|
2015
|
|
|
Behin bertsolari bati eskatu nion elkarrizketa batean berak inoiz botatako bertsorik onenak zein ote ziren irratsaioan emititzeko. Erantzun zidan ‘nik botatako bertsorik onenak grabatu gabe daude’ Horrek
|
ere
badu bere grazia”.
|
|
2016
|
|
|
Beharbada, kasu batzuetan larregi komunikabideek ipinitako agendaren mendeko ere bai. Horrek
|
ere
baditu bere makurrak. Egia da bertsolaritzak azken urteotan gaur egun eta hemen bizi den jendearen kezkak agertzen dituela, eta Ximunek antzezlan honekin hori egin nahi du; tabuak hautsi eta eztabaida sortu.
|
|
|
Eta Carmen Martinez Bordiuk betetzen du erietxeko egongelan dagoen bihotzeko aldizkariaren azala. Horretatik
|
ere
badu gure tribuak.
|
|
|
Horretaz gain, Joxanek bertsozaleon iruditegi kolektiboaren inguruan
|
ere
badu zer esana. Izan ere, beti irudikatu dugu Txirrita doinu jakin batzuekin bertsotan, baina, berez, hori ez da horrela, eta atzean dagoen lana aldarrikatzen du.
|
|
|
Bertsolariren kalitateak eta bilduma izaerak ematen du horretarako bidea ere. Gainera, ekarpena egiteko, idazteko, sortzeko, harrobi ezin hobea
|
ere
badu aldizkariak: bertsolariak eurak.
|
|
|
Txema Garcia Urbina, hogei urtez ari baita lan horretan. Eta erreferentziazko argazkilaria
|
ere
badugu, Conny Beireuther, 15 urtetik gora aritu baita kamerarekin hiru bertsolari belaunaldiri argazki bikainak ateratzen. Kudeaketa, berriz, Xanti Jakak eraman zuen lehen urteetan, eta neronek, hurrengoetan.
|
|
|
Ezetz esan eta, halere, atera, eta etzez esan genuenak, lanean jarri. Eta hori baino meritu handiagoa
|
ere
badu Joxanen tamainarik oneneko gorreriak. Lehen aldizkarietan ez zetorren horrelakorik, baina, urte gutxiren buruan, lehen orrialdeetako batean kredituak jarri beharra zegoen.
|
|
2017
|
|
|
zela, horietako batzuetan behin eta berriz. Bizkaian eta Nafarroan
|
ere
bazituen
|
|
|
“Udan Erlo aldean edukitzen ditugu. Akuako beste batek
|
ere
baditu han ardiak eta elkarrekin joaten gara autoan goraino”, dio Bixentek. Gaztetatik ezagutzen ditu Erlo alde horiek Bixentek, Aittola, Zamaleku eta beste hainbat erromeria lekutara iristen baitzen.
|
|
|
Bi kuadrillek Azpeitiko sarreran dagoen Etxe Zuri tabernan egin zuten topo. Landetarrek bazekiten Joxe bertsotan ibiltzen zena eta Izarraizpekoek
|
ere
bazuten Imanolen berri eta han hasi omen ziren bakoitzak bere bertsolaria tentatzen. Joxek esan ohi zuen ahariak bezala jarri zituztela buruz buru.
|
|
|
2015eko udazkenean Herrialde Katalanetan eta Espainian izanak ginen bertsotan eta jada inprobisatzaile kanariar, katalan eta galiziarrak ezagutuak genituen. Aurretik
|
ere
bagenuen munduko hainbat herriren kantu inprobisatuen berri: 90eko hamarkadatik aurrera bertsolari dezentek egin zuten saioren bat Euskal Herritik kanpora, eta 2003an Nazioarteko Topaketak antolatu ziren Euskal Herrian.
|
|
|
Ustez ordaina
|
ere
bazuen/ hainbat neke ta desgrazik
|
|
|
Etxean eskuidatzietan zituela esaten zuen. Horien bila joan eta dantzakoak
|
ere
bazituela ikusi nuen.
|
|
2018
|
|
|
Baina galdera berriak
|
ere
baditugu, eta uste dugu bertsolaritzak oraindik ez diela erantzun. Katuek zazpi badauzkate, ez dakigu bertsolaritzak hiru badauzkan.
|
|
|
Rockaren belaunaldiarekin zalantza izan zuten ea bertsolaritzari eusteko gai izango ziren. Eta laster erakutsi zuten eusteko ez ezik bertsolaritza zabaltzeko, sakontzeko eta indartzeko gaitasuna
|
ere
bazutela. Emakume bertsolariek eta publikoko emakumeek, ziur aski, askoz gehiago egiteko potentziala dute.
|
|
|
Publikoaren gehiengoari batez ere umorea, hunkitzeko gaitasuna eta irudimena axola zaizkio. Horretan
|
ere
badu generoak zeresana.
|
|
|
Berriagoak diren esperientziak
|
ere
baditugu. Odei Barroso bertsolari urruñarrak Gorka Rodrigezekin sortu duen 2ZIO taldea kasu, rapa eginez eta Hip Hoparen barruan kokatu ditzakegun estiloak erabiliz.
|
|
|
Txapelketako ibilbidean
|
ere
badut bitxikeria xelebre bat: enpatea.
|
|
|
Asko liburuetan bilduak, asko bidean galduak, eta beste asko ahoz aho gaur arte iritsiak. Eta protagonista horietako askok beren lekuak, beren txokoak
|
ere
badituzte, gainera. Horietako batzuk hemen bildu ditugu.
|
|
|
Tarteka eduki biral samarren bat ere sareratu nuen, Boulevardeko askegunea eta nahiko laster Ondarroakoa puri purian zenean Beatlesen Imagine kantaren bertsio bat, adibidez, eta polemikaren bat ere bai. Horrek guztiak ez ezik, itxaroten dut baietz, neurri motzeko berbagintzan interes apur bat sortzeko gaitasuna
|
ere
badudala.
|
|
|
Euskal idazle gazte eta talde aurrerakoiek (ETA (h)?!), Euskal Herri osorako nahi zuten euskara estandar berria eta Iparraldean h ak zuen pisua kontuan izanik uka ezinezko baldintza zen naziogintza ikuspegi batetik. Hala ere, aurkakoak
|
ere
bazituen h hizkiak, gutxiago izanagatik oso zaratatsuak. Koldo Mitxelena zen euskara batuaren proiektuaren txostena aurkeztu behar zuen batzordeko buru, eta h aren auziaren inguruko giroaren jakitun, biltzarraren amaierarako utzi zuen Arantzazuko gai arantzatsuena.
|
|
2019
|
|
|
Umorerako
|
ere
bazuen joera bertso jarrietan. Hona ondoren Mustafa beren katu bihurriari jarritako sortatik lehenengo alea:
|
|
|
Alderantziz. Bertsolarien artean
|
ere
badugu eraldaketa bultzatzen ari den aliatu feminista kidegoa. Lan ikusezin hori gure plazetan ikusgarri bihurtzen ari da, eta historiako haria josi duten bertsolarien jarraipen oparoa daukagu gaur egungoen artean.
|
|
|
Emakumeok abantaila
|
ere
badugula sentitzen dut: ikasi dugunarekin eta geurez dakargunarekin, ia dena daukagu.
|
|
|
Europaz kanpo diranak
|
ere
baditugu adiskidiak,
|
|
|
Beste anekdota bat
|
ere
badut, oso polita, urte batzuk geroagokoa. Lopategi eta Azpillagarekin nengoen Zizurkilen.
|
|
2020
|
|
|
Ikasturte berria Gasteizen hasi du Euskal eta Ingeles filologiak egiteko asmoa baitu. Euzkitzek eta Txusek aurrera atera duten familia berezi samarra da; beste bi seme alaba
|
ere
badituzte: Garazi, adoptatua, eta Jon, harreran hartua.
|
|
|
Oso hasierako pasadizo bat
|
ere
badut Euzkitzerekin lotua. Urkizutik behera nentorren, norabait bertsotara joango nintzen, eta, bidean, kotxe batekin egin nuen topo eta leihatila jaitsi eta hitz egin zidan:
|
|
|
Aparkaleku pribatua omen zen, baina guk han utz omen genezakeen. Gauza bera esan zion geroxeago Muruari —Iñakirekin kantatzeak abantaila hori
|
ere
bazuen, inoiz ez nintzen azkena heltzen— Egun batzuen buruan telefono dei bat jaso zuen Muruak: “Irisarriko Herriko Etxetik deitzen zaitut.
|
|
|
Jokin Sorozabal inor gutxi bezalakoa da bertsotan. Eta izaeraz
|
ere
badu punttu bat inork ez bezalakoa. Joxe Agirreren ondoren bera izan dela mozketaren maisu, esango nuke.
|
|
|
Beste hainbat oroitzapen polit
|
ere
baditut. Errezilgo Benta Berrin afaltzen ari ginen batean, hara non agertzen den aita, Antonio Mari!
|
|
|
Amezketan eta Alkizan erretore egondako Jose Agirre apaiz bertsolariak
|
ere
bazituen grabazio batzuk. Grabaketa horietan apaiza bera entzun daiteke Kaxiano itsuarekin, Txomin Garmendiarekin edo Patxi Etxeberriarekin bertsotan, herriko jaietako otordu ondorenetan.
|
|
|
Zeruak
|
ere
baditu mugak
|
|
|
Basarrik bere buruan frantziskotar sermoilarien nostalgia
|
ere
bazuen. Oso itxia zen erlijio eta moral kontuetan.
|
|
|
Gero, beste guztia behar da, noski, baina laguntza bat da. Urak egokitzeko gaitasuna
|
ere
badu beregan. Oholtza batera zoazenean, ikusi non zauden; txapelketan goitik ari zara, ostatuan behetik… Egokitzea eta ingurunean urtzea komeni da”.
|
|
2021
|
|
|
U– Hitz eginda ez genuen, baina bai genuela oso presente biok zerbait egin behar genuela elkarrekin, jubilatu aurretik! Kuriosoa iruditzen zait, zeren eta garai hartan egiten genuen guztian geunden ados, guztia konpartitzen genuen, baina iritsi zen momentu bat… Ez dakit nola esan, gurasoekin daukazun harremanean bezala, eta tentsioak
|
ere
bagenituen gauzak egiterakoan… Gaztetasun eferbeszente urteak joan diren honetan, urak bere onera etorri dira berriz eta oso posizio onean harrapatu gaitu komiki honen enkarguak.
|
|
|
Ikusten dugu gure belaunaldiak
|
ere
baduela bere epika, beste epika batzuk. Eta, iruditzen zaigu horiek bilatu behar ditugula, ez dugula beste belaunaldien kodigoetan funtzionatu behar, bestela beti galtzen aterako garelako.
|
|
|
nola irakatsi, zein formatan helarazi mezuak, nola zaletu belaunaldi berriak… Baina bada bertsoa ikasi gabe ere behar duenik, eta badira bertsoak bisitatzen ikasi beharreko esparru berriak ere; transmititzeko, bizitzeko eta biziarazteko. Izan ere, bertsoak, beste jarduera kultural gehienek bezala, finean, une zailenak goxatzeko eta alaitasuna transmititzeko ere balio dezakeelako; bertsoaren azalberritzeaz aparte, maiz ahazten zaigulako kulturak lokailu funtzioa
|
ere
baduela. Hain anakroniko eta lekuz kanpokoa ez da, beraz, adinekoen egoitzetan bertso saioak egitea; jakinez, gainera, belaunaldi zaharrenek ere badutela zer esana garai bateko bertsolaritzaz eta oroitzapenez.
|
|
|
Izan ere, bertsoak, beste jarduera kultural gehienek bezala, finean, une zailenak goxatzeko eta alaitasuna transmititzeko ere balio dezakeelako; bertsoaren azalberritzeaz aparte, maiz ahazten zaigulako kulturak lokailu funtzioa ere baduela. Hain anakroniko eta lekuz kanpokoa ez da, beraz, adinekoen egoitzetan bertso saioak egitea; jakinez, gainera, belaunaldi zaharrenek
|
ere
badutela zer esana garai bateko bertsolaritzaz eta oroitzapenez.
|
|
|
Bertsoak, beste jarduera kultural gehienek bezala, finean, une zailenak goxatzeko eta alaitasuna transmititzeko ere balio dezakeelako; bertsoaren azalberritzeaz aparte, maiz ahazten zaigulako kulturak lokailu funtzioa
|
ere
baduela
|
|
|
Bat bateko bertsoak badu sortzeko eta interpretatzeko prozesuari buruzko deskribapena. Hura epaitzeko edo ebaluatzeko irizpide zehatz batzuk
|
ere
baditu, baina ez du irakaskuntza ikaskuntza prozesua gidatzen duen materialik. Badira urteak (lau hamarkada luze) bertso eskolak sortu zirenetik eta haiekin batera joan dira sortzen bertsotan trebatzeko ariketak biltzen dituzten materialak, hala nola, urteetan erabili izan diren liburu eta fitxak edo hezkuntza arauturako prestatutako unitateak.
|
|
|
4 Hegaztiek paparra dute eta kanta dezakete;/ nire emazteak
|
ere
badu, baina ezin du kantatu.
|
|
2022
|
|
|
Lau txapel jantziak zituen arren, lurralde mailako kanporaketekin hasi eta ibilbide osoa egin behar izan zuen finalean sartzeko, eta bide luze horretan gogorik gabe bezala ikusi genuen askotan, kartarik onenak gordetzen ari balitz bezala, eta tarteka bakarrik eskaintzen zituen distirak, zerbait handiagoaren printzak izan zitezkeenak. ...itzaileak berehala ohartu ziren molde berriak inauguratzera zetorrela, berrikuntza zertan zetzan ez bazekiten ere, susmatu egiten zuten zaharra berritzera zetorrela, bertsolaritzak azken urteetan irabazia zuen nobletasun pedigria apurtzera, zerbait alprojagoa, ganberroagoa, bazterrekoagoa proposatu nahiko zuela, zirian, adar-jotzean, zeharkako jardunean, ditxoetan oinarrituko zena, bufoien lanetik
|
ere
bazuena. Berriako kronista listo usteko batek trasch terminoa erabili zuen Andonik zerabilen bertso moldea definitzeko.
|
|
|
Ez baldin bazara asko saiatzen eta kale egiten baduzu, porrota ez da halako porrota. Saiatzen zarenean eta kale egiten duzunean… Autoprotekziotik
|
ere
badu horrek: “Ez banaiz gehiegi ahalegintzen eta ez badut ongi egin, horregatik da.
|
|
|
Bederatzi puntuko bertsoak
|
ere
badu mitotik zerbait. Neurri zaila da.
|
|
|
Herria jasotzeko aproposagoa. Giro berri horretan, bertso jostalariak
|
ere
badu tokirik, baina honek ez bezalako itzala du bertso jasoak eta honek ez bezalako egitekoa.
|
|
|
Erresistentziaz ari garela, parte hartzaileen aburuz, bertsolaritzak zapalkuntza bati aurre egiteko joera izanda ere, horren barruan, komunitate hegemoniko bat sortzekoa
|
ere
badu. Horrela, mugimendu barruan ere erresistentzian dauden gorputzak, kolektiboak eta pertsonak daude, erresistentzia plano bakar batean baino gehiagotan kokatzen direnak.
|
|
|
Arabak
|
ere
badu gerorik
|
|
2023
|
|
|
Gure protagonistak baserriaren ondoan etxea egin zuen, neska laguna
|
ere
bazuen ordurako eta… Venezuelatik arreba gazteena itzuli zenean, haren bi umeak hara eta hona eramanez eta etxea zainduz ibili zen, harik eta 1982an Irizar utzi eta Ikastolen Elkartean lanean hasi zen arte.
|
|
|
Bertsoak “leku handia” du bere bizitzan: “Astean zehar Lilibertso bertso eskolara eta Durangaldeko bertso eskolara joaten naiz, hilabetean behin Ahalduntze bertso eskolara… Eta guk
|
ere
badugu gure taldetxoa, Bizkaiko hainbat neska elkartzen gara, batez ere orain, txapelketara begira entrenatzeko. Astean zehar, ia ia unibertsitatean baino denbora gehiago pasatzen dut bertsotan”.
|
|
|
Edurne Lizarraldek (senarra Jose Antonio San Martin zuen)
|
ere
badu susmo hori, baina Jose etxeko tabernan ikusi zuen urte askoan lanean, eta Felipe tailer batean ibili zela gogoratzen du, eta aita, berriz, badirudi Tutulu baserriko lanarekin konformatu zela. Hiru bat behi eta txahal batzuk izango zituzten, eta emazteak, Edurneren amona Hermenegildak, baserriko jeneroa jaisten zuen kalera, eta horrekin aterako zuten familia aurrera.
|
|
|
Kanpo komunikazioak
|
ere
badu zer hobeturik. Jakina da txappela.eus en kinielak bizi dabiltzala, baina zaleetan zaleenak besterik ez dira horra iristen.
|
|
|
Eta zorte handia daukat horregatik. Denoi tokatu zaigu Txapelketa erakusleiho bezala bizitzea, eta nik banekien Txapelketa amaitzean
|
ere
banituela saio batzuk. Beraz, badaukat bertsotan egiteko aukera horretatik kanpo ere.
|