|
2004
|
|
|
Bai, diskriminazio positiboa ere badago. Komunikabide batzuek lan handia egiten dute
|
emakume
ereduak sortzen. Emakumea kirola binomioa gero eta arruntagoa da.
|
|
|
Gure ohituraren zati bat dira eta kemen handiz bizi dira. 13 eta 14 irudietan
|
emakume
eredu hauen adibide batzuk ikus daitezke.
|
|
|
Ez dut gogoratzen, beraz, alde horretatik begiratuta behintzat, nerabezaroan aparteko problema izan nuenik, eta atsegin nituen neskak, beraz, nahiz eta nire atsegin hura oso ere baldintzatua egon zitekeen,
|
emakume
eredu bat bainuen buruan, futbolaren bidez bakarrik eskura nezakeena: citroëneko neska ilehoria.
|
|
2005
|
|
|
delakoa, etab. Erregimenaren ikuspuntutik, emakume mota hori zikina eta pekataria zen. Beste aldetik, frankismoarentzat ideala zen
|
emakume
eredua zegoen, edozeren gainetik ama eta emazte zena, eta sexua soilik ugalketaren testuinguruan ulertzen zuena, tamalez, sexua seme alabak mundura ekartzeko bide bakarra baitzen. Testuinguru horretan, ahalik eta seme alaba gehien edukitzea hobesten zen eta ugalketa helburu hori betetzen ez zuten familiak begi txarrez ikusten zituen erregimenak.
|
|
|
Batez ere usadio eta fedearen babesle gisa duen garrantzia azpimarratuz. Euskal
|
emakume
eredua, jakina, baserritarra da, «el verdadero tipo de mujer fuerte de que nos hablan los sagrados libros.» Hartaz emandako irudi idealizatuan, gizonaren mailan deskribatzen da:
|
|
2007
|
|
|
Dena ez da, ordea, hitzaldia eta ikastaroa izango, antzerki bat ere prestatu baitute. Encantadas antzezlanean ipuinetako printzesak gai hartuta, emakumeek euren buruaz barre egitea lortu nahi da, baita
|
emakume
eredu eskuraezina urruntasunetik begitzea ere.
|
|
2008
|
|
|
Jakina, ez naiz gizon eta emakume jakin eta zehatzen inguruan ari, arketipoen mailan baizik; izan ere, zorionez, gizon emeak badira, eta baita, zoritxarrez, emakume gizondurik ere, exito handikoak, hori bai! Tamalez, gaurko
|
emakume
ereduarengatik, sarriegi emakume izateaz lotsatu behar eta ezkutatu, gizondu: jada «ez da antzematen», «ez da iragaten...,»; Emakumea Eva(= Bizia) baino Evax nahiago dugu.
|
|
2009
|
|
|
dibortzioaren kontra zegoen printzipioz, umetatik etxean ez zuen besterik entzun: balio eskalako lehen balioa familia da, familia eta familia; protagonista anatematizatzeko prest egon zitekeen, hortaz, baina nola lortzen zuen liburu egileak, bere arte ederraren ahalaz, Ana Kanerinaren baitan sartzea. Txaro Goirik esan zionez, bazirudien Tolstoik beste
|
emakume
eredu bat eraiki nahi izan zuela, askoz ere kontserbadoreagoa, harik eta nobelako emakume protagonistak bere iritzia ezarri zion arte?, hezur haragizko errealitaterik mingarriena atzemateraino, non gauzak guztiz beste era batean ikusten baitziren!; hantxe tolesten zen, izan ere, hatz salatzailea, eta hantxe zabaltzen besoak, irakurleak hobets zitzan errukiaren irinak akusazioaren zahien aurrean, ... defendatzeko aukera txikienik eman gabe. Adak Anaren abokatu defendatzailetzat behar zuen bere burua une hartan?, akusatu egin zuen, eta akusatu ez ezik, erre ere bai?
|
|
|
bera bezalako emakume bat, egoera latz bati aurre egin behar izan ziona, harik eta, gizartearen arauei eta debeku moralen muga estuei aurre egin ezinik, nahi ez zuèn erabakia hartu zuen arte, bere buruaz beste egiten zuela, trenbidera botata; bera –Ada– dibortzioaren kontra zegoen printzipioz, umetatik etxean ez zuen besterik entzun: balio eskalako lehen balioa familia da, familia eta familia; protagonista anatematizatzeko prest egon zitekeen, hortaz, baina nola lortzen zuen liburu egileak, bere arte ederraren ahalaz, Ana Kanerinaren baitan sartzea –Txaro Goirik esan zionez, bazirudien Tolstoik beste
|
emakume
eredu bat eraiki nahi izan zuela, askoz ere kontserbadoreagoa, harik eta nobelako emakume protagonistak bere iritzia ezarri zion arte–, hezur haragizko errealitaterik mingarriena atzemateraino, non gauzak guztiz beste era batean ikusten baitziren!; hantxe tolesten zen, izan ere, hatz salatzailea, eta hantxe zabaltzen besoak, irakurleak hobets zitzan errukiaren irinak akusazioaren zahien aurr... " Seme jatorra duzu, don Nazario!
|
|
2010
|
|
|
Baina jakina, hezkuntza, kultura, baloreak... frankismokoak ziren oraindik Espainian. Garai hartako
|
emakume
eredua frankismoko sekzio femeninokoa zen, pentsa. Ikaragarri borrokatu behar izan genuen erabat oinarrizkoak diren kontuak lortzeko, esaterako, emakumeok ere izaki sexualak garela aldarrikatuz.
|
|
|
buruan nahasten hasi zitzaizkidala. Izan ere, nik banuen
|
emakume
eredu ideal bat, ustez, baina baita bi irudi ere: irudi bat, Adaren gorputzak izeba Ernestinaren arimarekin bat egitetik zetorrena zen; bestea, berriz, ezagutu berri nuèn neskaren gorputz arima batuetatik zetorkidan.
|
|
|
ez natzaizu, haatik, burlaren eremutik mintzo, konstatazio garratz baten errealitatetik baizik—; irakasleak —nioen— adibide hura jarri zigun, bai, eta niri ez dakit zer gertatu zitzaidan, gauzak —emakumeei buruz egiten nituèn gogoetak eta irakaslea ematen ari zèn lezioaren kontzeptuak— buruan nahasten hasi zitzaizkidala. Izan ere, nik banuen
|
emakume
eredu ideal bat, ustez, baina baita bi irudi ere: irudi bat, Adaren gorputzak izeba Ernestinaren arimarekin bat egitetik zetorrena zen; bestea, berriz, ezagutu berri nuèn neskaren gorputz arima batuetatik zetorkidan.
|
|
2011
|
|
|
Are gehiago, ez dut uste nobelaren helburua denik Txuri eta Gorri edadeko emakume guztien erretratu direla esatea. Hain zuzen, nobelan bertan
|
emakume
eredu ezberdinak azaltzen dira, hala esaterik badago. Dena den, eta Marijok lehenago aipatu bezala, ezin zaigu ahaztu orain arte emakumeen ikuspuntua ez dela aintzat hartu euskal gizarteko arlo askotan.
|
|
2012
|
|
|
Dauden artistak ikusaraziz lortzen da berauek promozionatzea, eta aldi berean, sortzaile berrientzat ikur izatea. " Lehenik
|
emakume
ereduak behar ditugu, erreferenteak, jarraian emakume gehiago anima dadin. Begi bistan jarri behar ditugu, zeren emakume musikariak izan badira".
|
|
|
Batetik, ederra da hainbat emakumezko musikari agertzea beren esperientziez hizketan. Bestetik, fikzioaren narrazioa dago eta atal horrek mina eta haserrea sortu dizkit,
|
emakume
eredua mingarri izan zaidan neurrian. Garrantzitsuagoa da musikari izatea irudi bat aldarrikatzea baino.
|
|
|
Beldur Barik programarekin elkarlanean Euskal Autonomia Erkidegoko hainbat udalerrik ere «indarkeria matxista gaitzetsiko» dutela jakinarazi dute, adierazpen baten bitartez. Oharrak nabarmendu du indarkeria desagerrarazi ahal izateko «gizon eta
|
emakume
ereduak sakon eraldatu» beharra dagoela; hala, gazteei «errespetuan, askatasunean, autonomian eta berdintasunean» oinarritutako harremanak eraikitzen laguntzeko helburua berretsi dute. Herritarrei prebentzio lanetan parte hartzeko gonbita egin diete.
|
|
2013
|
|
|
Beste pauso bat harago doana irudikapen posibleetan. Idazle interesgarria da Eleizegi,
|
emakume
eredu diferenteak erakusten dituelako; eta euskalduntasuna bizitzeko era diferenteak. Berreskuratu beharrekoa da, beraz?
|
|
|
Abdel Haqqek, izan ere, seme bakarra zenak eta amarekin bizitzen ohitua zegoenak, ama zuen. Xadia?
|
emakume
eredu; ama, baina, ez zen pertsona ezjakina, bere senar Ibrahimi amin eta amin erraten zebilkiona; aldiz, bere iritzia ematen zuen, beharrezkotzat jotzen zuenean: ez zela, alegia, etxean itxita zegoèn emakumea, ahoa ere itxita zuena, senarrarekin anitzetan ateratzen baitzen kanpora, azokara edo bazarretara, non zerbait erosi edo, bertzerik gabe, pasta batzuk eta baso bat te hartzen baitzituzten, edo freskagarri gozoren bat; are gehiago:
|
|
|
Abdel Haqqek emakumearen eredu bat zuen, Islameko eredu orokorrarekin bat ez zetorrena... eta hura kontuan hartzeko moduko ñabardura zen, senar emazteei lagungarri gertatu zitzaiena, beren bide berezi hari ekiteko orduan. Abdel Haqqek, izan ere, seme bakarra zenak eta amarekin bizitzen ohitua zegoenak, ama zuen –Xadia–
|
emakume
eredu; ama, baina, ez zen pertsona ezjakina, bere senar Ibrahimi amin eta amin erraten zebilkiona; aldiz, bere iritzia ematen zuen, beharrezkotzat jotzen zuenean: ez zela, alegia, etxean itxita zegoèn emakumea, ahoa ere itxita zuena, senarrarekin anitzetan ateratzen baitzen kanpora, azokara edo bazarretara, non zerbait erosi edo, bertzerik gabe, pasta batzuk eta baso bat te hartzen baitzituzten, edo freskagarri gozoren bat; are gehiago:
|
|
2014
|
|
|
Eta hantxe mantxuak ere, Errusiaren eta Txinaren arteko mugako herri guztiak emirraren esanetara altxatu izan balira bezala, kopeta eta lokiak ile moztuak, adatsa zintzilik mototsean bildua, tunika luzea, gerrikoa zetazko atorraren gainean gerruntzea estutzen, txano arrautza formakoa, gerezi koloreko satinez egina, ertzak beltz, zerrenda gorri. Eta haien alboan Mantxuriako
|
emakume
eredu miragarriak zebiltzan, apain apain orraztuak, lore artifizialak jarriaz, urrezko orratzekin josirik, eta pinpilinpauxak xamur tartekatuaz ile beltzen artean. Eta, azkenik, mongoliarrek, bukhararrek, persiarrek, Turkestango txinatarrek osatzen zuten festa tatariar hartara gonbidatutako jendetza ikaragarri hura.
|
|
|
Gerra zibilean zehar, galdu zen eskubideetako bat heziketarakoeskubidea izan zen. Frankismoaren garaian
|
emakume
eredu zehatz bat ezarri zen: ama, emaztea, gizonaren zerbitzaria (Salas, eta Herreros, 2010). Heziketa berezitubat lortzeko, emakumezkoei gauza batzuk eta gizonezkoei beste batzuk irakastenzizkieten.
|
|
|
Ez da harritzekoa Pedro Lazagaren pelikulakLuchy etxekoandrearen pertsonaia bihurrian jarri izana arreta nagusia. Narrazioarenhasieran
|
emakume
eredu modernoegia bezala ageri zena, hutsalkeriez arduratua, itxurakeriatan eta etxetik kanpo denbora gehiegi ematen zuena?, pixkanaka, osabaAgustin paletoaren eraginari esker, otzandu eta jarrera onargarrietara hurbildu zen.Luchyk, garaiko pantailetako hainbat emakume eredugarrik legez, testuinguruberrira egokitzen zen etxekotasunaren irudi moderno bat gorpuztu zuen narrazioarenbukaeran.... 1960ko hamarkadako feminitate arautu horrek, aurreko garaietan bezalaseme alaba eta senarraren zaintzaz arduratua egoteaz gain, kontsumo gizarteetakoohitura berrietara hurbiltzen ziren ezaugarriak ere bazituen (Morcillo, 2010 eta 2008: 46).
|
|
|
Nahi digute inposatu emazte eta ama gisako
|
emakume
eredua, beti ere, familia nuklear heteronormatibo baten senean. Are gehiago, ezarketa horri gehitzen zaio, hain zuzen ere, gero eta urriagoak direla menpekoak zaintzeko bideratutako laguntzak; izan ere, gura baitute, guk, emakumeok, lan horren zama har dezagun, guk, emakumeok, zaintza lan guztiak gure gain hartzera behartuz, hain zuzen lan ikusezina, aitortzen ez dena eta oso prekarioa, baina aldi berean sistema kapitalistarentzat zeharo beharrezkoa dena.
|
|
|
Askotarikoak dira demokrazia ordezkatzaile testuinguruetan emakumeen proiektu parte hartzaileak mugatzen dituzten elementuak: kultura politiko patriarkalarekin lotuta daudenak, sistema politikoarekin lotura dutenak, alderdi sistemari atxikita daudenak edo masa hedabideek erreproduzitzen dituzten
|
emakume
ereduekin zerikusia daukatenak, besteak beste. Berrikuntza demokratiko testuinguruetan ere elementu horietako askok eragiten dute, baina berrikuntzarekin batera elementu oztopatzaileen eraldakuntza bat gertatu da, mugatzaileen ikusgarritasuna sotilduz.
|
|
2015
|
|
|
Jakina da ideiak, estereotipoak eta, kasu honetan, neurri edo modu estetikoak ere transmititzen dituztela irudi horiek: takoi modu horiek, artifiziala denaz gain,
|
emakume
eredu bat erakusten digute: zango luze luzeaz (pretty woman) irudi sexualizatua, emakume horien eginkizuna (eguraldia iragartzea, besteak beste) bigarren mailako asuntoa bilakatuz.
|
|
|
De Migueli jarraiki (2014), ez emakumearen definizioan kirolari hitza gehituaz, diskriminazio estereotipatua indartzen duela antzematen da. Almedak (2003) adierazi zuen moduan, espetxe politikaren tratamenduak generoak inposaturiko rola betetzen duen
|
emakume
eredua bultzatzen baldin bazuen, gaur egun historikoki jorraturiko eredu estereotipatu, femenino eta moralizatua izaten jarraitzen du. Tratamenduan aldaketak egin badira ere, horren gauzatzearen erantzule nagusiak espetxeko langile zein zuzendariak dira.
|
|
|
Odile Mores. Egia da, begiratu batean, Odile Mores Kattalin baino hobeto ahokatzen zela Roman ibiltzen zen lekuetako
|
emakume
ereduarekin, Zabalguneko kafetegi batean aurki dezakezun emakume burges batekin. Janzkerarengatik, manerengatik...
|
|
2016
|
|
|
Neskatoek
|
emakume
eredu indartsuak behar zituzten bezalaxe behar zituzten mutikoek gizon eredu indartsuak.
|
|
|
Informazioan
|
emakume
eredu desberdinak erakusteko ahalegina egingo da, errealitatearekin eta gizartea eraldatzeko konpromisoarekin bat eginez. Horrek esan nahi du oreka zaindu behar dela adinean, arrazan, estatusean eta gaitasun fisikoan.
|
|
2018
|
|
|
Idazlea hezur haragizko gizon moduan irakurtzeari utzi, eta, horren ordez, hark irudikatzen duen diskurtsoari helduko bagenio, berehala ohartuko ginateke filmeko eszena horretan eten une bat gertatzen dela, zeinaren bidez agerian geratzen den diskurtso patriarkalaren antsietatea. Stein emakumea da, baina ez Hemingwayk sostengatzen duen diskurtsoak kontenplatzen duen
|
emakume
ereduaren modukoa. Lesbiana ez ezik (ez du gizon baten beharrik izan izateko), botere egoera batean dago:
|
|
|
Baina Nere agertu zenean, ez dakit, gustatu egin zitzaidan. Nolabait, etxean falta nuen
|
emakume
eredua zen bera. Gure ama koitadua langile apala zen, etxeak garbitzen hasteko utzi zituen ikasketak eta gero zenbait fabrikatan ibili zen.
|
|
|
Urriaren 29an osatu zen, 100 afiliatu zituelarik eta buru Julia Fernandez Zabaleta zelarik, Nafarroa osoan 600dik gora afiliatu izango zituen elkartea edo batza. Emakumeen ideologia (Jaungoikoa eta Foruak) emakume ezkertiarren ideiatik baino emakume tradizionalisten ideiatik gertuago zegoen arren, garaiko emakume feministek aldezten zuten
|
emakume
ereduaren alde egin zuen Julia Fernandez Zabaletak, jendaurrean defenditu zituen berdintasunean oinarritutako heziketa jasotzeko eskubidea eta emakume beharginei behar bezala ordaintzeko eskubidea. Emakume abertzale horientzat asko eta asko gizarte maila ertainekoak ziren, baliabide ekonomiko eta pertsonalak zeuzkatenkultur eta gizarte iraultza erabatekoa ekarri zuen afiliazio horrek.
|
|
2019
|
|
|
Bai. Batetik, hazten hasi zen
|
emakume
eredu bat ginen. Klase ertaineko familietakoak.
|
|
|
Protagonista den Mirenek emango dio hasiera protagonista profil berri bati: Martuteneko Juliak eta Lili eta biokeko Lorek bezala, bikotekide sufriarazlea uztea erabakitzen duen
|
emakume
ereduari, hain zuzen ere. Horien artean, Martuteneko Julia da garrantzia gehien duena, eta Hamaika pausoko Juliaren gatazkei (maitasunezko nahiz identitarioei) irteera ematea lortuko duen protagonista femenino azpimarragarria.
|
|
|
Ez da noski lehen aldia nobelagilearen eleberrietan ikus daitekeen emakumeen errepresentazioari erreparatuta sorturiko iritzitrukea sortu dena. Hamaika pausoko" Abaituaren emakumeak" zirela eta ere izan zen iritzi kontrajarririk
|
emakume
ereduak" negargarriak" omen zirelako eta zentsuratu egin behar zirela iradokiz. Juan Garziak hamabost urte geroago eztabaida haren karietara idatziriko artikulua oroituz, esan zuen moduan," Ez dira Saizarbitoriak proposatzen dituen emakume ereduak; Saizarbitoriaren narratzaileak aipatzen duen idazlearen emakume mamuak dira, eta hain zuzen ere emakumeok Iñaki Abaituarentzat berarentzat zer diren ageri zaigu, eta ez inolako eredurik; are gutxiago Saizarbitoriak aldeztutakorik" (Garzia 2011: 20).
|
|
|
Hamaika pausoko" Abaituaren emakumeak" zirela eta ere izan zen iritzi kontrajarririk emakume ereduak" negargarriak" omen zirelako eta zentsuratu egin behar zirela iradokiz. Juan Garziak hamabost urte geroago eztabaida haren karietara idatziriko artikulua oroituz, esan zuen moduan," Ez dira Saizarbitoriak proposatzen dituen
|
emakume
ereduak; Saizarbitoriaren narratzaileak aipatzen duen idazlearen emakume mamuak dira, eta hain zuzen ere emakumeok Iñaki Abaituarentzat berarentzat zer diren ageri zaigu, eta ez inolako eredurik; are gutxiago Saizarbitoriak aldeztutakorik" (Garzia 2011: 20).
|
|
2020
|
|
|
Feminismoa? noski, baina 80ko feministek utzi dioten
|
emakume
ereduak ez du konbentzitzen: lan merkatuan berdintasuna lortzeko haurrak jaio orduko eskolara kondenatu zituzten.
|
|
2021
|
|
|
Neskak gehiago daude moda edo edertasuna lantzen. Horregaz, neska gazteei zein
|
emakume
eredu azaltzen zaie. Sareetan, emakumearen irudia hipersexualizatuta ikusten da. Ikustekoa da emakumeen gorputza zelakoa den bideo-jokoetan.
|
|
2022
|
|
|
Justa Montero feminista historiko madrildarrak hurrengo azalpena eman zidan, umea edoskitzen nuen bitartean egin nion elkarrizketan: " Hirurogeita hamarreko hamarkadan, funtsezkoa zen amatasunari lotutako
|
emakume
eredua kritikatzea, emakumeen helmuga naturala baitzen. Amatasuna inposaketa gisa ikusten genuenok intrantsigenteak izan ginen, leku gutxi eman genien amatasuna beste modu batean bizi nahi zuten emakumeei.
|
|
|
Bide horretan feminismo dekolonialak egindako ekarpenekin ere egin genuen topo, eta feminismo zuriaren
|
emakume
eredu askearen atzean eraikitzen diren bestelako zapalkuntzak ikusgarri egin zitzaizkigun. Ezinbestekoa izan da, hortaz, zaintza lanak Euskal Herrian nola antolatzen diren ulertzeko, ez bakarrik tokiko errealitateari begiratzea, baizik eta ikuspegi transnazionala izatea.
|
|
|
feminismoa (k) non egon d (ir) a? Kontua da xx. mendeko bigarren erdira arte diskurtso akademiko eta eztabaida sozialean gailendu zen feminismoaren korronte nagusiak, unibertsaltzat hartu zena edozein testuingurutan aplikagarria zelako usteaz, oso
|
emakume
eredu zehatza zuela: zuria, klase ertain edo altukoa, mendebaldekoa… eta hiritarra edo urbanoa.
|