|
2013
|
|
|
Hilketa hori agintzeagatik, San Anbrosiok ukatu egin zion jaunartzea Teodosiori, katedralean penitentzia egin arte, eta penitentzia egin beharra izan zuen Teodosiok. Nolanahi den ere, kristautasunak ez omen zuen
|
eragin
handirik izan zuzenbide pribatuaren gainean. Legeria eta kristautasuna ez ziren gatazkan aritu, edo, behintzat, gutxitan aritu ziren halakoetan.
|
|
|
Horrekin batera, gobernu zentralak gero eta kontrol gutxiago ezartzen zuen probintzien gainean. Bi gertaera horiek
|
eragin
zuten zuzenbide erromatarra orduko alderdi guztietan bera ez izatea. Lehen, zuzenbide erromatarra eraberekoa zen, herritar guztiei aplikatzeko modukoa, herritarrok non bizi ziren kontuan hartu gabe.
|
|
|
–Zuzenbide erromatarra, izatez, munduko ordena materialistaren uztarria da, eta, horren ordez, Alemaniako zuzenbide erkidea ezarri beharra dago?. Jarrera horrek
|
eragin
zuen Paul Koschakerrek, zuzenbidearen historialari ospetsu izan zenak, adieraztea zuzenbide erromatarra krisian zegoela; pentsamendu horrekin idatzi zuen historialari horrek Europa und das rómische Recht izeneko lana, azkenean
|
|
|
Esate baterako,. XII Taulak? izeneko bildumak xehe xehe garatu zituen prozedurako arauak; horrela, herritarrek jakin zezaketen euren burua nola defendatu, auzitegietara jo gabe, eta zer egin behar zuten, hala zenean, auzitegietan prozedura
|
eragiteko
. Errepublikaren lehenengo garaietan, funtzionario gutxi batzuen ardura zen lesiodunei laguntasuna ematea, jasandako kalte galeren ordaina jaso zezaten; horrela, lesiodun horiek ez zuten euren kabuz jardun behar, lege makineria abian jartzeko.
|
|
|
Hitzarmenik egin ezik,. XII Taulak? izeneko bildumak talioia onartu zuen; horren eretzean, biktimak mota bereko kalteak
|
eragin
ahal zizkion ofentsagileari, betiere jasandako lesioaren, zenbatekoari, mugatuta (begia begi truk).
|
|
|
Ondorenez, familiaren jabego guztia bateratuta zegoen, eta familiaren baliabideak, osotasunean, indartu egiten ziren. Praktikan, beraz, esklaboak edo semeak lapurreta eginez gero, edo lesio pertsonala
|
eraginez gero
, biktimak demanda jartzen zuen familiaburuaren aurka, horrek bakarrik asebete zezakeela demandan eskatutakoa, familiako funtsekin. –XII Taulak?
|
|
|
Enperadoreak berak legegintza ahalmenak bereganatu zituen, eta horrek
|
eragin
zuen Inperioaren konstituzioak, lex deiturikoen indarrarekin, zuzenbidearen iturri gisa aitortzea. Enperadoreek, noizik behin, ediktuen bitartez gauzatzen zuten euren legegintza ahalmena.
|
|
|
Horren egitura galdera erantzunen bitartez gauzatzen zen, eta, horren ondorioz, edozein hitzarmen betebehar bihur zitekeen. Forma errespetatuz gero, nahiz eta hitz ematea beste alderdiak
|
eragindako
iruzur zein mehatxuen ondorioz egin, hori ez zen kontuan hartzen. Dena den, Errepublikaren azken garaietan, pretoreak onartu zuen iruzurra eta koakzioak alegazio bidez adieraztea, formulan bertan, demandatzailearen aurkako defentsa bide gisa; horrela, demandatuak alegazio horiek frogatuz gero, absolbituta gera zitekeen.
|
|
|
Bartolok bidezkotu behar izan zuen Ius commune deitutakoaz gain, zuzenbide berezi bat ere (Ius propium) bazela; hala ere, hurrengo ideia onartu zioten: tokiko estatutuak Ius communek ezarritako metodoen arabera interpretatu behar dira, zuzenbide horri ahalik eta kalte gutxien
|
eragiteko
. Corpus iuris deitutakoan, ez dago legeen arteko gatazkei buruzko erregela berezirik.
|
|
|
Iparraldeko Frantzian, tokiko ohiturak edo pays de droit coutumier izenekoak jatorriz germaniarrak ziren, frankoak gehienetan, zuzenbide erromatar kanonikoa sartzearen ondorioz jurista profesionalak agertu arren; halakoek zuzenbide erromatarraren eta kanonikoaren metodoak aplikatu zizkioten ohiturazko zuzenbideari. Alemanian, aitzitik, ohiturazko zuzenbidea ia ukitu ere ez zen egin, zuzenbide erromatarraren
|
eraginez
.
|
|
|
Eurikoren Kodearekin gertatu bezala, agintariek jurista zein kopiatzaile galiar erromatarren laguntza behar izan zuten, eta, horrexegatik, testua latinez idatzi zen. Lege horietan batik bat biktimari edo biktimaren familiari eman beharreko kalte ordaina jorratzen zen, biktima horri lapurreta, kalteak jabetzan, lesioak, sexu erasoak edo giza hilketa
|
eraginez gero
. Autu horien inguruko arauak nahiko zehatzak ziren, lapurreta nahiz lesio moten arteko desberdintasunak erakusten zituzten zigor bereziak ezartzen baitzituzten; zuzenbide erromatarrak, alabaina, ez zuen eragin handirik izan arau horien gain.
|
|
|
Hori gorabehera, alderdi batek bere zuzenbide pertsonalari uko egin eta beste zuzenbidea aukera zezakeen, beste alderdiaren adostasunarekin. Eginera hori gero eta gehiago zabaldu zen, agian transakzio batean erkidego desberdinetako pertsonek parte hartzen zutenean printzipio pertsonalistak
|
eragindako
arazoak saihesteko.
|
|
|
Ildo horretatik, kontratu askatasuna gailendu zen, alderdien arteko desberdintasuna zokoratuz. Babesik handiena eman zioten jabetza pribatuari, eta ahalik gehien murriztu zuten negozio gizonen erantzukizuna, euren eragiketetan besteei
|
eragindako
kalteen ondorioz. Windscheidek Pandektenrecht izeneko lanean laburbildu zituen bere lorpenak(); lan horrek hiru liburuki zituen eta zazpi argitalpen egin ziren, 1892 urtean berori hil aurretik.
|
|
|
Zenbait arlotan, Alemaniako zientzia juridikoaren eragina Ingalaterrako «kasuaren zuzenbidean» sartu zen. XVIII. mendean, Lord Mansfield bezalako epaileen
|
eraginez
, jurisprudentziaren printzipio orokorrak Frantziako lanetan bilatzeko joera azaldu zen, hala nola, Domat eta Pothier en lanetan, eta, batik bat, azken horrek betebeharrei buruz idatzitako tratatuan. XIX. mendean, ordea, Alemaniako pandektistikan bilatu ziren printzipiook.
|
|
|
Epaileak, ordea, erabaki zuen ez zegoela lotuta aurrekari horri, hau da, ez ziola aurrekariari ekin behar, eta «justiziak galdatutako erregela»ezarri ahal zuela askatasunez; bide horretatik, confusio deituriko erregela erromatarra aplikatu zuen. Horren arabera, petrolioa alderdien artean banatu behar zen, bakoitzaren kuota gogoan izanda (kuota horiek zehaztasunez finkatu ahal ziren), eta alderdi bakoitzak demanda jar zezakeen bere aldetik, erruz
|
eragindako
galerei begira (1.2, 1, 27).
|
|
|
Jurista horien aburuz, zuzenbide erromatarrean agertzen ziren delitu guztiak hurrengo printzipio orokorrean laburbildu zitezkeen: norbaitek beste norbaiti kaltea
|
eraginez
gero, horien gaineko erantzukizuna izango du, doloz edo erruz jardun duenean. Hala ere, borondatezkoak ez ziren betebeharrek ere erantzukizun pertsonalak sorrarazi ahal zituzten, Justinianoren Erakundeetan kuasikontratuzko betebehar moduan sailkatutakoak, hain zuzen ere.
|
|
|
Savignyren azalpenak gorabehera, Alemaniako ikertzaile batzuk ez zeuden ados zuzenbide erromatarra jasotzearekin. Alemaniako nazionalismoaren
|
eraginez
, ikertzaileok uste zuten gemeines Recht izenekoa, alegia, Ius communeren bertsioa, Prusian eta Austrian izan ezik Alemaniako estaturik gehienetan aplikatzen zena, atzerriko zuzenbidea zela.
|
|
|
Savigny buruzagitzat jarrita, erromanisten asmoa zen, hala osagai ez erromatarren
|
eraginez
faltsututako zuzenbide erromatarra garbitzea, nola testuetako printzipio unibertsalak ateratzea. Ildo horretatik, Savignyren lehenengo ataza izan zen Justinianoren testuen bertsiorik zehatzena berreskuratzea, eta testu horien iraupena aztertzea, Erdi Arotik haren garaira heldu arte.
|