|
2000
|
|
|
Eta bertze batzuetan badirudi ezen batak irabazi duela, baina ez, zeren ustekabean lasterraldia apur bat luzatzen baita, eta irabazle zirudiena —bere ahaleginean leherturik eta ezin aitzina eginik— galtzaile gertatzen baita hondarrean. Eta
|
egun
hartan ere, horixe gertatu zitzaidan, zeren, erran nahi nuena erranik, noiz eta baitzirudien ezen ausartziaren zaldiak beldurrarena garaitu zuela, aldiz, nola ez bainuen nik erabakitzen noiz akabatzen zen lasterraldia baina bertze bazkaldar guztien usteak eta aburuak, eta nola susmatzen bainuen ezen aburu hura ez zela ene aldeko izanen, aitzinatu zitzaidan beldurraren zaldia, eta jaundu zen hura ... Eta, eskuak bururat eramanik, bekoz beko nuèn don Frantziskoren begi kanporatuei beha geratu nintzen, ekaitza eta tormenta noiz lehertuko, zeren bainekien ezen munduan ez zegoela ekaitz hura geldiaraziko zuen santabarbararik...
|
|
|
Erran dut nola osaba Joanikotek erraiten zidan ezen Felisak kontatzen zizkidan ipuinak gezur huts zirela, eta, halarik ere, hitz haiek aditu izan nizkion bakoitzean, anitzez ere gezurrezkoagoak iduritu izan zitzaizkidan, halako suertez, non,
|
egun
hartan ere, errepuesta ezin doiagoa emanen bainion, baldin jakin izan banu gerorat ikasi nuèn latina: " Contradictio in terminis", erranen nion," zeren ilargiaren argia, nola den ilargiarena, ilargiarena baizik ez baita".
|
|
|
...tik haratago, zeren eta haiek bertze historia batzuk izan baitziren, eta lehenagokoak— ni ere aitaren ustekoa nintzela eta halaxe sentitzen nuela sasoin hartan, gazte nintzelako, eta laket eta plazent zitzaizkidalako animalien arteko borrokak eta batzuek bertzeak meneratzeko egiten zituztèn mugimenduak, nor gehiago, eta ene mirespena zela, gehienetan, garailearen aldekoa, halako tailuz, non,
|
egun
hartan ere, tigrea izaitea gutiziatu bainuen, basurdea tigrearen atzaparretan ikusi nuenean. Baina, alde batetik, nola borroka haiek ederretik bezainbat izaiten baitzuten izugarritik, eta nola izugarriak eta ikaragarriak gero eta gehiago gogaitzen nauen, unatzen eta eneatzen, eta, bertzetik, nola bizitzan anitzetan egokitu izan zaidan galtzea eta badakidan ezen garailearen bozkarioa dela galtzailearen pena eta nigarra, hala joan zitzaidan mirespen hura tipitzen eta bertze pentsamendu batzuen arragoan urtzen.
|
|
|
Ordea, aitaren balizko arrazoinak bazterrerat utzirik, osaba eta aita Bartolomeren arteko disputa haietarik bat ekarri nahi nizuke orain... disputa hura gerokoa izan bazen ere, osaba eta biok Italiatik itzuli berriak. Eta, hala bada,
|
egun
hartan ere katu ehiztaria eta sagu zirikatzailea bezala aritu ziren aita jesuita eta osaba Joanikot: osaba, erdi jostetan bezala, eta apeza, berriz, bere atzaparrak zorrozturik, sagua noiz larrutuko, osabak dogmaren eta ortodoxiaren marra iragan bezain fite...
|
|
|
Eta zeren agortzen ahal dira gure asmoak eta gure ametsak, agortzen ahal zaizkigu urak eta eguzkiak, eta ahanzten ahal ditugu haiek guztiak, baina beti geratzen da gure baitan lur puska heze epel bat, non bizitza ez baita nehoiz agortzen... eta
|
egun
hartan ere, edo, gau hartan, hobeki, erori zen bertan amorioaren hazia eta loratu ziren ur eta eguzki ahantziak berriro.
|
|
|
Angelum Domini nuntiavit Mariae; amari, aldiz, goizeko edo ilunabarreko angelusetan, Angelus aditzen nion, sekula ez Angelum; harik eta, lezione haietarik batean ohartu nintzen arte ezen amak zuela arrazoin. Eta, hala,
|
egun
hartan ere, eskola akabatu bezain fite, ohi bezala ekin zion don Frantziskok:
|
|
|
Izan ere, kapitainaren zerbitzuen ordain edo, amak noiznahi den gonbidatzen zuen hura jauregirat, azken
|
egun
hartan ere bai, naski, eta osabak ez zuen, itxura batean, gutiago izan nahi.
|
|
|
Eta buru argia eta begi zolia zen, eta nik ezagutu ditudan pertsona adimendutsuetarik eta bereizienetarik zen, hariari xuxen zetxekiona, adarretarik ibili gabe... Eta bazkaria gelarat eman nion
|
egun
hartan ere xuxen aritu zitzaidan, zeren, bere ondoan jarrarazten ninduela, gisa honetan hasi baitzitzaidan, ez bat eta ez bi, arnoz beterik zegoen pitxerra ezpainetaratu eta kurka luze bat egin ondoren:
|
|
2001
|
|
|
|
Egun
hartan ere hala ari ginen zelai txikian, Emiliok baloia bere porterian hartu eta, bera bakarrik, mundu guztia driblatuz heldu zen gure porteriaraino, gogor jaurti eta Goioren aurrean zegoen Inazitok eskua altxatu zuen.
|
|
|
Aitzineko gauean ilargi betea izan zen, eta halakoetan aitak pattar botila espres erosten zuen, afalondoan suari begira pasatzen zituen ordu luzeetan bera ere suak har zezan.
|
Egun
hartan ere halaxe gertatu zen eta, bere buruarekin solasean hasi zela ohartu ginenean, anaiak eta biok alde egin genuen. Ni anaiaren ondotik.
|
|
2002
|
|
|
Hain ziren biak berdinak, non senarrak Auxtin baitzuen izena, eta emazteak Auxtina. Eta hain ziren biak bat, non biak batera sartu baitziren ohean,
|
egun
hartan ere. Argia itzalita gero, Auxtinak esan zion:
|
|
|
Sonia bakarrik joaten zenean, gainera, kafetxo bat hartzeko ohitura zuten biek, herriko taberna batean.
|
Egun
hartan ere hala esan zion Soniak:
|
|
|
Eta etxea ere saltzeko puntuan geundenean gertatu zunan Emmanuelena.
|
Egun
hartan ere liskar bat izan geninan, ez zekinat zergatik, baina kontua dun Emmanuel sutan jarri zela eta bihuela apurtu zuela, lurraren kontra astinduta. Segidan herrira joan zunan, botila bat ardo erostera.
|
|
2004
|
|
|
Ohi bezala, D. rekin itzuli nintzen
|
egun
hartan ere, haren automobilean, baina, etxerako bidean, ez nion ezer esan. Etxera sartu bezain laster, haatik, esan egin nion, ohi nuen bezala, zeharka ibili gabe:
|
|
|
Ordea Setatsuak oso bestela pentsatzen du, berak pentsatzen du behiok handitasun bat badugula gurekin, eta gainerako animali jende guztia azpian gelditzen zaigula.
|
Egun
hartan ere, elurtea eta elurtearen bakardadea aintzat hartu eta, niri kontra eginez, himno moduko bat osatu zuen gure arrazakoen alde.
|
|
|
Marck ohean sartu eta esna egon zen denbora luzean; bazekien Carlos ere berdin egonen zela eritasunarena jakin zutenetik gehiegitan errepikatu zuten posturan, ahoz gora, zurrun, burusi eta maindireak kokospean bildurik; eri zegoela jakin zuten
|
egun
hartan ere, akordatuko zen Marck," the evil basque character" atera zitzaion, laztantzeko edo inguratu zitzaion aldi orotan errefusatu egin baitzuen, inolako laguntzarik nahi ez balu bezala.
|
|
2005
|
|
|
Eta hala, bada,
|
egun
hartan ere elkarrekin zihoazen Ines eta Teresa, Teresa eta Ines, bidean aurrera, etxetik goizeko zortzi eta erdiak aldean irtenda. Normalean, elkarri hitz eta pitz eginez joaten ziren, moda edo munduko famosoak mintzagai, baina egun hartan mutu zihoan Teresa, edo monosilaboren batekin erantzuten zion alabari, bere munduan sartuta, antza.
|
|
|
|
Egun
hartan ere, amak gogo txarrez orraztu eta arrapaladan jaitsi nintzen atarira, ohi nuenez. Ama sumatu nuen errezelen artetik begira, kezkati, aitak gorantz begiratu zuenean.
|
|
2006
|
|
|
Ura botatzerakoan, beti esaten niona errepikatzen ari nin  tzaion
|
egun
hartan ere kimuari, erdi ahapeka:
|
|
2007
|
|
|
1963 urteko udaberri arratsalde batean izan zen.
|
Egun
hartan ere soineko luzea zeraman jantzita eta, oinetan, orkatiletan lotzen ziren takoidun zapata berdeak. Ondo asko gogoratzen zuen.
|
|
|
Horrela ikasi zuen egun batean Svenek boterea zer zen; lainoak normala baino pixka bat beherago zeuden egun batean, aitak pipa erretzen zuen bitartean. Eta
|
egun
hartan ere zuriek irabazi zuten, aitaren piparen kea pieza beltzen gerrietan kiribiltzen zen bitartean.
|
|
|
Baina Svenen aitak pieza zuriekin jokatzen jarraitu zuen. Eta elurra ari zuen
|
egun
hartan ere, beste behin, zuriek irabazi zuten.
|
|
|
Ordurako, berbenetan ibiltzen ziren hainbat euskal taldek (Egan, Akelarre…) adostua zuten, euskal kantak edo beste hizkuntzetako kanten euskal bertsioak bakarrik interpretatzea. Eta
|
egun
hartan ere horrela hasi ziren, euskal kantak abestuz. Berehala igo zen ordea, herritar talde bat oholtzara, gaztelerazko kantak ere eskaini behar zirela eskatuz.
|
|
|
Arrantzales harkaitzetara Igorrekin joaten zen bakoitzean hantxe ikusten zuen, eskuin ezker, ezker eskuin, alderrai. Ez zuen hutsik egin haren errautsak haizatu zituzten
|
egun
hartan ere. Begiradaz tira eta tira egin zion mendebalderantz, behingoan bertatik desager zedin, baina kieto kieto zegoela iruditu zitzaion, hain baitzen geldoa bere ibilia.
|
|
2008
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non,
|
egun
hartan ere, edo komunio egunaren bezperan, hobeki, mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan?, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
Nazariok, gero, dentistak urte pare bat lehenago ateratako haginaren hutsunean sartzen zuen lastoa, eta halaxe aritzen zen, sartu eta atera, atera eta sartu, arian ez arian, harik eta minutu gutxiren buruan aspertu eta lastoa lurrera botatzen zuen arte.
|
Egun
hartan ere halaxe aritu zen, baina, halako batean, ohiko gidoitik urrundu balitz bezala, eskuaren higialdi batean lastoa ahotik atera, hasperen luze bat egin eta kopeta zimurtu zuen jarraian: horrela egon zen hamabost hogei segundotan, betilun, lastoa ahoan berriro sartu eta ohiko mugimenduei berrekin zien arte.
|
|
|
agintzeko dohaina zuen, autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino?, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere. Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean?, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean. Kanpoan egindako bost urteek, gainera, hogei urte zituen arren, guztiek esaten zuten berrogei urteko gizonaren heldutasuna zuela?, bere izatasunean berretsi zuten, burdinaren munduak liluratzen zuen, eta burdinaren sendotasuna zuen?, halako eran, non Beñardok baietz eta baietz esaten baitzion Nazariori halakoetan, baita
|
egun
hartan ere: bizitza apustu serioa zela, alegia, eta ahaleginduko zela bere izaera portaerak aldatzen:
|
|
|
Biharamunean Salazar Elgetara joan zen eta iluntzean, Eibarrera bueltatu zenean,
|
egun
hartan ere sokamuturra egon zela jakin zuen. Eta Mendizabalek horretarako agindurik ez zuela eman azaldu zionean, Josef Arederren aurka kexatu zen,«?
|
|
|
Hala eta guztiz ere, behin ere ez dut aukerarik izan zurekin hitz egiteko, harik eta orain dela bi urteko udan, Ondarretako hondartzan niregandik hurbil samar izan zinen arte. Aitzitik,
|
egun
hartan ere ustel atera zitzaidan, ni motza eta lotsatia izateagatik. Alegia, beste hiru pertsonarekin joana nintzen hondartza barruraino gurpil aulkian, zurezko pasabide haietako bukaeraraino.
|
|
|
agintzeko dohaina zuen –autoritarismotik hurbilago, nolanahi ere, autoritatetik baino–, eta aurrera egiteko dohaina zuen, baita muturreko egoeretan ere –Beñardok behin bakarrik ikusi zuen Nazario atzera egiten, lagun batek bizkarretik barea sartu eta izoztuta bezala gelditu zenean–, zeinek adoretu egiten baitzuten, kikildu beharrean. Kanpoan egindako bost urteek, gainera –hogei urte zituen arren, guztiek esaten zuten berrogei urteko gizonaren heldutasuna zuela–, bere izatasunean berretsi zuten –burdinaren munduak liluratzen zuen, eta burdinaren sendotasuna zuen–, halako eran, non Beñardok baietz eta baietz esaten baitzion Nazariori halakoetan, baita
|
egun
hartan ere: bizitza apustu serioa zela, alegia, eta ahaleginduko zela bere izaera portaerak aldatzen:
|
|
|
Beñardori noiznahi azaleratzen zitzaion, era batean edo bestean, ama izeben behar barru barruko hura; baina izeba Ursularen beharra ere ez zen txikiagoa, itxuraz, halako moldez, non,
|
egun
hartan ere... edo komunio egunaren bezperan, hobeki –mutilari jertse berri bat probatzen ari zitzaion, izebak berak egindakoa, loari lapurtutako orduetan–, honela hitz egin baitzion Beñardori, zirrarak eraginda:
|
|
|
Nazariok, gero, dentistak urte pare bat lehenago ateratako haginaren hutsunean sartzen zuen lastoa, eta halaxe aritzen zen, sartu eta atera, atera eta sartu, arian ez arian, harik eta minutu gutxiren buruan aspertu eta lastoa lurrera botatzen zuen arte.
|
Egun
hartan ere halaxe aritu zen, baina, halako batean, ohiko gidoitik urrundu balitz bezala, eskuaren higialdi batean lastoa ahotik atera, hasperen luze bat egin eta kopeta zimurtu zuen jarraian: horrela egon zen hamabost hogei segundotan, betilun, lastoa ahoan berriro sartu eta ohiko mugimenduei berrekin zien arte.
|
|
2009
|
|
|
Ursulak, babes bila edo, Nazariori zuzendu zion begirada, begiz esan zezakeelakoan esateko zuèn guztia; Nazario, baina, gogoan zituen une hartan, ausaz, bai bezperako gaua, emazteak auskalo zer zerutara eraman zuenekoa, eta bai
|
egun
hartakoa ere, funtzioaren errepika espero zuenekoa?, halaxe mintzatu zen:
|
|
|
|
Egun
hartan ere halaxe zihoan Nazario Orbe, irria eta besoak zabal, korrika zetozkiòn seme alabak besarkatzeko prest; besteetan ez bezala, ordea, aitagandik bizpahiru urratsera gelditu zen Teofilo Maria erabakitasun handiz, baita atzetik beste bost anai arrebak ere, bata bestearen ondotik; gero, hamahiru urteko umeak honela esan zion aitari, gizonaren plantak eginez:
|
|
|
Gabinoren txanda zen, beraz; Gabinok, halakoetan, edo ezorduko gauzak esaten zituen, guztiak nora ezean uzten zituztenak, anai arrebek, haatik, ezohiko ateraldi haietara ohituz joan arau (gehiago edo gutxiago, sekula ez erabat), hari erantzuteko modua aurkitu zuten gutxienez, harako esaldi ezagun hura erabiltzen zutela (Teofilo Mariak batez ere), de dónde vienes, manzanas traigo? , edo bete betean asmatzen zuen ezustean, bat batean argia eta zentzua nagusitu balitzaizkio bezala; eta, orduan, herabea eta urduria zen arren, azkeneraino eusten zion bere egiari, bere ahalegin hartan larrua utzi behar bazuen ere;
|
egun
hartan ere, esaldi bakarra esan zuen:
|
|
|
–Astoari astabelarriak!?. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean:
|
|
|
solasturi atsegina zen, beraz, solasaren erdigune aise bihurtzen zena, baina solaskideak zapaldu gabe?
|
egun
hartan ere halatsu; esan nahi baita ederki aritu zela Alberto honetaz eta hartaz, inauterietan ospatutako kabalkada izan zuten gai nagusi?, harik eta, halako batean, ahotsa, hitzen erritmoa eta arnasarena bat etorri ez zirelako edo, hautsi egin zitzaion arte, eztarritik ziztu hots luze bat ateratzen zitzaiola, kio baten itxura guztia zuena.
|
|
|
Kontua da Teofilo Maria ezkor jaiki zela
|
egun
hartan ere, aldarte txarrak hartuta, hargatik bere begi haiek, agian, behe laino batek hartuak?, buruan ezinegona sorrarazten ziòn zerbait zebilkion seinale: beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
|
|
|
Egun
hartan ere, halatsu aritu ziren hirurak, bazkalorduan, isilean, baita Teofilo Maria haiei adi ere, ate atzetik zer entzungo; iristen zitzaiòn berbaroagatik, baina, gauza bakarrari antzeman ziezaiokeen: behekoak urduri zeudela?
|
|
|
|
Egun
hartan ere ez: astearte goiz bateko lehen orduan izan zen, noiz eta falangistek hiru atxilotu hiriko kanposantura eraman, hormaren kontra jarri, exekuzioak banan banakoak izaten ziren?, armak zuzendu, desarratu, eta hantxe garbitu baitzituzten.
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik?. Badakizu badakitela Domingoren berri???, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta
|
egun
hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina, baita goiz hartakoa ere?, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
|
Egun
hartan ere ez: astearte goiz bateko lehen orduan izan zen, noiz eta falangistek hiru atxilotu hiriko kanposantura eraman, hormaren kontra jarri –exekuzioak banan banakoak izaten ziren–, armak zuzendu, desarratu, eta hantxe garbitu baitzituzten.
|
|
|
Kontua da Teofilo Maria ezkor jaiki zela
|
egun
hartan ere, aldarte txarrak hartuta –hargatik bere begi haiek, agian, behe laino batek hartuak–, buruan ezinegona sorrarazten ziòn zerbait zebilkion seinale: beldurraren irudi zehaztugabe bat izan zitekeen, edo Domingoren itzala zen, ausaz, barrezka ari zitzaiona:
|
|
|
|
Egun
hartan ere halaxe zihoan Nazario Orbe, irria eta besoak zabal, korrika zetozkiòn seme alabak besarkatzeko prest; besteetan ez bezala, ordea, aitagandik bizpahiru urratsera gelditu zen Teofilo Maria erabakitasun handiz, baita atzetik beste bost anai arrebak ere, bata bestearen ondotik; gero, hamahiru urteko umeak honela esan zion aitari, gizonaren plantak eginez:
|
|
|
Teofilo Mariak aitari galdera hura egin zionetik –" Badakizu badakitela Domingoren berri?" –, lauzpabost aldiz mintzatu izan zen aitarekin gai hartaz, eta
|
egun
hartan ere halatsu aritu zen; lauzpabost elkarrizketa haiek, baina –baita goiz hartakoa ere–, ez zituen semeak hasi, aitak baizik, harako esaldi harekin:
|
|
|
Alberto gazte adeitsua zen, sinpatikoa, edozein gairen inguruan zerbait esateko gai zena: solasturi atsegina zen, beraz, solasaren erdigune aise bihurtzen zena, baina solaskideak zapaldu gabe...
|
egun
hartan ere halatsu; esan nahi baita ederki aritu zela Alberto honetaz eta hartaz –inauterietan ospatutako kabalkada izan zuten gai nagusi–, harik eta, halako batean, ahotsa –hitzen erritmoa eta arnasarena bat etorri ez zirelako edo– hautsi egin zitzaion arte, eztarritik ziztu hots luze bat ateratzen zitzaiola, kio baten itxura guztia zuena.
|
|
|
|
Egun
hartan ere, halatsu aritu ziren hirurak, bazkalorduan, isilean, baita Teofilo Maria haiei adi ere, ate atzetik zer entzungo; iristen zitzaiòn berbaroagatik, baina, gauza bakarrari antzeman ziezaiokeen: behekoak urduri zeudela... urduriegi ere bai, harik eta Nikolaik isil giro hura leherrarazi zuen arte:
|
|
|
...erabat), hari erantzuteko modua aurkitu zuten gutxienez, harako esaldi ezagun hura erabiltzen zutela (Teofilo Mariak batez ere), de dónde vienes, manzanas traigo–, edo bete betean asmatzen zuen ezustean, bat batean argia eta zentzua nagusitu balitzaizkio bezala; eta, orduan, herabea eta urduria zen arren, azkeneraino eusten zion bere egiari, bere ahalegin hartan larrua utzi behar bazuen ere;
|
egun
hartan ere, esaldi bakarra esan zuen:
|
|
|
" Astoari astabelarriak!". Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean:
|
|
|
Ursulak, babes bila edo, Nazariori zuzendu zion begirada, begiz esan zezakeelakoan esateko zuèn guztia; Nazario, baina –gogoan zituen une hartan, ausaz, bai bezperako gaua, emazteak auskalo zer zerutara eraman zuenekoa, eta bai
|
egun
hartakoa ere, funtzioaren errepika espero zuenekoa–, halaxe mintzatu zen:
|
|
|
Bezperan ez zuen euririk egin; egunean zehar halako erdi iluntasun goibel bat nagusitu zen, eta, ilunabarrean, berriz, halako argitasun zurbil batek argiztatu zituen mendi tontorrak.
|
Egun
hartan ere euri erauntsia bota zuen.
|
|
|
Atzerantz begiratzen hasita, alboz ikusi zintudan
|
egun
hartan ere artean galdu gabe zenuen aitaren antza. Buruan dauzkadan zuen azkenengo irudiak kontuan hartuta, antza duten aurpegi ihartu bi dira zuonak; edonola ere, bada alderik bien artean.
|
|
2010
|
|
|
Horrelakoetan, Nataliok ez zidan sekula ezetzik esaten?
|
egun
hartan ere ez, itxura batean, nik galdera egin orduko begia alaitu baitzitzaion, nik hala uste; jarraian, ordea, Teori so egin zion, nabarmen so egin ere, baimen eske edo, eta Teok lehengusuari zorrotz baino zorrotzago begiratu, eta Nataliok ezetz esan zidan buruaz, ez zuela nirekin xake partidarik jokatu nahi:
|
|
|
Neure susperraldirako neurri eraginkorra zelakoan, medikuak agindua zidan, beste ariketa batzuen artean, ezpainak bildu eta txistua maiz jotzea, birika bakarra eta diafragma indartzeko, eta hala, umetan ikasitako kantak nahiz gramofonotik edo irratitik entzuten nituenak txistukatzen nituen; noiznahi txistukatzen nituen, gainera, amak Feliperekin txistua ikastea eragotzi zidanetik zer esanik ez??,
|
egun
hartan ere halatsu; ni neure gelan nengoen, matematika liburua mahai gainean, norbaitek atean jo zuenean;. Aurrera!, esan nuen aski ozen; eta Helena barruan sartu zen; eta, nire parean jartzen zela, halaxe esan zidan:
|
|
|
Halakoetan, derradan, bide batez, bera munduratu ahala hil zitzaiola ama, eta horrek halako marka sakon bat utzi ziola lehengusuari ezinbestean, amaordeak sekula ezabatuko ez ziona?, xake partida bat jokatu eta honetaz eta hartaz hitz egiten genuen? baita
|
egun
hartan ere. Partida hartan, baina, nola burutik ezin kendu bainuen aitonak idatzitako gutuna, berehala egin nuen huts mugimendu batean, dorrea koadro bat aurrerago eraman nuen?, baita hutsaren ondoko hutsa ere, handik gutxira.
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: . Nola nahi duzu, bada, nire Andre Maria zuri agertzea, Regina, ni hain gaizki tratatu baninduzun, etxeko trastelekura kondenatuta??; badirudi, hurrenik, ama, une hartan egongelan bakarrik zegoena, izeba Ernestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin,
|
egun
hartan ere bai?, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila, baina han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
|
...lberto debozionisten ikastetxean estudiatu zuèn mutil bat zela, denborarekin bakuninzalea egin eta Domingo arnarkismorako irabazi zuena, harik eta manifestazio batean hil zuten arte; Alberto, bestela, errentan hartutako etxebizitza batean bizi zen, eta berandu gabe egingo zuen Domingo bizilagun; bada, Ada eta biok, Domingo bisitatzen genuen bakoitzean, Albertoren etxebizitza hartara joaten ginen,
|
egun
hartan ere bai.
|
|
|
Haurdunaldiaren zazpigarren hilabetean gertatu baitzitzaion Susanari gertatzekoa, 1942ko maiatzeko igande eguzkitsu batean.
|
Egun
hartan ere, guztiok geunden etxean, aita kalonjea eta Susanaren ama ere bai. Bazkalordu hartatik ederki oroitzen dut aitaren iruzkin bat:
|
|
|
Behin erruduna harrapatuta, belarritik heldu eta tiratu egiten zion, indarrez tiratu ere, biktima hautsi arte. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren Pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean: –Imajinatu hogei zentimetrgggoko iltzeak Krgggistoren eskuak zehargggkatzen??.
|
|
|
Asanbladak eta abarrak amaitutakoan ohitura genuen lagunartean zerbait hartzera joateko, berandu ez bazen behintzat.
|
Egun
hartan ere ezin huts egin, eta koadrilakoei esan nien:
|
|
|
Luze jardun zuen
|
egun
hartan ere H.k, lehenbiziko azalpenak eman zizkidaneko hartan bezala. Han ez bezala, ordea, inportanteena hasieran esandako hura zen, eta ondorengo guztia hitz haien arrazoiketa edo zuribidea.
|
|
|
" Jokatuko al dugu xake partida bat?". Horrelakoetan, Nataliok ez zidan sekula ezetzik esaten...
|
egun
hartan ere ez, itxura batean, nik galdera egin orduko begia alaitu baitzitzaion, nik hala uste; jarraian, ordea, Teori so egin zion, nabarmen so egin ere, baimen eske edo... eta Teok lehengusuari zorrotz baino zorrotzago begiratu, eta Nataliok ezetz esan zidan buruaz, ez zuela nirekin xake partidarik jokatu nahi: nola, bada, meza entzun ez banuen bi igandetan segidan, anathema sit!
|
|
|
...lberto debozionisten ikastetxean estudiatu zuèn mutil bat zela, denborarekin bakuninzalea egin eta Domingo arnarkismorako irabazi zuena, harik eta manifestazio batean hil zuten arte; Alberto, bestela, errentan hartutako etxebizitza batean bizi zen, eta berandu gabe egingo zuen Domingo bizilagun; bada, Ada eta biok, Domingo bisitatzen genuen bakoitzean, Albertoren etxebizitza hartara joaten ginen,
|
egun
hartan ere bai.
|
|
|
...raldirako neurri eraginkorra zelakoan, medikuak agindua zidan, beste ariketa batzuen artean, ezpainak bildu eta txistua maiz jotzea, birika bakarra eta diafragma indartzeko, eta hala, umetan ikasitako kantak nahiz gramofonotik edo irratitik entzuten nituenak txistukatzen nituen; noiznahi txistukatzen nituen, gainera —amak Feliperekin txistua ikastea eragotzi zidanetik zer esanik ez... —,
|
egun
hartan ere halatsu; ni neure gelan nengoen, matematika liburua mahai gainean, norbaitek atean jo zuenean;" Aurrera!" esan nuen aski ozen; eta Helena barruan sartu zen; eta, nire parean jartzen zela, halaxe esan zidan: " Barkatu, baina, korridorean nengoela, txistu egiten entzun zaitut, eta ezin zuri esan gabe gelditu:
|
|
|
badirudi, aurrenik, amari, bazkalondoko ohiko eserialdian lotan zegoen bitartean, Jesusen Bihotzaren zurezko irudia agertu zitzaiola ametsetan, garai batean eskuan mapamundi bat zuena, baina eskurik eta mapamundirik gabe geratu zena, eta amari halaxe hitz egin ziola: ...ot; Nola nahi duzu, bada, nire Andre Maria zuri agertzea, Regina, ni hain gaizki tratatu baninduzun, etxeko trastelekura kondenatuta?"; badirudi, hurrenik, ama, une hartan egongelan bakarrik zegoena —izeba Ernestinak lagun zituen bere aita espiritualaren bi arrebak, Magdalena eta Alejandrina, izeba baino hamar bat urte gazteagoak zirenak, eta hauek etxera gonbidatzen zuten noizean behin,
|
egun
hartan ere bai—, nora ezean bezala gelditu zela, guztiz aztoratuta; badirudi, azkenik, ametsak eragindako egoerari erantzun bat bilatu nahian edo, zuzenean joan zela giltzategira trastelekuko giltzaren bila, baina han ez zuela aurkitu eta orduan neskame guztiak bildu zituela, handik nahaste borrastea.
|
|
|
ahalegin berezirik ere ez zuen egin behar, egia esan, gure etxea ikastetxetik —Filosofia egina zuen, Municheko unibertsitatean— bere etxerako bidean geratzen baitzitzaion. Halakoetan —derradan, bide batez, bera munduratu ahala hil zitzaiola ama, eta horrek halako marka sakon bat utzi ziola lehengusuari ezinbestean, amaordeak sekula ezabatuko ez ziona—, xake partida bat jokatu eta honetaz eta hartaz hitz egiten genuen... baita
|
egun
hartan ere. Partida hartan, baina, nola burutik ezin kendu bainuen aitonak idatzitako gutuna, berehala egin nuen huts mugimendu batean —dorrea koadro bat aurrerago eraman nuen—, baita hutsaren ondoko hutsa ere, handik gutxira.
|
|
|
Behin erruduna harrapatuta, belarritik heldu eta tiratu egiten zion, indarrez tiratu ere, biktima hautsi arte. Hala, bada,
|
egun
hartan ere bere predikuarekin ari zen aita Pierre, ohi bezala, ikasmahaien arteko pasabideetan barrena, orain hona eta orain hara, Kristoren Pasioari buruz oro su eta oro keinu, gaia ere halakoa baitzen, dramatismo handia eskatzen zuena, honako hitz hauek esan zituenean: " Imajinatu hogei zentimetrgggoko iltzeak Krgggistoren eskuak zehargggkatzen...".
|
|
|
Haurdunaldiaren zazpigarren hilabetean gertatu baitzitzaion Susanari gertatzekoa, 1942ko maiatzeko igande eguzkitsu batean.
|
Egun
hartan ere, guztiok geunden etxean, aita kalonjea eta Susanaren ama ere bai. Bazkalordu hartatik ederki oroitzen dut aitaren iruzkin bat:
|
|
|
kolore kremako trajea eramaten zuen, alkandora zuria, zetazko gorbata gorri iluna, alkandora bezala kolore zurikoak ziren oinetakoak.
|
Egun
hartan ere halaxe zihoan.
|
|
|
Nahiago du, Sierrara edo haranera begiratu baino, lurrera makurtu eta bertan aurkitzen dituen harri koskor eta gainerako gauzaxkak aztertu, zaldizain mexikarren zigarro hondakinak barne; azterketa horrek diraueino txindurri edo beste xomorroren bat azaltzen bada, askozaz ere hobeto. Eta
|
egun
hartan ere horrelaxe ibili ginen, ordu erdia behar izan genuen txirrista bat dagoen belardira iristeko. Gero, hango jostaketarekin aspertu zenean, zaldi jaio berriak beren amekin zeuden hesiraino hurbildu ginen, eta hurrena, berriz, Rosarioren eta Efrainen etxeraino, bertako lorategian dagoen —" bizi den" — harrizko gnomoari bisita egitera.
|
|
|
Mila bider hobea da zaldiak heztea eta bakoitza hamar mila dolarretan saltzea!" Xanpaina atera genuen izozkailutik, eta ontzi batean jarri bere serbilleta zuri eta guzti. Uda beteko arratsa egiten zuen
|
egun
hartan ere. Haran gaineko zeruak urdintasun aratza zeukan.
|
|
|
Arropetan ere antzematen zitzaion bere pantasi, fantasia hura.
|
Egun
hartan ere txaketa eta galtzekiko traje zuri batekin zihoan: oso janzkera bitxia 1964ko Obaba hartan.
|
|
|
Errepikapenak nahita egin ote zituen, duda mudan utzi ninduen Ugartek. Gure jerenteak euskaltzale fama handia zeukan eta ezagun zitzaion
|
egun
hartan ere. Koldoren eraldaketa, ordea, ez zen batere ulergarria, izan ere kooperatiban nekez aurki nezake euskararen aldeko militantziatik urrutiago zirudien adinkiderik.
|
|
2011
|
|
|
aitarena, aldiz, ezta aipatu ere. Baina nik tipiak handi ikusi nitian
|
egun
hartan ere, eta handiak tipi?
|
|
|
Don Erasmok, batzuetan, denok marrazki bera egin genezan agintzen zigun? baita, bertze batzuetan, askatasun osoa eman ere, nork bere marrazkiari ekin ziezaion,
|
egun
hartan ere halatsu?
|
|
|
Don Erasmok berak iragarri zien ikasleei, egun batzuk lehenago, uztailaren 19an?, tragedia baten atarian egon zitezkeela. Zeren
|
egun
hartan ere, mutilek udako oporretan behar zutenean, beraz, eskola ematen ari baitzitzaien don Erasmo?
|
|
|
Halaxe deitzen baikenion bertze modalitate hari, eskuan harri lauak hartzen genituela eta ur azalaren gainetik botatzen, irristaka eta jauzika joan zitezen, ituetaraino. Trebea zinen zu modalitate hartan, Satur,
|
egun
hartan ere ez zenigun bertzerik erakutsi, jaurtiketa batzuen ondoren izan ez zinen zu, bada, ituarekin asmatu zuèn lehena!
|
|
|
|
Egun
hartan ere, Leonek eta bere amak egin ziotèn bisita akabatu eta agur egiterakoan, bertze irri bat egin zion emakume gazteak, Leon negar egiteko puntuan jarri zuena; negar egiteko puntuan zegoela, ordea, ama hizketan hasi zen:
|
|
|
|
Egun
hartan ere zuen eskortan nengoen ni, Satur. Arratsaldea zen, eta zure amaren aginduetara ibili ginen biok egun osoan, eraman hau hara, ekarri hura hona??, baita une hartan ere, zuen amak, gugana zuzentzen zelarik, honela erran baitzigun:
|
|
|
Aldapan gora jarraitu zuen, ohituragatik neurri batean, baina baita Trois Rivièresko gunerik altuenera igo nahi zuelako ere bere herrikideen zorakeria zertan zen ikusteko. Bazekien Jeannot oso sarritan etortzen zela leku hartara; beharbada
|
egun
hartan ere han izango zen...
|
|
|
hartan arretarik zorrotzena jarrita ere, lanak. Nik idatzitakoa ez zukeen ulertuko ez poliziak ez inork, baina ni kontent gelditzen nintzen egindakoarekin, eta
|
egun
hartan ere halaxe ari zitzaidan gertatzen. Iluntasuna txarra omen, baina lustrea ematen du, eta nik hartantxe egiten nuen bertan goxoen.
|
|
|
Azti Nagusiagaz elkartu nintzen
|
egun
hartan ere gugaz zen Intina. Aztiak ordu arte sekula entzun gabeko kontu bat esan zigun:
|
|
|
Zezenaren sakrifiziotik jainkoaren sakrifiziora, pentsatu nuen nik. Eta bakar bakarrik zihoan politikaria
|
egun
hartan ere. Manuel de Irujok ezagutzen ez baninduen ere, gustura onartu zidan laguntza.
|
|
2012
|
|
|
Etxeko bakardadean esnatu zen Ibn al Haytham. Ondoan zuen meskita, baina
|
egun
hartan ere ez zen joango; etxetik entzungo zituen eguneko bost deiak. Halaxe zen eguna joan eta eguna etorri, egun guztiak berdin, ero itxurak egin zituenetik.
|
|
|
Etxeko bakardadean esnatu zen Ibn al Haytham. Ondoan zuen meskita, baina
|
egun
hartan ere ez zen joango; etxetik entzungo zituen eguneko bost deiak. Halaxe zen eguna joan eta eguna etorri, egun guztiak berdin, ero itxurak egin zituenetik.
|
|
|
Esan nahi izan nion, presa asko ez zutela izan handik agertzeko eta, beraz,
|
egun
hartan ere zertxobait gehiago itxoiteak ez ziola kalterik egingo. Esan diezaiokezu mesedez gaur ezin naizela atera eta hurrengo bisita egunean etortzeko?
|
|
|
|
Egun
hartan ere han geunden, lastategian. Gurasoak amona eta osabarekin bazkaltzen ari ziren.
|
|
|
|
Egun
hartan ere autoan gentozen etxerantz, baina oraingoan isilik. –Lehengoan konturatu hintzen isilik etorri nintzela??, galdetu zidan egun batzuetara.
|
|
|
Han azaldu zen Margarita,
|
egun
hartan ere, halako batean. Galok kazolakoa amaitu arte itxaron zuen saskian zekarren alkandora ateratzeko.
|
|
|
Arantzazura jo nuen katu gris eta arraiadunaren bila. Harrizko paretaren gainean zegoen
|
egun
hartan ere, eguzkiaren epelaz goxatzen, erdi lotan.
|
|
2013
|
|
|
Suzko gurdien ibilbideko punturik garaiena. Euriak bisita egin nahi zuen
|
egun
hartan ere. Erortzeko astirik ere izan nuen.
|
|
|
|
Egun
hartan ere sirena hots bat izan zen entzun nuen lehenengo gauza. Agidanez, errepide bazterrean geunden.
|
|
|
Mutila, haren motxila eta barruan jasotzen zituen eguzkitako krema potoak zituen buruan, kezka iturri. Jean Lucek bazihoala esan zion
|
egun
hartan ere, lau ume mokorekin bakarrik eta oraindik ordaintzeko urte asko falta ziren hipoteka batekin utzi zuenean ere, gutxiago kezkatu zen.
|
|
|
|
Egun
hartan ere zuzenean geltoki barruko egurrezko mahaira joan zen Dinko,, jo, geroz eta izen eta data gehiago daude idatzita??, baina dagoeneko helduak ginela geltokiko langileak erretxintzen ibiltzeko esan nion eta, goazen kanpora, laster etorriko da-eta udatiarrez betetako beste tren bat, proposatu nion.
|
|
|
Hala, bada, traktorea hartu eta bere lurretako mendi muinoaren gainera joateko ohitura hartu zuenean, etxeko bi txakurrak ere gibeletik jarraitzen zitzaizkion noizean behin?, berarekin eraman ohi zuen Abdul Alimek irratia.
|
Egun
hartan ere halatsu. Gizonak ondo ondoan zituen bederen bi objektuak, berari itsatsita.
|
|
|
Hala, bada, traktorea hartu eta bere lurretako mendi muinoaren gainera joateko ohitura hartu zuenean –etxeko bi txakurrak ere gibeletik jarraitzen zitzaizkion noizean behin–, berarekin eraman ohi zuen Abdul Alimek irratia.
|
Egun
hartan ere halatsu. Gizonak ondo ondoan zituen bederen bi objektuak, berari itsatsita.
|
|
|
Harrizko Andreak bere harritasunean iraun zuen, la Pieta eskulturaren aurreko erreakzioa gorabehera. Assisiko
|
egun
hartan ere —itzuleran jakin nuen— hotelean geratu zen Assisi" herrixka ziztrin bat" iruditu zitzaiolako.
|
|
|
Errepidearekin batera zihoan ibaia zikin zikin egoten zen paper fabriken isuriengatik.
|
Egun
hartan ere, autobusaren leihatilatik, haren ur beltza ikusi nuen, apar zurixka harro batez estalia. Ama errezitatzen hasi zen ahopean:
|
|
|
Hala bada, bi fraidek lagunduta, han joan zen Sam' a, gobernadoreagana. Gizon jakintsu eta azkarraren fama zuen Sarn' ak, eta, ezbairik ere, buruz jokatu zuen
|
egun
hartan ere. Gobernadorearen etxera ailegatuta, beste bi fraideei esan zien, gobernadorea bere bulegoan bakarrik zegoenez gero, hobe izango zela bera ere bakarrik sartzea, biek bakarka hitz egin ahal izateko.
|
|
|
Orain esperoan zeudek, ura noiz errendituko bere betiko lekura". Behar baino txikito gehiago edanak zituen,
|
egun
hartan ere aitak lagundu zion etxera, bertzela ez dakit ailegatuko ote zen. Kondearen erranak adituagatik, Inaziok gero ohatzera sartu baino lehen eskopeta prestatuko zuen.
|