|
2000
|
|
|
Hura, ikusmira, zertxobait jakobinotik? lurraldearen ikusmira historiko kulturalera igaro da,, bertan eraiki eta politikoki onetsia, toleratua, kontrolatua eta sustatua? 23 den instituzio aniztasunaren irudira, gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian dagoen irudira hain zuzen. Estatuaren edo Kontseilu Orokorraren administrazio zerbitzuek deszentralizazio aski sistematikoa burutzen dute, Pauetik Baionara; era berean, elkartesozio ekonomiko ia guztiek dute antena bat gutxienez Baionan; azkenean, elkarteekberek bi ataletan banatzen dituzte beren departamendu egiturak, bata biarnesa, besteaeuskalduna.
|
|
2001
|
|
|
Frontisean ona markatzen duten bi marra bertikal margotzen dira eta zelaiaren bi alboetan ikusleentzako harmailak ikus ditzakegu. Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herriko herri gehienetan ikusten ditugun plazako pilotalekuak estilo honetakoak dira, eta bertan hainbat modalitatetan ari daiteke, hala nola esku hutsez, palaz, xisteraz… Horretarako, 60 metrotik aurrerako sakonera izatea komeni da.
|
|
2002
|
|
|
Stavangerreko Petrolioaren Museoak lehengai honen historiarekin loturiko informazio guztia erakusten du zehatz mehatz: petrolioaren abiadatik historia osoa, gaur
|
egun
Ipar Itsasoan ezarrita dagoen plataforma bate n eguneroko bizimodua xehetasun guztiekin azaltzeraino.
|
|
|
Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herriak 262.311 biztanle ditu, Euskal Herriaren %9, 1.
|
|
2004
|
|
|
Oztopo gaindiezina Azterketa genetiko horien emaitzen arabera, bisonte guztiak duela 140.000 urte sortutako talde original batetik datoz. Hala ere, gaur
|
egun
Ipar Amerikan bizirik dauden milaka ale bakanak populazio txiki batetik jaisten dira. Populazio hori duela 20.000 urte kontinentearen iparraldean eratutako glaziazio hesi batetik hegoaldera isolatuta geratu zen.
|
|
2005
|
|
|
Arroka demagnetizatu ondoren gelditzen den magnetismo bakarra hondar magnetismoa da, eta horren neurketatik arroken eraketa garaiko kokapena zehazteko datu bi lortu ahal dira. Alde batetik, magnetismoaren norabideak gaur
|
egun
Ipar poloarekiko duen angelua (paleo deklinazioa) eta polaritatea normala ala alderantzikatua den jakin daiteke. Paleo deklinazioaren bidez eratu zirenetik arrokek ardatz bertikal batekiko jasan duten biraketa mugimendua zehatz daiteke.
|
|
|
Japoniako ipar ekialdeko plakaren jatorriak zalantzak sortu izan ditu ikertzaileen artean. Gehienek, orain dela gutxi arte, Eurasiako plakaren zatitzat hartzen zuten, baina gaur
|
egun
Ipar Amerikako plakaren barnean kokatzen dute.
|
|
|
Nazioarteko ziurtagiria duen zigilua Hori dela eta, Bidezko Merkataritzako Estatuko Koordinakundeak (CECJ) Bidezko Merkataritzako Produktuen Zigiluaren Elkartea sortzeari bultzada ematea erabaki zuen, ziurtagiria zabaltzen lagunduz, eta enpresa pribatuari mota horretako merkataritzaren barruan beste aktore bat izateko aukera emanez. Elkarteak bat egin du FLO Internazionalean bildutako antzeko beste erakunde batzuek gaur
|
egun
Ipar Amerikako, Europako, Australia Zeelanda Berriko eta Japoniako 19 herrialdetan egiten duten lanarekin. Elkartearen jarduera nagusiak hauek dira:
|
|
2008
|
|
|
Errezeta horiek dira arto hibridoak, duela 60 urte AEBetatik mundu osora hedatu zen espezieen gurutzaketa heterosia, argot zientifikoan. Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herriko laborarien %99ak multinazionalei erosten die hazia, laborategian sortutako arto" klonak" hazten dituzte soroetan, era mekanizatuan uzta oparoa segurtatzeko. Baina hona desabantaila:
|
|
|
krudela eta bihozgabea. Garaipenaren liparra ote zen hura, ondorioz, hainbeste
|
egunetan
iparra galduta ibili ondoren. Eta, esperantzari zirrikitu bat zabaltzen ziola, leiho izatera iristen ez zèn zirrikitu bat baino ez?, irri bat moldatu zuen, irrira iristen ez zèn irria, ezpainen mugimendu sumaezin batean.
|
|
|
krudela eta bihozgabea. Garaipenaren liparra ote zen hura, ondorioz, hainbeste
|
egunetan
iparra galduta ibili ondoren. Eta, esperantzari zirrikitu bat zabaltzen ziola –leiho izatera iristen ez zèn zirrikitu bat baino ez–, irri bat moldatu zuen, irrira iristen ez zèn irria, ezpainen mugimendu sumaezin batean.
|
|
2009
|
|
|
Elur maila 800 m tik 1000 m ra igoz joango da egunean zehar. Haizeari dagokionez, ahulduz joango da eta
|
egunean zehar
ipar ekialdetik iparrera aldatuz joango da.
|
|
|
Amezaga, Arana eta Azpillagak diotenaren arabera (2010: ork. gabe), ETB bazter utziz gero, gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian «euskara [ohiko] telebista zirkuitutik kanpo dago, France 3 Euskal Herrik eguneroko albistegian euskaraz ematen duen erreportajetxoa kenduta». Haatik, digitalizazioarekin batera iritsitako telebista berrietan leku gehiago topatu du euskarak (Amezaga et al., 2010:
|
|
|
Ez omen dira gutxi gaur
|
egun
Ipar Itsasoan fosilen arrantzan arrainetan baino gehiago aritzen diren arrantzaleak. Mamut fosilak halaxe bildu zituzten duela 150 urte Norfolk eta Suffolkeko kostaldean, Ingalaterra ekialdean.
|
|
2010
|
|
|
Amer Siddique Hondamendien Kudeaketarako Aginte Nazionaleko ekintza zuzendariak arriskua herrialdeko ekialdean eta hegoaldean kokatu du, azken
|
egunetan
ipar mendebaldeko Khyber Pakhtunkhwa probintzian historiako txikiziorik handiena eragin eta gero. Azken bost egunetan aurretik inoiz ikusi ez bezalako euriteak izan dituzte.
|
|
2012
|
|
|
«Ezagupen instituzional baterako dauden aukera juridikoak landu dira, legearen aldetik egun zein bide ireki daitekeen ikusteko asmorekin». Ontzat jo dute, halaber,
|
egun
Ipar Euskal Herriak duen pays deitu estatusa gehiengo batek agortua dagoela onartu izana. Eskumenen beharra Batasunaren izenean, Jean Claude Agerrek hartu du hitza, eta ezinbestekotzat jo du Ipar Euskal Herriak irauteko behar dituen tresnak eskuratzea.
|
|
|
Lanaren xede nagusia hauxe izan da: gaur
|
egun
Ipar Euskal Herriko gazteen euskarazko edo euskal kulturari lotuak diren aisialdiak zein diren aurkeztea.
|
|
|
Lehena, euskaldunen kopurua nola murriztu den, hori izugarria da. Oso egoera tristean gara gaur
|
egunean
Ipar Euskal Herria noizbait hizkuntza aldetik berriz euskaldun izango dela esateko. Ama maitea!
|
|
2013
|
|
|
Tenperaturak gora egingo du eta arratsalderako urdinguneak irekiko dira. Lainopean esnatuko da
|
eguna
ipar partean eta oraindik zaparrada batzuk bota ditzake, batez ere Gipuzkoan eta Iparralden eta elur maila 400 m arten kokatuko da.
|
|
2014
|
|
|
Hurrengo
|
egunetan
Ipar Euskal Herriko ilustreengana eraman zituzten. Jauregizuriak liburuan kontatzen duenez, Patxo Unzuetak Telesforo Monzon ikustera eraman zituen,, sinpatikoak izan, zahar horrekin ondo egotea komeni zaigu?
|
|
|
a) munduaren existentzia eta ordena ulertezina delako Jainkoa gabe, eta b) hura gabe moral unibertsalak ere fundamenturik ez lukeelako. Diseinatzaile Handiaren tesia, gaur
|
egun
Ipar Ameriketako atzeralarienek su eta gar defendatzen duten eta Europan progre askori barre eragiten diona, Voltaire inpio haren doktrina baino ez da: Jainkoa izate nahiz pentsatzearen ordena razionalaren printzipioa da, kreazioaren geometra, unibertsoa lege natural aldaezin eternalekin eta gizadiaren ordena lege moral absolutu orobat eternalekin estekatu duena.
|
|
|
Ikerketa honen xede nagusia hauxe da: gaur
|
egun
Ipar Euskal Herriko gazteen euskarazko edo euskal kulturari lotuak diren aisialdiak zein diren aurkeztea. Euskaraz eta frantsesez idatzia.
|
|
|
Izan ere, XX. mendean zeharerdialdeko eta mendebaldeko euskalkiak euskara klasikoarekin eta gaur egungo hizkerekin alderatuz gero, hainbat aldaketa jasan dituzte. Horrenbestez, alokutiboaren ezaugarri sintaktiko horiek, hots, mendeko, galderazko, harridurazkoeta aginterazkoetan ez agertzea, gaur
|
egun
ipar ekialdean soilik betetzen dasistematikoki.
|
|
|
Ezkerreko zutabeko egoera da abiapuntua, jatorrizko murriztapen sintaktikoguztiak betetzen direnez, eredu mugatua deitu diogu. Alokutiboa adierazpenperpaus nagusietan soilik erabil daiteke, ez galdera, baldintzazko eta mendekoetan.Tradizionalki arau horiek hizkera guztietan betetzen baziren ere, XX. mendeanzehar gaindituz joan dira, harik eta gaur
|
egun
ipar ekialdeko hizkeretan soilik aurkiditzakegun arte. Bigarren zutabean erdialde mendebaldeko hizkeretako eredu erdimugatua adierazi da, apurka apurka hasierako arauak malgutuz joatearen ondorioada.
|
|
2015
|
|
|
ohoin, lapur?. Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian erabiltzen da. Landucciren hiztegian agertzen da, oña itxurapean, lapur eta oskari lehiakide dituela.
|
|
|
Aurreko egituraren antzeko balioa dauka. Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian dirau bizirik, baina Lazarragaren lekukotasunak antzina eremu zabalagokoa zela erakusten du. Hauexek adibideak:
|
|
|
Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herriko euskalkietan erabiltzen da hurrenkera hori galdegaia adierazteko. Lazarragaren izkribuetan ere ohikoa da, baina ez dirudi ezer indartzeko eta nabarmentzeko balio zuenik.
|
|
|
Izan ere, ez da legerik Herriko Etxe batean lurralde hizkuntza baten erabilera debekatzen duenik, frantsesaren ondoan erabiltzen deno, hots balio juridikoa duen hizkuntza bakarraren ondoan erabiltzen deno. Eta gaur
|
egun
ipar Euskal Herrian gero eta gehiago dira euskara erabiltzen duten Herriko Etxeak jendearekiko harremanetan, inprimakietan, komunikazio euskarrietan, langileak euskara ikastera igortzen dutenak...
|
|
|
Sekulan baino argiago gelditu da beraz, gaur
|
egun
Ipar Euskal Herri mailan eskas dugun antolamendua, euskararen beharrak behar bezala defenditzeko.
|
|
2016
|
|
|
Schneider Electric Energy & Sustainability Services etik Iban Olhagarai jinen da, elektrizitatearen merkatua nola liberalizatu den azaltzeko. Halaber, I Ener eta Goienerren aurkezpena eta solasaldiak bukatuko dute lehen
|
eguna
Ipar eta Hego Euskal Herriko egoeraren konparazioa eta bien arteko harreman paradak zein diren ikertuz. Horretarako, I Enerreko Bixente Uhalde eta Goienerreko Joseba Etxebarria ariko dira tirabiran.
|
|
|
Erakusketarekin batera, pieza gonbidatuaren gunean Eubalaena glacialis balearen hezurra ere jarri dute ikusgai. Euskal balea Ipar Atlantikoaren alde bietan bizi zen jatorriz, baina mendeetako balea arrantzak ekialdeko populazioa (Europako kostaldeetakoa) desagerrarazi zuen eta ekialdekoa, gaur
|
egun
Ipar Amerikako kostalde atlantikoan bizi dena, asko urritu. Desagertzeko arriskuan dagoen ugaztuna da gaur egun. Bergarako Errege Seminarioaren zientzia bilduman, Euskal balearen eskeleto bat gordetzen da.
|
|
2017
|
|
|
Oñatin aiztur deitu izan zaio ardiei ilea moztekoari. Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian eta haren ondoko Nafarroako hizkera batzuetan erabiltzen da hitz hori. Mallabian azentu markatua dauka:
|
|
|
Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian 1.200 bat helduk ikasten dute euskara. Finkatua den helburu orokorra ondoko 6 urteetan hiztun kopuru berrien kopurua %25 emendatzea da.
|
|
2018
|
|
|
Baina, zerbait egiten badugu, ikerketarekin lotua izanen da. Misioa izanen da ikustea gaur
|
egun
Ipar eta Hegoaldean zer den ortofoniako eskaintza elebitasunari begira".
|
|
|
Ezinbestekoa da instituzioen lana, baina hiztunak ahal bezainbat aktibatu behar dira. Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian gutxiengoan gara euskal hiztunak, %20, 5, eta erapilpena %8koa da. Ados, gutxiengoa gara, baina goazen ahal bezainbat aktibatzera.
|
|
|
Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian ere inoiz baino baldintza hobeak ditugu euskararen aldeko lanean urrats esanguratsuak egiteko. Baina definizioz, hizkuntza politika bat eraldatzailea da, ingurunea bestelakotzea duelako xede.
|
|
2019
|
|
|
Politikariek beren lanaren irudi laburtu eta bateratua emateko baliatzen dute orrazkera. Horregatik, gutxitan aldatzen dute, koherentziaren eta irmotasunaren ikur, Margaret Thatcher enkasuan bezala, eta horregatik ematen du hainbeste zeresan aldaketen esanahiak,
|
egunotan
Ipar Koreako liderraren orrazkera berriak bezala. Orrazkera boterearen ikurra da.
|
|
2020
|
|
|
Ilustrazioa, erromantizismoaren hastapenak, Inkisizioa, masoneria... Bigarren haria, berriz, gure
|
egunetan
Ipar Europatik Euskal Herrira etorritako gazte baten istorioak osatzen du. Gazte horri, Upsalako unibertsitatean noizbait aurkitutako Elhuyarren gutuna bidaltzen dio bere aitak.
|
|
|
Zabortegitik 500 metrora bizi diren herritarrei zer erantzun?», kritikatu du Elgetako alkateak. Gaineratu du hainbat
|
egunetan
ipar haizea aritu dela inguruan, eta horrek Elgetara bideratu duela kea.
|
|
|
Vrignonen hitzetan, oraingo belaunaldiak ere ildo beretik segitzen du: «Hausnarketa politiko bat egitea gazte izateari buruz gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian, eta hobetzen entseatzea. Hori ere bada gaztetxe baten rola, eta garrantzitsua da Hazparne eta inguruetako euskal gazteentzat».
|
|
|
Azkeneko
|
egunetan
Ipar zein Hego Euskal Herrian jakin dugu zeintzuk izango diren «normaltasun berria» lortzeko bete diren urratsak. Egoera berri hori lortu ahal izateko eta proposaturiko urratsak gainditu ahal izateko, pandemia aztertzen dituen markatzaile batzuk kontuan hartu lirateke noiznahi.
|
|
2021
|
|
|
Ez da hautu erraza haurrak euskaraz eskolaratzea Ipar Euskal Herrian. Seaskaz gain, bada aukera eskola publikoan euskara hutsez ikasteko eta, den konplexurako, badu arrakasta elkarrizketatuek adierazi dutenez eskola inguruk eskaintzen dute
|
egun
Ipar Euskal Herrian. Konplexua da, orain arte esperimentazio gisa bideratzen delako euskarazko murgiltze eredua eskola publikoetan.
|
|
|
Bost urteko bidaia egina du jada, Ginea Konakri utzirik, eta azken
|
egunak
Ipar eta Hego Euskal Herriaren arteko zubi «zeharkaezinak» zeharkatzen saiatzen iragan ditu. Bereziki gogoan du gau bateko kontrol gogorra:
|
|
2022
|
|
|
2002ko martxoan, bake ekimen bateratua hitzartu zuten EA, AB, Aralar, Zutik eta Batzarrek, besteak beste, ETAk su etena ezartzeko beharra azpimarratuta. Urte hartan, banaturik antolatu zuten Aberri
|
Eguna
Ipar Euskal Herriko indar abertzaleek: Batasunak Donibane Lohizunera (Lapurdi) deitu zuen, eta ekitaldi nazionala egin zuen bertan.
|
|
2023
|
|
|
Gaur
|
egun
Ipar Euskal Herrian, euskararen lekua ez da oraindik finkoa, ez eta ofiziala ere. Urteetan zehar aurrerapausoak egin badira ere, oraindik bidea luzea da.
|