|
2000
|
|
|
Ikusi zuen azken egunaz oroitu zen. Tabernatik joan zen
|
egun
hartatik ez zuen gehiago ikusi, ezta haragizko arroila sortzen zuen eskote hura ere, begien zoritxarrerako.
|
|
|
Eta bertze batzuetan badirudi ezen batak irabazi duela, baina ez, zeren ustekabean lasterraldia apur bat luzatzen baita, eta irabazle zirudiena —bere ahaleginean leherturik eta ezin aitzina eginik— galtzaile gertatzen baita hondarrean. Eta
|
egun
hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola ez bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen hura ... Eta, eskuak bururat eramanik, bekoz beko nuèn don Frantziskoren begi kanporatuei beha geratu nintzen, ekaitza eta tormenta noiz lehertuko, zeren bainekien ezen munduan ez zegoela ekaitz hura geldiaraziko zuen santabarbararik...
|
|
|
Erran dut nola osaba Joanikotek erraiten zidan ezen Felisak kontatzen zizkidan ipuinak gezur huts zirela, eta, halarik ere, hitz haiek aditu izan nizkion bakoitzean, anitzez ere gezurrezkoagoak iduritu izan zitzaizkidan, halako suertez, non,
|
egun
hartan ere, errepuesta ezin doiagoa emanen bainion, baldin jakin izan banu gerorat ikasi nuèn latina: " Contradictio in terminis", erranen nion," zeren ilargiaren argia, nola den ilargiarena, ilargiarena baizik ez baita".
|
|
|
...tik haratago, zeren eta haiek bertze historia batzuk izan baitziren, eta lehenagokoak— ni ere aitaren ustekoa nintzela eta halaxe sentitzen nuela sasoin hartan, gazte nintzelako, eta laket eta plazent zitzaizkidalako animalien arteko borrokak eta batzuek bertzeak meneratzeko egiten zituztèn mugimenduak, nor gehiago, eta ene mirespena zela, gehienetan, garailearen aldekoa, halako tailuz, non,
|
egun
hartan ere, tigrea izaitea gutiziatu bainuen, basurdea tigrearen atzaparretan ikusi nuenean. Baina, alde batetik, nola borroka haiek ederretik bezainbat izaiten baitzuten izugarritik, eta nola izugarriak eta ikaragarriak gero eta gehiago gogaitzen nauen, unatzen eta eneatzen, eta, bertzetik, nola bizitzan anitzetan egokitu izan zaidan galtzea eta badakidan ezen garailearen bozkarioa dela galtzailearen pena eta nigarra, hala joan zitzaidan mirespen hura tipitzen eta bertze pentsamendu batzuen arragoan urtzen.
|
|
|
Ordea, aitaren balizko arrazoinak bazterrerat utzirik, osaba eta aita Bartolomeren arteko disputa haietarik bat ekarri nahi nizuke orain... disputa hura gerokoa izan bazen ere, osaba eta biok Italiatik itzuli berriak. Eta, hala bada,
|
egun
hartan ere katu ehiztaria eta sagu zirikatzailea bezala aritu ziren aita jesuita eta osaba Joanikot: osaba, erdi jostetan bezala, eta apeza, berriz, bere atzaparrak zorrozturik, sagua noiz larrutuko, osabak dogmaren eta ortodoxiaren marra iragan bezain fite...
|
|
|
Eta zeren agortzen ahal dira gure asmoak eta gure ametsak, agortzen ahal zaizkigu urak eta eguzkiak, eta ahanzten ahal ditugu haiek guztiak, baina beti geratzen da gure baitan lur puska heze epel bat, non bizitza ez baita nehoiz agortzen... eta
|
egun
hartan ere, edo, gau hartan, hobeki, erori zen bertan amorioaren hazia eta loratu ziren ur eta eguzki ahantziak berriro.
|
|
|
Angelum Domini nuntiavit Mariae; amari, aldiz, goizeko edo ilunabarreko angelusetan, Angelus aditzen nion, sekula ez Angelum; harik eta, lezione haietarik batean ohartu nintzen arte ezen amak zuela arrazoin. Eta, hala,
|
egun
hartan ere, eskola akabatu bezain fite, ohi bezala ekin zion don Frantziskok:
|
|
|
Izan ere, kapitainaren zerbitzuen ordain edo, amak noiznahi den gonbidatzen zuen hura jauregirat, azken
|
egun
hartan ere bai, naski, eta osabak ez zuen, itxura batean, gutiago izan nahi.
|
|
|
Eta buru argia eta begi zolia zen, eta nik ezagutu ditudan pertsona adimendutsuetarik eta bereizienetarik zen, hariari xuxen zetxekiona, adarretarik ibili gabe... Eta bazkaria gelarat eman nion
|
egun
hartan ere xuxen aritu zitzaidan, zeren, bere ondoan jarrarazten ninduela, gisa honetan hasi baitzitzaidan, ez bat eta ez bi, arnoz beterik zegoen pitxerra ezpainetaratu eta kurka luze bat egin ondoren:
|
|
|
—Bilduma zaharrak ikusmiratzeko apeta izaten diat noizean behinka. Oroitzen
|
egun
hartaz. Automatikoa abiaraztetik zuen artera itzultzen nintzen aldiro, bulkaka ateratzen ninduzuen koadrotik.
|
|
2001
|
|
|
Zakurraren putza, ernegatu da Tasio begirada arratsaldeko bere oharretatik jasoaz. Lehen
|
egun
hartaz geroztik ez da azpimarratzea merezi duen ezer gertatu eta pazientzia galtzen hasia da.
|
|
|
|
Egun
hartan ere hala ari ginen zelai txikian, Emiliok baloia bere porterian hartu eta, bera bakarrik, mundu guztia driblatuz heldu zen gure porteriaraino, gogor jaurti eta Goioren aurrean zegoen Inazitok eskua altxatu zuen.
|
|
2002
|
|
|
Hain ziren biak berdinak, non senarrak Auxtin baitzuen izena, eta emazteak Auxtina. Eta hain ziren biak bat, non biak batera sartu baitziren ohean,
|
egun
hartan ere. Argia itzalita gero, Auxtinak esan zion:
|
|
|
Sonia bakarrik joaten zenean, gainera, kafetxo bat hartzeko ohitura zuten biek, herriko taberna batean.
|
Egun
hartan ere hala esan zion Soniak:
|
|
|
Eta etxea ere saltzeko puntuan geundenean gertatu zunan Emmanuelena.
|
Egun
hartan ere liskar bat izan geninan, ez zekinat zergatik, baina kontua dun Emmanuel sutan jarri zela eta bihuela apurtu zuela, lurraren kontra astinduta. Segidan herrira joan zunan, botila bat ardo erostera.
|
|
2004
|
|
|
Ohi bezala, D. rekin itzuli nintzen
|
egun
hartan ere, haren automobilean, baina, etxerako bidean, ez nion ezer esan. Etxera sartu bezain laster, haatik, esan egin nion, ohi nuen bezala, zeharka ibili gabe:
|
|
2005
|
|
|
Eta hala, bada,
|
egun
hartan ere elkarrekin zihoazen Ines eta Teresa, Teresa eta Ines, bidean aurrera, etxetik goizeko zortzi eta erdiak aldean irtenda. Normalean, elkarri hitz eta pitz eginez joaten ziren, moda edo munduko famosoak mintzagai, baina egun hartan mutu zihoan Teresa, edo monosilaboren batekin erantzuten zion alabari, bere munduan sartuta, antza.
|
|
|
Hi zortzi urteko neskatillia; ni seiko mutilla. Urte asko yoanak; baia ondo gogoratzen non
|
egun
hartaz.
|
|
|
Eta
|
egun
hartarako aski zelakoan, atsotitz hura gogoratu zait: egun bakoitzak baduela bere buruarekin egitekorik asko.
|
|
2006
|
|
|
Garrüzeko
|
egun
hartakoaz geroztik, garbiak eta zehatzak gabe, lausoak eta uherrak ditut 1570eko kanpainako oroitzapenak. Ganbera itxi baten barnean bat batean piztu itzali egiten den sugarra bertze argirik gabeak iruditzen zaizkit gaur egun. Denen protagonista zinez ni izan ote nintzen, sinesten lanak.
|
|
|
Orobat ezpataz pasatu haren mutil eta sehiak. Bertze oroitzapen bat
|
egun
hartatik: dorreko sugarrei jaka gorri dotorea erauzi nien, inondik ere jaun nobleak egun handietan erabili izan zuena.
|
|
|
Inoiz inon ez nuen hain gizon zaharrik ezagutu. Alabaina,
|
egun
hartaraino, behin ere ez nuen agure bat ikusi Garrüzeko gazteluzaina zen lekuan. Haren lehen hitzek nire nahasmendua biziagotu zuten.
|
|
|
Ziudadelara heltzetik ez nintzen gure buruzagiarekin buruz buru gertatu. Ez nindoan lehen
|
egun
hartako gisa berean. Ramonaren eta Estefaniaren artean moldatuak ziren atorra eta bisaia bederen garbi eraman nitzan.
|
|
2007
|
|
|
Une bat besterik ez zen izan. Geroztik askotan gogoratu izan naiz
|
egun
hartaz, eta behin baino gehiagotan pentsatu izan dut nire ametsa izan ote zen, orduan bizitua ez baizik geroztik elaboratua, baina ez, ezin daiteke nire asmazioa izan; edo, neurri batean urteen joanak neure buruan edertua izan baliteke ere, azpian eta sakonean egiazko esperientzia bat dago, bizi izandako sentsazio bat, han, presako putzuaren ertzean eta zapatila askatua eskuan harri txabal baten ...
|
|
|
1963 urteko udaberri arratsalde batean izan zen.
|
Egun
hartan ere soineko luzea zeraman jantzita eta, oinetan, orkatiletan lotzen ziren takoidun zapata berdeak. Ondo asko gogoratzen zuen.
|
|
|
Horrela ikasi zuen egun batean Svenek boterea zer zen; lainoak normala baino pixka bat beherago zeuden egun batean, aitak pipa erretzen zuen bitartean. Eta
|
egun
hartan ere zuriek irabazi zuten, aitaren piparen kea pieza beltzen gerrietan kiribiltzen zen bitartean.
|
|
|
Baina Svenen aitak pieza zuriekin jokatzen jarraitu zuen. Eta elurra ari zuen
|
egun
hartan ere, beste behin, zuriek irabazi zuten.
|
|
2008
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non,
|
egun
hartan ere, edo komunio egunaren bezperan, hobeki, mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan?, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
Nazariok, gero, dentistak urte pare bat lehenago ateratako haginaren hutsunean sartzen zuen lastoa, eta halaxe aritzen zen, sartu eta atera, atera eta sartu, arian ez arian, harik eta minutu gutxiren buruan aspertu eta lastoa lurrera botatzen zuen arte.
|
Egun
hartan ere halaxe aritu zen, baina, halako batean, ohiko gidoitik urrundu balitz bezala, eskuaren higialdi batean lastoa ahotik atera, hasperen luze bat egin eta kopeta zimurtu zuen jarraian: horrela egon zen hamabost hogei segundotan, betilun, lastoa ahoan berriro sartu eta ohiko mugimenduei berrekin zien arte.
|
|
|
agintzeko dohaina zuen, autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino?, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere. Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean?, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean. Kanpoan egindako bost urteek, gainera, hogei urte zituen arren, guztiek esaten zuten berrogei urteko gizonaren heldutasuna zuela?, bere izatasunean berretsi zuten, burdinaren munduak liluratzen zuen, eta burdinaren sendotasuna zuen?, halako eran, non Beñardok baietz eta baietz esaten baitzion Nazariori halakoetan, baita
|
egun
hartan ere: bizitza apustu serioa zela, alegia, eta ahaleginduko zela bere izaera portaerak aldatzen:
|
|
|
agintzeko dohaina zuen –autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino–, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere –Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean–, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean. Kanpoan egindako bost urteek, gainera –hogei urte zituen arren, guztiek esaten zuten berrogei urteko gizonaren heldutasuna zuela–, bere izatasunean berretsi zuten –burdinaren munduak liluratzen zuen, eta burdinaren sendotasuna zuen–, halako eran, non Beñardok baietz eta baietz esaten baitzion Nazariori halakoetan, baita
|
egun
hartan ere: bizitza apustu serioa zela, alegia, eta ahaleginduko zela bere izaera portaerak aldatzen:
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non,
|
egun
hartan ere... edo komunio egunaren bezperan, hobeki –mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan–, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
Nazariok, gero, dentistak urte pare bat lehenago ateratako haginaren hutsunean sartzen zuen lastoa, eta halaxe aritzen zen, sartu eta atera, atera eta sartu, arian ez arian, harik eta minutu gutxiren buruan aspertu eta lastoa lurrera botatzen zuen arte.
|
Egun
hartan ere halaxe aritu zen, baina, halako batean, ohiko gidoitik urrundu balitz bezala, eskuaren higialdi batean lastoa ahotik atera, hasperen luze bat egin eta kopeta zimurtu zuen jarraian: horrela egon zen hamabost hogei segundotan, betilun, lastoa ahoan berriro sartu eta ohiko mugimenduei berrekin zien arte.
|
|
2009
|
|
|
Ongi oroitzen naiz
|
egun
hartaz. Nire langelan lotsa pixka bat erakusten zuen irriño goxo batekin agertu zen:
|
|
|
Ursulak, babes bila edo, Nazariori zuzendu zion begirada, begiz esan zezakeelakoan esateko zuèn guztia; Nazario, baina, gogoan zituen une hartan, ausaz, bai bezperako gaua, emazteak auskalo zer zerutara eraman zuenekoa, eta bai
|
egun
hartakoa ere, funtzioaren errepika espero zuenekoa?, halaxe mintzatu zen:
|
|
|
|
Egun
hartan ere halaxe zihoan Nazario Orbe, irria eta besoak zabal, korrika zetozkiòn seme alabak besarkatzeko prest; besteetan ez bezala, ordea, aitagandik bizpahiru urratsera gelditu zen Teofilo Maria erabakitasun handiz, baita atzetik beste bost anai arrebak ere, bata bestearen ondotik; gero, hamahiru urteko umeak honela esan zion aitari, gizonaren plantak eginez:
|
|
|
Gabinoren txanda zen, beraz; Gabinok, halakoetan, edo ezorduko gauzak esaten zituen, guztiak nora ezean uzten zituztenak, anai arrebek, haatik, ezohiko ateraldi haietara ohituz joan arau (gehiago edo gutxiago, sekula ez erabat), hari erantzuteko modua aurkitu zuten gutxienez, harako esaldi ezagun hura erabiltzen zutela (Teofilo Mariak batez ere), de dónde vienes, manzanas traigo? , edo bete betean asmatzen zuen ezustean, bat batean argia eta zentzua nagusitu balitzaizkio bezala; eta, orduan, herabea eta urduria zen arren, azkeneraino eusten zion bere egiari, bere ahalegin hartan larrua utzi behar bazuen ere;
|
egun
hartan ere, esaldi bakarra esan zuen:
|
|
|
–Astoari astabelarriak!?. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean:
|
|
|
solasturi atsegina zen, beraz, solasaren erdigune aise bihurtzen zena, baina solaskideak zapaldu gabe?
|
egun
hartan ere halatsu; esan nahi baita ederki aritu zela Alberto honetaz eta hartaz, inauterietan ospatutako kabalkada izan zuten gai nagusi?, harik eta, halako batean, ahotsa, hitzen erritmoa eta arnasarena bat etorri ez zirelako edo, hautsi egin zitzaion arte, eztarritik ziztu hots luze bat ateratzen zitzaiola, kio baten itxura guztia zuena.
|
|
|
Kontua da Teofilo Maria ezkor jaiki zela
|
egun
hartan ere, aldarte txarrak hartuta, hargatik bere begi haiek, agian, behe laino batek hartuak?, buruan ezinegona sorrarazten ziòn zerbait zebilkion seinale: beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
|
|
|
Egun
hartan ere, halatsu aritu ziren hirurak, bazkalorduan, isilean, baita Teofilo Maria haiei adi ere, ate atzetik zer entzungo; iristen zitzaiòn berbaroagatik, baina, gauza bakarrari antzeman ziezaiokeen: behekoak urduri zeudela?
|
|
|
|
Egun
hartan ere ez: astearte goiz bateko lehen orduan izan zen, noiz eta falangistek hiru atxilotu hiriko kanposantura eraman, hormaren kontra jarri, exekuzioak banan banakoak izaten ziren?, armak zuzendu, desarratu, eta hantxe garbitu baitzituzten.
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik?. Badakizu badakitela Domingoren berri???, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta
|
egun
hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina, baita goiz hartakoa ere?, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
|
Egun
hartan ere ez: astearte goiz bateko lehen orduan izan zen, noiz eta falangistek hiru atxilotu hiriko kanposantura eraman, hormaren kontra jarri –exekuzioak banan banakoak izaten ziren–, armak zuzendu, desarratu, eta hantxe garbitu baitzituzten.
|
|
|
Kontua da Teofilo Maria ezkor jaiki zela
|
egun
hartan ere, aldarte txarrak hartuta –hargatik bere begi haiek, agian, behe laino batek hartuak–, buruan ezinegona sorrarazten ziòn zerbait zebilkion seinale: beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
|
|
|
Egun
hartan ere halaxe zihoan Nazario Orbe, irria eta besoak zabal, korrika zetozkiòn seme alabak besarkatzeko prest; besteetan ez bezala, ordea, aitagandik bizpahiru urratsera gelditu zen Teofilo Maria erabakitasun handiz, baita atzetik beste bost anai arrebak ere, bata bestearen ondotik; gero, hamahiru urteko umeak honela esan zion aitari, gizonaren plantak eginez:
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik –" Badakizu badakitela Domingoren berri?" –, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta
|
egun
hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina –baita goiz hartakoa ere–, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
Alberto gazte adeitsua zen, sinpatikoa, edozein gairen inguruan zerbait esateko gai zena: solasturi atsegina zen, beraz, solasaren erdigune aise bihurtzen zena, baina solaskideak zapaldu gabe...
|
egun
hartan ere halatsu; esan nahi baita ederki aritu zela Alberto honetaz eta hartaz –inauterietan ospatutako kabalkada izan zuten gai nagusi–, harik eta, halako batean, ahotsa –hitzen erritmoa eta arnasarena bat etorri ez zirelako edo– hautsi egin zitzaion arte, eztarritik ziztu hots luze bat ateratzen zitzaiola, kio baten itxura guztia zuena.
|
|
|
|
Egun
hartan ere, halatsu aritu ziren hirurak, bazkalorduan, isilean, baita Teofilo Maria haiei adi ere, ate atzetik zer entzungo; iristen zitzaiòn berbaroagatik, baina, gauza bakarrari antzeman ziezaiokeen: behekoak urduri zeudela... urduriegi ere bai, harik eta Nikolaik isil giro hura leherrarazi zuen arte:
|
|
|
...erabat), hari erantzuteko modua aurkitu zuten gutxienez, harako esaldi ezagun hura erabiltzen zutela (Teofilo Mariak batez ere), de dónde vienes, manzanas traigo–, edo bete betean asmatzen zuen ezustean, bat batean argia eta zentzua nagusitu balitzaizkio bezala; eta, orduan, herabea eta urduria zen arren, azkeneraino eusten zion bere egiari, bere ahalegin hartan larrua utzi behar bazuen ere;
|
egun
hartan ere, esaldi bakarra esan zuen:
|
|
|
" Astoari astabelarriak!". Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean:
|
|
|
Ursulak, babes bila edo, Nazariori zuzendu zion begirada, begiz esan zezakeelakoan esateko zuèn guztia; Nazario, baina –gogoan zituen une hartan, ausaz, bai bezperako gaua, emazteak auskalo zer zerutara eraman zuenekoa, eta bai
|
egun
hartakoa ere, funtzioaren errepika espero zuenekoa–, halaxe mintzatu zen:
|
|
2010
|
|
|
Horrelakoetan, Nataliok ez zidan sekula ezetzik esaten?
|
egun
hartan ere ez, itxura batean, nik galdera egin orduko begia alaitu baitzitzaion, nik hala uste; jarraian, ordea, Teori so egin zion, nabarmen so egin ere, baimen eske edo, eta Teok lehengusuari zorrotz baino zorrotzago begiratu, eta Nataliok ezetz esan zidan buruaz, ez zuela nirekin xake partidarik jokatu nahi:
|
|
|
Neure susperraldirako neurri eraginkorra zelakoan, medikuak agindua zidan, beste ariketa batzuen artean, ezpainak bildu eta txistua maiz jotzea, birika bakarra eta diafragma indartzeko, eta hala, umetan ikasitako kantak nahiz gramofonotik edo irratitik entzuten nituenak txistukatzen nituen; noiznahi txistukatzen nituen, gainera, amak Feliperekin txistua ikastea eragotzi zidanetik zer esanik ez??,
|
egun
hartan ere halatsu; ni neure gelan nengoen, matematika liburua mahai gainean, norbaitek atean jo zuenean;. Aurrera!, esan nuen aski ozen; eta Helena barruan sartu zen; eta, nire parean jartzen zela, halaxe esan zidan:
|
|
|
Halakoetan, derradan, bide batez, bera munduratu ahala hil zitzaiola ama, eta horrek halako marka sakon bat utzi ziola lehengusuari ezinbestean, amaordeak sekula ezabatuko ez ziona?, xake partida bat jokatu eta honetaz eta hartaz hitz egiten genuen? baita
|
egun
hartan ere. Partida hartan, baina, nola burutik ezin kendu bainuen aitonak idatzitako gutuna, berehala egin nuen huts mugimendu batean, dorrea koadro bat aurrerago eraman nuen?, baita hutsaren ondoko hutsa ere, handik gutxira.
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: . Nola nahi duzu, bada, nire Andre Maria zuri agertzea, Regina, ni hain gaizki tratatu baninduzun, etxeko trastelekura kondenatuta??; badirudi, hurrenik, ama, une hartan egongelan bakarrik zegoena, izeba Ernestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin,
|
egun
hartan ere bai?, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila, baina han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
|
Primeran oroitzen dut, izan ere,
|
egun
hartakoa. Fabrikako argi-indarrarekin arazo batzuk izan genituela-eta, ohi baino beranduago itzuli ginen aita, Teo eta hirurok lanetik egun hartan?
|
|
|
doña Primi da?; amak ez zuen bazkaria inoiz uzten ez hura eteten, bazkaria baino garrantzitsuago zèn zerbaitegatik ez bazen behintzat: doña Primiren deiak, baina, beti izaten ziren garrantzitsuagoak, emakume hark beti izaten baitzuen amari eman beharreko mezu edo hitzorduren bat, biak ere Koruko Ama Birjinaren dama karitatetsuen elkarteko kideak ziren?, edo esamesaren bat?. Ba al dakizu nor ikusi nuen atzo kasinoan???, gure amaren jakin mina pizten eta asetzen zuena;
|
egun
hartakoa, ordea, beste zerbait zen, guztiz ezohikoa, amaren ahots gero eta harrituagoak, baita gero eta ozenagoak ere, telefonoa egongelan zegoen eta gu jangelan, horma batek bereizita, adierazten zuenez, interjekzioak eta harridura oihuak elkarren jarraian, ai, oi eta ai ene!
|
|
|
...lberto debozionisten ikastetxean estudiatu zuèn mutil bat zela, denborarekin bakuninzalea egin eta Domingo arnarkismorako irabazi zuena, harik eta manifestazio batean hil zuten arte; Alberto, bestela, errentan hartutako etxebizitza batean bizi zen, eta berandu gabe egingo zuen Domingo bizilagun; bada, Ada eta biok, Domingo bisitatzen genuen bakoitzean, Albertoren etxebizitza hartara joaten ginen,
|
egun
hartan ere bai.
|
|
|
|
Egun
hartakoa, baina, beste sentipen bat izan zen, gutxitan bizi izan baitut geroztik bizitzaren erabateko absurdoa hain modu kontzientean, halako moldez, non sentipen hark urratutako bidetik iritsi baitzitzaidan bizitzan lehen aldiz suizidioaren ideia.
|
|
|
Haurdunaldiaren zazpigarren hilabetean gertatu baitzitzaion Susanari gertatzekoa, 1942ko maiatzeko igande eguzkitsu batean.
|
Egun
hartan ere, guztiok geunden etxean, aita kalonjea eta Susanaren ama ere bai. Bazkalordu hartatik ederki oroitzen dut aitaren iruzkin bat:
|
|
|
Behin erruduna harrapatuta, belarritik heldu eta tiratu egiten zion, indarrez tiratu ere, biktima hautsi arte. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren Pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean: –Imajinatu hogei zentimetrgggoko iltzeak Krgggistoren eskuak zehargggkatzen??.
|
|
|
Egigurenek antzera gogoratzen du
|
egun
hartakoa: –Batasunekoek une jakin batean esan zuten:
|
|
|
Halatsu sentitzen zituen Mariak begiak, gorri eta erreak, edozein unetan belztu eta euritarako prest. Gauez betazalik itxi gabe eta egunez burua eta gorputza bat eginda izateko eginahalak egiten zebilelako
|
egun
hartatik: Anninak, heriotzari aurpegia ikusi dionaren larrialdiarekin, eskutik heldu eta azken mesede hura eskatu zionetik.
|
|
|
|
Egun
hartatik bi ondorio atera zituela pentsatu ohi du Oihanak, baliteke hori dena denboraren poderioz eraikitako teoria izatea baina: lehena, motorrean ibiltzeko grina, haizea bere azalaren zentimetro bakoitzean sartzen sentitzekoa, bizizaletasunarekin eta askatasun nahiarekin lotzen zuena; bigarrena, berak gidatu nahi zuela bere motorra, berak zuzendu halaber bere bizitzaren giderra, inoren bizkarrari loturik ibili barik.
|
|
|
|
Egun
hartatik, aitak erosi zion izozki handi baten oroitzapena geratu zitzaion Oihanari, etxean jan izan zituenak baino handiagoa, gozoagoa, bereziagoa iruditu zitzaiona.
|
|
|
Asanbladak eta abarrak amaitutakoan ohitura genuen lagunartean zerbait hartzera joateko, berandu ez bazen behintzat.
|
Egun
hartan ere ezin huts egin, eta koadrilakoei esan nien:
|
|
|
Luze jardun zuen
|
egun
hartan ere H.k, lehenbiziko azalpenak eman zizkidaneko hartan bezala. Han ez bezala, ordea, inportanteena hasieran esandako hura zen, eta ondorengo guztia hitz haien arrazoiketa edo zuribidea.
|
|
|
" Jokatuko al dugu xake partida bat?". Horrelakoetan, Nataliok ez zidan sekula ezetzik esaten...
|
egun
hartan ere ez, itxura batean, nik galdera egin orduko begia alaitu baitzitzaion, nik hala uste; jarraian, ordea, Teori so egin zion, nabarmen so egin ere, baimen eske edo... eta Teok lehengusuari zorrotz baino zorrotzago begiratu, eta Nataliok ezetz esan zidan buruaz, ez zuela nirekin xake partidarik jokatu nahi: nola, bada, meza entzun ez banuen bi igandetan segidan, anathema sit!
|
|
|
doña Primi da"; amak ez zuen bazkaria inoiz uzten ez hura eteten, bazkaria baino garrantzitsuago zèn zerbaitegatik ez bazen behintzat: doña Primiren deiak, baina, beti izaten ziren garrantzitsuagoak, emakume hark beti izaten baitzuen amari eman beharreko mezu edo hitzorduren bat —biak ere Koruko Ama Birjinaren dama karitatetsuen elkarteko kideak ziren—, edo esamesaren bat —" Ba al dakizu nor ikusi nuen atzo kasinoan?" —, gure amaren jakin mina pizten eta asetzen zuena;
|
egun
hartakoa, ordea, beste zerbait zen, guztiz ezohikoa, amaren ahots gero eta harrituagoak, baita gero eta ozenagoak ere —telefonoa egongelan zegoen eta gu jangelan, horma batek bereizita— adierazten zuenez, interjekzioak eta harridura oihuak elkarren jarraian, ai, oi eta ai ene! " Ama Birjina esan didazu?!
|
|
|
...lberto debozionisten ikastetxean estudiatu zuèn mutil bat zela, denborarekin bakuninzalea egin eta Domingo arnarkismorako irabazi zuena, harik eta manifestazio batean hil zuten arte; Alberto, bestela, errentan hartutako etxebizitza batean bizi zen, eta berandu gabe egingo zuen Domingo bizilagun; bada, Ada eta biok, Domingo bisitatzen genuen bakoitzean, Albertoren etxebizitza hartara joaten ginen,
|
egun
hartan ere bai.
|
|
|
...raldirako neurri eraginkorra zelakoan, medikuak agindua zidan, beste ariketa batzuen artean, ezpainak bildu eta txistua maiz jotzea, birika bakarra eta diafragma indartzeko, eta hala, umetan ikasitako kantak nahiz gramofonotik edo irratitik entzuten nituenak txistukatzen nituen; noiznahi txistukatzen nituen, gainera —amak Feliperekin txistua ikastea eragotzi zidanetik zer esanik ez... —,
|
egun
hartan ere halatsu; ni neure gelan nengoen, matematika liburua mahai gainean, norbaitek atean jo zuenean;" Aurrera!" esan nuen aski ozen; eta Helena barruan sartu zen; eta, nire parean jartzen zela, halaxe esan zidan: " Barkatu, baina, korridorean nengoela, txistu egiten entzun zaitut, eta ezin zuri esan gabe gelditu:
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: ...ot; Nola nahi duzu, bada, nire Andre Maria zuri agertzea, Regina, ni hain gaizki tratatu baninduzun, etxeko trastelekura kondenatuta?"; badirudi, hurrenik, ama, une hartan egongelan bakarrik zegoena —izeba Ernestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin,
|
egun
hartan ere bai—, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila, baina han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
|
Primeran oroitzen dut, izan ere,
|
egun
hartakoa. Fabrikako argi-indarrarekin arazo batzuk izan genituela-eta, ohi baino beranduago itzuli ginen aita, Teo eta hirurok lanetik egun hartan... horregatik harrapatu gintuen memento hark etxeko hiru gizonak eta bi emakumeak —Bibi eta izeba Ernestina— mahai inguruan, afaria bukatzeko tenorean, noiz eta Fernando Fernández de Córdoba hizketan hasi baitzen:
|
|
|
ahalegin berezirik ere ez zuen egin behar, egia esan, gure etxea ikastetxetik —Filosofia egina zuen, Municheko unibertsitatean— bere etxerako bidean geratzen baitzitzaion. Halakoetan —derradan, bide batez, bera munduratu ahala hil zitzaiola ama, eta horrek halako marka sakon bat utzi ziola lehengusuari ezinbestean, amaordeak sekula ezabatuko ez ziona—, xake partida bat jokatu eta honetaz eta hartaz hitz egiten genuen... baita
|
egun
hartan ere. Partida hartan, baina, nola burutik ezin kendu bainuen aitonak idatzitako gutuna, berehala egin nuen huts mugimendu batean —dorrea koadro bat aurrerago eraman nuen—, baita hutsaren ondoko hutsa ere, handik gutxira.
|
|
|
|
Egun
hartakoa, baina, beste sentipen bat izan zen, gutxitan bizi izan baitut geroztik bizitzaren erabateko absurdoa hain modu kontzientean... halako moldez, non sentipen hark urratutako bidetik iritsi baitzitzaidan bizitzan lehen aldiz suizidioaren ideia. Zergatik ez neure burua hil, izan ere, eta kito arazo guztiak?
|
|
|
Behin erruduna harrapatuta, belarritik heldu eta tiratu egiten zion, indarrez tiratu ere, biktima hautsi arte. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren Pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean: " Imajinatu hogei zentimetrgggoko iltzeak Krgggistoren eskuak zehargggkatzen...".
|
|
|
Haurdunaldiaren zazpigarren hilabetean gertatu baitzitzaion Susanari gertatzekoa, 1942ko maiatzeko igande eguzkitsu batean.
|
Egun
hartan ere, guztiok geunden etxean, aita kalonjea eta Susanaren ama ere bai. Bazkalordu hartatik ederki oroitzen dut aitaren iruzkin bat:
|
|
2011
|
|
|
aitarena, aldiz, ezta aipatu ere. Baina nik tipiak handi ikusi nitian
|
egun
hartan ere, eta handiak tipi?
|
|
|
Don Erasmok, batzuetan, denok marrazki bera egin genezan agintzen zigun? baita, bertze batzuetan, askatasun osoa eman ere, nork bere marrazkiari ekin ziezaion,
|
egun
hartan ere halatsu?
|
|
|
Don Erasmok berak iragarri zien ikasleei, egun batzuk lehenago, uztailaren 19an?, tragedia baten atarian egon zitezkeela. Zeren
|
egun
hartan ere, mutilek udako oporretan behar zutenean, beraz, eskola ematen ari baitzitzaien don Erasmo?
|
|
|
Halaxe deitzen baikenion bertze modalitate hari, eskuan harri lauak hartzen genituela eta ur azalaren gainetik botatzen, irristaka eta jauzika joan zitezen, ituetaraino. Trebea zinen zu modalitate hartan, Satur,
|
egun
hartan ere ez zenigun bertzerik erakutsi, jaurtiketa batzuen ondoren izan ez zinen zu, bada, ituarekin asmatu zuèn lehena!
|
|
|
|
Egun
hartan ere, Leonek eta bere amak egin ziotèn bisita akabatu eta agur egiterakoan, bertze irri bat egin zion emakume gazteak, Leon negar egiteko puntuan jarri zuena; negar egiteko puntuan zegoela, ordea, ama hizketan hasi zen:
|
|
|
|
Egun
hartan ere zuen eskortan nengoen ni, Satur. Arratsaldea zen, eta zure amaren aginduetara ibili ginen biok egun osoan, eraman hau hara, ekarri hura hona??, baita une hartan ere, zuen amak, gugana zuzentzen zelarik, honela erran baitzigun:
|
|
|
Beti deitu izan dio, nire mutila?. Anttonen eta bion artean aukera egin zuen aspaldiko
|
egun
hartatik. Bere mutila?
|
|
2012
|
|
|
Esan nahi izan nion, presa asko ez zutela izan handik agertzeko eta, beraz,
|
egun
hartan ere zertxobait gehiago itxoiteak ez ziola kalterik egingo. Esan diezaiokezu mesedez gaur ezin naizela atera eta hurrengo bisita egunean etortzeko?
|
|
|
|
Egun
hartan ere han geunden, lastategian. Gurasoak amona eta osabarekin bazkaltzen ari ziren.
|
|
|
|
Egun
hartan ere autoan gentozen etxerantz, baina oraingoan isilik. –Lehengoan konturatu hintzen isilik etorri nintzela??, galdetu zidan egun batzuetara.
|
|
2013
|
|
|
|
Egun
hartan ere sirena hots bat izan zen entzun nuen lehenengo gauza. Agidanez, errepide bazterrean geunden.
|
|
|
Barre egin zuen Vittoriok. Bai, oroitzen zen
|
egun
hartaz. You are the one that I want bukatu gabe eten zen ikasturte bukaerako jaialdia.
|
|
|
Mutila, haren motxila eta barruan jasotzen zituen eguzkitako krema potoak zituen buruan, kezka iturri. Jean Lucek bazihoala esan zion
|
egun
hartan ere, lau ume mokorekin bakarrik eta oraindik ordaintzeko urte asko falta ziren hipoteka batekin utzi zuenean ere, gutxiago kezkatu zen.
|
|
|
|
Egun
hartan ere zuzenean geltoki barruko egurrezko mahaira joan zen Dinko,, jo, geroz eta izen eta data gehiago daude idatzita??, baina dagoeneko helduak ginela geltokiko langileak erretxintzen ibiltzeko esan nion eta, goazen kanpora, laster etorriko da-eta udatiarrez betetako beste tren bat, proposatu nion.
|
|
|
Hala, bada, traktorea hartu eta bere lurretako mendi muinoaren gainera joateko ohitura hartu zuenean, etxeko bi txakurrak ere gibeletik jarraitzen zitzaizkion noizean behin?, berarekin eraman ohi zuen Abdul Alimek irratia.
|
Egun
hartan ere halatsu. Gizonak ondo ondoan zituen bederen bi objektuak, berari itsatsita.
|
|
|
42, kanta bat kantatu nahi izan zuen Abdel Haqqek, lautaz lagunduta, Mâreden omenez: kanta, ezaguna ez ezik,
|
egun
hartarako ezin egokiagoa zen, bai doinuz, iluna eta gozoa, aldi berean, eta bai letraz, gerran hildako mutil gazte batek etxean utzitako hutsuneaz baitziharduen?
|
|
|
Nabarrenkoxera herrestatu ninduten egunean ez bezala, bere bizitegian hartu ninduen Gachissans ek. Bizar trinkoagoa eta ile gutiago zuen aitzineko
|
egun
hartatik. Bere lehengo mehartasunean zegoen, berriz.
|
|
|
Hala, bada, traktorea hartu eta bere lurretako mendi muinoaren gainera joateko ohitura hartu zuenean –etxeko bi txakurrak ere gibeletik jarraitzen zitzaizkion noizean behin–, berarekin eraman ohi zuen Abdul Alimek irratia.
|
Egun
hartan ere halatsu. Gizonak ondo ondoan zituen bederen bi objektuak, berari itsatsita.
|
|
|
Allahumma Ighfir Lahu Wa Irhamhu Wa Qihi Adhab Al Qabr(...) 41; otoitzaldia bukatuta, berriz –Inna Lillahi wa Inna Ilaihi Raji’un–42, kanta bat kantatu nahi izan zuen Abdel Haqqek, lautaz lagunduta, Mâreden omenez: kanta, ezaguna ez ezik,
|
egun
hartarako ezin egokiagoa zen, bai doinuz –iluna eta gozoa, aldi berean– eta bai letraz, gerran hildako mutil gazte batek etxean utzitako hutsuneaz baitziharduen...
|
|
2014
|
|
|
Kasik urtebete pasatu da aurreneko
|
egun
hartatik. Udaberriko lehenengo egun beroa dugu, eta airean polena dabil berriro flotatzen.
|
|
|
Sei urte eta erdi pasa dira
|
egun
hartatik. Germanen berri ez du azken urte eta erdian izan.
|
|
|
–Ordurako Ander espetxean zegoen, bere gerra aluaren beste kapitulu batean. Miriamek sekula ez zion ezer erran
|
egun
hartakoez. Ez zuen nahi inork jakiterik noraino eroria zen.
|