|
2001
|
|
|
Izan ere, niri asko interesatu izan zait beti liburuan azaltzea idazlearen beraren lana. Horregatik," Rossettiren obsesioan"
|
ere
idazlea ateratzen da: idazlearen ezintasuna, eta idatzi duena berreskuratu nahia...
|
|
|
Zentroaz galdetzea, Atxagak batasunaz egin duen galdera berbera egitea da; zentroa den ala ez den ez jakitea modernotasuna (eta are gehiago, sinesmena) zalantzan jartzea litzateke. Eta bigarren edizioan ziurrago agertzen badu
|
ere
idazleak bere burua, eta aipamenok kentzen baditu ere, lehen edizioan behin eta berriroko aipamenak egiten ditu zalantzaz; ez da bakarra bitakora kaieran agerturikoa. Liburua zabaltzen duen poeman berriro lotzen du poetak bere burua noraezean doan txoriarekin:
|
|
2002
|
|
|
Errazena litzateke honen ardura zuzendaritzari leporatzea, baina ardura denona da, hogeita lau euskaltzainena, guk guztiok, gure botoa erabiltzen dugun aldi bakoitzean eramaten baitugu Euskaltzaindia bide batetik edo bestetik. Zoritxarrez, Euskaltzaindian ez daude barnean gauden zenbaitek (nik ere nire burua sartzen dut talde horretan dudarik gabe) ditugun baino anitzez ere meritu frogatuagoak dituztenak, batez
|
ere
idazle, hizkuntza ikertzaile, kazetari edo irakasleak. Akademiak aztertu luke ez ote litzatekeen komenigarria bide berriak irekitzea holako jendea ere sare zabalago batean biltzeko, beste akademia batzuek ere egin izan duten gisa.
|
|
2003
|
|
|
Gaian aurrerago jota, ezkontzaren inguruko zehaztasun eta errito guztiek
|
ere
idazleak hurretik ezaguturikoen antza dute. Ezkontza noiz gertatzen den antzeman genezake:
|
|
|
Don Quijote eta Pio Baroja. Ingeles, frantses eta gaztelau jendeaz dituen eritziak
|
ere
idazlearenekin bat datoz. Euren jarrerak, pentsamoldea eta ezaugarri asko zehatz ematen dira.
|
|
|
–Ni
|
ere
idazlea naiz –erantzun omen zion, proposamena zein zen jakiteko gogorik ez zuelako gehienbat.
|
|
|
Jela zatiak edalontzian mugitzen zituen bitartean hizketan jarraitu zuen eta editorearekin eta abokatuarekin ere hitz egin zuela jakinarazi zidan eta espektatibak ezin hobeak zirela, gisa horretako heriotza batek sekulako eragina izan zezakeela salmentetan eta leienda bat bihurtzeko aukera guztiak nituela, edo zituela berak, edo biok genituela, azken batean hura guztia bion kontua omen zelako. Ezetz erantzun nion, nire leienda nik neuk kontrolatu nahi nuela, horretarako zegoela bera eta horretarako ordaintzen niola eta ez nuela inolaz
|
ere
idazle handi baten alargun izan nahi, ez nuela bizitza omenaldiz omenaldi ibili nahi. Eztabaida zakarra izan genuen.
|
|
|
Urte batzuetan abokatutzan jardun ondoren, errege abokatuaren kargua eskuratu zuen Clermonteko auzitegian. Auzitegiko ekinaz kanpo, zuzenbideko gaietan
|
ere
idazle izan zen. Lege zibilak, euren berezko hurrenkeran (Les lois civiles dans leur ordre naturel) izenekoa da, haren idaztien artean, omen eta aipu iraunkorrena eman ziona juristen artean.
|
|
2005
|
|
|
Itxura batean kritika hori gehien bat argitaletxe sistemari gaurko sistema literarioaren zutabe nagusietako bat, egilearen eta irakurlearen arteko bitartekaritza egiten duena egin arren, Jon Arretxek berak erantzun zion Iban Zalduari Ostiralak liburuko lehen ipuinean, erantzun
|
ere
idazle batek erantzungo lukeen bezala, eta eman ere, gure literaturaren bestelako ajeen berri eman zuen.
|
|
|
Horrezaz gain, berriro euskal idazleen traiektoriaren auzia ekarri behar dugu hamarkada honetara ere. Dagoeneko ia sasoi guztietako euskal idazleen ezaugarritzat agertzen zaigu, eta, esan bezala, honetan
|
ere
idazlerik gehienek traiektoria falta erakusten dute euren ibilbide literarioan. Ipuingintzari dagokionez, agerian uzten ari garen moduan, nagusi dira bilduma bakarra duten idazleak, eta idazle horiek bestelako genero narratiboak garatu arren, eleberria nagusiki, nekez zehatz daiteke ibilbide osorako poetika bakar bat eta, gainera, garatua.
|
|
|
1930 arte ekin zion honek, txanda Domingo Soubeletek hartzen ziola, aldizkariak irakurlerik gehien zituen aldian, zortzi milara heltzen baitziren. Orduan
|
ere
idazlerik onenak zebiltzan inguruan: Dirassarre, Oxobi, Jean Elissalde Zerbitzari...
|
|
|
Alabaina, argitu behar da gaurko oholtzara igotzen den bertsolari franko ez dela bertsolari soilik, baizik eta baita
|
ere
idazle, intelektual(?)... euskal filologian lizentziatua, behintzat (umorez hartu hau).
|
|
|
Ipuin onak, klasikoak, irakatsi nahi ditu Peru eta Mirenen ipuin herrikoi ‘txarren’ ordez; Ilustrazioaren eragina ikus daiteke helburu honetan10 Hitzaurrean bere ‘ausardia’ justifikatzen du, 22 urteko neskatxa bat idazten, latinetik itzultzen eta argitaratzen. .. 1 1 eta, egia esan, bere egoera pribilegiatua zen oso; alde batetik bere osaba idazle ospetsu, apaiz eta bere maisu zuen, bere neba
|
ere
idazle eta apaiz eta bere senarra merkatari euskaltzalea zen (eta honen aita inprenta baten jabea).
|
|
|
Idazleen senar emazteek eta haien idazkariek beti gezurra esaten zuten, baldin eta haiek
|
ere
idazleak ez baziren. Azken kasu horretan, literatura egiten zuten, sinpleki, gezurra esatea baino kaltegarriagoa izan daitekeena, zenbaitetan.
|
|
2006
|
|
|
Esan gabe, gainera, Gizon Handia bera bat zetorrela aipatu ondorioekin. Baina, guztiarekin –eta hau artikuluak sorrarazten zizkion sentimendu eta ideien matazaren hirugarren elementua zen–, iruditzen zitzaion Idazlea apur bat erlaxaturik zebilela, tentsioa galduta bezala, artikulu hartan bederen, apur bat zabar, bere egiazko motibazioak eta bere egiazko ideologia ageriegi nabarmenduz, alde zaurigarria erakutsiz; eta, alde horretatik, denok konforme bazeuden
|
ere
Idazlearen aurka egiten ausartuko zen edozein garaituta zegoela bataila hasi baino lehen, oinarrizko zuhurtzia batek esaten zion Gizon Handiari ez zela komeni defentsa hesiak eraistea hain azkar; eta hortaz, iruditzen zitzaion Idazleak gehiegizko konfiantza erakusten zuela, eta gehiegizko konfiantza, norbera inmune eta zigorgabe uste izatea –hori bazekien Gizon Handiak, ongi jakin ere– ... Azkenik, honi guztiari gehitu behar zitzaion ezen Gizon Handiak, hainbeste karguren jabe izan eta gero, zeukan gizarte posizioa izanda, aholkulari izanda, Idazlea bera baino hamar bat urte zaharragoa izanda, ongia eta gaizkiaren gainean zegoelako itxurak gorde behar zituela, eta hortaz, ezin zuela, Idazlearenganako, pasio humanorik nabarmenduko zuen bestelako sentimendurik agertu, afektuzko kamaraderia batetik harantzago.
|
|
2007
|
|
|
Begi bistako da 29 idazle eta itzultzaileek ekimena atera zutenean ez zutela arrakastarik izan profesiokideen artean. Hasierako 29 kideei bakarrik beste 8 batu zitzaizkien, eta denok dakigu askoz
|
ere
idazle eta itzultzaile gehiago direla oso kritikoak Euskadi Sariekin. Atxikimendu gehiago egon ez bazen, ez zen izan idazleak kokildu zirelako, baizik eta manifestua bera eta berau bideratzeko prozesu osoa zakarra, sektarioa eta gutarrismoak jota izan zirelako.
|
|
2008
|
|
|
Lehendik ere, askotan jarri izan da zalantzan idatzitakoak balio ote duen izpirik, eta zorionez, idazleak beraiek izan ohi dira sarri euren lanaren absurdoaz gogoeta egiten lehenak. Izan ere, epaileek eta fiskalek literatura (txarra) egiten dutenean, eta areago, pertsonak pertsonaien gisara erabili eta haien askatasuna inpunitate osoz eta sadismo nabariz bihurritzen eta xehatzen dutenean, ankerrenera jarrita
|
ere
idazle zorrotzenaren lumarik zorrotzenetik aterako ez liratekeen tortura testigantzak entzuten ditugunean… horren aurrean, zer egin lezake editore batek, zer idazle batek. Ozenki protesta egin, intrusismoari intrusismoarekin erantzun eta injustiziaz (politika ezaz, politikaririk ezaz, kartzelaratutako politikariez) idatzi, bidegabekeriak salatu, (berriro ere) aski dela esan, esku zarta bat eman mahaiari (Dostoievskik zioen legez, amorruz botila lepotik hartuta aulkitik altxatu… zertarako eta, geure buruei tragoxka ateratzeko, azkenean).
|
|
|
4 Euskal Herriaren txikitasuna kritikak egiteko oztopo dela jakina da. Honi gehitu behar zaio idazleak kritikari lanetan aritzeak dakartzan mugak," batez
|
ere
idazle kontsakratuen kritikak idaztean". Oro har kritikoen beldurra aipatu da, beti zaldi irabazlearen aldeko apustuetan dabiltzala salatuz.
|
|
2009
|
|
|
Arantzazuko Biltzar bezperan ia, ekainaren 28, 29 eta 30 egunetan, idazleen gerra osteko lehenbiziko jardunaldiak atontzen dira Ermuan, Gerediaga Elkarteak deia eginda. Jose Luis Lizundiaren bidez jakin dugu Juan San Martinen ideia izan zela, hain zuzen
|
ere
idazleen iritziak entzun eta Arantzazukoa bideratzeko. Adierazgarria da 1968ko apirilaren 26ko Euskaltzaindiaren agiria, non esaten den:
|
|
|
Behin eta berriz beretzako idazten zuela errepikatzen baitzuen, eta ez zitzaiola irakurleari eta kritikariari jaramonik egin behar. Baina Onettiri buruzko saiakeraren egile Maria Angelica Petitek nabarmendu du irakurlea asko lotzen zuela bere idatzietan, istorioak eraikitzeko erabiltzen duen misterioaren bidez, irakurlea
|
ere
idazle bilakatzen baitu. Agerikoa alboratu eta iradokiz idatzi ohi zuen Tierra de nadie (1941), La vida breve (1950) eta Juntacad, vares (1964) liburuen eta Un sue, o realizado (1941) nahiz Jacob y el otro (1961) narrazioen egileak.
|
|
|
Jakin min ulergarria: betiko bidetik gabiltzanean
|
ere
idazleok kezkak izaten baditugu, nola ez kezkatu bide berriak jorratzen ditugunean. Asmatu ote dut?, egin berri dudanak balio ote du ezer?
|
|
2010
|
|
|
New Yorken lagunak izango dituzu dagoeneko.Bai, batzuk baditut, batez
|
ere
idazleen artean. Hor sostengu handia eman dit Elizabeth Macklin idazle eta itzultzaileak, eta gero jendea ezagutzen joaten zara:
|
|
|
Esan nion neure buruari: «Idaztea hau baldin bada, ni
|
ere
idazle izan ninteke, eta idazle hobea gainera». Desafioa izan zen, gazte baten desafioa.
|
|
|
Bere omenez egindako ekitaldi hartan (Bernardo Atxagak aurkezpen zoragarria egin zion, oso ondo neurtua eta pentsatua) galderak egiteko txanda zabaldu zutenean Marokoko gazte txotxolo bat hasi zitzaion aurka egiten, oso modu itsusian, kargu hartzen eta esaten, ez baitzion azkenean ezer galdetu? ez zuela ulertzen nola argitaratu zioten Xukriri halako antzerki liburu bat, hain txarra eta kaxkarra izanda, berak oso ondo zekielako, ez zelako alferrik bera
|
ere
idazlea, antzezlea eta zinema zuzendaria, lan hark ez zuela piperrik ere balio, idazle kaxkarra zela eta abar?
|
|
|
James Connolly ren Herritarren Osteetako matxinatu ezkertiarrekin borrokatu zen, ez Pearseren Irlandar Boluntarioenean. Egiazko balekin eta egiazko odolarekin konprometitu zelako seguru asko, poeta zaharra baino erromantizismo gutxiagoko idazlea izan zen, eta askoz
|
ere
idazle gizatiarragoa ere izan zela esan daiteke?, bortizkeria politikoaren ondorioei zegokienez. Alabaina, Yeats izango zen O. Caseyren mentorea 1920ko hamarkadan, Abbey Antzerkiko (edo Antzerki Nazionaleko) aldi erabakigarri batean.
|
|
2011
|
|
|
Brasilek Cesare Battisti ezkerreko militante eta idazlearen estradizioa ukatu izanak eman die agintariei behar zuten aitzakia: Veneziako kultura kontseilariak, Raffaele Speranzonek (atzo neo-faxista, gaur Berlusconiren kide), bi neurri proposatu ditu, biak
|
ere
idazle zerrenda luze baten kontrakoak. Horien aurka joateko arrazoiak?
|
|
|
Gogoratzen naiz obraren hasierako mirariari buruz hasten nintzela hizketan eta, oratoriako liburuetan gomendatzen duten moduan, hizkera xehean egiten nuela, mekanikatik hartutako adibideak erabiliz. . Motor zahar batekin bezala egiten dira saioak, behin eta berriz, eta martxan jartzeko ez dela gauza uste duzunean pizten da, jartzen da abian?, kontatzen nien entzule saiatuei, adin batetik gorako gehienek ikusi baitute auto zahar bat martxan jarri ezinik, eta eleberriaren prozesu horretan ematen diren krisialdiekin jarraitzen nuen, izan
|
ere
idazle batek nor izateko krisialdiren batzuk gainditu behar izaten baititu. –Bere biografian krisialdi handi bat aipatzeko gai ez den idazlea galdutzat eman daiteke, ez da inoiz literaturaren heroi izango?, esaten nien ondoren, ordurako esaldi borobilak egiten ere trebatzen hasia bainengoen.
|
|
|
Hogeita bost urte izango nituen neurri apalean bada
|
ere
idazle fama neureganatzen hasi nintzenerako. Nire lehen andregaiarengandik banandu berria, neure etxea atontzen ari nintzen Joseba Jaka literatura bekaren berri jaso nuenean.
|
|
|
Jean Etxepare() medikuari esker eduki dut Arnaut Abadiaren berri. ...dudeko medikuaren idazlan osoak irakurtzen nenbilela, lehen tomoan aurkitu nuen Etxeparek bere filosofia irakasleari —" Larresoro ikastetxeko buruzagi ezin ahantzizko hari" — eskaini gorazarre hunkigarria, eta horrelaxe, Aldudeko medikuaren idazlanetan barrena jakin izan nuen, Arnaut Abadia izan zela makina bat urtez Eskualduna astekariko Laborarier sailaren erredaktorea, jakin
|
ere
idazle paregabea zela, eta, areago, horrelaxe idoro nuen Etxeparek bere irakasle ohiaren artikuluen antologia bat apailatu zuela: " zer obra ederragorik?
|
|
2012
|
|
|
XXI. mendeko aurkikuntzei esker XX. mendeko idazle nagusien zerrendan sartu beharreko idazle bat da. Jakina denez, aurretik
|
ere
idazle ezaguna izan arren, Suite française nobelaren argitalpenak indartu zuen Irene Nemirovskyren izenaren itzala, 2004an, egilea hil zenetik 62 urte pasa eta gero. Idazlearen alabek maleta batean gordeta eduki zuten urte askoan Suite française ren eskuizkribua, jakin gabe nobela bat zenik ere, pentsatuz amaren ohar koaderno bat izango zela, eta haren irakurketari ekiteko adorerik gabe, kontu gogorregiekin topo egiteko beldurrez.
|
|
|
Sebasek sobera du gatza eta piperra, bere ipuin batzuetan argi erakusten duenez. Bera
|
ere
idazlea baita, nahiz eta bere karrera estankatuta geratu den, nolabait. Nik beti animatzen nuen, elkarrekin geundenean, eta hala egiten jarraitzen dut gaur egun, kemen gutxiagoz bada ere.
|
|
|
–Nik
|
ere
idazle bihurtu nahi nuen: orduak eta orduak ematen nituen idazten garai hartan:
|
|
|
Ez zen Arxu izan La Fontaineren alegiak euskaratu zituen itzultzaile bakarra. Izan ere, Leonce Goyhetchek
|
ere
idazle frantsesaren 150 alegia itzuli zituen euskarara: Fableac edo aleguiac Lafontainenetaric berechiz hartuac (1852).
|
|
|
Danteren Jainko Antzerkiaren sarrera
|
ere
idazle italiarraren obra laudatuz hasten du:
|
|
|
puntuazioa eta komunikazioa. Izan ere, isilik irakurtzeko diren testuetako puntuazioa, batez
|
ere
idazlearen ideien antolamenduaren adierazpen grafikoa da, baina, besteak beste, irakurleari irakurketan laguntzeko baliabide ezinbestekoa ere bai. Alegia, idazle igorlearen eta irakurle norentzakoaren artean komunikatzeko zubi antzekoa.
|
|
|
Kantoreetan, badira pastoralaren ekeiari lotürik direnak, pastoral bakoitxaren geiari bürüz hontürik dira; edo
|
ere
idazleak püntü berezi bat ozkatü nahi badü. Hortakoz berriak dira eta ezbardinak.
|
|
|
Inguruko erdaren eragina hain handia izanik behin baino gehiagotan uste izan dugu aparteko ahalegina egin behar genuela hizkuntza horien morrontzatik geure buruak askatzeko. Horrek, baina, inoiz hizkuntzaren lehen helburua ahaztera ere eraman gaitu, egin eginean
|
ere
idazlearen eta irakurlearen artean komunikazio erraza egitea dela.
|
|
|
Gurekin oso jator egon zen eta... baita kontra egiten ziotenekin ere. ...omenez egindako ekitaldi hartan (Atxagak aurkezpen zoragarria egin zion) galderak egiteko txanda zabaldu zutenean Marokoko gazte txotxolo bat hasi zitzaion aurka egiten, oso modu itsusian, kargu hartzen eta esaten ez baitzion azkenean ezer galdetuez zuela ulertzen nola argitaratu zioten Chukriri antzerki liburu bat, hain txarra eta kaxkarra izanda, berak oso ondo zekielako ez zelako alferrik bera
|
ere
idazlea, antzezlea eta zinema zuzendarialan hark ez zuela piperrik ere balio, idazle kaxkarra zela eta abar. Galdera motza izan behar zuena ia hamabost minutuko erretolika bihurtu zen gazte ezjakin haren ahoan.
|
|
2013
|
|
|
Eta horrek egin omen du idazle, zeren Canok idazle izan nahi zuen, eta erreferente argia aurkitu zuen Atxagarengan. Baina profesionaltasunak baditu bere itzalak, eta egun
|
ere
idazle den arren, Canok ez du bere burua idazle gisa aurkezten, «testu hornitzaile» gisa baizik. Berdina da egitekoa, baina garrantzitsua ñabardura.
|
|
|
Bere erretorika marxista merkeak aspertu egiten ninduen, buruz ikasitako jardun horrek inozoak bakarrik liluratzen zituen. Nik
|
ere
idazlea izan nahi nuen, zuk bezala, baina De Quincey ren lanak irakurtzean ohartu nintzen benetako talentuak krimenaren munduan aurkituko nituela. Ertzain sartzea erabaki nuen, eta ikasketak egiten ari ginenen artean talde bat osatu genuen, munduan barrena gertatzen ziren hilketarik onenak aztertzeko.
|
|
|
Beraz, soldadu batzuen ardura testuak idaztea zen, beti ildo horretakoak, herritarren lasaitzeari begira. Eskualduna astekarian idazten zutenak
|
ere
idazleak ziren, baina ez ziren soldadu idazleak, hala nola armadak ez zien idazteko funtzioa eman, Jean Etxepare sendagile gisa ibili baitzen eta Zerbitzari eta Jean Saint Pierre ere antzeko funtzioetan aritu baitziren, zaurituen mugitzen.
|
|
|
«Ordea, beste zenbaitetan ele jarioaren azalaren pean mami gutixko aurki zitekeela diosku Etcheparek, eta inoizka
|
ere
idazlea nahasixea dabilen ustearekin gelditzen dela irakurlea. Haren ihardunak politikeroen odol ttintta bat bazuela zainetan, beroa zela, gatazkaria, suharra borrokan, haginak ardurasko zorrotz eta aztaparrak sistakor zituela».206
|
|
|
Tesi horren helburua Joseba Sarrionandiaren itzulpen lanak aztertzea eta itzulpenak haren obran izandako eragina ezagutaraztea da. Izan ere, Sarrionandia batez
|
ere
idazle gisa ezagutzen den arren, ugariak eta askotarikoak dira hark euskaratutako testuak. Gainera, maiz plazaratu izan ditu itzulpengintzari buruzko gogoetak.
|
|
|
Hainbat sari irabazi ditu (Azkue, Gabriel Aresti eta Julene Azpeitia sariak) eta, egun, idazle eskolan dabil irakasle. Alaba
|
ere
idazlea du: Irati Jimenez.
|
|
2014
|
|
|
1985ean kaleratutako Maitalea eleberrian. Baina bada hain ezagun ez den alderik
|
ere
idazle frantziarraren bizitzan, eta urte ona da aurtengoa haiei erreparatzeko. Orain ehun urte jaio zen idazle, antzerkigile, gidoigile eta zinema zuzendaria.
|
|
|
–Noski interesatzen zaidala, baieztatu nion urduri?. Nik
|
ere
idazlea izan nahi dut!
|
|
|
idaz le izatea Teresagan bere barneko pertsonalitate aberatsaren distira besterik ez zen. Eta hala
|
ere
idazleen zaindari izendatu zuen Elizak, eta azken aldian Eliz Irakasle; historian zeharreko lehenengo emakumea da titulu hori eman zaiona.
|
|
2015
|
|
|
Nirea hilaren amaieran atera zen, eta bitartean aukera izan nuen beste askoren artikuluak irakurtzeko: politak batzuk, balekoak beste batzuk; horrelakoetan ez omen da komeni izenak ematen hastea baina, gogoan geratu zitzaizkidan nire antzera hurbiltasunaren hautua egin zuten bi testu, bietan
|
ere
idazle hautatua ezagunagoa eta goragokoa izan arren: Inazio Mujikak Lizardi gogoratu zuen, non eta Tolosako Urkizun, Inazioren lurralde literarioan alegia, eta Arantxa Iturbek Lurdes Oñederra eta Donostia hartu zituen mintzagai.
|
|
|
Hedabideek maite zuten idazle ez mediatikoaren saltsan murgilduta zebiltzala erabaki zuen Romanek bere isiltasuna etetea. Idazlea proposatu zuena Kattalin izateak izango zuen zerikusirik, baita
|
ere
idazlearekiko sentitzen zuen hurbiltasunak, hala esan badaiteke. Dena den, Roman aipatua izan zelako sartu zen.
|
|
|
Eta baietz erantzun nik, badakit-eta nire klandestinitate garaiak amaitu direla: langabezian egonik
|
ere
idazlea bainaiz berriz tupustean. Eta aurrerantzean ez daukat ezertaz lotsatu edo inorengandik ezkutatu beharrik.
|
|
|
Euskal Herri guzian biziki ezagutua izana da Telesforo de Monzon sortzez bergaratarra, luzaz Donibane Lohizunen egon zena. Fama handiko politikaria, errotik abertzalea, bainan
|
ere
idazle fina eta antzerki egile arraroa. Gutiago ezagutua haren anaia Isidro, 1991 n zendua, ofizioz arkitektoa.
|
|
2016
|
|
|
Singenesofobia parrizida eta kainita izan ohi da ez gutxitan, eta gure herrian gertaera latz beltzak utzi dizkigu, denok gogoan ditugunak. Dena den, hobe kontu hau umorez hartzea, nire adiskide baina hala
|
ere
idazle den Linazasorok bere aforismo batean esaten zuen gisa: –Bizitza familia ospakizunez beteta dago, baina baita gauza alai pilo batez ere?.
|
|
|
Ezinezko egiten baitzitzaien datu hori ziurtasun osoz zehaztea. Lainoa, beraz, Kixoteren sorterriaren inguruan, eta lainoa berriz
|
ere
idazlearen hilobian.
|
|
|
Harremanak, alabaina, kontrako bidean funtzionatzen du, orobat: kritikoak
|
ere
idazlea behar du, ez soilik obren ekoizle gisa, antzina gertatzen zen bezala, baizik eta informazio iturri moduan, eta agian baita kritikoaren bizitza itxaropenaren luzagarri gisa ere; erlazioa, ondorioz, konplexuagoa bihurtzen da, eta, onddo eta alga biren elkartze sinbiotikoa legez, gehiago du likenetik, parasitismotik baino.
|
|
|
Alde horietatik guztietatik, inpresioa daukat Uribe dela hobekien kokatuta dagoena, une honetan, idazle nazional berriaren rola betetzeko. Dubravka Ugre, i' cek esaten duen bezala,, oraindik
|
ere
idazleak funtzioa baitauka herriaren arima gisa(?). Herri baten arimak errazago komunikatzen duelako beste baten arimarekin.
|
|
|
Antzerki idazle gisa, ezagunak ditugun emazte gutxi dira, bai Hegoaldean, bai Ipar Euskal Herrian. Alta, emaztea partaide izan da, aktore gisa, antolatzaile gisa, baita
|
ere
idazle gisa. Hemen ditugu idazle nagusien izenak:
|
|
|
Alabaina, hori ez da lehenengo errezeta bilduma, eta justu mende laurden bat lehentxeago, 1864 urtean alegia, Baionako Zilhargin karrikako 12 zenbakian zegoen Cluzeau liburu eta paper martxantaren baitan bazen argitaratu Escualdun cocinera, ceinarekin nornahic cocina ona errechki eguin baiteçaque, 16 neurriko liburukia. Horretan
|
ere
idazlearen izena ez dager, baina bat baino gehiago badirateke hasierako oharrari beha ezkero: " Huntan anitz gauza frantxes guisa izendatuac izanen dire ezdazkiulakotz escuaraz izenac".
|
|
|
Hor ere Bordagaineko dorrea, Muskoa bere Andredena Mariarekin, Zokoa eta bere gotor-lekua, Zubiburu auzoalde berria, ahantzi gabe lehengo eiherak eta, bixtan dena, luzaz Ziburun kokatu arrain kontserbutegiak... Hirugarren zati batean, ohoratzen dira fama handia bildu duten ziburutarrak, edo herrian berean sortuak, hala nola Maurice Ravel musikagile ospetsua, edo horkotuak, besteak beste artixta andana bat, gehienak margolariak bainan
|
ere
idazleak, Pierre Benoit bezala, edo kirolariak, toki pollita eginez ere Sopite tar balea ihiztarieri...
|
|
|
Beti polikiroldegian aurkituko balinbadugu
|
ere
Idazleen Biltzarra, gune bertzelakatuan gertatuko da, herrixka baten moduan antolatua. Biltzarrak hiru eremu berezi ukanen ditu, bakoitzean xoko desberdinak dituela proposatuko.
|
|
2017
|
|
|
Berridazketan
|
ere
idazle bat baino gehiago ditugu, eta protagonistaren aita polizia nobela idazle erretiratua da. Pertsonaia nagusiaren ahotsak aita, aitaren jarduera ezohikoa eta dilema modu hurbilean deskribatzen dizkigu:
|
|
|
Th. Mannek bere esperientzia propioan
|
ere
idazle gisa ikusia dizu egia hori. Lotte in Weimar-eko kapitulu biribilenak esanezinezko samin artean idatzi bide zituen; Doktor Faustus halaber makalaldi fisiko zein psikiko ilun batean paratu zuen, berak dioenez (ik.
|
|
|
ZU
|
ERE
IDAZLE
|
|
2018
|
|
|
Guernica! lan aitzindaria idatzi zuenetik beste 40 urte igaro badira
|
ere
idazle estatubatuarrak hiriaren deuseztapenari buruzko mito frankistak hankaz gora jarri zituen, Irujok beharra ikusi du ildo beretik jarraitzeko, bonbardaketaren ukazioaren aurrean: " Gezurra ez da berez existitzen dio hitzaurrean ez bada egia deformatuz, eta horregatik beragatik, ez balitz existituko' egiazkoa eta egiaztagarria den gertakizuna' deitzen diogun hori, ez litzateke iruzurrik eta fikziorik existituko.
|
|
|
Halaxe sumatzen dugu guk
|
ere
idazleen eta musikarien arteko lankidetzatik sortutako XXI. mendeko kantagintza. Bakoitza bere publikoaren bila eta aurkitzen badu, maitasun handiz zaintzen, asko jagonez esaten duena, asko jagonez jotzeko era.
|
|
|
Gogora datozkigu monografikoak, Oskorriren “Gabriel Arestiren oroimenez”, Antton Valverdek Lauaxetaren, Orixeren eta Lizardiren poemekin osatutako trilogia, hamaika musikarik Rafa Ruedaren gidaritzapean aurkeztu ziguten “Ehungarrenean hamaika”, Ruperren “Hautsi da anphora” eta “Memoriaren mapan”, edo Bide Ertzean ek Jose Luis Otamendirenekin jositako “Zure minari”. Badira
|
ere
idazlea eta musikaria prozesu osoan elkarrekin lan eginda sortutakoak, hala nola, Errobi eta Daniel Landarten “Errobi”, Pantxoa eta Peio eta Manex Pagolarenak, Joseba Tapia eta Koldo Izagirreren arteko elkarlanetik jaiotako “Apoaren edertasuna”, Kirmen Uribe eta Mikel Urdangarinek abiarazitako “Bar Puerto” eta ostekoak, Harkaitz Canok Iker Laurobarekin kaleratutako \...
|
|
|
Horretarako, baldintza, abiapuntu eta helburu ezberdinekin egindako saiakerak biltzen dira ondoko orrialdeotan. Egileak bi munduak ederki ezagutzen dituen arren, azterketa batez
|
ere
idazleen lubakitik abiatzen badu ere. Normalean musikariak jotzen du-eta idazlearengana, gutxitan gertatzen da alderantziz.
|
|
|
Baina, batez ere, ez zuten lortu, Lauaxetak, Lizardik eta Orixek euren burua idazletzat zutelako, garrantzia mezuari beste edo gehiago estetikari ematen ziotelako. Ez ziren inondik
|
ere
idazle panfletarioak. Idazletzat zuten euren burua, hizkuntzaren langiletzat.
|
|
|
“Ahotsa nondik datorren, hori da kontua”, bota dio Pharosek, zinta digitalizatzeko unea ahalik eta gehien atzeratu nahi balu bezala. Konturatu zen aurrekoan
|
ere
idazlea: Jean Pharosek badu teoria bat gai bakoitzerako.
|
|
|
Gainerako haurrideen izenak Pierre Eudore, Marie Louise, Marie Jeanne eta Henriette ziren, baina haietaz ez dakigu ia deus. PierreEudore
|
ere
idazlea izan zen; haren izkribu guztiak, tamalez, galdu egin dira.
|
|
2019
|
|
|
Emakume azkarra zen Fife; hura ezagutu zutenek zioten, umore onekoa izateaz gain, trebezia handia zuela, istorioak kontatzeko?. Bera
|
ere
idazlea zen arren. Vogue aldizkarian egindako kolaborazioak eta idazlanak ditugu horren lekuko?, inoiz ez zuen lanbide hori jarraitu. Aldiz, Hemingwayri, laguntzea?
|
|
|
–Baina idazle eta irakasle gazteak batasunaren alde sendo agertu arren, ez zegoen adostasun erabatekorik euskaldun eta euskaltzale guztien artean, ezta hurrik eman ere, batasunak idazle askoren, batez
|
ere
idazle zahar eta kontserbadore askoren, mesfidantza eta beldurra pizten baitzituen.
|
|
|
»Hala Euskal Idazkaritzako Hizkuntza Sailak 1964an hitz batzuetan h letra erabiltzea proposatu zuenean nola Euskaltzaindiak 1968an proposamen hori ontzat eman eta zabaltzea erabaki zuenean, Ipar Euskal Herriko idazleen tradizioari euskararen batasunean lekua emateko asmoak bultzatu zituen, h hori Ipar Euskal Herriko euskalkietan ahoskatu egiten delako hitz askotan. Baina Hego Euskal Herriko idazle batzuei, batez
|
ere
idazle zahar eta kontserbadore batzuei, h letrarik gabeko idazketan denbora gehien zeramatenei, zaila egin zitzaien elementu hura onartzea. Dena den, abiapuntua hori baldin bazen ere, h letra belaunaldi berriek eskatzen zuten eta lantzen hasita zeuden batasunaren sinbolo bihurtu zen; eta, hedapenez, belaunaldi berrietako kideen artean errotzen ari ziren ideologia eta pentsamolde berrien sinbolo, marxismoarena, komunismoarena, ateismoarena?
|
|
|
Aiton amonak euskaldunak izan zituen, baina narratzaileak ez du inoiz aukerarik izan Euskal Herrira etorri eta arbasoen jaioterria ezagutzeko. Filipinetan dagoen Negros irla apartatuan bizi izanda
|
ere
idazle honek beti egin du amets inoiz ezagutu ez duen Euskal Herriarekin.
|
|
2020
|
|
|
Hala, À la recherche... nola El libro de la arena
|
ere
idazlearen eta hura den gizakiaren arteko bereizketarako" literaturaren aldarrikapenak" dira.
|
|
|
Lehenengoan, idazlearen izen bereko protagonistak (Marcelek), bera
|
ere
idazle lanean ari izanik, munduari buruz eskuratzen duen ezaguera ezin du Marcel Proust gizakiak bereganatu idazten ari denean ez bada, zeren eta ezinezkoa izaten baita idazketa dela medio lortzen duen bizipenekiko distantziamendu diskurtsiboa eguneroko bizitzan erdiestea.
|
|
|
Bestalde, EIEk goian aipaturiko Frantziako hizkuntza gutxituen arteko bultzaturiko harreman hura ere bertan behera geratu zen jarraipenik gabe, eta CEDROrekiko lotura ere amilduz joan da. CE DRO, Centro Español de Derechos de Reproducción deituriko agentziaren fundatzaileetariko bat izan zen EIE Franco osteko garaian eta, berez, postu bat bagenuen haren zuzendaritzan
|
ere
idazleentzako mota ezberdinetako laguntzak bideratzen laguntzeko.
|
|
|
Arangoitiko baserri huts batean bildu ginen. Txabi Etxebarrietaren lagun mina zen, Bilboko eskolapioetan ikasiak ziren biak eta Goio
|
ere
idazlea eta poeta zen, Txabi bezalaxe. Bilboko sari guztiak bereganatzen zituzten txandaka, eta bere laguna hil zutenean erabaki zuen Goiok borrokan sartzea.
|
|
|
Txalekoaren patrikatik zigarro bat atera eta piztu zuen. . Zu
|
ere
idazlea izango zara, ezta. Ez dakit zer duzuen idazleok horrelako emakumeak erakartzeko?, jarraitu zuen, baina bere bakarrizketaren norabidea moztu eta lehenera itzuli zen.
|
|
|
Baina ez naiz ni. Berarentzat soilik pertsonaia izan nintzen, baina ni
|
ere
idazlea naiz, hura baino hobea gainera».
|
|
|
Ni baino askoz
|
ere
idazle hobea litzateke horretaz ongi idazteko, sinets ezazue.
|
|
|
Letek aitorpena eta goratzarrea egiten dio zenbait pertsonari. Guztiak
|
ere
idazleak eta/ edo adiskideak dira, eta, modu batera edo bestera, poema hauen bidez Letek euren artean kokatzen du bere burua.
|
|
|
Leipzigen, Paris txiki batean jaioa, frantsesaren eraginpean eman du haurtzaroa: Unibertsitatean, kulturan zein literaturan gustu eta elegantzia frantsesa nagusitzen da eta, izan, berak
|
ere
idazle frantsesa izateko ametsa burutu nahiko du (Azurmendi 1999a: 63).
|
|
|
Ez da zaila Torrealdaik deskribaturiko egoera eta 1978an modu fikzionalean Atxagak Etiopia-ko ‘Piolet poeta lirikoari buruz zenbait apunte’ narrazioan parodiaturikoa lotzea. Atxagak
|
ere
idazlea, heroi ezezagun eta baztertu hori, aldarrikatu beharra ikusi zuen. Etiopia-ko hitzaurre justifikatzailean, idazle izan nahi duen Piolet gaixoaren bizitza kontatzen digu, baina batere aitormenik ez du" gure herriko gaztelu, gheto, parrokia eta uharte kultural ausartenetan".
|
|
|
Ebidentzia horiek izatea eta zabaltzea ez da gaur errazagoa atzo baino, eta bihar ere ez du ematen erraza izango denik marko politiko kultural linguistiko honetan jarraitzekotan, eta hala jarraituko dugula iduri du guk nahi baino gehiago, itxura guztien arabera. Joxe Azurmendi bera Alemaniako Kolonia eta Donostia artean bizi da, baina kultura alemana eta batez
|
ere
idazle aleman handiak oso ongi ezagutuagatik, bere erreferentzia eta ebidentzia nagusia Euskal Herria da, eta euskaraz lan egiten du: Euskal Herriari eskaintzen dio lan intelektuala.
|
|
|
Nahi nuke eskertu euskal prentsa. Ez bakarrik hemen zaretelakoan, baita
|
ere
idazle hauer ematen diguzuelakoan parada zuen orrialdeetan idazteko, eta eskertu bereziki Herria. Enetzat beti emozione batekin gogoratzen dut astekari hori.
|
|
2021
|
|
|
Trukaketa hori biziki aberatsa izan da, gainera idazteko aholkuak eman dizkie. Saio horren denboran, hitz jokoak eta literaturarekin den amorosa bat baita
|
ere
idazle batekin dute topaketa egin.
|
|
|
Onartu banindu" ere. Bestalde, protagonistaren emaztea
|
ere
idazlea da, baina ez omen du gizonak besteko arrakastarik lortu" ez du halako zorterik izan"," agian gaztelaniaz idazten duelako", eta berak bere burua ere idazletzat du," baina itzulpengintza literariotik bizi da", azken boladan senarraren" liburuak gazteleratzetik, besteak beste" (Apalategi, 2010: 137).
|
|
|
Onartu banindu" ere. Bestalde, protagonistaren emaztea ere idazlea da, baina ez omen du gizonak besteko arrakastarik lortu" ez du halako zorterik izan"," agian gaztelaniaz idazten duelako", eta berak bere burua
|
ere
idazletzat du," baina itzulpengintza literariotik bizi da", azken boladan senarraren" liburuak gazteleratzetik, besteak beste" (Apalategi, 2010: 137).
|
|
|
51 José Emilio Pacheco
|
ere
idazlea eta itzultzailea da: Samuel Beckett, Walter Benjamin, S.M. Eisenstein, Zbigniew Herbert eta Tennessee Williams bezalako autoreak itzuli ditu.
|
|
|
1970eko eta 1980ko hamarkadetan, batez
|
ere
idazleek, hizkuntzalariek, filologoek, irakasleek, kazetariek... egin zituzten literatur itzulpenak, kasu asko eta askotan modu desinteresatu eta militantean. Bada, militantziak, berariazko prestakuntzarik ezak, egitekoaren urgentziak... eta gisakoek eragindakoa izan daiteke orduko lanen kalitate eskasa, eta hortik dator zenbaiten artean euskal itzulpenek urteetan izandako ospe txarra.
|
|
|
" Gure literaturaren historian, ordea, oso ohikoa da itzulpenak behin eta berriz agertzea gainontzeko testu literarioen ondoan, nahiz eta itzulpen horiek, askotan, literatur testuen itzulpenak ez izan. Itzultzaileak
|
ere
idazleen pare agertu ohi dira, eta halakotzat hartuak izan dira" (López Gaseni, 2010: 845). 91 López Gaseniren ustez, itzulpenak gure historiografietan sarri erdiguneko posizioan agertu izana une jakin batean insituzioari oso loturik egotearekin lotu behar da:
|
|
|
" munduan zehar libre ibiltzea zen, inolako loturarik gabe" (41 or.). Pertsonaia honen langintzaz denaz bezainbatean, bankuko langilea da, baina handik bota egiten dute, dirua lapurtzea egotzita (86 or.); ordutik aurrera, kazetari (73 or.) eta itzultzaile ibiliko da. ...elania eskolak eman izana ere aipatzen da narrazioan, eta horretarako diktaketa koaderno bat osatu izana bere gustuko idazleen esaldiekin, egile kutunen esaldiak kopiatzeko ohitura baitzuen (63 or.). Harreman pertsonalei dagokienez," solasaldietan" oinarritutako harremanak dituela nabarmendu daiteke; eleberriaren ardatzetako bat dira Robert Musschek eta Herman Thierry lagunak (azken hori
|
ere
idazlea) dituzten elkarrizketa hausnarketak. Harreman sentimentaletan ere bide beretik jokatzen du.
|
|
|
Gure corpusari osotara begiratuta, ez dugu narrazioaren mekanikan itzulpena giltzatzat daukan istoriorik: denak ere orokorrean hartuta, itzulpenak eta hizkuntza aniztasunak, batez
|
ere
idazleen testuinguruan gertatzen diren istorioetan pertsonaiak eta testuinguruak kokatzeko eta deskribatzeko tresna gisa baliatzen dira. Dena den, itzulpena ez da jarduera linguistiko hutsa, terapia ere bada, esku hartzea, posizioak hartzea, kulturarteko bitartekari egitea, gatazkaren azalpenak ematea...
|
|
|
Lehen ezaugarri horrek ondorioztatzen du beste hau: bigarren mailako literatura izanez, euskal literaturak ez du abantzu sorkuntzarik eskaintzen ez eta
|
ere
idazle nagusirik, Axular salbuespen bakarra delarik Vinson-en begietan.
|
|
|
Eta, gisa berean, euskal literatura sartu da nazioen arteko jokoan, kanpoko herriekilako harreman kultural, literario eta ekonomikoak garatzen zirela itzulpenei esker. Norabide asko zabalduak izan dira sorkuntzari esker eta, gaiak, idazmoldeak, hizkuntza literarioa aldatu dira, baita
|
ere
idazleen soziologia. Sorkuntzaren emaitzak erakarriak izan dira euskal literaturaren historiara baita ere barneratuak molde bizkor batez, hala nola garai hartako Jon Kortazar, Marijo Olaziregi eta Iñaki Aldekoa bezalako autoreek argitaratu dituzten historietan.
|
|
|
Halako kasuetan, ikusten denez, behintzat jarri baldin badu
|
ere
idazleak, aski argi dago hor ez dela segurik edo bederen erabiltzen ahal. Egun, hau esango genuke, besteak beste, hor:
|
|
|
Orain arte Herralde editoreaz aritu gara, baina izen propioz hiru liburu argitaratu ditu jada, editorea idazle zapuztua dela konfirmatzera baino, 50 urteotako lanaren testigantza uzteko borondatea duela erakustera datozenak. " Tira, editorea
|
ere
idazlea da, neurri batean: gure liburuak lirateke idazlearen hitzak, eta katalogoa nobela".
|
|
|
Susa argitaletxearen webgunean eta armiarma.eus atarian topa daitezke hainbat testu irakurri, horietako asko idazlearen ahotsean. Wikipedian ere entzungarri daude literatur testu batzuk, horiek
|
ere
idazleen ahotsetan. Booktegi.eus proiektuaren webgunean eta Pako Eizagirreren aittu.eus atarian ere entzun daitezke literatur testuak.
|
|
|
Horretaz gain, BHn literaturaren irakaskuntza batez
|
ere
idazle eta obra kanonikoen inguruan antolatzen dela baieztatzen du parte hartzaile honek, eta horrek irakurlea eta bere gaitasun literarioa guztiz alde batera utzita geratzea eragiten duela ondorioztatzen du. Hori guztia kontuan izanda, bere esanetan, ez da harritzekoa etapa honetan hainbat gaztek ikastetxetik kanpo irakurtzeari uztea.
|
|
|
Mersault batean eta Meursault bestean. Sylvia Plathen Crossing the Water poema liburua
|
ere
idazlea hil ondoren apailatu zuten, 34 olerkiz, Londresen. Eta berdin, E.M. Forster hil eta hurrengo urtean agertu zen Maurice, amodio homosexual baten istorioa.
|