarien Araubide Berezien arauketako alde batzuk aldarazi zituen urriaren 28ko 2110/ 1994 Errege dekretua, horren 3 artikulua izan ezik.
|
|
|
1 Enpresaburuaren familiakoa izan eta betekizunak betez gero, inorentzat lan egiten duen langile moduan biltzeko Gizarte Segurantzaren araubide orokorraren aplikazio esparrura, eta Nekazaritzako,
|
Etxe
zerbitzarien, Itsasoko Langileen eta Ikatz meatzaritzako Araubide Berezien aplikazio esparrura, afiliazioa eta alta izateko aurkeztuko da, izaera orokorrarekin ezarri agiriez gain, enpresaburuaren eta familiako kidearen adierazpena. Adierazpen horretan agerraraziko dira, familiako kide horrek inorentzat lan egiten duela kasuan kasuko araubidean kokatzeko moduko jardueran, familiako kide horren lanbide kategoria, lanpostua, ordainsarien modua eta zenbatekoa, lan tokia, ordutegia eta ondore horretarako behar diren beste datu nahiz inguruabar.
|
|
|
49 artikulua.
|
Etxe
zerbitzarien Araubide Berezian
|
|
|
1
|
Etxe
zerbitzarien Araubide Berezian, familia etxeko zerbitzariak izango du afiliazioa, alta eta baja eskatzeko buru bati edo batzuei zerbitzuak ema betebeharra, langile horrek familiaten dizkienean. Etxe zerbitzariak bere zerbitzuak eman ditu lanaldi partzialean, dela iraupen mugagabearekin, aldizkako langile finko edo jarraitutasunik gabeko langile finko gisa, dela iraupen jakinarekin, martxoaren 24ko 1/ 1995 Legegintzazko Errege dekretuak onetsitako Langileen Estatutuari buruzko testu bateginaren 15 artikuluaren kasuetan.
|
|
|
1 Etxe zerbitzarien Araubide Berezian, familia
|
etxeko
zerbitzariak izango du afiliazioa, alta eta baja eskatzeko buru bati edo batzuei zerbitzuak ema betebeharra, langile horrek familiaten dizkienean. Etxe zerbitzariak bere zerbitzuak eman ditu lanaldi partzialean, dela iraupen mugagabearekin, aldizkako langile finko edo jarraitutasunik gabeko langile finko gisa, dela iraupen jakinarekin, martxoaren 24ko 1/ 1995 Legegintzazko Errege dekretuak onetsitako Langileen Estatutuari buruzko testu bateginaren 15 artikuluaren kasuetan.
|
|
|
1 Etxe zerbitzarien Araubide Berezian, familia etxeko zerbitzariak izango du afiliazioa, alta eta baja eskatzeko buru bati edo batzuei zerbitzuak ema betebeharra, langile horrek familiaten dizkienean.
|
Etxe
zerbitzariak bere zerbitzuak eman ditu lanaldi partzialean, dela iraupen mugagabearekin, aldizkako langile finko edo jarraitutasunik gabeko langile finko gisa, dela iraupen jakinarekin, martxoaren 24ko 1/ 1995 Legegintzazko Errege dekretuak onetsitako Langileen Estatutuari buruzko testu bateginaren 15 artikuluaren kasuetan.
|
|
|
1) Kasu horretan, izaera orokorrarekin ezarri agiriez gain,
|
etxe
zerbitzariak afiliazio edo alta eskabidearekin batera aurkeztu ditu familia-buru guztien adierazpenak; adierazpen horietan, familia-buruek agerraraziko dituzte emandako zerbitzu partzial eta jarraitutasunik gabekoen denbora eta osterantzeko baldintzak.
|
|
|
3 Afiliazioek eta altek, hasierakoek zein elkarren segidakoek, kotizazioari eta babes ekintzari begira ondoreak sortuko dituzte,
|
etxe
zerbitzariak araubideko baldintzak betetzen dituen egunetik. Araubide horretako bajek ondoreak sortuko dituzte etxeko zerbitzariak jarduera horri utzi eta hurrengo egunetik au berezi honen aplikazio esparrura biltzerrera.
|
|
|
3 Afiliazioek eta altek, hasierakoek zein elkarren segidakoek, kotizazioari eta babes ekintzari begira ondoreak sortuko dituzte, etxe zerbitzariak araubideko baldintzak betetzen dituen egunetik. Araubide horretako bajek ondoreak sortuko dituzte
|
etxeko
zerbitzariak jarduera horri utzi eta hurrengo egunetik au berezi honen aplikazio esparrura biltzerrera. Gainerakoan, erregelamendu honen 35 artikuluko 1 eta 2 idatz zatietan xedatutakoak arautuko ditu afiliazioak, altak eta bajak.
|
|
|
Jarduera hori egutegiko hilabetearen zati batean edo batzuetan gauzatzen denean, eskatuko dira
|
etxe
zerbitzariak zenbat egunez zerbitzuak eman eta hilabeteko kuotaren horrenbeste zati. Ondore horretarako, hileko kuota finkoa hogeita hamarrez zatituko da beti.
|
|
|
Familia
|
etxeko
zerbitzarienak.
|
|
|
|
Etxe
zerbitzarien Araubide Berezia. Hala ere, Erregistro horretan ez dira jasoko izaera partzialarekin edo jarraitutasunik gabe lan zerbitzuak ematen dituzten langileen enpresaburuak.
|
|
|
Hirugarrena. Atzeratutako altak aplikatzeko datak Langile Autonomoen Araubidean, eta alten eta bajen datak araubide horretan eta
|
Etxe
zerbitzarien Araubidean
|
|
|
2 Beregaineko Langileen edo Autonomoen Araubide Bereziko zein
|
Etxe
zerbitzarien Araubide Bereziko alta eta bajetarako erregelamendu honen 35, 47 eta 49 artikuluetan ezarri gainerako ondoreak aplikatuko dira, kotizazio betebeharrari begira eta, hala denean, araubide berezi horien babes ekintzari begira, 1994ko abenduaren 11tik aurrerrera gauzatutako egoerei bakarrikra bakarrik. Gainera, ondore horiek aplikatuko zaizkie data horretatik au
|
|
|
4 Familia
|
etxeko
zerbitzarien lan harreman bereziei ere ez zaie aplikatuko lege hau. Hori gorabehera, etxe zerbitzuen titularrak nahitaez zaindu behar dugiene baldintza egokietan egiten dela. bere langileen lana segurtasun eta hi
|
|
|
3
|
Etxe
zerbitzarien Araubide Berezian, enpresaburu da familia etxearen titularra edo familia-burua, dela benetako titular gisa dela etxe zerbitzuak ematen diren egoitzaren zein bizilekuaren titular soil gisa. Zerbitzu prestazio hori pertsona talde batentzat ematen bada, eta pertsona talde hori familia izaerarekin bizi bada etxebizitza berean, nahiz eta pertsona talde horrek familia edo pertsona juridikoa eratu ez, familia etxearen titularra edo familia-burua izango da taldea bizi den etxebizitzaren titularra edo taldearen ordezkaria; taldearen ordezkaritza elkarren segidan izan dezakete taldeko kide guztiek.
|
|
2008
|
|
|
Begira, jauna, borrokan egin beharrean gara orain ez bada geroago, eta nik zera proposatzen dut, apustua zamarra jantzita irabaztea, esaten den bezala, eta uste gutxien duten momentuan ekitea borrokari. Zeure
|
etxeko
zerbitzariez fidatzerik izango dugu, noski, mister Trelawney?
|
|
|
|
Etxeko
zerbitzarirako IP finkorik ez badugu ere, badago irtenbide bat zerbitzua etengabe eskaintzeko: tartekari baten zerbitzuak erabiltzea, adibidez www.no ip.com.
|
|
|
“Haurren etxeko lana urte askoan egon den arren, ez da kontuan hartzen haurren aurkako indarkeriari buruzko kontrol eta diskurtso publikoetan”, adierazi du erakunde humanitarioak. Azterketa horren izenburua “Esclavos puertas adentro” da, eta haren arabera, 40 milioi haur inguru dira mundu osoko
|
etxe
zerbitzariak; horietatik 10 milioi inguru “ezkutuan” lan egiten dute enplegatzaileen etxebizitzetan, eta haien jarduerak, kasu gehienetan, ezin dira kontrolatu. “Horietako asko inolako eskubiderik gabeko esklaboak dira”, salatu du Save the Childrenek.
|
|
2009
|
|
|
Telefonoarena. Lutx Anaïs Ninen
|
etxean
zerbitzari zegoenekoa, Parisko
|
|
|
Paperik gabeko etorkinak
|
etxe
zerbitzari modura erabiltzen dituztenek, aldiz, zigor txikiagoak jasoko dituzte. Betiere, esplotazio kasu bat ez bada.
|
|
2010
|
|
|
Desafio horien ezjakitun, Fatimak pentsatua zuen nola antolatu Chiararen ihesa, baita nork lagunduko zion ere. Harena zaintzen zuten eunukoen artean bazen mutil gazte bat, Ahmed zeritzana eta Fatimak betidanik ezagutzen zuena; izan ere, herri berekoak ziren biak, Aljertik hegoaldera zegoen herrixka batekoak, eta Ahmeden familia Fatimaren
|
etxean
zerbitzari egondakoa zen, belaunaldiz belaunaldi; horrek mutikoaren aurrean ematen zion nagusitasunaz baliatu zen Fatima, hura aparte hartu eta hala esateko:
|
|
2011
|
|
|
1)
|
Etxeko
zerbitzariak jaso beharreko alokairuaren zenbatekoari buruz.
|
|
|
–Haurra?, esaten du,, han dator trena, truku, truku, begira!? Estazio horretara dator ilunabar oro, eta negar egiten du
|
etxeko
zerbitzaria bila etortzen den arte. –Ene anderea?, esanen dio,, goazen etxera, haurrari titia emateko ordua da?.
|
|
|
Esklabo gisa lan egitea Imagen: Plan 2008ko ekainean argitaratutako Save the Children “Esclavos puertas adentro” txostenaren arabera, 40 milioi haur dira mundu osoko
|
etxeko
zerbitzariak. Horietatik 10 milioi inguru beren enplegatzaileen etxebizitzetan ezkutuan lan egiten dute, eta haien jarduerak, gehienetan, ezin dira kontrolatu.
|
|
2012
|
|
|
Urtebete geroago, Felipe V.aren Errege Zedula batek baimena eman zion Akademiari bere estatutuak idatz zitzan eta zenbait pribilegio eta abantaila eman zizkien akademikoei, Errege
|
Etxeko
zerbitzariek zituzten berberak, hain zuzen.
|
|
|
Bitartean, Hanoverren, Caroline ez zen
|
etxeko
zerbitzaria baino askoz gehiago. Bost urterekin baztanga izan zuen, eta hamaikarekin tifusa; gaixotasunen eraginez txiki gelditu zen ez zen metro eta erdira iristen, eta aurpegia markaz beteta utzi zion baztangak.
|
|
|
Nire kezka nagusia hizkuntza ikastea zen, eta nire ugazaba (horrela deituko dut aurrerantzean), bere seme alabak eta
|
etxeko
zerbitzari guztiak gogoz zeuden irakasteko. Zeren eta miragarria iruditzen baitzitzaien adimengabeko animalia batek izaki arrazionalaren halako zantzuak agertzea.
|
|
|
Houyhnhnm hitzak zaldia esan nahi du haien hizkuntzan, eta etimologiaz, Naturako Perfekzioa. Adierazkortasuna falta zitzaidala esan nion ugazabari, baina ahal bezain azkar hobetuko nuela; eta denbora laburrean gauza harrigarriak kontatzeko gai izatea espero nuela; niri irakasteko aukera guztiez balia zitezela agindu zien pozik bere behor, potto eta pottokari eta
|
etxeko
zerbitzariei, eta egunero bizpahiru orduz bera ere arduratzen zen eginkizun honetaz; auzoko hainbat zaldi eta behor handiki etortzen zen sarri gure etxera, yahoo liluragarri bat, houyhnhnmak bezala mintza zitekeena eta bere hitz eta ekintzetan adimen izpiren bat agertzen zuena omen zegoela zabaldu baitzen. Hauek pozik hitz egiten zuten nirekin; galdera asko egiten zidaten, eta ahal nuen bezalako erantzunak ematen nizkien.
|
|
2013
|
|
|
Kontua da gabezia sozialek ez ziotela lan eskerga hori guztia hedatzen utzi; lan labur gutxi batzuk besterik ez zituen argitaratu, eta liburu bat bera ere ez.
|
Etxeko
zerbitzariekin ohar idatzien bidez komunikatzen zen, eta etxeko atzealdeko fatxadan berak bakarrik erabiltzen zuen eskailera bat eraikiarazi zuen, sartu irten urrietan inorekin topo egitea saihesteko. Hainbatek uste du Oliver Sacks psikiatra eta neurologo ezagunak, besteak beste Cavendishek Asperger sindromea zuela.
|
|
2014
|
|
|
USB, HDMI... Beraz, hori benetako ordenagailu bat da, zeinari Linux sistema bat kargatu eta erabilera jakin bat eman baitiezaiokegu (multimediako zentroa,
|
etxeko
zerbitzaria...); baina informatika irakasteko ere erabil daiteke eta erabiltzen da. Raspberry Pi oinarri duten ordenagailuen kit ak ere badaude, esaterako, Kano.
|
|
|
Ez da dudarik besteak bezala baliatu direla esklaboetaz. Hala nola Juan de Uribe Leniztarra 16 mende ondarrean hil zen Ameriketan, ondorengo uzten zituela besteak beste, 35 esklabo, batzu
|
etxeko
zerbitzariak, besteak, perla arraintzan berezitu langileak.
|
|
2015
|
|
|
Zigorraldia amaituta, Antzoki Nazionalean hasi zen lanean, eta antzezlan eta filmetan esku hartu du azken bi hamarkadotan, besteak beste, Fresa y Chocolate film sonatuan. Gaztetatik maitemindu zen erlijio eta kultur ondare afrikarrekin,
|
etxeko
zerbitzari beltzek kutsatuta. Hamahiru liburu argitaratu ditu gai hori ardatz hartuta.
|
|
2016
|
|
|
B. DuBoisek esan moduan, gizon zuri orok,, prestua? bazen, nahiago izango zuen alabaren eztarria moztu hura
|
etxe
zerbitzari aritzea onartu baino.
|
|
|
–Negroak zerbitzariak dira, zerbitzariak negroak dira?. 1890eko erroldaren arabera, iparraldeko estatu guztietan,
|
etxeko
zerbitzari ziharduten beltz gehienek, salbu eta Delawaren, bertan soroko peoiak edo partzuerrak baitziren gehienak. Berrogeita zortzi estatutik hogeita hamabitan, etxeko zerbitzari ari ziren gizon emakume beltz gehienak.
|
|
|
1890eko erroldaren arabera, iparraldeko estatu guztietan, etxeko zerbitzari ziharduten beltz gehienek, salbu eta Delawaren, bertan soroko peoiak edo partzuerrak baitziren gehienak. Berrogeita zortzi estatutik hogeita hamabitan,
|
etxeko
zerbitzari ari ziren gizon emakume beltz gehienak. Eta hogeita hamabi horiei erreparatuta, hamarretik zazpi estatutan, etxeko zerbitzari ziharduten beltzak gehiago ziren, orotara gainerako lanpostuetan ziharduten beltz guztiak baino.
|
|
|
Berrogeita zortzi estatutik hogeita hamabitan, etxeko zerbitzari ari ziren gizon emakume beltz gehienak. Eta hogeita hamabi horiei erreparatuta, hamarretik zazpi estatutan,
|
etxeko
zerbitzari ziharduten beltzak gehiago ziren, orotara gainerako lanpostuetan ziharduten beltz guztiak baino. Erroldak frogatzen zuen:
|
|
|
Isabel Eatonek etxeko zerbitzuari buruzko saiakera bat idatzi zuen, eta DuBoisen 1899ko The Philadelphia Negro ikerketan argitaratu [Filadelfiako negroa]; bertan, erakutsi zuen etxeko zerbitzuren batean ari zirela Pennsylvaniako langile beltzen %60 Emakumeen egoera are okerragoa zen,
|
etxeko
zerbitzariak baitziren emakumeen %91? 14,297 emakume 15,704tik?. Esklabotza zaharrari ihes egin nahian egin zuten alde iparraldera, eta konturatu ziren ez zeukatela bestelako lanik eskura.
|
|
|
Esaten zuten nahiago zituztela zerbitzari beltzak zuriak baino, eta, hala, nagusiek uste zuten beltzak laudatzen ari zirela; egiatan, beste zerbait esan nahi zuten, ordea: beltzen patua zela
|
etxeko
zerbitzari izatea, edo, guztiz egiatiak izanda, beltzen patua zela esklabo izatea?. Beste ugabaza batek azaldu zuen bere sukaldaria oso zela?(...) langilea, arduratsua eta zorrotza.
|
|
|
Arrazakeria eta sexismoa sarri elkartzen dira, eta emakume zuri langileen egoerak zerikusia izaten du, maiz, beren koloreko ahizpen lazturarekin. Halaxe, emakume beltz zerbitzarien soldatak ezartzeko irizpideen arabera ezarri izan dira
|
etxeko
zerbitzari zurien soldatak ere. Etxeko enpleguak onartu behar izaten zituzten emakume etorkinek ez zuten irabazten beren kide beltzek baino askoz gehiago.
|
|
|
gogo txarrez aitortu dituzte etxeko langileen borrokak, historikoki. Gutxitan lotu zaizkio
|
etxeko
zerbitzarien baldintzak hobetzeko langintza sisifoarrari. –Klase ertaineko?
|
|
|
–Klase ertaineko? feministek, lehen eta orain, ez dituzte beren programetan sartu etxeko langileen arazoak, komenentziaz, feministek ere beren
|
etxeko
zerbitzariak esplotatzen zituztela estaltzeko, bai, behintzat, feminista aberatsek?. 1902an argitaratu zen. A Nine Hour Day for Domestic Servants?
|
|
|
1910ean, etxetik kanpo ari zen lanean emakume beltzen erdia baino gehiago, eta, haien artean, etxeko langile ordaindu gisa zebilen heren bat. 1920 urtea iritsi orduko, emakume beltzen erdietatik gora ari ziren
|
etxeko
zerbitzari, eta, 1930ean, batez bestekoa handiagotu egin zen: bost emakume beltz langiletik hiru ari ziren besteren etxeko lanetan.
|
|
|
Hala ere, 1960an, enplegua zeukaten emakume beltz guztien heren bat, oraindik ere, zeregin tradizionaletan ari zen. Azkenik, bulegoko lanetan aritzeko aukera zabalxeagoak lortu zituzten emakume beltzek, eta orduan hasi zen
|
etxeko
zerbitzari beltzen batez bestekoa behin eta betiko gutxiagotzen. Gaur egun, emakume beltzen %13 dabiltza halako lanetan.
|
|
|
Industria langile beltz bakanen artean ia ez zegoen emakumerik, guztiz galaraziak baitzituzten industriako lanak. Are, langile beltz gehienek nekazaritzan eta
|
etxeko
zerbitzari moduan lan egiten zuten oraindik ere, izan gizon, izan emakume. Ondorioz, beltz batzuengana baino ezin ziren iritsi industria sindikatuak, salbu eta gogo biziz borrokatzen baziren beltzak industrian sar zitezen.
|
|
|
Ergo! Gisa horretako mito espiritualen gainean eraiki zen amerikar esklabotza anakronikoa, eta degradazio horren fruitu bihurtu ziren
|
etxeko
zerbitzariak, behinola koloreko jendeen artean aristokrata izandakoak(...).
|
|
|
Soldata truke egiten zuen lan milioi batek baino gehiagok: %38, 7 nekazaritzan zebiltzan; %30, 8,
|
etxeetan
zerbitzari; %15, 6, garbiketa lanetan, eta %2, 8 ñimiñoa, aldiz, manufakturan. Emakume bakan batzuek lortzen zituten industria lanak, eta, normalean, lanik zikinenak eta gaizkien ordainduak egiten zituzten.
|
|
|
Esklabotza osteko garaian, emakume beltz langile gehienak, soroetan ari ez baziren,
|
etxeko
zerbitzari izatera bultzatzen zituzten. Esklabotza aski ezagunaren tankera zeukan etxeko zerbitzarien egoerak ere, ahizpa partzuer eta preso langileenak bezala.
|
|
|
Esklabotza osteko garaian, emakume beltz langile gehienak, soroetan ari ez baziren, etxeko zerbitzari izatera bultzatzen zituzten. Esklabotza aski ezagunaren tankera zeukan
|
etxeko
zerbitzarien egoerak ere, ahizpa partzuer eta preso langileenak bezala. Are,, etxeko instituzioa?
|
|
|
Are,, etxeko instituzioa? deitu izan zioten esklabotzari berari, eta esklaboak?
|
etxeko
zerbitzari, kaltegabetzat jo.
|
|
|
Sukaldean, umezain, zerbitzari eta etxeko hamaika lanetan aritzen ziren emakume beltzak; hegoaldeko emakume zuriek, ordea, aho batez errefusatzen zuten lan ildo hura. Hegoaldetik kanpo, etorkin europarrak ziren
|
etxeko
zerbitzari zebiltzan emakume zuri gehienak, aurkitzen zuten edozein lanbide onartu behar izaten baitzuten etorkinek ere, beren ahizpa esklabo ohiek bezala.
|
|
|
Hala ere, emakume beltzak
|
etxeko
zerbitzari aritzeko ohitura ez zen esklabotza garaiak utzitako arrasto hutsa, eta ez zen denbora pasatu ahala desagertuko. Ia mendebetez, emakume beltz gehienek ezin izan zioten ihes egin etxeko lanari.
|
|
|
Berreraikuntza garaitik hasi eta gaurdaino,
|
etxeko
zerbitzari diharduten emakume beltzen arabera,, etxeko gizonaren, sexu abusua izan da beren lan arrisku nagusietako bat.
|
|
|
1919an, beren kezken berri eman zuten Koloreko Emakumeen Nazio Elkarteko hegoaldeko buruzagiek; eta
|
etxeko
zerbitzarien baldintzak ziren kezken zerrendan lehenak. –Tentazio moralei aurre egin beharra?
|
|
|
izendatu zuten arazoa, dotoreziaz, bai eta salatu ere, eta ez ausaz. Zalantzarik ez, Georgiako
|
etxeko
zerbitzari hark baldintzarik gabe egingo zukeen bat Elkartearen kexuekin. Hauxe adierazi zuen emakumeak:
|
|
|
1868ko urtarrilean, Revolution aldizkariaren lehen zenbakia argitaratu zuen Susan B. Anthonyk, eta, ordurako, emakume langileak hasiak ziren beren eskubideak modu agerikoan defendatzen; izan ere, emakume langileen kopurua izugarri handitua zen azkenaldian. Gerra Zibilean, inoiz baino emakume zuri gehiago jardun ziren etxetik kanpo lanean; 1870ean, emakume langileen %70
|
etxeko
zerbitzariak ziren, eta, soroetako langileen laurdenak, berriz, emakumeak. Jantzigintzan, harrezkero, emakumeak izan ziren nagusi.
|
|
|
Ibid., 449 or. Frogak dakartza Eatonek, eta, haien arabera,, badirudi
|
etxeko
zerbitzariei paretsu ordaintzen zaiela, izan zuri ala izan beltz?.
|
|
|
Nahiz eta emakumetasunaren ideologiaren onura zalantzazkoek emakume beltzei askorik eragin ez, batzuetan ondorioztatzen da emakume esklabo gehienak
|
etxeko
zerbitzariak zirela: sukaldariak, neskameak edo haurren zaintzaleak,, etxe handian?.
|
|
|
Emakume esklaboek, gehien gehienetan, soroetan lan egiten zuten, gizon esklaboek bezala. Litekeena da mugako estatuetako esklabo asko
|
etxeko
zerbitzari jardun izana; hala ere, hegoalde sakoneko esklaboak (eta hortxe zetzan benetako esklabokrazia) nekazaritzan jardun ziren, batez ere. XIX. mendeko erdialdean, soroan aritzen ziren zortzi esklabotik zazpi, gizonak zein emakumeak kontuan hartuta.
|
|
|
Ustekabean argitutako enigmak ez ziren zilegi detektibe nobela klasikoan; horregatik, egileak kontu handiz eman behar zituen argibideak irakurleak ere arazoa argitzeko aukera izan zezan. Era berean, hiltzailea ezin zen
|
etxeko
zerbitzari bat izan, ez eta gaizkile profesional bat ere (142).
|
|
2017
|
|
|
Hollywoodek nahi duena esango du, baina Titanic era sartu ziren bidaiari gehienak aberatsak zirela esango nuke; eta diru asko ordaindu zuten itsasoa zeharkatzeko. Haurdun omen zegoen emakume batek erizaina eta
|
etxeko
zerbitzari bi eraman omen zituen berarekin. Horrek asko esaten du haren maila sozialari buruz, eta besteak ere antzera ibiliko ziren.
|
|
|
Nahi du Jainkoak haren
|
etxeko
zerbitzariak, apaiz ordenatuak izan ditzan guztien gainetik bi abantaila: bakea eta garbitasuna, zeren sakramentu garbi bat eta bakezko bat erabiltzen baitu eskuen artean.
|
|
|
–Kirol? horietan parte hartzen zutenak ofizial gazteak edo
|
etxeko
zerbitzariak ziren, edo patrikan batere xentimorik gabeko familia aberatsetako semeak. Biktimak, berriz, neska behartsuak ziren, neskame edo garbitzaileak; haiei buruz esaten zenez, euren nagusiek, atxikitakoak?
|
|
|
Hizkuntza zuzen eta bortitzean emango digu gertaerei buruz duen ikuspegia. Haren hitzei mespretxua darie eta ez da haren mihiaren eztenetik libratzen denik, ez aita eta ama, ez anaiak, ez iloba Quentin, ez
|
etxeko
zerbitzari beltzak... Baina batez ere arreba Caddygana zuzenduko du bere amorrazioa eta bilaukeria.
|
|
|
Shakespeare, Dickens, Balzac, Conrad... eta baita bere jaioterriari buruzko historia liburuak ere. Sukaldean esertzen zenean, berriz,
|
etxeko
zerbitzari beltzei entzutea gustatzen zitzaion, esklabotza garaiko kontuak, gerrari edo Ku Klux Klan i buruzkoak. Kontu guztiak entzuten zituen adi, eta adiago bere familiarenak, Faulknertarrenak.
|
|
2018
|
|
|
Jauntxoek sexu harreman ugari zituzten ezkontzatik kanpo: maitaleak, prostitutak edo
|
etxeko
zerbitzarien bortxaketak. Garai hartan antisorgailurik ez zegoenez, harreman haietatik haurdunaldi dezente sortzen ziren.
|
|
|
Baina
|
etxeko
zerbitzariak aitaren garrasi ozenak entzuten ari dira eta laster berria zabalduko dute! moztu zuen Fermin semeak.
|
|
|
Handik urte gutxi batzuetara, Daniel Defoek idatzi zuen berak ez zuela uste, familiari lotutako aprendizen egoera eta ezkonegoera berdin diseinatuta? zeudenik, eta erantsi zuen, emaztea
|
etxeko
zerbitzari goren gisa baino, ez zela erabili behar.
|
|
|
Leonore Davidoff ek erakutsi izan du nola lotura familiarrek maiz berekin dakarten emakumeek etxeko zerbitzuak bete beharra: . Emakumezkoak
|
etxeko
zerbitzari soldatagabe gisa balia zitezkeen, eta halaxe baliatzen ziren?. Nahiz eta etxeko zerbitzariek urtean urtean egin zezaketen kontratua ugazabarekin, senide emakumezkoak eta etxeko zerbitzariak oso antzekotzat jotzen ziren; hainbesteraino, ezen janaren eta aterpearen edo babesaren hedapen gisa ikusten baitzen zerbitzarien soldata, eta, kontratuan legez modu esplizituan zehaztu behar baitzen soldata bat ordainduko zela; izan ere, bestela pentsatzen zen borondatez emana zela zerbitzua?.
|
|
|
–Emakumezkoak etxeko zerbitzari soldatagabe gisa balia zitezkeen, eta halaxe baliatzen ziren?. Nahiz eta
|
etxeko
zerbitzariek urtean urtean egin zezaketen kontratua ugazabarekin, senide emakumezkoak eta etxeko zerbitzariak oso antzekotzat jotzen ziren; hainbesteraino, ezen janaren eta aterpearen edo babesaren hedapen gisa ikusten baitzen zerbitzarien soldata, eta, kontratuan legez modu esplizituan zehaztu behar baitzen soldata bat ordainduko zela; izan ere, bestela pentsatzen zen borondatez emana zela zerbi... Hala, XIX. mendearen erdialderako, etxeko zerbitzua emakumeen lana zen ia erabat.
|
|
|
–Emakumezkoak etxeko zerbitzari soldatagabe gisa balia zitezkeen, eta halaxe baliatzen ziren?. Nahiz eta etxeko zerbitzariek urtean urtean egin zezaketen kontratua ugazabarekin, senide emakumezkoak eta
|
etxeko
zerbitzariak oso antzekotzat jotzen ziren; hainbesteraino, ezen janaren eta aterpearen edo babesaren hedapen gisa ikusten baitzen zerbitzarien soldata, eta, kontratuan legez modu esplizituan zehaztu behar baitzen soldata bat ordainduko zela; izan ere, bestela pentsatzen zen borondatez emana zela zerbitzua?. Hala, XIX. mendearen erdialderako, etxeko zerbitzua emakumeen lana zen ia erabat.
|
|
|
Hala, XIX. mendearen erdialderako, etxeko zerbitzua emakumeen lana zen ia erabat. Esanguratsua da, dena den, emazte bat ezin zela
|
etxeko
zerbitzari aritu bere senarrak baimenik eman ezean. Senarrak, izan ere, haren zerbitzuen gaineko eskubidea zeukan.
|
|
|
Britainia Handian, azken 50 urteetan baino ez da bihurtu emaztea
|
etxeko
zerbitzari bakar. Bikote ezkonduak eta haien seme alabek osatutako mundutxo hori (nahiz eta gaur egun horixe jotzen den familia egoki baten osaera normaltzat) ez zen erabat sortu oso berriki arte.
|
|
|
osatzen zutela familia. Joan den mendearen erdialdean, Estatu Batuetako hirietan, etxe guztien% 15 zeukaten zerbitzariren bat etxean bertan bizi zena; gehien gehienak emakumeak ziren (garai hartan, emakume zuriak, oro har), eta, are, enplegu ordainduren bat zuten emakume gehienak
|
etxeko
zerbitzari aritzen ziren. Australian, berriz, 1901ean, enplegu ordaindua zuten andreen ia erdiak aritzen ziren nolabait etxeko zerbitzuetan (ez guztiak etxe pribatuetan); XIX. mendean, zerbitzari eskaria handiagoa zen eskaintza baino, eta, segur aski, ez da hain harritzekoa ere, kontuan hartuta zerbitzari izateko ondo trebatuta zeuden emakumeak oso aproposak zirela emazte izateko ere.
|
|
|
Hain zuzen, enplegu esparru printzipaletako bat zen etxeko lanena. 1881ean, adibidez, 22 pertsonatik bat
|
etxeko
zerbitzaria zen; horietatik gehien gehienak emakumezkoak ziren, eta 15 eta 20 urte bitarteko emakumeen herenak zerbitzu horretan aritzen ziren.
|
|
|
Esklaboen lan ez askearen eta
|
etxeko
zerbitzarien lanaren ezaugarrietako bat da beti beti zerbitzatu behar dutela ugazaba. Bada, emazteak ere beti daude eskuragarri senarra zerbitzatzeko.
|
|
|
Langile klaseari buruzko kroniketan, emakume langileak ikusezinak izan dira maiz. Meatzariaren figura, hark hezurmamitzen duen elkartasuna eta anaitasuna, horixe aurkeztu izan da askotan langilearen irudi gisa, nahiz eta, adibidez, 1931n, Britainia Handiko erroldan meatzariak halako bi ziren
|
etxeko
zerbitzariak. Gizon langileek ere ez dute gogo bizi bizirik izan emakumeek berekin batera lan egin zezaten, emakume ezkonduek bereziki.
|
|
|
III.
|
Etxeetako
zerbitzariak
|
|
|
Lehen koadroan ikusten den bezala, portzentualki etorkin gehien jasotzen zuen lanbidea
|
etxeetako
zerbitzariena zen, baina dena den etorkinek hiriko sektore guztietan egiten zuten lan, eta horietako ia guztietan gehiengoa osatzen zuten. Ikusten denez, lanbide ez dutenen artean gutxiago dira etorkinak, eta horren arrazoi bat da umeen artean gehiago direla Iruñean jaiotakoak.
|
|
|
|
Etxeetako
zerbitzariak
|
|
|
Bestalde, 3 grafikoak emakumeen eta gizonezkoen arteko desberdintasunak agerian uzten ditu, eta emakume etorkinen arteko euskaldun portzentaje altuagoa islatzen. Honek, logikoa denez, harreman handia dauka
|
etxeetako
zerbitzarien egoerarekin.109
|
|
|
Azken finean, familiakide guztiak ez dira betiko gelditzen gurasoen etxean, ez dira elkarrekin bizi, eta gainera, etxe horretara familiakide ez diren beste pertsonak hel daitezke:
|
etxeko
zerbitzariak. Nafar gizartearen antolakuntzari dagokionez, jakina da, Mikelarenaren eta Erdozainen lanei esker, Nafarroako erdi aldeko eta mendialdeko zonaldeetan etxea izaten zela landa eremuaren oinarria.
|
|
|
1786an zerbitzariek hiriko biztanleen% 21,3 ziren, eta etxekotalde bakoitzean 0,98 zerbitzari bizi ziren. Ehun urte geroago, berriz, 1887an, etxekotalde bakoitzean 0,34 zerbitzari topatzen ditugu, eta zerbitzariak biztanleen %8, 31 dira.122 Bestalde, 1786an etxekotaldeen %44, 7k bazuen
|
etxean
zerbitzaririk, eta 1887an, berriz, %22, 4k baino ez. Honekin batera, hau da, zerbitzarien beherakadarekin batera, kontuan hartu behar dugu praktika hau feminizatu egiten dela XVIII. mendetik aurrera.
|
|
|
Izan ere, diruaren truke lan egiten zutenen heren bat baino gehiago emakumeak ziren mende honetan. Hauetako gehienak
|
etxeko
zerbitzariak ziren, baina horietaz gain oihalgintzan, merkataritzan, nekazaritzan edota arropa garbiketan ere garrantzitsua zen emakumeen presentzia. Ondorioz, emakumeen jarduera tasa, hau da, 15 urte bitartean lan merkatuan aritzen ziren emakumeen portzentajea %30 inguru zen XIX. mendean zehar.128
|
|
|
Horrek eragina izango zuen hiriko biztanleriaren egitura sozialean, nahiz eta, arlo honetan ere, ikerketa monografikorik ez izan. Biztanle gehienak artisauak, merkatari/ dendariak (oso maila desberdinetako artisauak eta merkatariak edonola ere),
|
etxeko
zerbitzariak, ortuzainak ziren. Gizarte maila altuagoeetan ditugu kleroa, noblezia ertainekotik goragoko familiak eta funtzionarioak (familia" onen" semeak, burgesenak zein tituludunenak).
|
|
|
Hura oro ez zen guti, baina oraino bazen gehiago: esklaboek abolizionisten berri jakin eta laburrera, orotatik hasi ziren inarrosten, guztiz ere zamaltzain,
|
etxeko
zerbitzari edo gurdizain zirenak; lehenbizi isilean, gero agerian, aldarrikatzen hasi ziren Ingalaterrako erregek libertatea manatua zuela beltz guztien mesedeko, baina kanaberadi oletako jabeek ukatu eta estali egin zutela lege hura. Gaindi orotan beltzeriak asaldaturik, ardurakoak ziren erreboltak eta ihesak, kanabera oletako jabeen burtsarako xahupen gehiago zekartenak; zeren," zimarroi" egin ziren esklaboak oletara bihurtzeko, Kubatik ekarri behar izan zituzten" errantxeador" haietatik beren" beltz txakurrekin", iheslariei jarraitu, eta, ahal bazuten, bizirik olara bihurtzen zituztenak; edo akabatzen.
|
|
2019
|
|
|
Eta eskura ordaintzen ez dutenean, bermeak eta abal onak ematen dituzte. Gero, aberatsei kordoiak eta hariak ekartzen dizkiete
|
etxeko
zerbitzarien librea jantzietarako, eta kanela, jengibrea, iltzea eta intxaur muskatua nagusiaren sukalderako, eta zetazko oihalak, xingolak eta mantelinak etxekoandrearentzat eta alabentzat.
|
|
2020
|
|
|
Asko zirenez, sarri egoten zen urtebetetzeren bat, urteurrenen bat, edo bestelako gertakizun alairen bat ospatzeko. Etxeko jangelako mahai luzearen bueltan estutzen ginen, eta han egoten ziren denak berriketa batean
|
etxeko
zerbitzari biek platerak eraman eta ekarri etengabean ibiltzen ziren bitartean. Uraren gaineko aparrean bizi ziren denak.
|
|
|
Etxeko lana zaintzaile soilarekin identifikatzearen aurka gaude.
|
Etxeko
zerbitzari asko garbitzaileak dira[...] [ATH ELEren zatiketaren ostean beste talde berri bat sortu zen] Haiek aipatu ohi dute etxeko lanaren bidez emakume batzuek beste emakume batzuk esplotatzen dituztela. Horrek oso modu erradikalean bereizten gaitu.
|
|
|
Zaintzaileen kasua: esaten ziguten barneko
|
etxeko
zerbitzari lanean nabil etxe batean, eta guk esaten genien, barneko etxeko zerbitzari lana ez da existitzen. Horrek esan nahi du gela bat ematen dizutela etxe batean, baina barneko etxeko zerbitzariaren kontratua ez da existitzen.
|
|
|
Zaintzaileen kasua: esaten ziguten barneko etxeko zerbitzari lanean nabil etxe batean, eta guk esaten genien, barneko
|
etxeko
zerbitzari lana ez da existitzen. Horrek esan nahi du gela bat ematen dizutela etxe batean, baina barneko etxeko zerbitzariaren kontratua ez da existitzen.
|
|
|
esaten ziguten barneko etxeko zerbitzari lanean nabil etxe batean, eta guk esaten genien, barneko etxeko zerbitzari lana ez da existitzen. Horrek esan nahi du gela bat ematen dizutela etxe batean, baina barneko
|
etxeko
zerbitzariaren kontratua ez da existitzen. Hortik abiatuta, erakusten diegu edozein kontratu sinatu aurretik zuk jakin behar duzula zer esan nahi duen kontratuko hitz bakoitzak...
|
|
|
Hortik aurrera, legearen arabera zer dagoen jakinarazten diezu, zer egin behar duten eta zer ez. Orduan, hori guztia salatzen genuen aldi berean, diputazioaren aurrean, hain zuzen ere diputazioa ari zelako dirulaguntzak ematen
|
etxeko
zerbitzarien kontratuengatik dirutza aurrezten ari ziren familiei. Aldi berean, lanpostu prekario horiek hartuko zituzten pertsona guztiak sentsibilizatzen aritu ginen, esanez zehazki nola egin behar zuten eta nola ez.
|
|
|
Aldi berean, lanpostu prekario horiek hartuko zituzten pertsona guztiak sentsibilizatzen aritu ginen, esanez zehazki nola egin behar zuten eta nola ez. Zuk
|
etxeko
zerbitzaria nahi duzu. Bai, nik etxeko zerbitzaria nahi dut, baina ni zaintzeko eta abar.
|
|
|
Zuk etxeko zerbitzaria nahi duzu? Bai, nik
|
etxeko
zerbitzaria nahi dut, baina ni zaintzeko eta abar. Hortaz, hori ez da etxeko zerbitzaria.
|