|
2023
|
|
|
Aisialdiko esparruan
|
eragitean
, aukera gehiago dago euskararen erabileran eta euskararekiko motibazioan beste esparru batzuetan eragiteko ere, lagunartean, kaleko giroan, etab.
|
|
|
Aisialdiko esparruan eragitean, aukera gehiago dago euskararen erabileran eta euskararekiko motibazioan beste esparru batzuetan
|
eragiteko
ere, lagunartean, kaleko giroan, etab.
|
|
|
haur eta gazteei proposatu aurretik galdetu, eta zaletasunak, nahiak, desirak eta ametsak ezagutu eta partekatu. Horren arabera, programazioa adostu dinamika parte hartzailearen eta demokratikoaren bidez. Bide horretatik elkarrekiko errespetua sustatuz, norberaren heldutasunean
|
eraginez
, programa guztiona eginez. Betiere helburuak argi izanda eta jarduera horiek lortzeko norabidean jarrita.
|
|
|
Horiez gain, talde bakoitzaren errealitateari egokitzen zaizkion helburuak finkatzen dira, bai gaztetxoen motibazioan
|
eragiteko
eta euskararen erabilera areagotzeko, bai eta horiek lortzeko jarraituko diren estrategiak eta dinamikak ere. Hizkuntza ohiturak aldatzea ez da lan erraza, pausoz pauso jorratzen den prozesua luzea baita.
|
|
|
Aurretiko plangintza bat edukiko den arren beti, plangintza hau beti aldatuko da ikasturtean zehar, haur eta gazte bakoitzaren eta taldearen nahi eta beharretara moldatu da eta. Uste dugu taldeak ez badu jarduera bere nahi eta interesekin bat datorrela ikusten, interes maila asko jaitsiko dela; horrek motibazioa eta parte hartzeko nahia murriztuko du, eta, ondorioz, hizkuntza ohituretan
|
eragiteko
ahalmena. Baina oraindik garrantzitsuagoa dena, haurrek eta gazteek erabakitzeko ahalmena sumatzen badute, gutxinaka aisialdia haiena bilakatzen badute erabakietan parte hartzearen ondorioz, kide izatearen sentimendua areagotuko da, eta horrek egitasmoa zaintzeko eta zabaltzeko nahia sortuko du.
|
|
|
Aurreko egoera gerta dadin berebiziko garrantzia duen puntuetako bat, lehen aipatu bezala, hezitzaileen formakuntza izanen da, baina formakuntza horretan asko izanen dugu irabazia hezitzaileak
|
eragiten
duten komunitatean jada barneratuak badaude, eta oraindik gehiago jarduera horren partaideak izan direnean txikitan.
|
|
|
Ez gara gehiegi luzatuko COVID
|
eragindako
pandemiaren ondorioak gogora ekartzen. Aski da esatea 2020ko martxotik aurrera euskarazko aisialdiak etenaldi bat nozitu zuela, euskararen erabilerak atzerakada aukerak murriztearen ondorioz, eta gainera diferentziak handitu zirela haurren artean hizkuntza gaitasunari dagokionez.
|
|
|
Badakigu ez duela oinarri" zientifikorik", baina euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso, denek edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla. Honek motibazioan
|
eragiten
du gure ustez, badakitelako, izena ematerakoan, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran eragitea dela.
|
|
|
Badakigu ez duela oinarri" zientifikorik", baina euskararen erabileraren norberaren pertzepzioari buruzko galderetan aipagarria da, nahiz eta iritzi subjektiboa jaso, denek edo gehienek adierazi dutelako KILIKA saioak bukatuta euskaraz gehiago aritu direla. Honek motibazioan eragiten du gure ustez, badakitelako, izena ematerakoan, KILIKA programaren helburua euskararen erabileran
|
eragitea
dela.
|
|
|
Hizkuntzaren normalizazioan pausoak eman direla uste du jendeak, eta ez naiz ni izango hori horrela denik ukatuko duena, baina irudipena dut iritzi horrek, erabat zuzena ez izateaz gain, egoeraren itzalak eta ilunak ikusteko zailtasunak ere ekartzen dituela. Ematen du jada ez dela beharrezkoa horretan
|
eragitea
, edo ez dakit.
|
|
|
Askotan gertatzen da gaztaroan egitea hizkuntza ohituretako aldaketa, nerabezaro garaiko helduekiko desafio beharra eta gainerako" gorabeherak" gaindituta. Hori hautu pertsonal baten bitartez gertatzen delako iruditzen zait zeresan handia lukeela hor hezkuntzak kontzientzia soziopolitikoan
|
eragin
ahal izatea, eta horregatik uste dut hor eragitetik hasi genukeela irakasleok, egoera iraultzen hasi nahi izatekotan, bederen. Euskararen testuinguru kulturalaz gain, euskararen herriaz hitz egiteaz gain, uste dut testuinguru soziopolitikoaz ere gakoak eman genizkiela ikasleei, euskarari heltzea ez delako inondik ere berez etortzen den zerbait, egin beharrekoa dela ohartzen garen unean erabakitzen duguna baizik.
|
|
|
Hitzaren pozaz. Ahozkotasunaz ari garelarik poetikotasuna esaten dugun aldiro, poesia aipatze hutsak atzerakoa
|
eragiten
die gurasoei edo irakaskuntzako hainbat profesionali. Pentsatzen dutena adieraziko balute, seguru asko esango lukete ez direla poetak, ez dakitela gauza handirik literaturaz, irakasle soilak direla berak, ez besterik.
|
|
|
Ahaztu gaitezen, beraz, poetikotasunaz eta mintza gaitezen hizkuntzaren pozaz, hitzek
|
eragin
dezaketen liluraz; mintza gaitezen tradizioko haur testu klasikoez —ipuinez, kantu eta errezitatu erritmikoez, ume jolasetako hitz jokoez— eta testuok berezkoa duten liluraren jabe egiteaz eta transmititzeaz.
|
|
|
Noiz sentitu nuen azkenekoz hizkuntzaren poza?, galdetzen diot neure buruari. Entzundako zerbaitek, irakurritako zerbaitek noiz
|
eragin
zidan azkeneko aldiz emozioa, zein testu ederra aitortzerainoko gozamena. Ez naiz hizkuntzari diogun maitasunaz ari, edo euskal zaletasunaz, edo hitzek transmititzen duten pozarekin zerikusi zuzenik ez duten hizkuntzarekiko sentimendu aberkoiez.
|
|
|
Bat, bestea, bestea... Umeak ez daki berak
|
eragin
dienik. Agian, ezin dugu jakin, atzo amonak errezitatu zion hatz joko bateko monodia dauka buruan:
|
|
|
Liluratuta dago umea. Entzun eta barneratu dituen piezek
|
eragin
diote lilura. Ez da gutxi.
|
|
|
Ez da gutxi. Baina piezek zer dute halako miresmena
|
eragiteko
–Hizkuntzaren mekanismo poetiko estrukturaletan bilatu behar da balioa.
|
|
|
hizkuntzarekin batera kultura transmititzen da, biak batera dira. Kanta eta jolas tradizionalen biltzaile askoren helburua etnologikoa zen askotan, eta sehaskari
|
eragiten
zioten emakumeen (amonen eta amen) artea jaso zuten, itxura batean ezer askorik esaten ez omen duten hotsak, ume jolas xaloak, etxeko sehaskaren erritmo musikala. Ez dago pentsamenduaren edo diskurtsoaren logikaren nagusitasunik, hitzen hotsaren eta mugimendu erritmikoaren dinamika baizik.
|
|
|
Oraintsu arte, aski zen telebistak euskararekin dituen betebeharren gaia ateratzea, telebistaren konpromiso falta salatzen hasteko. Zehatzago esanda, euskarazko programak baztertu eta erdarazko hainbat programaren
|
eraginaz
jarduteko. Ahozkotasuna, bai, baina erdarazko telebistatik jasotzen zuten bizitasuna eta batez ere modernotasuna omen zena, ez euskarazko programetatik.
|
|
|
Hizkuntzaren aldeko motibazioak erabileran
|
eragiten
duela pentsatzen da askotan, hau da, hiztun elebidunek euskara hautatzen dutela euskararekiko atxikimendua baldin badute. Hala ere, badaude arrazoiak kontrako norabidea indartsuagoa dela pentsatzeko:
|
|
|
Gizarte harremanak eraikitzeko lan horretan entzuleengan
|
eragitea
ezinbestekoa zaigu. Beste era batez esanda, komunikazioa ekintza pertsuasiboa da eta elkarreragina komunikazioaren funtsezko alderdia (Apodaka, 2004:
|
|
|
Formulazio poetiko egokiak ezinbestekoak dira inorengan
|
eragiteko
. (...) Benetan axola duen bakarra komeni denean esanari indar berezia —poetikoa— ematen jakitea da.
|
|
|
Jada Lehen Soziolinguistika Inkestaren emaitzetan (1991) erabileran gehien
|
eragiten
zuten arrazoietan" norberak euskaraz eta erdaraz hitz egiteko duen erraztasuna" bigarren lekuan zegoen," norberaren harreman sareko euskaldunen dentsitatea" arrazoiaren ondoren4 (Eusko Jaurlaritza, 1995: 121).
|
|
|
121). Lagunen arteko erabilerari dagokionez, zehazki, erabileran
|
eragiten
duten faktoreen korrelazioa (bi faktoreen arteko harremanaren norabidea eta sendotasuna) honakoa zen 1991n:
|
|
|
Inkesta Soziolinguistikoaren datuak erabiliz egindako korrelazioen analisiaren arabera, erraztasuna eta harreman sarea dira euskararen erabileran gehien
|
eragiten
duten faktoreak. Bi faktore horiek ez dute euskararen erabilera erabat bermatzen.
|
|
|
Bi faktore horiek ez dute euskararen erabilera erabat bermatzen. Beste aldagai batzuek ere
|
eragiten
dute euskararen erabileran (jarrerak eta interesak, esaterako). Baina harreman sarea bermatzen denean eta euskaraz hitz egiteko erraztasuna nahikoa denean, euskararen erabilerak gora egiten du.
|
|
|
Jarreraren kontrako portaerek jarrera aldaketa
|
eragiten
dute, portaerak gidatzen ditu nola edo hala jarrerak. Pentsatu eta egiten dugunaren artean kongruentzia bilatzen da.
|
|
|
Hizkuntza gaitasuna falta denean erabilera ezin da gauzatu. Nahiz eta hitz egiteko nahia edo gogoa adierazi, lotsa edo segurtasun faltak
|
eraginda
, ez dutela erabiltzen aitortzen dute. Hizkuntzan duten maila ez nahikoa gatazka iturri da eta sarritan hizkuntza antsietatea sentitzen dute.
|
|
|
Komunikazio arauek eta hizkuntza atxikimendua eraikitzeko baldintzek adin guztietako hiztunei
|
eragin arren
, azken atal honetako ondorioak eta esku hartzeko proposamenak gazteen testuinguruan kokatuko ditut.
|
|
|
• Deserosotasuna sortzen duten testuinguru komunikatiboak kudeatzen irakatsi: asertibotasun linguistikorako estrategiak eta hiztunen arteko gaitasun erlatibo desorekatuak
|
eragindako
trabari aurre egiteko motibazioa elikatu. Gatazkak ebazteko" metakomunikazioa" erabiltzeko trebatu, hau da, gainerako hiztunekin komunikazioaren arauak negoziatzeko edo birnegoziatzeko moduak eta ideiak eskaini.
|
|
|
Egoera horrek kezka
|
eragiten
du; izan ere, ikasle horiek gizartean parte hartzeko ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute lortzen edota lortzeko zailtasuna dute, eta, era berean, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari berari ere eragiten dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
Egoera horrek kezka eragiten du; izan ere, ikasle horiek gizartean parte hartzeko ezinbesteko duten hizkuntza gaitasuna ez dute lortzen edota lortzeko zailtasuna dute, eta, era berean, indarrean dauden curriculumetan jasotako konpetentziak eskuratzeko ezinbesteko hizkera akademikoa ulertzeko eta erabiltzeko eragozpenak dituzte. Ondorioz, hezkuntza sistemaren ekitateari berari ere
|
eragiten
dion gaia da esku artean duguna.
|
|
|
ekintzan eta erabileran oinarritutako ikuspegia da lehenesten duguna. Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan
|
eragiten
duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri eragiten diharduten pertsonak hezten arituko ginateke.
|
|
|
Zeharka bada ere, EEEBn aipatzen den ikuspegi honen arabera, ikasleak, jada, gizarte eragileak dira; hau da, egoera jakin batzuetan ingurune espezifiko eta jarduera arlo zehatz batean, zeregin jakin batzuk —ez soilik hizkuntzarekin lotuak— bete behar dituzten gizarteko kideak9 Testuinguru sozialetan eragiten duten gizarteko kideak dira, beraz, eta ikasgela bera ere testuinguru sozial bat den heinean, egungo ikasgaiak praktika komunitateen edota ezagutza komunitateen pareko izango lirateke (matematikarien, fisikarien, hizkuntzalarien edota historialarien praktika komunitateak, esaterako). Horren ildotik, jada ez ginateke etorkizuneko herritarrak soilik hezten arituko, baizik eta dagoeneko beste ikaskide/ gizarte eragile batzuekin elkarreraginean, helburu partekatu bat lortu nahian, elkarri
|
eragiten
diharduten pertsonak hezten arituko ginateke. Izan ere, Ekintzara Bideratutako Ikuspegiaren arabera, ezagutzak testuinguruan jarritako ekintza baten inguruan eraikitzen eta partekatzen dira (hots, ekintza horren baitan hartzen duten zentzua eduki horiek), testuinguruan jarritako ekintza horri erantzunez garatzen dira konpetentziak, eta ekintza horretan gauzatzen da ikaslearen konpetentzia ere.
|
|
|
Irizpideak bateratzeak ikasgaia edota diziplina irakasteko moduari eta ulertzeko moduari
|
eragiten
die; alfabetizazioa kontzeptuaz ulertzen dugun horretan egiten du azpimarra. Gaur egun adostasun handia dago, alfabetizazioak garai batean zuen adiera aldatu egin dela baieztatzerakoan.
|
|
|
Irakurtzen eta idazten jakitetik, ezagutzak erabiltzera, transferitzera eta bizitzako egoeretan aplikatzera igaro gara: arazoak konponduz eta erabakiak hartzeko prozesuetan
|
eraginez
, irakasgaiaren gaitasunaren ezinbesteko zatitzat hartzen da. Horrek jakintza arloen arteko loturak agerian jartzera garamatza.
|
|
|
EEEBren arabera, estrategiak hizkuntzaren erabiltzaileak bere baliabideak mobilizatzeko eta orekatzeko erabiltzen dituen bideak dira, bere trebetasunak eta prozesuak abian jartzeko erabiltzen dituen bideak10, alegia. Komunikazio estrategiek edozein komunikazio moduri
|
eragiten
diote (ulermena, ekoizpena, elkarreragina eta bitartekaritza) eta metakognizioarekin lotura estua dute: planifikazioarekin, gauzatzearekin, berrikusketarekin eta doitzearekin.
|
|
|
Helburu desberdinak izango dituzten beste zenbait egitekorekin batera, bost aldagai horiek gogoan izanda ekingo dio ikasleak egoera ebazteko bideari. Era berean, bost aldagaiok erabili beharreko hizkuntza erregistroan eta hizkera akademikoaren konplexutasunean duten
|
eraginaz
jabetuta jokatu du irakasleak ikasle taldea gidatzeko lanean.
|
|
|
Ikaslearen hezkuntza ibilbidean zenbat eta aurrerago egin, orduan eta konplexuagoak izango dira jorratu beharreko edukiak, eta, ondorioz, baita eduki horiekin erabili beharreko hizkuntza ere. Ezagutza konplexuak hizkuntza sofistikatu eta sotila eskatzen du, eta horrek zuzen zuzen
|
eragiten
die hizpide ditugun eragiketa kognitibo linguistikoei. Curriculumetan, aditz forma jakin batzuen itxurapean ageri ohi dira —helburuen formulazioan, ebaluazio irizpideetan... —, eta, curriculum horietako jakintza arlo guztietan ageri diren heinean, jakintza arlo guztietatik heldu behar zaie banaezinak dituzten hizkuntza eskakizunei.
|
|
|
Maila honetan, testuari koherentzia eta kohesioa ematen dioten alderdiak jorratzen dira. Testuaren barne loturari eta ideien antolaketari
|
eragiten
dieten hizkuntza bitartekoak biltzen ditu geruza honek: batetik, testua osatzen duten ideien arteko lotura lineala egiteko bitartekoak (testu antolatzaileak, oro har), eta, bestetik, barne lotura konplexuagoak egiteko mekanismoak, izen kohesioa eta aditz kohesioa baliatuz egiten direnak.
|
|
|
Nahitaezkoa zaigu jakitea ikaslearen abiapuntua zein den, bai eduki, prozeduraeta jarrera mailan, baina baita erabili beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak
|
eragin
ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak eragindakoak. Ildo horretatik, ebaluazio hezigarria oinarri hartuta, irakasleak ikasleari lagundu dio egoerak eskatzen duen hizkera akademikoaren konplexutasun mailara iristen, horretarako, beharrezko diren aldamioak eraikiz eta bidean aurrera egin ahal izateko feedback esanguratsua emanez.
|
|
|
Nahitaezkoa zaigu jakitea ikaslearen abiapuntua zein den, bai eduki, prozeduraeta jarrera mailan, baina baita erabili beharreko hizkuntza mailan ere. Ikasleek izan ditzaketen zailtasunak aintzat hartuko ditu irakasleak, dela kontzeptuen konplexutasunak eragin ditzakeenak, dela kontzeptu horiek barneratzeko ezinbestekoa den hizkuntzak
|
eragindakoak
. Ildo horretatik, ebaluazio hezigarria oinarri hartuta, irakasleak ikasleari lagundu dio egoerak eskatzen duen hizkera akademikoaren konplexutasun mailara iristen, horretarako, beharrezko diren aldamioak eraikiz eta bidean aurrera egin ahal izateko feedback esanguratsua emanez.
|
|
|
Bidenabar, zehaztasun handiagoa izatea irteera profilari
|
eragiten
dioten hutsuneak neurriz eta garaiz konpentsatzeko lagungarri izango zaigu. Adibidez, euskaraz eroso aritzeko, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) ikasleen irteera profilak B2 edo hortik gorakoa izan lukeela esatea ez da astakeria, trebetasun horretan B2 C1 mailak adin horretako ikasleen arteko komunikazio beharrak ase behar dituelako:
|
|
|
Adibidez, euskaraz eroso aritzeko, pertsonen arteko oinarrizko komunikazio trebetasunetan (PAOKT) ikasleen irteera profilak B2 edo hortik gorakoa izan lukeela esatea ez da astakeria, trebetasun horretan B2 C1 mailak adin horretako ikasleen arteko komunikazio beharrak ase behar dituelako: hizkuntzaren adierazkortasuna, ñabardurak egiteko gaitasuna, jarioa, ironia adierazteko gaitasuna, barre
|
eragiteko
gaitasuna, modalizazioa egitekoa, hitz jokoak sortzeko gaitasuna, arintasuna7.
|
|
|
HELBURU KOMUNIKATIBOA: Binaka, ekitaldi orokor bat egiten denean, ikaskideei txiste bat kontatzea eta barre
|
eragitea
.
|
|
|
Horrek esan nahi du ebaluazioak neurrikoa izan behar duela eta, ahal dela, progresio bat erakutsi behar duela. Ikaslearen ebaluazioan, lehenengo ongi egindakoak adieraziko dira eta hobetu beharrekoak ondoren, ongi egindakotik abiatzeak ikasleen motibazioan
|
eragiten
baitu.
|
|
|
Prozesu honek hizkuntzaren erabilera du abiapuntua, umeek entzun eta hitz egiten baitute hizkuntzaren mekanismoez jabetu gabe: ondoren, hizkuntza erabiltzearen poderioz, umeek handitzen eta hobetzen dute hizkuntzaren ezagutza; eta, azkenik, hizkuntza gero eta hobeki dakitela konturatzean, umeengan hizkuntzarekiko motibazio positiboa sortzen da, komunikatzeko duten behar naturalak
|
eraginda
.
|
|
|
Ikusi dugun moduan, motibazioak eta erabilerak garrantzi handia dute, eta horietan
|
eragiteko
gertuko ingurunea ahalik eta euskaldunena izatea ezinbestekoa da. Gertuko ingurune hori osatzen duen esparruetako bat aisialdia da.
|
|
|
Baina aisialdiak euskararen sustapenean izan dezakeen garrantzia ez da aisialdiari eskaintzen zaion ordu kopuruagatik bakarrik ematen. Aisialdiaren berezko ezaugarri batzuek oso aproposa egiten dute euskararen erabileran
|
eragiteko
.
|