|
2013
|
|
|
Horietarik bat izan zen, lan honetan maiz aipatu duguna, Aita Blaise edo Luc Babaquy. Manex Hiriart Urrutik haren heriotzaz idatzi zuenean, beste fraideen gisan jasan zuen egoera hura ere aipatu zuen, hala nola Ipar Euskal Herritik lekuak hustu behar izan zituela baina hala
|
ere
gerla egitera joan zela. Ideia hori garrantzitsua da, zeren eta nahiz eta fraideen borondate ona erakustea zen ageriko helburua, fraide haien baztertzearen leporatze bat sendi baitzen, zein zuzen kontra kanporatu zituzten erakustera emateko bezala.
|
|
|
Gerla egiten zuten diziplinatuak zirelako, eta diziplina denen gainetik zegoelako. Soldaduen arteko elkartasuna ere nabari zen Eskualduna ko artikuluetan, eta elkartasun eta talde giro hori
|
ere
gerlan irauteko faktore garrantzitsua zen. Horri loturik, beste faktore bat, Eskualduna n hastapenetik garrantzia izan zuena:
|
|
|
Batzuetan zuzenean egiten zioten erreferentzia lege haren ondorioei, hala nola Frantziak haizaturik
|
ere
gerla egitera itzuli ziren euskal fraideen balentriak aipatzeko. Fraide bat gerlan hil zenean, aski azpimarratu zuten bere borondatez joan zela gerlara, urte batzuk lehenago Frantzia uztera behartu zutela oroitaraziz.
|
|
|
Nahiz eta gai nagusia Lehen Mundu Gerra izan edo lan honen gai nagusia hori dela pentsatu, lehenbiziko abiapuntua Eskualduna astekaria ikertzea izan dela gogora ekarri behar dugu. Lehen Mundu Gerrak zuen garrantziak eta oraino duen itzalak pentsatzera eman badezake
|
ere
gerlari buruzko tesia dela, argi utzi nahi dugu gerla horri buruzko begirada bat dela ikertu duguna, eta begirada hori Eskualduna astekarikoena da. Horregatik, denbora handia iragan dugu astekari horren eta gerla denboran idatzi zuten lagunen deskribatzen.
|
|
|
30etik 31rako gauean, Austria Hungaria zen mobilizazioa egin zuen hurrengo herria. Biharamunean, abuztuaren lehenean, Alemanian eta Frantzian izan zen mobilizazioa; haiek
|
ere
gerlarako prestatzen ari ziren. Alemaniak gerla deklaratu zion Errusiari, eta bi egun geroago, abuztuaren 3an, beste hainbeste egin zuen Frantziaren aurka, Serbiaren alde jarri izana leporatuz.
|
|
|
Gerla hasi zenean, Frantziako gizartea gerlarako prest zegoen, beraz. Baionan ere bazegoen armada, eta euskaldunak
|
ere
gerlara deitu zituzten. Euskaldunen erregimentu ezagunena eta aipatuena 49 Infanteria Erregimentua zen.
|
|
|
Berresten dute zaurien artatzen ibiltzen zela, baina bereziki bere ibilbidea eta non ibili zen argitzeko balio du. Azkenik, sariak edo aipamenak eskuratu izanak erakusten du
|
ere
gerlarekiko eta Frantziarekiko jarrera, hala nola diziplina, nahiz eta hori, oroz gainetik, idatzi zituen artikuluetan ageri den.
|
|
|
Halaber, soldadu batzuek Baionako erredakziora idatzi izan zuten herrietako berriemaileei herrietako berriak emateko eta ez gerlaz hainbeste mintzatzeko eskatuz. Erran behar da astekariaren eduki gehiena gerlaz zela, eta herrietako berriak
|
ere
gerlako gaiekin betetzen zirela: halakoak gurutzea, bestea hila edo hango etxekoa zauritua.
|
|
|
Hiriart Urrutik aipatu zituen otoitz horiek guztiak alferrik izan ziren, azken finean, gerla lehertu baitzen. Eta Eskualduna k
|
ere
gerlarekin bat egin zuen, Frantzian ordu arte bakezaleak ziren gehienek bezala. Ez zen harritu behar, orain aipatu artikulu horretako zati batean, erasoari erantzuteko beharra edota aberria defendatzekoa agertzen baitziren:
|
|
|
Baina baikortasun hori izanik ere, Adéma editorial egileak ez zuen iragartzen gerlaren bukaera zenbait hilabete baino lehen. Hots, gerla hastapenean eta gerla luzatzen ari zenean, iragarpen ezkorrenek
|
ere
gerla urtean berean bururatuko zela zioten, eta gerla bukatzen ari zenean, iragarpen baikorrak errealitatea baino ezkorragoak ziren: ez zuten
|
|
|
Ministerioetatik armadako buruzagien heinera jaitsiko gara ondoko orrialdeetan. Eta hor, politika baino gehiago, estrategia zen jokoan zegoena, hori
|
ere
gerlaren funtsezko osagaia baitzen. Hori horrela izanik, normal da Eskualduna k estrategiari buruzko gai batzuk aipatu izana.
|
|
|
Gerla hasi bezperan, 1914ko abuztuaren lehenean, mobilizazio nagusia izan zen Frantzian. Egun hori Eskualduna n nola aipatu zuten aztertuko dugu, baina baita
|
ere
gerlak iraun zuen denbora guztian mobilizazioa nolakoa izan zen, hala nola 1914an gerlara joateko adinean ez zirenak mobilizatzeko tenorea edo pausaldi baten ondotik edo zauriturik egon ondoan gerlara itzuli behar zen unea.
|
|
|
Gerla zein bortitza izaten ari zen garbi gelditu ondoan, Euskal Herriko soldaduek berriz
|
ere
gerlara itzultzeko erakusten zuten gogo eta prestasun hori goraipatu zuen Eskualduna k, maiz. Hori, mobilizazioa goraipatzea baino gehiago zen.
|
|
|
Soldaduen artean lagun minak egitearena ez zen ez ohikoa, Rousseauk dioen bezala. Eta adiskidetasun hori
|
ere
gerlan irauteko bidea zen. Adiskidetasunaren edo talde giroaren erreferentziak baziren Eskualduna astekarian, nahiz eta gerlako gaietan ez zen hori leku handiena zuen gaia.
|
|
|
Eguna edo tenorea gerlaren agendaren arabera finkatzen zen bezala, meza emateko lekua
|
ere
gerlak inposatu egoeraren arabera finkatzen zen, Jean Saint Pierreren lekukotasun honetan ageri den bezala:
|
|
|
Ez ziren Eskualduna astekarian agertu ziren aipamen bakarrak, gainerako berrietan
|
ere
gerlaren egoeraz mintzatu baitziren, baina atal honetan gerlako berriketarien kroniken aztertzera mugatu gara. Oro har, gehienetan frantsesek eta aliatuek egin zituzten aitzinamenduak azpimarratzen zituzten, eta egoera ona zela edo gauzak bide onetik ari zirela erakutsi nahi izaten zuten, itxaropena ez galtzeko eta ez galarazteko gisan; alderantziz, itxaropenari eusteko.
|
|
|
Artikulu horretan, gerla hastapeneko eta bukaerako armei buruzko hainbat xehetasun emateaz gain, bereziki azpimarratu zuena zen zergatik zen inportantea gerlako teknika berrien ikastea eta arma berrien erabiltzen trebatzea. Ororen buru, hori
|
ere
gerlaren alderdi bat zen, eta horren berri eman zuen. Beharbada, gibel lerroetan zegoenean idazteko asti gehiago ere bazuelako, idazteko astia zuen unean zer egiten zuen kontatzen zuen.
|
|
|
Haatik, soldaduen mozkorrez aski arinki mintzo bazen ere, ez zuen jarrera bera pausalekuetako herrietako biztanleekiko. Hango herritarrek mezara joatea baino nahiago zuten ostatura joatea, eta hori gogor kritikatu zuen, eta baita
|
ere
gerla lekuetako prezio garestiak. François Bouloc ek dio gerlako lerroen ondoko herrietako biztanleek prezioak goratu zituztela eta iruzurgileak zirela.
|
|
2016
|
|
|
223 Ikerketa lan honetan ez dira parrokietan ibiltzen ziren antzerki taldeen aipamenik, hala
|
ere
gerla ondotik frantses estatuan zegoen giroaren ulertzeko lan lagungarriak aurkitu ditugu.
|
|
|
Ez zen festarik antolatu Elissalde Euskaltzaindian sartzearen ospatzeko. Egoera aldatu zen, Azkaineko inguruetan Larzabal ezaguna zen bere antzerkiengatik, bere lanarengatik eta baita
|
ere
gerla garaian erakutsi zuen kemenarengatik. Larzabal Euskal Herriko inguruetan norbait zen.
|
|
2022
|
|
|
Nafarroan
|
ere
gerla zibila ukan zuen, hor zuzenean bere seme Vianako printzearekin, ondoko zatian argituko dugunez. Joan II.ari onartzen diodan urrats baikor bakarra da 1449an Frantziako lur armadak Zuberoa konkistatzean, be rak Mauleko gaztelu zaharraren salbatzeko egin zuen entsegua, gazteluzain ze goelarik Luis de Beaumont, Leringo jaun kondea, Bereterretx erail zukeena.
|
|
2023
|
|
|
Horrez gain, Henrikek bere erresumaren berreskuratzeko go goa bizirik zeukan, eta Erreformatik hurbil egotea ez zitzaion interesatzen. Ez zuen Eliza katolikoarekin gatazkarik nahi, izan
|
ere
gerla edo diplomazia erabiliz gero, Elizaren kontra joateak ez zion lagunduko bere helburua bete tzen. Erreginarekin haserreak gero eta maizago gertatzen ziren.
|