|
2002
|
|
|
Hori egin daiteke. Azter itzazu zure
|
etxean
sortzen diren hondakinak (adibidez, dirua, ura, elektrizitatea, etab.). Gainera, kontsumismoa baztertzea, erosketak egiteko orduan zentzuzkoa izatea, etorkizunera begiratzea eta behar diren neurriak hartzea esan nahi du. Sormena:
|
|
2003
|
|
|
Beste bat, berriz, agape bakoitzerako behar dena prestatzea da, eta ez pilatzea janari bolumenak, gero kontsumitu egingo dela ziur ez badago. Dena dela,
|
etxean
sortutako janari hondarrak ez dira luzaroan gorde behar. Hondakinak metatzea da elikagaien bidez transmititzen diren gaixotasunak agertzeko arrazoi nagusietako bat.
|
|
|
Horien buru lehendik dauden espainiar egoiliarrak izango dira. Finantza analisten txostenaren arabera, guztira 952.500
|
etxe
sortuko dira 2003 eta 2008 bitartean. Behin behineko etxebizitza AFIk egindako azterlanak azaltzen du nola etorkinak behin behineko etxebizitza batean sartzen diren, “oro har, kalitate txarrekoa eta pilaketa egoeran, aldi horretan lehentasuna hasierako lege izapideak egitea baita, Espainiara ekartzen den kapital urria ez gastatzea eta enplegua lortzea”.
|
|
2005
|
|
|
Barazki kopuru txikiak ekoiztearekin abiatu zen ekimena, ongarri kimikorik eta intsektizidarik erabili gabe.
|
Etxeetan
sortzen diren hondakin organikoek, barazkien, fruten eta kafearen hondakinek, besteak beste, konposta egitea ahalbidetzen dute lurzoru emankorra lortzeko. Espazio erabilgarriaren arabera, ekoizpena asko aldatzen da.
|
|
|
Hondakinak isurtzeari buruzko Europako Zuzentarauak (1999an onartua) HHSak nola tratatu ezartzen du.
|
Etxeetan
sortzen diren zaborrak zabortegietara eramateari utziko litzaioke, eta hondakinak ezabatzen laguntzen duen edozein tratamenduk ingurumenarekin kontsekuentea izan behar du eta birziklatzea bultzatu behar du. Era berean, hondakinen tratamenduaren kudeaketa kontrolatua eta egokia ezartzen da, berme handienak dituzten instalazioetan utzita.
|
|
2006
|
|
|
Azken urteetako estatistika gehienek erakusten dute elikagaien bidez transmititutako gaixotasunen %50 baino gehiago
|
etxeetan
sortzen direla. Gaixotasun mota horien maiztasuna murrizteko gaitasuna, beraz, elikagai industriek ez ezik, etxean ere hasi litzateke, eta kontsumitzaileei prestakuntza egokia eskaini.
|
|
2007
|
|
|
Xurgagailuak eta garbigailuak dira zarata iturri nagusiak, eta atzetik, ke kanpaiak eta lehorgailuak. Bizi kalitateari dagokionez, hamar parte hartzailetik batek esan zuen bere
|
etxean
sortutako zaratek eragiten diotela neurri batean; %2k, berriz, esan zuen zarata horiek eragin handia zutela bere bizitzan. Espainiaren kasuan, inkestatutakoen %18k dio etxean eragindako zaratak bere bizi kalitateari eragiten diola.
|
|
|
Lurrikara baten ondoren bakarrik konpon daitezkeen
|
etxeak
sortzeko aukera emango du nanoteknologiak
|
|
|
Haurrak ere talde ahulenetako bat dira, 65 urtetik gorakoekin batera. Kalkuluen arabera, 0 eta 15 urte bitarteko 1.500 haur hiltzen dira Espainian istripuengatik; horietatik %40
|
etxean
sortzen dira, %22 kalean, %18 eskolan eta %7 eremu publikoetan. Haurrek izaten dituzten etxeko istripuen arrazoi ohikoenak hauek dira:
|
|
2008
|
|
|
300.000 tona arropa baino gehiago botatzen dituzte urtero zaborretara edo ad hoc edukiontzietara, eta horiek ugaritu egin dira Espainiako udalerri askotako kaleetan. Kopuru hori Espainian sortzen diren ehun hondakinen zati bat baino ez da, hau da,
|
etxeetan
sortutako hondakin guztien ia %4, Ingurumen Ministerioaren kalkuluen arabera. % 4 hori hazi egiten da, gero eta arropa gehiago erosten eta denbora gutxiagoan erabiltzen ditugulako, nahiz eta herritarren artean ere gero eta gehiago jabetzen den arropa hori birziklatzeko beharraz, askotan Afrikako herrialde pobreenetan amaitzen baita.
|
|
|
Imagen: Urban Space Management New Yorkeko Lotman arkitektura estudioa da itsasontzien edukiontzietatik
|
etxeak
sortzen eta fabrikatzen aitzindarietako bat. 2002an “Etxebizitza Mugikorraren Unitatea” sortu zuten, eta eredu bihurtu zen, bai ideiagatik bai diseinuagatik.
|
|
|
Caixa de Catalunyak nomina zenbait ikuskizunetan deskontuak eta prezio bereziak eskaintzen dizkie helbideratzen dutenei, bai eta etxean egun osoan larrialdiko doako zerbitzu bat ere, iturgintza, elektrizitatea edo kontsulta medikoa barne. Bankinter ek, “Kontua Nomina” atalean, istripu poliza baten kontratazioa oparitzen du,
|
etxean
sor daitekeen edozein konponketa beharretarako asegurua, eta kontu titularraren telefono mugikorrean SMS bidezko saldo eta mugimendu alerten eta oharren zerbitzua eskaintzen du.
|
|
|
Izan ere, gaur egun ia ez dago etxebizitzarik gabeko pertsonentzako etxebizitza politikarik, eta ia ezinezkoa da babes etxeetan sartzea, gutxieneko diru sarrera edo erroldatze gisa legezko baldintzak eskatzen baitira. Horregatik, erakunde horiek gizarte osoaren eta herritar bakoitzaren harrera politika publikoak eta jarrerak eskatzen dituzte, “gizaki orok dituen gizarte eskubideek
|
etxea
sortzeko edo berreraikitzeko bide juridiko, sozial, pertsonal eta komunitarioa aurki dezaten”. Hala, administrazio publikoei neurri fiskalak eskatzen dizkiete etxebizitzak alokatzeko eta birgaitzeko programak bultzatzeko, eta, horren bidez, bizitoki politika bat bultzatzeko, “argi eta garbi etxebizitza soziala sortzera bideratua eta kolektibo eta talde ahulenak sartzera bideratua”.
|
|
2009
|
|
|
Horiek guztiak antolakundearen lana duela 40 urtetik zabaltzeko modu gisa ulertzen dira, eta “zuri esker premiazko laguntza ematen diegun pertsonez gogoratzen zarela esateko modu gisa”. Asha Kiran Fundazioak, Indian egoera ahulean dauden haurrentzako
|
etxeak
sortzeaz arduratzen denak, hainbat opari eta egutegi solidarioa erostea proposatzen du, “Asha Kiranen proiektuetan parte hartzen duten haurrek bizi duten itxaropena, poza eta ilusioa islatzen dituena”. Ayuda en Acción elkarteak Gabonetan animatzen du emakumeentzako foulard bat edo haurrentzako jostailu kaxa bat bezalako opariak erostera.
|
|
2010
|
|
|
Imagen: Raymond McCrae Espainian, hauteman diren elikadura toxiinfekzioen %49
|
etxean
sortzen dira, Epidemiologia Institutuaren datuen arabera. Besteak beste, hauek dira arrazoi nagusiak:
|
|
|
Zenbat hondakin sortzen dituzte kontsumitzaileek? “Espainia eta Bulgaria izan dira hondakin gehien jaitsi dutenak” Urtero sortzen diren udal hondakin gehienak
|
etxeetan
sortzen dira, baina beste iturri batzuk ere sartzen dira, hala nola dendak, bulegoak eta erakunde publikoak. UE unitatean 524 kilo izatera iritsi da pertsonako.
|
|
2011
|
|
|
Zabor gehien, hala ere,
|
etxean
sortzen dugu.
|
|
|
hondakinaren ekoizlea da eta, beraz, haren arduraduna. Baina
|
etxean
sortutako hondakinekin dituzten betebeharrei buruzko informazio gutxi ematen zaie kontsumitzaileei. Zer informazio jaso behar dute?
|
|
|
Horregatik, sormena funtsezkoa da haur horiek zaindu behar dituztenen buruan. Zenbait familiak beren
|
etxeetan
sortzen dituzten jardueren txokoak aldian aldian aldatzen dira, haurrak aspertu ez daitezen. Oso trikimailu erabilia da arropa zaharrak, kapelak eta oihalak dituen leku bat prestatzea, mozorrotzeko, pertsonaia desberdinak bereganatzeko eta orduak pasatzeko.
|
|
2012
|
|
|
Guk egindako inkestan, gehienek adierazi dute bereizi egiten dituztela
|
etxean
sortzen dituzten hondakinak.
|
|
|
EROSKI CONSUMERek galdekatu dituen ia guztiek bereizten dute
|
etxean
sortzen den zaborra, baina badira aldeak zabor motaren artean.
|
|
|
Horien arabera, 2030ean berriztagarriek 20.400.000 lanpostu sor ditzakete mundu osoan, bi milioi eta erdi Europar Batasunean 2020an eta 200.000 Espainian 2020an. Bestalde, ACLIMAko lehendakariak zehaztu du sektore horrek “geldialdi handia izan duela azken hilabeteetan”, baina gora egin lezake “autokontsumo elektrikoari buruzko dekretua onartzen bada, eta
|
etxean
sortutako elektrizitatea aprobetxatzeko eta soberakina sarera saltzeko benetako apustua egiten bada”. Nolanahi ere, esan du etorkizuneko sektorea dela, eta halaxe ikusten dute herrialde askotan, hala nola Alemanian, zentral nuklearren itxierarekin, edo Danimarkan, 2050ean %100 berriztagarria izan nahi baitu.
|
|
|
Hala ere, ez da dirurik gastatu behar gure maskotak jostailu interesgarri bat izan dezan.
|
Etxean
sortzea erraza eta merkea da, eta ez du denbora gehiegi behar. Interneten hainbat web orrik ideia eta tutorial erabilgarri batzuk proposatzen dituzte.
|
|
2013
|
|
|
Mikrouhin labeak txakurrentzako etxeko gaileta gozoak prestatzeko aukera ematen du denbora gutxian Etxeko galletak modu bizkor eta merkean prestatzen laguntzen du mikrouhinak. Sukalde gehienetan egoten den etxetresna elektriko honek erraztu egiten du (are gehiago) bere galletatxo gozoak
|
etxean
sortzea. Hala ere, txakurrarentzat jaki txiki eta merke horiek prestatu aurretik, gogoan izan behar da galletek ezin dutela txakurraren eguneroko elikadura ordezkatu.
|
|
|
Wes Thomas diseinatzaile industrialak argi uzten du sistema horren beharra, egungo eraikinetan uraren aprobetxamendu txarra adierazten baitu:
|
etxeetan
sortzen diren hondakin uren %80 grisak dira, eta %20 soilik beltzak. Ur grisak konketatik, bainuontzitik edo dutxatik, garbigailutik eta bainugelatik datoz.
|
|
|
Ondo garbitu eskuak eta sukaldeko tresnak, germenak izan baititzakete. Udan, arreta berezia jarri behar da tenperaturetan, sukaldeko eta tresnetako higienean eta elikagaien manipulazioan,
|
etxean
sortutako salmonelosi agerraldiak saihesteko. Gaixotasun horren eragina udan handiagoa izan arren, ez dira alde batera utzi behar urteko gainerako sasoietan hartu beharreko neurriak.
|
|
|
Elikagaiak kate osoan alferrik galtzea, biltegiratzea, eraldatzea, banatzea… Europan, dendetara iritsi aurretik sortzen diren fruta eta barazkien %20 botatzen da zaborretara, eta herritar bakoitzak urtero 95 eta 110 kilo artean desegiten da. Janaria xahutzearen% 45
|
etxeetan
sortzen da, Europako Batasunaren datuen arabera. Janaria xahutzearen %45 etxeetan sortzen da, Europako Batasunaren datuen arabera Saltoki guztietan zero zabor alferrik galdu ondoren, EROSKIk beste urrats bat eman du eta ‘janaria ez da bota, aprobetxatu! ’ kontsumitzailea kontzientziatzeko kanpaina jarri du martxan, etxean elikagairik alferrik gal ez dadin eta, informazioaren bidez, hondakinak alferrik gal ez daitezen eta EROSKIk zero zabor alferrik galtzeko konpromisoa har dezan.
|
|
|
Janaria xahutzearen% 45 etxeetan sortzen da, Europako Batasunaren datuen arabera. Janaria xahutzearen %45
|
etxeetan
sortzen da, Europako Batasunaren datuen arabera Saltoki guztietan zero zabor alferrik galdu ondoren, EROSKIk beste urrats bat eman du eta ‘janaria ez da bota, aprobetxatu! ’ kontsumitzailea kontzientziatzeko kanpaina jarri du martxan, etxean elikagairik alferrik gal ez dadin eta, informazioaren bidez, hondakinak alferrik gal ez daitezen eta EROSKIk zero zabor alferrik galtzeko konpromis... «Bazkaria ez da botatzen, aprobetxatu egiten da!» EROSKIk bi helburu ditu; lehena da gure denda sarean pertsonek kontsumitzen dituzten elikagaiak alferrik galtzea.
|
|
2014
|
|
|
Usaina hezetasuna eta itxita,
|
etxeetan
sortzen da, batez ere neguan, orduan zailagoa baita leihoak irekita edukitzea eta egunek argi natural gutxiago eskaintzen baitute. Baina hezetasun iragazteek ere eragin dezakete, eta hormatan lizuna agertzea eragiten dute.
|
|
|
Etxean birziklatzeko beste modu bat izan daiteke:
|
etxean
sortutako hondakin organikoak ongarri bihur daitezke laboreetarako, konpostaje sistema erabiltzen baitute. Hiri txikien aukera ezberdinak Hiri baratze txikiek hainbat tamaina, labore edo ekoizpen sistema izan ditzakete.
|
|
|
. krisialdia Espainiako
|
etxeetan
sortu du kontsumo mota berri bat sektore ekonomikoek ematen dituzten aukerak aprobetxatzen dituela, eta kanal tradizionalen oso bestelakoa dela. Logela bat alokatzea edo autoa partekatzea errealitatea da milaka erabiltzailerentzat, zerbitzu horien hornitzaileekin harremanetan jartzeko plataforma eta aplikazio ahaltsuak.
|
|
2017
|
|
|
Horrela, %51k adierazi dute sekula edo ia sekula ez dutela zalantzarik izaten
|
etxean
sortzen dituzten hondakinak bereizteko orduan edo bakoitza zein edukiontzitan utzi behar duten erabakitzeko garaian.
|
|
|
Hortaz, ikerlanean ikusi denaren arabera, oraindik ere badago hobetzeko tartea
|
etxean
sortzen diren hondakinak bereizteko eta birziklatzeko erabiltzen diren sistemetan.
|
|
|
Herritarrak informatu, trebatu eta kontzientziatu egin behar dira, ohar daitezen garrantzitsua dela elikagaiak alferrik galtzeko joerari aurrea hartzea eta murriztea, kontsumo arduratsua sustatzea eta
|
etxean
sortzen diren hondakinak hobeto kudeatzea.
|
|
|
Hain zuzen,
|
etxean
sortzen den hondakin bakoitza bere edukiontzian bereizi beharrarengatik, etxe askotan aukeratu egiten dute zein hondakin birziklatu eta zein ez, ingurumenari eta etxean duten lekuari lotutako irizpideak erabiliz.
|
|
|
Baina
|
etxean
sortzen diren hondakinak irizpiderik gabe uzten baditugu edukiontzietan, horiei dagokien baino material gehiago pilatuko da hor, eta horrek zaildu egingo du ondoren eman beharreko tratamendua.
|
|
|
Eta gehiago geratzen da oraindik. Elikagaiak saldu eta kontsumitzean sortzen da ingurumen inpaktu gehiena, batez ere
|
etxeetan
sortutako elikagaiek eraginda. Adituen esanetan, Espainiako kontsumitzaile arrunt batek erosketa saskiaren% 18 inguru alferrik galtzen du, eta horrek 250 euro inguru jaten ditu urtean, ‘Save Food’ ikerketaren arabera.
|
|
|
Adibidez, gonbidatu gela bat erabiltzen ez bada, hobe da erradiadorea itzaltzea eta atea ixtea. Hala, ez da dirurik gastatuko gela huts bat berotuz, eta ez da galduko
|
etxean
sortutako beroa. Eta lanera itzultzean etxebizitza hain hotz ez egotea nahi bada, tenporizadoreengana jo daiteke.
|
|
2018
|
|
|
Espainiar bakoitzak 440 kilo hondakin sortzen ditu etxean, hau da, 21 milioi tona hondakin urtean, Europako Estatistika Bulegoaren (Eurostat) datuen arabera. Harrigarria badirudi ere, elikagaien hondakinen %42
|
etxeetan
sortzen da Trantsizio Ekologikorako Ministerioa. Zifra horiek aldatzen saiatzeko, Eguberrietan aplikatzeko zazpi proposamen proposatzen ditugu.
|
|
2021
|
|
|
|
Etxean
sortzen diren elikadura intoxikazioak miatzen zailak dira. Batzuetan, haien berri ere ez da ematen, ez baitute laguntza medikorik behar.
|
|
2022
|
|
|
FAOren kalkuluen arabera, 2019ko urrian egindako txosten batean, munduan elikagaien %14 inguru galdu egiten dira saldu aurretik. Elikagaien Hondakin Indizea (GNA) Nazio Batuen Ingurumen Programak (NBIP) egina, adierazle hau saltokietan, jatetxeetan eta
|
etxeetan
sortzen diren hondakinen kopurua zehazten du. Adibidez, iraungitzen diren eta saltokietan edo kontsumitzaileek botatzen dituzten elikagaiak kuantifikatzen ditu.
|