|
2022
|
|
|
Hara egoeraren oharpena baina heriozbide honi nola aurpegi eman? Ez dut mirakuluzko errezetarik baina uste dut jokabide egokienetatik bat izan dai tekeela euskararen zokoratzeko baliatua izan den argudio nagusi bat al derantziz
|
erabiltzea
lortu behar genukeela. Euskarak ezertarako ez zuela balio sinetsarazi zieten gure aitetamei, frantsesa zela aurrerakuntzarako eta lorpe nerako hizkuntza, alegia.
|
|
|
Horrelakorik ez da egongo legeak hala aginduko ez duen bitartean; eta legezko betebeharra izan dadin, euskarak, baitezpada eta premia gorrienez, ofizialtasuna lortu behar du Ipar Euskal He rrian. Abertzaleen, euskaltzaleen, herrizaleen —izen ezberdinak
|
erabil
daitezke eus kararen alde jardun dutenentzat— indar egitez eta mobilizazioz lortu da ikastolen ezagupen publiko zerbait, euskara plazara zabaltzea, euskararen al deko giroa haztea.
|
|
|
Eta botüra ri, baztergia gehitu diot. Nahiago izaten dut hitzak asmatzea, artifizialak
|
erabiltzea
baino, aparkalekua den bezala. Baina ez naiz batere purista; ez diet latinetik eratorritako hitz guziei uko egiten.
|
|
|
Baina, bestalde, erran genezake Hegoaldetik, Nafarroa Beheretik edo Lapurditik etortzen direnetatik, zenbatek egiten dute indarra zuberera emateko? Dagoeneko pozik egongo nintzateke zuberera salbatuko balitz, hortik bada aukera harremanek beharra sortzeko, euskara batua ere
|
erabiltzeko
. " Ere" esaten dut, zeren eta nik ez dut sekula zuberera salduko batuaren beharrean, hori argi egon dadila.
|
|
|
Antzinako garaietara itzuli behar izan dut Allande Sokarrosekin izandako lehen harremanaz oroitzeko. Antzinakoa ez soilik 1990eko hamarkadaren hasiera izan zelako; antzinakoa, batez ere, orduan kazetaritzan
|
erabiltzen
genituen tramankuluetako batzuk antzinakoak direlako gaur egungo begiekin: idazmakina, faxa, teletipoetako aparailua, eta Internetik gabeko eta pantaila beltzeko konputagailu geldoak.
|
|
|
" Eta maita Herria üken dezadan plazera 116 eüskalkialat! Haren mintzoa, hiztegi aberatsa," rr" eta" r" horien
|
erabilteko
manerak, bizi gireno aranatüren dira gure beharrietan...
|
|
|
Ez zen segür gizarte kontsümoko mündüan zahartzen, nahiago zütüan lagün beharrünantenak süstengi edo erosketen egiten lagüntü. Ardürenean hoinez bazabilan, botüra edo autoa ez züalarik behar ordü gorrietan baizik
|
erabilten
, hala nola, etxondoalat edo Baionarat joaite ko, eta orano, noiztenka baizik. Gure gizonaren egün oroztako akodiña goxoenetarik bat zelarik, bere aüzüneko adiskide hüllanenekin (haboroxeak andereak), ühaitz bazterreko gatü, ez sobera dohakabeen bazkatzea!
|
|
|
Ordüan züan Baionako apezküpüak bikario izentatü eta aski fite Liginaga Astüerat igorri, 48 urtetan. Jadanik antropologian trebatürik beitzen, ikertzeen egiteko plan xehe bat
|
erabilten
züan, LiginagaAs tüen baliatü züana.
|
|
|
Nire lankidetzaren gauzatzeko erabilgarri nituen gaien zerrendan agertzen ez den gertakari batetik abiatuko naiz. Nahiz eta oraingoz, gertakizun hitza
|
erabiltzea
zegokion, zeren eta ofizialki gertatu ez, baina gertatzekotan baita. Eus kaltzaindiak, Zuberoako herrien idazkera" berria" onartzeaz mintzo natzaizue.
|
|
|
Bigarren artikuluan, 2021eko uztailaren 15ekoan, Marcel Bedaxagarrekin sortu zuen Xiberokazt podcast delakoa aurkezten zuen. Bi helburu nagusi zituzten, euskaldun xiberotar gazteei entzunaraztea nola adinekoek zuberera ahoskatzen zuten eta bestalde zubereran
|
erabiltzen
den alokutibotasuna erakustea. Hor ere gibelean ziren Allandek zituen euskararen bizindarraren axola eta bere jakitatea partekatzeko zuen gustua.
|
|
|
Bigarren kapituluan, Eüskara: honetsirik bena halerik ere galbide gorrian!, Allandek berriz azpimarratzen zuen nola, euskara gero eta gehiago erakatsirik eta forma idatzian gero eta gehiago
|
erabilirik
ere, ahoz gutiago erabilia zela Zuberoan, zuberotarren ogena zela eta ez beste inorena ohartuz.
|
|
|
Hotz handiak egiten baditu aterbeen kopurua ugalduko da, batez ere ospitaleak bezalako eraikuntza publikoak baliatuta. Azkenik, premiazko neurri horien hirugarren maila, hotzaldi iraunkor eta handien ka suan
|
erabiliko
da, administrazio batzuen egoitzak gaueko aterbe bilakatuta. Bestal de, bizitegirik gabe direnei argibideak emateko eta, hala behar izanez gero, laguntza ekartzeko, telefono zerbitzua martxan jarriko da.
|
|
|
Kamioiarekin talka egiteaz gain, autobusa autobidearen bestalderat joan zen eta alor batean gelditu. Haur gehienak autobusetik irten baldin baziren ere, larri zauritutakoen kasuan tresneria berezia
|
erabili
behar izan zuten erreskate egil eek. Zaurituok hanketako eta bularreko hausturak pairatu zituzten eta lesio handienak izan zituzten bi irakasleak larrialdietako unitate batean jarri zituzten.
|
|
|
Hori ere, zer ahalgea! Gure Euskal He rrian, euskal kulturaren hitzordu garrantzitsu baten karietara menderatu gai tuztenen hizkuntza
|
erabiltzea
. Norat joango gara horrela jarraituta?
|
|
|
Aipagaiak ezberdinak dira, euskal kazetari batek bere lanean topatzen dituen gaiak: maskaradak lehenbiziko artikuluan, pastorala, Frantzian aterberik gabe direnei laguntzeko plangintza, Elf Aquitaine enpresaren pribatizazioa, Castelloko probintzian fran tziar ikasle autobus baten istripua, Kontradikzioak deitu iritzi artikulu bat non euskal kulturaren ekitaldi batean euskararen ez
|
erabiltzea
salatzen duen, eta azkenean artikulu aski luze bat argazki eta maparekin Biarnon den Südu mendiari buruz ibilaldiko xehetasunekin. Erran behar da Allande mendizale sutsua zela eta mendiari buruzko jakitate handia zuen.
|
|
|
Bena, hargatik, eüskararen erabilpena gütitü dela, eta ez apür! Arren, horrek erran nahi dü eüskara –eta eüskaraz– eskoletan ikasten bada, eta gure mintzajea geroago eta haboro izkiribüz agertürik ere –bide seinaleetan, paperkietan... – geroago eta gütiago
|
erabilirik
dela... Eüskara egiten ari zaiküa ote, eskoletako eta izkiribüko mintzaje bat?
|
|
|
Eüskarazko hamar hitzetarik zortzi, non ez den bederatzü, berberrak dira Eüskal Herri osoan eta ahozkatzetik horra dira desbardingoak. Halerik ere, eüskarazko hitz bakant elibat herrialde bakoitxean edo probintzia zonbaitetan baizik ez dirade
|
erabilirik
. Eüskarazko hitz horik batuan sartürik agitzen ahal dira eta horien erran nahia ez da miraküiluz jakiten:
|
|
|
Armak
|
erabiltzen
entrenatzen hasi zinen, beraz?
|
|
|
Allandek arren ekarri dü galdürik ala güti baizik ez diren
|
erabilirik
hitzen arrajinaraztea, bena süstut gure mintzajearen eztabadatzea eta arrabiziaraztea.
|
|
|
Haatik xiberotar oroen gisa, zinez etxekirik zen xiberotarrari. Zonbat aldiz ez düt entzün murmuzikan üdüritzen beitzaion ez zela aski xiberotarrik entzüten Euskal Irratietako antenan, ala batuzko hitz bat
|
erabilten
zelarik xiberotar hitz bat bazelarik.
|
|
|
Hartakoz ere batuaren lantzeko kronika horri etxekirik zen. Xiberotar/ batua Hiztegi ttipi bat ere agerrarazi züan orano
|
erabilten
dügüna Xiberoko Botzan. Proba biak joanarazten ahal direla gogoa balinbada, eta eüskalkiak ez direla mentüz iragana bena bai geroa.
|
|
|
Beste ekarpen hanitxen artean, xiberotarraren ezkiribatzeko hütsak xüxentzen zeizkün, webgünean bena sare sozialetan ere, han zinez laket beitzen. Beste alkarte hanitx ere xüxentzen züntüan eta hanitx erriz ariarazten nündüan noiztenka diplomazia güti
|
erabilten
beitzüan eta ez beiniz segür beti ontsa har türik zirela xüxentze horik.
|
|
|
Hor ere xiberotar hitzak beti aitzinean ezarten züntüan, erabiltez" xiberotarrez" hala" erraiten da" batuzko hitz bat
|
erabilirik
zelarik.
|
|
|
Allandek beti erraiten züan ontsa zatekeala jenteer bortüalat berak joai te ko gogoaren emaitea. Agian xede horrekin günütüan gaüaldi ttipi eli bat pro posatzen, iparrorratzaren
|
erabilteko
, karten irakurteko e.a. Hori zen teoria, eta biharamenean, bortüan, üsatü bezala seinale zonbait han hor ezar eta, jenteak taldeka haien txerkara igorten günütüan. Segürki, zonbaitentako interesgarri zen, bena badüt ustekeria beste elibatek memento goxo bat igaraiten züen ber, ez züela hortaz axol handirik.
|
|
|
Gure balintzetarik bat zen ere, ola horietarat ez autoz heltzea. Ola zaharrak, haboro
|
erabilirik
ez zirenak ere be har günütüan. Haütüa egin ondoan, ola horien partzuerren baimena behar zen.
|
|
|
Xiberoko Botzari esker, bertan horiek oro ikasi nüntüan eta uste düt (ene aldetik phürü segür) hein bat zale harreman berezi bat üken günüala, biak Basabürüko seme beikinen eta ere ber arraileria
|
erabilten
beikünean.
|