|
2008
|
|
|
Serie horretako eskulturetan, lehenago hutsunea deitu zuen ezaugarri formala orain nabarmendu egiten zen, espazio desokupatua bihurtuta. Prozedura horren legitimitatea Malevich en pinturetako planoetan aurkitzen zuen, errusiarraren pinturetan 2 dimentsioko irudia zena espazio errealera
|
eramanez
. Plano horiei unidad Malevich deitu zien, eta haien konbinazioaren bidez, 3 figura geometriko, zilindroa, esfera eta kuboa desokupatzen saiatu zen, kontzeptualki jatorri mistiko garbia zuen espazio huts eta isila aurkitu nahian.
|
|
|
Baina. Proposito experimental 56? serieko emaitzak ez ziren nahiko izan Oteizarentzat bere helburuak lortzeko, eta hurrengo bi urteetan, 1959 arte, Cajas vacías eta Cajas metafísicas deituriko eskultura sorta burutu zuen, aurrekoen hustutze prozedura azken muturreraino
|
eramanez
. 1950ean Figura para regreso de la muerte eta Coreano eskulturetan lehen aldiz agertutako hutsunearen ideia espazio huts bihurtzen da.
|
|
|
Zertaz ari da artea? Oso haur nintzela Orion nire aitonak hondartzara
|
eraman
ohi gintuen pasioan. Izugarrizko erakarpena sentitzen nuen barneko zatian zeuden zulo handi batzuen aldetik.
|
|
|
Presentzia oso sendoa izan arren, ezinezkoa suertatzen da bat batean beraien forma osoki jasotzea. Unitateen antolakuntzaren dinamikotasunak gure begirada ere mugimenduan jartzen du, eta puntu edo plano batek beste batera
|
eramaten
gaitu, bueltaka eskulturaren kanpoko aldetik, une oro beraien forma aldatuz doan bitartean. Eskultura hauek, besteak beste, perspektiba sistemaren ilusioa apurtzeko daude eginak3.
|
|
|
Bere aldetik, 1992ko uztailaren 23ko Espainia eta Uruguai arteko Kooperazio eta Adiskidetasun Tratatu Orokorraren 18 artikuluaren esanetan, «con sujeción a su legislación y de conformidad con el derecho internacional, cada Parte otorgará a los nacionales de la otra facili dades para la realización de actividades lucrativas, laborales o profesionales, por cuenta propia o ajena, en pie de igualdad con los nacionales del estado de residencia o de trabajo necesarias para el ejercicio de dichas actividades. La expedición de los permisos de trabajo y profesionales, por cuenta ajena será gratuita», Espainiako Auzitegi Gorenak bere sententzian aurkeztutako egoera bestelakoa delako ondoriora
|
eramanez
.
|
|
|
Laburtutako egitateei begira aurrikusgarria zen moduan, arlo politikoa ez da gatazka honetatik kanpo geratu eta hasieran aurrera
|
eramandako
ekimenak, gobernuaren kontrol funtzioaren barnean, zenbait talde parlamentariok (Talde Popularra eta Mistoa) aurkeztutako ekimen isolatuak izan baziren ere5, gerora Proposamen ez legegile bati bide ematera iritsi ziren6 Kongresuko Kanpo Politikako Komisioaren baitan aho batez onartutako Proposamen ez legegile honek:
|
|
|
Bi horiek aurrekoa espresuki indargabetu ez arren, haren edukia moduren batean aldatzen dute. Inguruabar honek arrazoizko modu batean, lehen aipatutako xedapena aplikatzera
|
eraman
ditu auzitegiak, baina jarrera horrek ñabarduraren baten beharra du. Izan ere, 30.3 artikulu honen aplikazioa sententzia ezberdinen testutik erator daitekeen erraztasun hori baino konplexuagoa baita.
|
|
|
Horrelako interpretazio batek ez baitu argitzen benetan hitz horren esanahia zertan datzan eta, gainera, interpretazio horretaz baliatuta administrazioari erreza gertatu zaio, urtarrilak 11ko Atzerritarren eskubide eta askatasunei buruzko 4/ 2000 Lege Organikoaren (aurrerantzean 4/ 2000 LO) 40 artikuluan jasotzen diren supostu berezietan11 Uruguaiko biztanleak barneratuz, 38 artikuluan jasotzen den nazioaren enplegu egoerari egiten zaion erreferentzia12 ez aplikatzea eta, ondorioz, tratu diferentziaren irizpide hori betetzea. Horrek termino konkretu horretatik eratorritako interpretazioari aurre egiteko aukera emango balio ere, eta, aldi berean, tratu berdintasunaren erreferentziarekin bete, 4/ 2000 Lege Organikoaren 32 artikuluak bestelako puntu batera
|
garamatza
, zeren bertan erresidentzia iraunkorra honako modu honetan definitzen baita: «La situación que autoriza a residir en España indefinidamente y trabajar en igualdad de condiciones que los españoles»13 Ikuspuntu horretatik, bertan azaldutakoa 1992ko Tratatu Orokorrean jasotakoa dela ondorioztatuz, administrazioak eta zenbait auzitegik egindako interpretazioak ez luke horrekin bat egingo eta, ondorioz, Uruguaiko herritarrei erreserbatutako estatusa jarduera hauen egikaritzan espainiar herritarrekiko berdintasun mailan erraztasunak emateari erreferentzia egiten zaionean hau dela eta ez beste bat.
|
|
|
Instrumentu horretan jasotakoak eta lan honetan egitateetan islatuta geratu denak ez bide diote uzten zirrikitu handirik Uruguaiko herritar bati bisaturik gabe Espainian sartzeko momentuan; izan ere, bertan jasotzen den moduan, bakarrik laurogeita hamar egunetik beherako sarreretan edota langileria diplomatikoaren kasuetan baimen hau ez da galdatuko. Horri atzerritartasun legeriari blokean egindako igorpena gehitzen badiogu, horrek ondorioztatzera
|
garamatza
ezen, nahi bai, baina zaila dela bi instrumentu horien arteko interpretazio bateragarria topatzea eta, beraz, arlo honi dagokionez, 1870eko Tratatuaren 8 artikulua litzatekeela aplikatu bateraezintasun horiek direla eta. Edonola ere, konklusio horrek ez luke interpretazio lana agortuko; izan ere, 1992ko Tratatu Orokorrak 1870eko Tratatuan dituen eraginak aztertzea ezinbestekoa suertatzen baita, beronen eraginak, gure aburuz, orain aipatutako egoerari iraulketa ematen baitio.
|
|
|
Azken urte hauetan espainiar auzitegiek aurrera
|
eraman
duten lanak orain gutxi arte espainiar gizartearentzat isilean mantentzen zen gatazka bat aditzera eman du. Gatazka hori dugu Espainiako Erreinuak eta Uruguaiko Ekialdeko Errepublikak sinatutako 1870 urteko Ezagutze, Bake eta Adiskidetasun Tratatua indarrean ote dagoen zalantzaren inguruan sortu dena.
|
|
|
Denbora luzean zehar, bertan jasotako eskubideak momentu ez hain oparoetan Uruguaira joandako espainiar etorkinei modu zabalean praktikara
|
eramatea
onartu zitzaien. Hitzarmen horrek, egun, atentzio berria sortu du, oraingoan berriz, amerikar kontinentetik Espainiarako bidean gauzatzen diren migrazio fluxuak direla eta.
|
|
|
Auzitegiek azken urteotan aurrera
|
eramandako
lanak finkatu duen jurisprudentzia errealitateak gatazka honen konplexutasuna azaleratu du. Eta hau horrela izan da nahiz eta gatazka honen jatorrian Auzitegi Gorenaren beraren sententzia bat abiapuntu izan.
|
|
|
Horrela, dagoeneko sala horrek aurretik finkatutako jurisprudentzia bati jarraiki2, tratatu horietan espainiar legedira egindako igorpenak jarduera horien (lana, erresidentzia,?) egikaritzan ondorioak izan zitzakeen baina inola ere ez Espainian lan egiteko eskubidearen titulartasunean, «amplia y suficientemente recogido en los Convenios con Chile y Perú, y también en similares términos por el Convenio con Uruguay». Honek guztiak estatu horietatik zetozen herritarrei espainiar herritarrekin berdintasun maila batean mota guztietako irabazizko jarduerak aurrera
|
eramateko
atea irekitzea suposatzen zuela zirudien.
|
|
|
Beraz, tratatu bi hauetan termino berdintsuak ez erabiltzeak ez dakar automatikoki inolako bateraezintasunik, are gehiago, ikusi dugun bezala gerta liteke interpretazio lanaren bitartez posible egitea bi testuen aplikazio bateratua. Horrek sententziak dakarren beste arazora
|
garamatza
.
|
|
|
Egitateetan aipatu moduan, arlo politikoan aurrera
|
eraman
diren ekimenek aditzera ematen dutenez, benetako ardurarik ezin da ondorioztatu bertatik. Harritzekoa bada ere, ekimen legegile hauek kopuru handiago batean izan dira Espainiako Kongresuan, non modu errepikatu batean gobernuaren atentziora gai hau ekarri den16 Uruguaiko barne ordenamenduan, berriz, jarrera pasibo honek biztanleen aldetik kritikak sortu baditu ere, ekimen nabarmenik ez da gertatu eta horren adierazle garbia dugu 1992ko Tratatu Orokorrak jasotzen duen Goi Mailako Komisioaren bileran Auzitegi Gorenaren sententziaren zain geratzeko hartutako erabakia.
|
|
|
16 Ekimen hauen nondik norakoa ikusita, hemen defendatutako ondorioa oinarritzeko egitate nabarmenena dugu Talde Parlamentario Popularrak aurrera
|
eramandako
ekimen sorta, non Uruguaiko herritarren aldeko jarrera argi bat ikus daitekeen baina jarrera horren islarik ezin izan zen modu berean aurkitu Talde Popularreko kideak Gobernuan izandako aurreko legealdietan.
|
|
|
Bai estrategietan, bai protokoloetan, leinu jatorra edo senitarte sare zabala eraikitzea funtsezkoa izan da. Abizenak
|
darama
gaur egun betekizun horren zama: abizena da familia izena.
|
|
|
Ez dugu zenbaki hori hautatzen, ez du inongo balio sozialik, ez jendarteko truke baliorik, ez jendarteko balio sinbolikorik. Pertsona izenek, ostera, karga handia
|
daramate
soinean: karga afektiboa dute aski, konnotazio oparo, zentzu ezagun edo antzemandako asko, erreferentzia inplizitu franko... eta balioa dute, eta esanahia.
|
|
|
Heldu nahiak diren marinel benturosen ametsetako «ugartettoak» ez dira «emankorrak» (arrantza beti alfer dute itsasgizonek: Kenneth White-k deitzen ditu «those who fish in emptiness», Septentrio, 2001, 20 or.); Espiritutik sortu lilurak baizik ez dira, eta buru-argitasun horren gabeziak galtzera eta hondoratzera baizik ez du
|
eramaten
. Poetaren misioa da, orduan, irakurketa prozesuaren dinamikaren bidez, gizonak giza Espirituaren esentziaren berezitasunaz kontziente bilakaraztea, berezitasun hori baita ezin lortuzko Absolutu baten Ideiaren asmatzearen ahala. Absolutu hori errealki Ezdeustasuna, «Fikzio» bat baizik ez delarik, hitz antolaketan datzan asmatutako kreazio bat (hain zuzen, Mallarmé k maiz hurbiltzen ditu bi aditz:
|
|
|
Gainera, Sevillako Isidororen 1472ko maparen erreprodukzioa ironiaz betea da: A. Arkotxak erakutsi nahi digu marrazki hori bera delako testu bat dela, erran nahi teologiko bat
|
daramana
(«oriens», paradisuko norabidea, eguzkia nehoiz sartzen ez denarena, gainean ezarria da); horrela, mapa hori hipertestu bibliko bat bezala agerrazaziz eta hipotestu ludiko gisa baliatuz, A. Arkotxak azken finean beraren lanari buruz itzultzen dio ironia: beraren paradisuaren keta, Septentrio keta, ez ote da beti hitz jokoan beti eta beti preso egoteko arriskuan?
|
|
|
Munduko beste errealitateak bezala, giza Izpirituan baizik «lorea» («la fleur») ezinbestez «edozein azautik kanpo» («hors de tout bouquet») existitzen den bezala, «nozio soil» gisa («notion pure», Poésies, op., 259 or.), hitz jokoetan bakarrik, eta are gehiago guztien bultzatzailea dirudielako, Mentura ez da Gizakiaren eskupeko, hitzen birtualitatean baizik dagoelako. Ondorio logiko bat
|
darama
horrek: Poeta ez da Mentura beraren, hots haren ideia mentalaren erreferentearen existenziaz edo existenzia ezaz segur izaten ahal.
|
|
|
Biharamunean, Hampdengo inguruetako hondartza hertsietako egur botaietarik urrun, iparreko lur besora buruz joatean nintzen ohartu bezperatik foto ateratzekoa hutsik
|
neramala
. (Septentrio, 134 or.)
|
|
|
Gizona ez baitaiteke esperantza metafisiko horretatik askatzen ahal, lehen bildumaren «hutsari» bigarren liburu baten beteak jarraitu dio (anarteko betea, liluragarria, hura ere «hutsean» bururatzen delako); lehen lanaren berridazketa den bigarren horrek «errepikapen eskubidea» («droit au ressassement») du aldarrikatzen, «literaturaren» eta joko literarioaren «eskubide» unibertsal eta translinguistikoaren baldintza gisa («Le ressassement ou le droit à la littérature», J. Derrida, op., 323 or.), existitzen ez den Portu hutsaz, Portu hutserantz eta Portu hutsa den arren («Outportua» ou «Ophorportu») idazteko eskubidea, edozein giza idazketarentzat (gizadi ondare geopoetikotzat hartu behar direnak, eta ez soilik dokumentu erregionalistatzat). Hain zuzen, A. Arkotxak ez du gelditu nahi giza menturaren historikotasuna gainditzea, idealki historikotasunik gabea litekeen memoria bat eraikitzeko, Septentriorat, jakitate osotasunerat
|
daramaten
lekuen historikotasunik gabeko memoria bat eraikitzeko. Hori da adibidez 46 orrialdeetako maparen erran nahia:
|
|
|
Eskualduna astekariaren orrialdeetako haritik tiratuz jakin izan dugunez17, 1889ko apirilaren hasieran harrera handia egin zitzaion Elizaga erretore berriari. Igandearekin batera eta goizeko zortzietan abiatuta, kale nagusietan garaitza arku bi eraiki ziren, lorez jantzita, eta urrezko letrekin idatzita La ville de Saint Jean deLuz à son pasteur eta Ungui ethorri
|
zeramatzatenak
; kale bazterretan eta leiho balkoietan jendetza ikaragarria; hirurogei zaldunez osoturiko eskolta bat zetorren, ilara bikainetan, apaiz eta agintari andanaren berebilen aurretik, herriko fanfarriaren doinuez alaituta; segizio luze horren ostetik, freren eta seroren eskoletako umeak, den denak elizarantz. Elizaren atarian herriko kontseilua eta alkate jauna zain, ongietorrizko hitzak esateko, frantsesez.
|
|
|
Artikulu honetan politikari euskaltzale baten bizitzaren berri laburra ematen zaigu, batez ere Eskualduna kazetan oinarrituta. Medikua lanbidez, Donibane Lohizuneko auzapez bilakatu zen, Iparraldeko elite lokalaren artean arrunta den bezala, Errepublika gorriaren aurkako eta Euskal Herri zuriaren aldeko diskurtso ideologiko eta ekintza politiko nabarmenak aurrera
|
eramanez
. Auzapez gisa foralismo euskaltzalearen gailurtzat jo dezakegu, Hegoaldearen eta Iparraldearen artean politika, ideologia eta kultura mailan zeuden loturak haren jardunean garbi azaleratzen direlarik.
|
|
|
Lehenagotik horren arrastorik aurkitu ez badut ere, maiatzaren 22ko zenbakiak dioenez, aurreko astelehenean tribunalak epaia eman zuen. Goyeneche ElissaltHirigoyen? delako aferan63 Dirudienez, Goienetxe Donibaneko alkatea, Elizalt harakin eta Donibaneko zinegotzia, eta Hirigoien harakin eta Larresoroko alkatea auzitara
|
eraman
zituzten, zeren eta, medikuak, bahitzea agindu beharrean, merkaturatzen utzi baitzuen tuberkulosiak jotako behi baten haragia, eta Elizalt eta Hirigoien harakinek saldu egin baitzuten. Hirurok absolbituak izan ziren, tribunalak ez zuen-eta deliturik ezagutu epaitutako egintzetan.
|
|
|
Kudeaketa metodo aurreratu bat da, ezagutza antolakuntzaren funtsezko aktibotzat hartzen duena. Ezagutzaren kudeaketa, finean, ezagutza sortu eta antzolakuntzan barrena hedatzeko prozesu jakin batzuk aurrera
|
eramatean
datza, ezagutza hori antolakuntzaren atal eta prozesu orotan erabili eta berrerabili dadin.
|
|
|
tranpa hagitz arriskutsua, haiek saihestu eta gainditu ezean. Lidergorako abilezia eta trebetasunez jabetzea eta lidergo hori enpresako maila guztietan modu eraginkorrean aurrera
|
eramatea
nahitaezko aurrebaldintza izango da arazo horiei arrakastaz aurka egiteko. Ordea, lidergo faktorea aski urria da enpresetan.
|
|
|
8 Ezagutzaren kudeaketa aurrera
|
eramateak
hiru dimentsio erabakigarri ditu: a) pertsonen kudeaketa; b) informazio eta komunikazio sistemen kudeaketa; eta c) prozesuen kudeaketa.
|
|
|
Zeharo bestela,, antolakuntza kultura indartsu? batean baino ez da posible esandakoa modu ezin eraginkorragoan aurrera
|
eramatea
.
|
|
|
Lidergo faktorea guztiz funtsezkoa izan daiteke enpresa antolatzeko, ezagutzaren eta berrikuntzaren aldeko apustua azken muturrera
|
eramateko
gai den, eta prest eta irrikaz dagoen, antolakuntza kultura indartsu bat garatzeko, eta, hartara, enpresari abantaila konpetitibo bereizgarri eta iraunkorrak eskaintzeko.
|
|
|
d. Zuzendaritza taldeak zehazten ditu lehentasunak eta proiektuentzako baliabideen banaketa, betiere unean uneko premia eta aukeren arabera. Aukerak somatu eta gorpuztu ahala, baliabideak proiektu jakin batzuetara bideratuko dira, proiektuok aurrera
|
eramanez
aukerok ustiatzeko; hortaz, ez da aldez aurretik proiektuen lehentasun edo hierarkia planik egiten.
|
|
|
Eusko Indarra batailoiak ere hildako asko izan zituen. Preso errepublikarrak Gasteizera
|
eraman
zituzten eta zezen plazan konzentratu oso egoera larrian, janik gabe (Saenz Del Castillo, 2005: 34).
|
|
|
Gordexola batailoiko buruak, Enrique Izak, porrotaren ardura etsaien gehiengo numerikoari, Estatu Nagusiaren gaitasun ezari eta Sabin Apraizen koldarkeriari leporatu zien, horrek batailoia Nafarretera
|
eraman ondoren
, tiroak hasi zirenean ihes egin zuelako. Era berean, bere ustez baja kopurua txikiagoa izan zen.
|
|
|
Erasoaldiaren eragingune garrantzitsuena Legutio herria bera izan zen. Gerra Zibila ikertu duten gehienek ahazten duten elementuetakoa da hau, hain zuzen30 Uztailaren 26an udala desegin zen eta gestora bat izendatu, batzokia itxi eta zenbait lagun atxilotu edota urrundu zituzten, susmagarriak zirelako31 Abuztuaren 1ean udal idazkariak herriko mutilak (Elosua, Nafarrete eta Ollerietakoak salbu)
|
eraman
zituen Gasteizera matxinatuen armadak errekluta moduan deitu ondoren (3 boluntario baino ez ziren egon herri osoan eta 8 iheslari, Amerikan zegoen gazte bat eta beste 7 lagun). Azaroaren 30ean ebakuatu zituzten azken zibilak Gasteizerantz, nahiz eta ez den argi geratzen denek egin ote zuten alde32 Edonola ere, uztailetik abendura bitarteko borrokek 14 urteko neskato baten heriotza utzi zuten, (airez egindako bonbardaketa baten ondorioz, gerraren biktima zibil bakarra).
|
|
|
Azaroaren 30ean ebakuatu zituzten azken zibilak Gasteizerantz, nahiz eta ez den argi geratzen denek egin ote zuten alde32 Edonola ere, uztailetik abendura bitarteko borrokek 14 urteko neskato baten heriotza utzi zuten, (airez egindako bonbardaketa baten ondorioz, gerraren biktima zibil bakarra). Udalak berak, abenduaren 28 arte ez zuen erabaki agiritegia Urbinara
|
eramatea
(gero Gasteizera), «ya que no existe edificio alguno dentro de esta villa que ofrezca seguridad y no es posible que continúe en la Casa consistorial por la forma en que se encuentra». Garraiatzen ari ziren bitartean Albertiatik tiro egin zioten bertan zeuden gudariek.
|
|
|
132). Intendentziako buruek, beraien aldetik, batailoietako kideen jana, arropak eta mantak gorde eta beren etxeetara
|
eramaten
zituztela argudiatzen zuten. Abertzaletasunaren Agiritegia.
|
|
|
Franco hil ondoren Itxarkundia batailoiko jeltzaleak 1977ko urrian bertan bildu ziren eta beste hilarri bat jarri zuten gerra ostean eraikitako urtegiaren ondoan. Hilabete geroago, Legutio eta Urrunagako bide zaharrean afusilatu eta bertan lurperatu zituzten 15 gudariren gorpuak atera eta Legutioko kanposantura
|
eraman
zituzten. Hurrengo urteetan horrelako ekintzek garrantzia galdu zuten, eta EAJko kide garrantzitsua izan zen Jose Maria Otxoa de Txintxertuk aitortu duenez, EAJak ez du ezer egin gudarien eta Francok preso hartutako euskaldunen alde 1976tik aurrera66.EAEko kideak izan dira Legutioko erasoaldiaren oroimena ondoen gorde dutenak, Albertiako gailurrean jarritako oroitgarria urtero uztailaren hasieran bisitatuz.
|
|
|
Trafiko hori geldiarazteko, matxinatuek herririk herri ibiliko ziren patruilak eratu zituzten. Jakakortaxarena bera atxilotu eta Gasteizera
|
eraman
zuten eta ia ia fusilatu zuten (Iakakortaxarena, 1990). Inguruko biztanleek arazo bat baino gehiago izan zituzten familia eta ganaduak frontearen bi aldeetan banatuta zituztelako5 Are pasarte larriagoa gertatu zen Elosuan:
|
|
|
Egun horretako baja kopurua oso handia izan zen, errepublikazaleen artean bereziki. Bitartean Gasteizko agintari militarrak laguntza antolatzen ari ziren, Alonso Vega teniente koronelak Gipuzkoara
|
eramandako
zutabearekin, Logroñotik ekarritako tropekin eta Zaragozara eskatutako marokoar tropekin17.
|
|
|
Dena den, lan berri horiek, badute, nire ustez, gabezia bat; hots, datu berri asko eskuratu arren ez dira behar beste jorratu, eta bereziki, ez da nahiko ahalegin egin inguruarekin konparatzeko. Gabezia horrek, hain zuzen,
|
eraman
nau lan hau idaztera, ez hainbeste datu berriak ekartzeko asmotan, badakit hainbat agiritegi begiratu gabe utzi ditudala eta ez dut landu ahozko historia; baizik eta ditugun datuak hobeto ulertzen lagunduko digula uste dudalako.
|
|
|
Bestetik, etxebizitzen sustapen publikorako lurzorua antolatzeko LAPn, biztanle askoko nukleoetan alokairuaren aldeko ekimenak eta (behar dutenetan) birmoldakuntza jarduerak lehenetsi dira esku hartzeko irizpide gisa. Era berean, gutxiago garatutako eremuetan eta harrera ahalmen handiagoa dutenetan, saltzeko etxebizitza berri gehiago eraikitzea eta lurzoru berria kalifikatzeko proposamenak lehenestea proposatzen da13 Hau da, eraikuntza berria eta lurzoruaren kalifikazioa gutxien garatuta edo hedatuta dauden eremuetara
|
eraman
nahi da. Horren helburua, lurraldearen garapen orekatuagoa eta koherenteagoa lortzea da.
|
|
|
Horietariko gehienak eskala handiko hiri garapen proiektuak aurrera
|
eramateko
erabili dira15 Dena den, baten batean etxebizitzak eraikitzeko tarterik egin da. Hala Abandoibarran16 nola Zorrotza eraberritzeko aurkeztu den proiektuan.
|
|
|
18 Hain zuzen ere, baldintza txarretan zeuden eraikinak bota ostean, bertan bizi ziren familia asko Miribila auzora
|
eraman
dituzte, Bilbao la Viejatik gora, babestutako etxebizitzak eraikitzen ari diren auzune berri horretara alegia.
|
|
|
Hain zuzen ere, hirietako eta bertako giza taldeen banaketan izandako mugimendu eta aldaketek eragindakoak. Horrela, Donostiako Martutene auzoan aurrera
|
eramango
den egitasmoaren eskutik ere, gisa horretako prozesuak martxan jarriko dira, pertsonen lekualdatzeak eta kontzentratzeak eraginda.
|
|
|
Inkesta egiteko zehatz bat eman zitzaigun gure hiztunei galdetu ahal izateko. Galdera zehatz horiek, azken batean zuzen
|
garamatzate
bilatutako emaitzetara, baina neurri batean naturaltasuna galtzen dute esaldiek, testuingurutik kanpora geratzen baitira. Esate baterako, intonazioan antzeman dugu hori.
|
|
|
Dominikar Errepublikako gizartean, emakumeek estrategia produktiboen bidez, etxera dirua
|
eramaten
dute. Hala ere, haien lanaren balioa ez da onartzen lan merkatu formalean edo ez formalean, ez sozialki ezta ekonomikoki ere.
|
|
|
(d.t.= 10,34) eta ia bi urte eta erdi
|
daramate
gure gizartean (29,20 hilabete).
|
|
2009
|
|
|
Testuinguru hartan, abertzaletasunaren pizkundearekin eta industrializazioaren zabalpenarekin, autore batzuek testuliburuak euskaraz idazteko beharra ikusi zuten. Behar hura Matematika arlora ere
|
eraman
zuten gutxi batzuek. Hori da, agian, atera dezakegun lehenengo ondorioa.
|
|
|
Gaiei dagokienez, zazpi testutan Aritmetika landu zen, zenbakizti/ j/ ya izena
|
daramatenetan
; hiru testutan Geometria aztertu zen, Daneutiztia?, ZenbakiztiLengaien ikastia eta Neurriztia testuetan; eta Neurri Sistemak bost testutan agertu ziren: Zenbakiztiya, Euskal Zenbakiztia, Zenbakiztija, 1 eta 2, eta ZenbakiztiLengaien ikastia testuetan, hain zuzen.
|
|
|
Taula honetan ikus daiteke liburuen banaketa gaiaren arabera, baita hiztegia
|
daramatenak
ere.
|
|
|
Termino berriak sortzeko, maiztasun berdintsuz erabili ziren formazko neologismoak, esanahizko neologismoak eta euskararen ohiko eraketa arauen bitartez azaltzen zailak direnak, neologismo ilunak deituko ditugunak. Azken horien artean batzuek «neologismo» marka
|
daramate
OEHn.
|
|
|
Azkenik esan behar dugu termino batzuek «neologismo iluna» marka
|
daramatela
, zaila baita azaltzea horien osaera euskararen ohiko eraketa arauen bidez. Atal horretan dauden termino batzuek OEHn «neologismo» marka daramate.
|
|
|
Azkenik esan behar dugu termino batzuek «neologismo iluna» marka daramatela, zaila baita azaltzea horien osaera euskararen ohiko eraketa arauen bidez. Atal horretan dauden termino batzuek OEHn «neologismo» marka
|
daramate
.
|
|
|
Ondorioak ateratzeko ezinbestekoa da aztertutako testuak bere garaian kokatzea, baita geure burua garai haiei begira jartzea ere. Gaurko ikuspuntutik aztertzeak okertzera
|
eraman
gaitzake.
|
|
|
esk ualdera
|
eraman
zuten
|
|
|
drive n orthward[...]
|
daramalako
(103) path compl
|
|
|
abiatu, aideratu, ailegatu, aldendu, altzatu, atera, aurrera egin, buelta eman, bueltatu, ekarri,
|
eraman
, erori, etorri, geldierazi, geratu, gidatu, heldu, hurbildu, hurrindu, igon, inguratu, irten, itzuli, jarraitu, jarri, jeiki, pasatu, sartu, segitu (29)
|
|
|
Gainera gure sektore honetan gauza batzuei buruz hitz egitea eta eztabaidatzea, badirudi bekatua dela. Hemen ez du inork dirua bere poltsikora
|
eramaten
enpresa pribatuetan bezala, irabaziak ez dira batzuen artean banatzen, guztiak barku berean gaude eta ez dago irabazirik, eta horrek ez du laguntzen enpresaren ikuspegia garatzen»18.
|
|
|
«Kazetaritzak asko xurgatzen du eta gurean badaude hori justifikatzen duten bi datu. Batetik, 5 urte
|
daramatzan
jendearen eszedentzia kopuru altua urtero, eta bestetik gure erredakzioaren adinaren batez bestekoa, 30 urte ingurukoa dela. Egunkari batek exijentzia maila handia eskatzen du eta indartsu eta fresko egon behar da.
|
|
|
Gaia ez da atzo goizekoa eta ez dauka zerikusi zuzenik egun bizi dugun munduko krisi ekonomikoarekin, nahiz eta krisiak ez duen batere laguntzen. Hala ere, ez dator krisiaren harira, euskarazko hedabideetako langileen egoerak urteak
|
daramatza
kinka larrian.
|
|
|
Izan ere, Berria egunkarian soilik 100dik gora langile ari baitziren 2007an lanean. Horrek honako ondoriora
|
garamatza
: gainerako 8 egunerokoetan batez beste 10 profesional ari zirela lanean.
|
|
|
1867an errefortzuak heldu zitzaizkienean, hiru apaiz berrirekin, elizari erantsita ikastetxe bat sortzea erabaki zuen hango nagusia zen Jean Baptiste Harbustan aitak. Urte hartako urriaren 1ean ireki zituen ateak Sortzez Garbiaren izena ere
|
zeraman
ikastetxeak, Los Vascos izengoitia hartuko zuenak.
|
|
|
266). Baina euskaldunek, italiarrek eta beste talde migratzaile askok ez bezala, ez zuten jaioterrian Amerikara
|
eraman
zezaketen eredurik; nonbait euskal hezkuntza bati hasiera eman nahi bazitzaion Amerikan, hutsetik hasi behar zuten.
|
|
|
los Ordoñana, Umaran, Udabe, Aramendi, Sierra, Carrera, Artola, Hormaeche, Latorre y otros muchos que lucharon por que aquel pensamiento se llevara a cabo». 1882an, beraz, kokatu behar dugu Montevideoko euskal etxeak, artean Laurak Bat izena
|
zeramanak
–Escuela Euskara fundatzeko egin zuen ahalegina:
|
|
|
Izan ere, 1915eko abuztuan ordezkaritza bat Argentinako Euskal Echera bisita bat egitera bidali zuen elkarteak, eta handik gutxira «Comisión de Beneficencia e Instrucción» bat sortu zuen zuzendaritza batzordeak (Parrabere, 1952). Horrela lehen kontaktuak egin zituen, Angeluko Mariaren Zerbitzarien ordenako «hezkuntzarako erlijiosoak» Euskal Herritik
|
eramaten
saiatzeko; hala ere, ez zen garai batere ona, Europako gerra zela eta, eta horregatik «las hermanas baskas [que iban a hacerse cargo del establecimiento de enseñanza] no podrá contarse por el momento con su concurso»20 Azkenean 1918an negoziazioak bertan behera utzi ziren, eta Hego Euskal Herriari begirada zuzendurik, beste kongregazio baten bila aritu ziren. Azkenean San Joseren Alabekin (Hijas de San José) harremanetan jarri ziren.
|
|
|
Douglass ek laburbildu zuen bezala, arazoa galdera soil batean adieraz daiteke: etorkinak lanbide hauetan kokatzen al dira beren sorterritik horretarako prestakuntza ekarri dutelako?, ala alderantziz, etorkinak direlako harrerako gizarteak lanbide horietara naturalki
|
eramaten
al ditu? 5 Erantzun eske, zenbait ikerketatan etorkinaren hezkuntza mailari so egin diote, maila horrek haren migrazio proiektuaren egitasmo eta desioen gauzatzean nola eta noraino eragiten duen erabakitzeko. Izan ere, inork ez du ukatzen itxaropen oso bestelakoak suposatu behar zizkiela, emigrazioaren abenturan, alfabetatu gabeko baserritar euskaldun elebakar bati eta, adibide bat jartzearren, eskola maila gainditua duen eta erdaraz alfabetizazioa lortu duen beste bati6.
|
|
|
Besteak beste, Euskal Erria euskal etxearen aldizkaria sortzea proposatu zuen, zeinetan zuzendari lana hartu zuen (aldizkariak euskal etxearen izen bera
|
eramango
zuen). Horrez gain, lurrak erosi zituen euskal herritarrentzat, frontoiak, txokoak eta neskentzako ikastetxe bat eraikitzeko; non euskal immigranteen alabei euskal hizkuntza (baita kasu honetan frantsesa ere), historia, geografia, kultura eta tradizioak irakatsiko zizkieten.
|
|
|
Horrek, ondorio zuzen bat dakar, alegia, oso goiz hasi zirela bertara joandako euskaldunak beraientzako aisialdi tokiak eratzen, euskaldun batzuekin egoteko. Gehienbat tabernak, pilotalekuak eta antzekoak eraikitzeari ekin zioten beren nahia aurrera
|
eraman
ahal izateko.
|
|
|
Hasiera batean harrera ona egin zioten, horregatik honela azaldu zuen Juan de Egiak, La Baskoniako kazetariak, Montevideon
|
zeraman
denbora laburrean ikusitakoa. Besteak beste euskaldunen artean aurkitu zuen batasunik eza azpimarratu zuen, nahiz eta hori aldatzen hasi, baita Euskaro euskal etxearen sorreraren biltzarrean entzundakoa ere:
|
|
|
Euskarotik ateratako jendeak beste euskal etxe bat osatzearen beharra ikusi zuen, zeinetan Euskal Herriko zazpi lurralde historikoetako jendearen batasuna lortu nahi izan zuten. Egitasmoa aurrera
|
eraman
ahal izateko, Euskal Herriko jendeari eskutitzak bidaltzea erabaki zuten11.
|
|
|
Alde batetik, diskurtso menderatzailea erreproduzitzen duten narratiben elaborazioa aztertzen da. Bestetik, egoera sozialaren esanahiari buelta eman eta aurrera
|
eramandako
migrazio prozesuari zentzua ematen dioten alternatibak aztertzen dira ere bai. Azkenengo horietan norberaren taldearen alderdi positiboak indartuko lirateke, edota identitatea birdefinituko litzateke beste kategoria berrien bitartez.
|
|
|
Alegia, «diseinurik egokiena dugu lanean emandako urteen eta kontraste askoren emaitza. Orain lanak aurrera
|
eramateko
ordua da, gizartearekiko komunikazioa irekita edukiz eta azpiegitura modurik onenean gauzatzeko ekarpen guztiak baloratuz»(,/ 12). Ekarpenak kontuan hartuko dira, baina aldez aurretik proiektua onartu behar da eta ekarpenek helburu bezala haren hobekuntza izan behar dute (esaterako:
|
|
|
Zientziaren eta teknologiaren garapenerako, funtsezkoa gertatu da estandarizazioa. Prozesu hori XIX. mendean abiatu zen, Frantziak pisuak eta neurriak bateratzeko erabakiak hartu eta praktikara
|
eraman ondoren
. Ordukoa da sistema metriko hamartar ospetsuaren sorrera, gerora mundu osoan hedatu dena.
|
|
|
Herstura kontzeptua, hala ere, zehaztu beharreko terminoa da. Komunikazio abileziarik ezak eta komunikazio jakin baten prestaketa ezegokiak subjektua komunikazio herstura arrazional batera
|
daramaten bitartean
(McCroskey, 1984a), herstura ez arrazional bihurtzen da komunikazio abileziak nahikoak direnean.
|
|
|
Ordea, gorago aipatu kobariableak sartzen ditugunean, herstura maila eta egoera psikologikoa bihotz tasarekin linealki erlazionatuta daudela egiazta dezakegu. Erlazio honek grabaketa beraren eta lehenengo grabaketako herstura mailaren arteko interakzioaren efektu esanguratsua ikustera
|
garamatza
ANCOVAn, p=. 027, eta grabaketaren eta taldearen arteko interakzioa esangura estatistikora hurbiltzen da, p=. 053?.
|
|
|
Adibide gisa Uharte Arakilgo kasu batzuk aipa ditzagun: presbiterioa eta eliza atariko harlauzak egin zireneko gastuetan, harginari ordaindutakoaz gain, harriz betetako sei gurdi
|
eraman
zituzten eliztarrentzat jana ere ordaindu zen (1714) 28; urte batzuk geroago parrokiak 2.400 erreal ordaindu zizkion «a la villa, por el acarreto de todo material para las obras nuevas de la parroquia» (1786ko kontuak) 29; 1789an parrokiak 1.714 erreal eta 8 marabedi itzuli zizkion udalari honek aurreratu baitzion diru hori obrak ordaindu ahal izateko30; 1790ean parrokiak 5.359 erreal eta 19 ma... udala) eta haien ekonomia.
|
|
|
Nola esplikatu aurrea hartu duten herrietan udalak immatrikulatzea? Hau zer da, higiezin lasterketa bat eta korrika gehien egiten duenak
|
eramaten
du ondasuna saritzat eta galtzaileak, erreklamatzen badu, frogaren karga. Disparate honen aurrean, epaileek, Nafarroako Gobernuak edo Parlamentuak ez dute zer esanik?
|
|
|
Esate baterako, Nafarroako herri gehienetan ez daude erregistraturik lur komunalak, herriko etxeak, eskolak, frontoiak, hilerriak, plazak, atrioak edo apaizetxeak, elizak eta baselizak ez ziren moduan... Udalek ez zuten hori guztia erregistrora
|
eramaten
horren beharrik ikusten ez zutelako. Zertarako?
|
|
|
egun batean, Erregistroan aurkezten da diócesis edo elizbarrutiko arduradun bat ondare zerrenda batekin, esanez beraien zertifikazioaren arabera, Elizarenak direla. Ez dute
|
eramaten
, ez eskriturarik, ez notarioaren ziurtagiririk, ezta herriko udalaren idazkariaren informerik ere... Beraien zertifikazioa bakar bakarrik.
|
|
|
Helburua Godoyk hasia zuenarekin jarraitzea zen, hau da, ondasun higiezinak desamortizatzen jarraitzea. Mendizabalek lehenengo desamortizazioaren asmoak harago
|
eraman
zituen eta, gure gaiari dagokionez, 1837ko uztailaren 29ko Legearekin klero sekularraren ondasunak desamortizatu nahi izan zituen:
|
|
|
Alegia, Elizak bere ondasun guztiak inskribatzeko eskubidea du, baina hurrengo arazoa da horretarako zein bide erabili behar duen. Horren azalpenak hurrengo atalera eta arazo nagusira
|
garamatza
.
|
|
|
Galtzear dauden edo ustiapen basatia jasaten duten zuhaitz, animalia edo landareak ere zaintzen eta babesten dira. Izan ere «homo termineitor»ak ez du inoiz izan egun dauzkan arma bezain sofistikatu eta txikitzailerik, gizateria bere burua suntsitzera
|
eraman
dezaketenak. Horrela aitortu dute mundu osoko agintari eta jakintsuek.
|
|
|
Geografia aniztasun hori zaindu eta begiratu beharra dago, pixkanaka pixkanaka desegiten eta hondatzen ari baikara. Tamaina handiko errepideek, zubiek, komunikabide handiak eraikitzeak (batik bat lurrekoak), energia berritzaile berrien beharrak eta natura berreskuratzeko lanek, ingeniaritzako eta eraikuntzako lan eskergak gauzatzera
|
garamatzate
, kutsadura larria eta paisaia desitxuratzea dakartenak.
|
|
|
Neurrigabekeria horrek altxor publikoari ez ezik, altxor partikularrari ere gastu handiak sorrarazten dizkio, eta horrek geure ondarea modu iraunkorrean zaintzeko eta babesteko gaia berraztertzera
|
eramango
gaitu. Izan ere, gaur egun dagoeneko ezinezkoa da ondarea mugagabe haztea eta erabiltzea, eta hura zaintzeko dauzkagun baliabideak ere mugatuak dira.
|
|
|
Kultura etxeak, mediatekak, liburutegiak, ludotekak, fonotekak, zinematekak, kiroldegiak, gimnasioak, igerilekuak... gorputza eta espiritua lantzeko leku eta espazio egokiak, ezartzen eta areagotzen ari dira geure artean, kudeaketa politiko onari esker. Komeni da atal honetan ere gehiegizko burokrazian eta formalismoan ez erortzea, horrek ez
|
baikaramatza
inora, kultura bera itoaraztera eta hilaraztera ez bada (Zenbait egile, 1988).
|
|
|
Horrelako neurriak defendatzen dituztenek jakin behar lukete, 1837an gobernu progresista batek aurrera
|
eramandako
Mendizabalen Desamortizazioak, edota ondare kontuetan izandako jokabide erradikalak, Frantzian egindakoen antzekoak, ondarearen beraren kalterako izan direla, hura txirotzea, hondatzea eta jabeen eta lur jabe handien eskuetan kontzentratzea baino ez baitute ekarri. Hirietako burgesiak zein aristokraziak jabetza handiak eskuratu zituzten oso baldintza onuragarrietan (El Pequeño Espasa, Espasa Calpe, Madril, 1988).
|
|
2010
|
|
|
4 Ordena sinbolikoa zentzu ekoizpenaren antolatzailea da, etengabe birsortzen den dimentsioari mamia, jarrera eta nortasun kulturala
|
daramazkiolarik
. Ondorioz, aldiro biziberrituz eta eguneratuz indartzen den narratiba kulturalaren arrasto identitario eta ekoizlea da.
|
|
|
Errepresentazioaren eszenifikazioak eragin sinboliko nabarmena du komunitatea eraberritzeko duen ahalmenean, Turner ek (1988) adierazten duenez; halaber, unearen izaera liminalak izaera sozial iragankorra izatera
|
darama
. Izaera liminal horrek edozein giza jardueratan garatu ohi den atxikimendua dakar, eta horrekin batera sublimazio idealizazio joera bat ere bai.
|
|
|
Dan Sperber ek (1978) dioskunez, ezagutza sinbolikoa, memoriaren ezagutza da. Dispositibo sinbolikoak13 ezagutzaren eraikuntzan eta memoriaren osaera berrelikaduran parte hartzen duenez, komunikazio prozesu sozialaren lehen mailako eragile izatera
|
darama
. Ezagutza sinbolikoa, beraz, errepresentazioan eraikitzen diren kontzeptuen araberakoa da, ondorioz, eraikuntza/ deseraikuntza prozesua artikulatzeko ardatza.
|
|
|
Peter Glotz ek aipatzen duen bezala, «jende hau oraindik supermerkatuetan ikus dezakegu, eta ia guztietan gehiengotik ez dira nabaritzen oraindik. Izan ere, ezin dugu jakin saskian soilik gurina, ogia edota yogurrak
|
daramazkiena
dietan dagoen edota beharrezkoa dena erosteko diru nahikorik ez duen» (Glotz, 1992: 179).
|
|
|
Horrelako testuinguru batean sortzen diren aukerak dira gizarte zerbitzuetara jotzea edota, eta ohikoagoa dena, senideen laguntza jasotzea. Azken hori izaten da gehienetan gazte askok nolabaiteko bizitza duin bat aurrera
|
eramateko
duten aukera bakarra. Era horretan, familiaren bidez aisialdian, arropetan edota janarietan suerta daitezkeen gabeziei aurre egiten diete gazteek, baina pairatzen duten mendekotasun ekonomikoa erabatekoa da eta lehen salbuespena zena gero eta sarriago agertzen da.
|
|
|
Astero lagunekin afaltzera joatea bezalako luxuak ezinezkoak dira niretzat. Era berean hilabeteak
|
daramatzat
arroparik erosi gabe (E 1: Jon).
|
|
|
Adibidez, nik janarietan asko sumatzen dut. Elikadura egokia eta kalitatezkoa
|
eramaten
saiatzen naiz, baina gehienetan hobea eramatea gustatuko litzaizuke. Fruta dendara joaten zara eta labela duten tomateak ikusten dituzu, lau edo bost euro balio dute eta erosiko nituzke besteek zaporerik ez dutelako, baina zoritxarrez bi euroko tomateak erosi behar ditut (E 4:
|
|
|
Adibidez, nik janarietan asko sumatzen dut. Elikadura egokia eta kalitatezkoa eramaten saiatzen naiz, baina gehienetan hobea
|
eramatea
gustatuko litzaizuke. Fruta dendara joaten zara eta labela duten tomateak ikusten dituzu, lau edo bost euro balio dute eta erosiko nituzke besteek zaporerik ez dutelako, baina zoritxarrez bi euroko tomateak erosi behar ditut (E 4:
|
|
|
Ezin dugu ezer egin, ezin gara inora joan. Bi urte eta erdi
|
daramatzagu
galtzerdirik edota zapirik erosi gabe (E 6: Emilio).
|
|
|
enpleguaren behin behinekotasunagatik, beken ezaugarriengatik edota prestazio ekonomiko eskasengatik. Oinarrizko Errenta, pentsio ez kontributiboak, alargun pentsioak?. Pertsona hauek gabezia nabarmenak erakusten dituzte hainbat oinarrizko beharrizanetan eta zailtasun handiak izaten dituzte gutxieneko bizitza duin bat aurrera
|
eramateko
. Horren guztiaren ondorioz bizitza hauskorrak eta zihurtasun gutxikoak bizi behar dituzte.
|
|
|
José (E 5), aldiz, ijitoa da eta mekanika alorrean egindako formakuntza ikastaroa alde batera utzita ez du ia batere harremanik izan lan merkatuarekin. Era berean, urteak
|
daramatza
Oinarrizko Errenta jasotzen. Gizarte bazterkeria larriko testuinguru batetik dator, orain dela zazpi urte arte txabola batean bizi zen eta ez daki idazten eta irakurtzen.
|
|
|
Argi dezadan nire ustez presio hori ez dela halabeharrez ondorio txarrekoa kasu guztietan. Alderantziz, horrek
|
eraman
dezake norberaren prestakuntza akademikoa bereziki zorroztera eta mito eta faltsukeria historikoekiko sentiberatasun kritiko berezi bat garatzera. Hori izan zen, nire ustez, funtsean Manexekin gertatu zena.
|
|
|
gure ideiak zabaltzeko, irakurleak izateko, ezinbestekoa da frantsesez idaztea. Paradoxikoa bada ere, nire ustez abertzaletasunak
|
eraman
zuen Manex lan hori, zehatz mehatz hori, frantsesez idaztera. Zailagoa da, aldiz, ulertzea zergatik hautatu zen gaztelania Hegoaldean zabaltzeko hizkuntza gisa.
|