|
2015
|
|
|
Ni, batez ere, defenditzen ari naizena da egon daitekeela beste eredurik ere.
|
Esate
baterako, bertsolariak hain bertso luzeak kantatzera behartzen ez dituena, ahozko espresioari garrantzi gehiago ematen diona, gaiak hainbeste mugatzen ez duena, errima lasaixeagoa hartzeari garrantzi gehiegi emango ez diona, neurria doinuaren arabera onartzea… Epai Irizpideetan, hainbeste zehaztapen, nahasgarri ere gerta daiteke. Dena den, berriz diot, ez gara ari eredu jakin bat errefusatzen, besterik ere egon daitekeela defenditzen baino.
|
|
2017
|
|
|
|
Esate
baterako, ez daukat ahazteko 2009ko Iruñeko finalerdia. Aurre aurreko ilaratan jarrita geunden Iturriagari bultzaka, finaletik kanpo gera ez zedin.
|
|
|
Bai, bai. Uztapidek,
|
esate
baterako, enparantza bat du Oiartzungo Ergoien auzoan, oroitarri eder batekin. Haren aurpegiaren zirriborroa erakusten duen harrizko plaka bat jarri zioten Endoian, jaiotetxetik gertu, bertso idatzi eta guzti.
|
|
|
Nik Santa eskean ezagutu ditut koplari onak bertsolari kontsideratzen ez zirenak; koplaren moldea bi puntukoa zenez, errazago animatzen zirelako edo.
|
Esate
baterako, Errezilgo Artañolan hiru anaia ziren koplari fenomenoak; Artañola Kojua, batik bat. Loidisaletxe, Txapel eta Zepai ziren inguru honetan bertsolari sonatuak, baina haien inbidiarik gabeko koplaria zen Artañola.
|
|
|
“Beharbada jotak gogorragoak dira, baina koplatan ere ohikoa zen gordinkeria batzuk tartekatzea. Loidisaletxe aita bertsolarion artean izan den gizonik gozoena eta jatorrena zen, baina gauzak esaten oso zuzena eta baldarra zen, eta gure gurasoek,
|
esate
baterako, ez zuten oso begikoa. Nik ezagutu nuen momentutik izan nuen maitea eta gogokoa.
|
|
|
Geroztik, jota kantatzeko modu estatikoa eta zurruna nagusitu da, eta kantuaren artea bilakatu da. Amaren familian,
|
esate
baterako, aitona Cirilo molde zaharrekoa zen eta nik harekin gozatu egiten nuen, aholku bat ematen zidan bakoitzeko jotaren batekin ilustratzen baitzidan esandakoa. Berak kantatzen zuen:
|
|
|
Tafalla euskalduna izan zen iraganean, eta ondoan, Baldorban eta Artaxonan, gerora arte iraun zuen euskarak. 1762an,
|
esate
baterako, Artaxonako gazte batzuek isuna jaso zuten emakume alargun bati euskaraz kopla iraingarriak kantatzen aritu zirelako. Txoriak ihes egin ote zion, azken unean buztanetik heldu ote zion eta horrelako kontuekin aritu zitzaizkion nonbait eta “Ai, ene txori gaixoa” bukatzen zituzten kopla horiek.
|
|
|
Salbuespen bakar batzuk izan ziren: Miranda de Argan,
|
esate
baterako, 1949an Iruñeko irrati bat joan zen lehiaketa bat grabatzera. Herriko mutil bat igo zen agertokira eta hau kantatu zuen:
|
|
|
Koruen ohitura Gerra aurreko euskal berpizkundeak bultzatu zuela ematen du, nahiz eta norbaitek karlista gerren garaikoa dela esaten duen. Aintzaldu daigun kanta,
|
esate
baterako, Euzkadi egunkariak bultzatu zuen. Bizkaian indartu zen eredu hau, nahiz eta Euskal Herri osoko hiriburu eta herri handietan ezagutzen den.
|
|
|
Horrelako ohitura asko da Zuberoan. Ligiko emazte ospetsu bat apaizarekin askotan ibiltzen zelarik,
|
esate
baterako, erramu eta ezpel adarrak moztu eta emakumearen etxetik apez etxerainoko bidea markatu zioten. “Berdura egitea” esaten zitzaion horri.
|
|
|
batzuk amodiozkoak izan daitezke, baina badaude ironikoak eta baita interaktiboak ere. Koplaria dantzan ari diren neska mutilekin sartzen da, mutilari gerrikoa lotzeko esaten dio, galtzak erori ez dakizkion,
|
esate
baterako.
|
|
|
–Ba al dago pikardia handiko koplarik, kopla gaiztorik? Erriberako jotak,
|
esate
baterako, oso zuzenak dira eta indartsuak. Euskarazko koplak badirudi neurtuagoak direla.
|
|
2018
|
|
|
Ikerketan zehar detektatu dugu diskriminazio positiboari buruzko eztabaida dagoela bertsolaritzan, eta fenomeno bitxia da, zeren datuek argi erakusten dute ez dagoela diskriminazio positiborik.
|
Esate
baterako, bertsolari kopurua zenbatekoa den eta emakume zein gizon bertsolariek zenbat saiotan parte hartzen duten aztertzen badugu, agerikoa da emakume bertsolari kopurua handitu ahala handitu dela parte hartze kopurua, ez gehiago ez gutxiago. Edonola ere, kontuan hartu behar da hemen aurkezten ditugun datuak aztertzean ez zaiola zenbakiaren zehaztasunari begiratu behar, joera orokorrari baizik.
|
|
|
Google hub bat da funtsean, sareak elkartzen diren gune bat. Googlek doan eskaintzen ditu hainbat zerbitzu, eta jendeak doan ekoizten ditu milioika eduki Googlerentzat,
|
esate
baterako Youtuben. Jendea saretzen laguntzeari esker, Googlek lortu du jendea berarentzat doan lanean jartzea eta horrekin diru asko egitea.
|
|
|
Eta, aldi berean, datu kualitatiboagoak ere agertzen dizkigu. Agertzen digu,
|
esate
baterako, emakume entzuleen gustua aldatzen ari dela, gizonenak bere horretan jarraitzen duen bitartean. Gustuen eboluzio hori, neurri batean, emakume bertsolariak egiten ari diren lanari lotua dago.
|
|
|
Oraingo gazteak ez dira elizara joaten eta, beraz, gune hori galdu da. Peñagarikanok eta Dorronsorok,
|
esate
baterako, esana dute elizan kantatzen ikasten zela, oraingo gazteek ezin dute hori esan.
|
|
|
Ez. Artikulazio eta dinamikei erreparatuz,
|
esate
baterako, ez dago aldaketa handirik.
|
|
2019
|
|
|
Oso bestelakoak,
|
esate
baterako, Euskal Herriari jarritakoak. Azken urteetako gure herriko historia gatazkatsuaren aurrean, Rufinok gordin gordin azaltzen digu bere mina eta ezina.
|
|
2020
|
|
|
1991ko Gipuzkoako finalean txapela janzteko zorian zela egin zuen tongoak mito bilakatu zuen. Bertsolaritzaz gogoeta etengabea egin zuen bertsolaria izan zen eta da, baina alor gehiagotara eraman zuen azterketarako grina hori eta,
|
esate
baterako, euskaltasunaren norabideaz Hiztunpolisa izeneko lana argitaratu zuen 2013an. Bere soslai bat osatzeko liburu aproposa da Joxerra Garziak elkarrizketa formatuan egin zion Bertso ispiluan barrenaizenekoa.
|
|
|
Sarasua pentsalari, filosofo, idazle eta bertsolari oso ona zen, baina bere estereotipoan sartzen da despistatu izatea ere. Sebastianek eta nik,
|
esate
baterako, ondo ikasita daukagu urteko santorala. Berak ez.
|
|
|
Erromantizismoak askatasunaren aldarria hedatu zuen, eta, horrekin batera, kultura jasoa eta popularra, biak, hauspotu zituen (Beethovenen musika,
|
esate
baterako). Nola eragin zion erromantizismoak bertsolaritzari?
|
|
|
Bost sorta abesten ditugu, gure hausnarketak, emozioak eta intimitateak partekatzeko bide naturala bertsoa delako.
|
Esate
baterako, gutako bakoitzak emakumeekiko harremanetan bizitakoak zein ikasitakoak kontatzen ditugu:
|
|
2021
|
|
|
Konbentzituta gaude Adin adinek oraindik urte ederrak dituela aurrean, oraindik poz eta emozio gehiago pizteko egoiliarren zein bertsolarien artean. Hala, gerorako zenbait erronka ikusten dituzte antolatzaileek;
|
esate
baterako, herrialde gehiagotara zabaltzea. Horretarako, ordea, baldintza minimo batzuk bete behar dira; adibidez, gutxieneko euskal komunitate bat izatea.
|
|
|
J.I.– Bai horixe!
|
Esate
baterako Uztapideren Lengo egunak gogoan pelikula bat da.
|
|
|
J.I.– Jesuitetan denek ez zuten berdin ikusten. Batzuek defenditu zuten;
|
esate
baterako, Juan Goikoetxeak, Goikoetxea Txikia esaten genionak eta Iñaki Goikoetxeak, Goikoetxea Handia esaten genionak.
|
|
|
J.I.–
|
Esate
baterako, Valentin Zamora apaizak asko lagundu zion. Juan Goikoetxeak ere bai, Goikoetxea Txikiak.
|
|
2022
|
|
|
Egongo dituk beste saio batzuk, beste Goizueta batzuk… Galderei ez erantzuteko, galderak burutik kentzeko, gogora beste gauza batzuk ekartzea deliberatu du bolante aurrean.
|
Esate
baterako, Nikolai Gogol gogoratu du, edo haren arima hilak, edo jainko hilak, eta horrekin batera Nietzsche, edo Zaratustra, Walkiriak, helikopteroak, surfa. Guztiarekin ere, hori guztia gogora ekartzeko ahalegin handia egin duen arren, “beste Goizueta batzuk” esaldiaren oihartzuna entzuten ari da eta Nikolai Gogolekin batera Goizuetako kirolariak datozkio burura, hango hizkera, hango parajeak.
|
|
|
|
Esate
baterako, oso esanguratsua da Elisarentzat piezarekin gertatu dena. Piano ikasle askok eta askok jo izan duen pieza honen izenburuak sortzen du ezustea eta jakin mina.
|
|
2023
|
|
|
Gaiez aipatutakoaz gain, hobetzekoen artean aipa daitezke ikasleek sortzen dituzten zenbait testuri ikusgarritasuna ematea, eskolako sare sozialetan, herri/ auzo eragile ezberdinekin harremanetan jarriz,
|
esate
baterako. Azken bertso saioari dagokionez ere, ikastetxean egin ordez herriko plaza edo antzoki batean egitea hobe izan daitekeela uste dugu.
|
|
|
Saioan zehar, txandaka aukeratutako paragrafoak irakurtzen dira ozenki, eta baita aukeratzeko arrazoia azaldu ere. Azkenik, solaskideen arteko tertulia irekitzen da, besteek irakurritako horri buruz komentarioren bat eginez,
|
esate
baterako. Hala, solasaldiaren helburua ez da adostasunera iristea edo konbentzitzea, hausnarketa eta elkarrizketa aberastuko duten argudioak aurkeztea baizik.
|
|
|
Ikasleek sorkuntza ariketak egin dituzte aurrez tertulia dialogikoetan landutako gaiak aintzat hartuz.
|
Esate
baterako, tertulia saioan generoaren gaia landu bada, hurrengo saioan haren inguruko sormen ariketak egin dituzte ikasleek.
|
|
|
Errekuperazio hori indartu egin zuten hogei urteko tartean izandako beste gertaera garrantzitsu batzuek;
|
esate
baterako, scrivi è rispondi ak sarera [10] iristeari esker, inprobisatzaileen Eskualde Elkarte bat sortu da [11]. Elkarte horrek ikerketa eta topaketa programa batean parte hartzen du Toscanarekin, Balearrekin eta Sardiniarekin batera [12].
|
|
|
Orduan neskak oso azkar ateratzen ziren etxetik neskame lan egiteko, eta Tutulutik ere uste dut gehienak hala atera zirela. Rafaela eta Karmen,
|
esate
baterako, Bergarara joan ziren etxeren batera eta bertako mutilekin ezkondu ziren. Rafaelaren senarrak denda bat zuen eta lehen umea eduki zuenean gure ama joan zen Rafaelaren etxera, artean oso gaztea zelako laguntzera, eta ondoren Eibarko etxe batean egon zen lanean.
|
|
|
Atomo baten inguruan dantzan ari diren sei elektroi irudikatu ditut saio osoan zehar. Orbitazioa mantenduz gero, genialitatetik gertu joango zen saioa – Oihanaren bakarkakoa,
|
esate
baterako – Orbitatik gehiegi urrunduz gero, atomoak eztanda egin zezakeen. Gure zorionerako – bai, nik ere hitza baliatuko dut – indarguneak hartu dio aurre arriskuaren gauzapenari.
|
|
|
Horretaz gain, ez dute asko lagundu Txapelketan zehar piztu ziren zenbait polemika eta susmo txarrek.
|
Esate
baterako, historikotzat jo zen Irungo finalaurrekoan pasatakoak: lehen aldiz 5 emakume saio berean aritzearen euforia, amaierako puntuazio baxuek erabat zapuztu zuten.
|
|
|
|
Esate
baterako, eta (beste behin ere) goizeko saioa mottel joan zela jakinda, zergatik ez arratsaldekoa gizendu edo gauekoa sortu. Eta finala larunbatez jokatuko balitz?
|