|
2009
|
|
|
Ohartuko gara hazkundea are azpimarragarriagoa dela gure gizartean gertatu diren aldaketa soziodemografikoei erreparatzen badiegu, honako bi gertakarioi zehazki: alde batetik, urte tarte berean biztanleria zer edo zer jaitsi egin da, euskal gizartea gero eta zaharragoa baita, jaiotze tasa oso txikia baitu, eta, ondorioz, gazteen multzoak, gaur
|
egun
elebidun gehien biltzen dituenak alegia, gero eta pisu gutxiago du gizarte osoarekiko; eta, bestetik, azken sei urteetan seikoiztu egin dira euskaraz tutik jakin gabe gure artean bizilekua aurkitu duten etorkinak. Halere, gogora dezagun, 1980ko hamarraldiaren hasierako urteetatik aurrera, %0, 5 handitu dela urtero euskararen ezagutza.
|
|
|
Azkenaldiko ikerketen arabera [24], lau gertakari dira gure ustez nabarmendu beharrekoak: batetik, euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da Euskal Autonomia Erkidegoan; bestetik, gaur
|
egun
elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan (ezagutzarena ere ez da berdina izan adin talde guztietan); eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen era... Garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, baina erabileraren hazkundea ezagutzaren gehikuntzari zor zaio, ez elebidunek lehen baino gehiago erabiltzeari, hauek kasu batzuetan gehiago eta beste batzuetan gutxiago erabiltzen baitute, nahiz eta oro har erabilera aukera gehiago izan eskura.
|
|
|
1981ean, elebidun guztien %32 bizi ziren bigarren gunean, baina gaur egun erdia baino gehiago, %51, dira hor bizi direnak [26]; 1981ean elebidunen %15, 4 bizi ziren gunerik euskaldunenean, laugarren gunean alegia, baina gaur %9 baino ez. Datu horien argitan, bistan da euskara erabiltzeko aukera gutxiago dagoen tokietan pilatzen direla gaur
|
egun
elebidunak, duela hogei urte ez bezala. Esan beharrik ez da horrek zuzenean eragiten duela euskararen erabileran.
|
|
|
Erabilera, beraz, esparru publikoan handitu da, herri aginteen arauen eraginpeko esparruan; ez, ordea, esparrurik pribatuenean, etxeko salan eta sukaldean ez baita gehiago erabiltzen. Elebidun gehiago izateak, elebidun kopuruaren hazkundeak alegia, ez du konpentsatzen gaur
|
egun
elebidunek atzokoen aldean egiten duten euskararen erabilera apalagoa esparru ez formaletan. Gehiago, erruz gehiago, osasun zerbitzuetan eta zerbitzu publikoetan erabiltzen dute, eta bakarrik zertxobait gehiago seme alabekin eta lankideekin.
|
|
2010
|
|
|
Autonomia Erkidegoan, eta motelago, oso apal, nafarroan. hazkundea are azpimarragarriagoa dirudi gure gizartean gertatu diren aldaketa soziodemografikoei erreparatzen badiegu, honako bi gertakarioi zehazki: alde batetik, urte tarte berean biztanleria zer edo zer jaitsi egin da (euskal gizartea gero eta zaharragoa da, jaiotza tasa oso txikia du, eta, ondorioz, gazteen multzoak, gaur
|
egun
elebidun gehien biltzen dituenak alegia, gero eta pisu gutxiago du gizarte osoarekiko); eta, bestetik, azken sei urteetan seikoiztu egin dira gure artean bizilekua aurkitu duten etorkinak. eta, halere, gogora dezagun: 1980ko hamarraldiaren hasierako urteetatik aurrera, %0, 5 handitu da urtero euskararen ezagutza. hamabost urtetik beherako herritarrei erreparatzen badiegu, ikaragarria da hazkundea; izan ere, gaur egun %75a da euskaraz ongi dakiena eta %10era ez dira iristen elebidun ez direnak. duela hogeita bost urte, ordea, %20 baino ez ziren euskaraz ongi moldatzen zirenak, eta %60 erdaldun elebakarrak. euskararen ezagutzaren hazkundea belaunaldi gazteenen artean eta eskolari esker gertatu da, batez ere. ia hirurehun mila euskaldun berriren multzoa osatu izatea, gutxi gorabehera, bi herenetan hezkuntza sistemari eta heren batean helduen euskalduntze sareari zor zaie. gaur egun jada 16 urte bitarteko gazteen artean gutxiengoa dira erdaldun elebakarrak. adin tarte horretan, %57, 5 elebidunak dira, eta beste %25 elebidun hartzaileak.
|
|
|
3 eraBileraren Korapiloa nolanahi ere, erabilerak ematen digu hizkuntza baten bizi indarraren berri zuzena. euskara ez da salbuespen bat. osasuntsu ibiliko bada, hiztunak behar ditu hizkuntzak, ez salbatzaileak. hizkuntza bat erabilia izango bada, ezinbestekoa da neurri batean bederen" ezagutzea", baina ez da nahikoa; gainera, ezagutzen den hizkuntza erabiltzeko aukerak behar dira, baina hori ere ez da nahikoa; erabiltzeko aukerak edukita ere," erabili nahi" izan behar baita, eta erabiltzeko" aukera egin"(" aukera egin" diot, euskal hiztunak, gutxienez eta zorionez, elebidun baitira, ez elebakar). hizkuntzak, funtsean, komunikabideak dira. ez bakarrik, jakina. hizkuntzek komunikabide izatearen balioa besterik ez balute, ez litzateke batere gatazkatsua izango hizkuntzen kontua; baina gatazkatsua da, bistan denez. komunikabide den neurrian bakarrik iraun dezake hizkuntzak, baina komunikabide soil baino askoz gehiago da. hori bai, komunikabide izateari uzten badio bukatu dira gainerako balio guztiak. alferrik dira hizkuntzarekiko maitasun suharrenak edo identitate lotura estuenak komunikabide izateari utziz gero. garbi dago, beraz, hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, batez ere gizarte baten mintzabidea dela. beraz, hizkuntza bat baliagarria izango da, baldin eta elkarrekin mintzatzeko eta elkarri zernahi adierazteko balio badu. ez dago hizkuntzarik berez baldarra edo motza denik; zernahitarako eta noranahiko trebe, hiztunak bihurtzen du, erabiltzaileak alegia. erabilera da hizkuntzaren sasoibide nagusia. norbanakoen komunikaziopremiak asetzeko balio duen eta erabiltzen den neurrian da tresna baliotsua hizkuntza. eta halatan bakarrik, ez bestela, biziraun dezake. euskararen erabilerari gagozkiola, azkenaldi honetako ikerketen arabera, lau gertakari dira nire ustez nabarmendu beharrekoak: batetik, hamarkada hauetan euskararen ezagutza ez ezik erabilera ere handitu egin da; bestetik, gaur
|
egun
elebidun direnek ez dute duela hamabost urte elebidun zirenek baino gehiago erabiltzen euskara; hirugarrenik, erabileraren gehikuntza ez da neurri berekoa izan adin multzo eta eremu guztietan; eta, laugarrenik, ingurune soziolinguistikoak eta etxeko lehen hizkuntzak zuzenean eragiten dute elebidunen hizkuntza hautuan, hots, euskararen erabileran. garbi esanda, beraz, erabilera ere hazi egin da, b... hiztunaren hizkuntza gaitasun erlatiboa, hiztunaren eguneroko bizitzako harreman sareetako hizkuntza edo hizkuntzak, hiztunaren lehen hizkuntza edo hizkuntzak, hizkuntzen erabilera eremuak eta hizkuntzarekiko atxikimendua.
|
|
|
erabileraren gehikuntza ezagutzaren gehikuntzari zor zaiola, gaurko elebidunek ez baitute atzokoek adina edo gehiago erabiltzen, gutxiago baizik kasu askotan eta adin talde batzuetan. erabilera, beraz, esparru publikoan handitu da, herri aginteen arauen eraginpeko esparruan; ez, ordea, esparrurik pribatuenean: etxeko salan eta sukaldean. elebidun gehiago izateak, elebidun kopuruaren hazkundeak alegia, ez du konpentsatzen gaur
|
egun
elebidunek atzokoen aldean egiten duten euskararen erabilera apalagoa esparru ez formaletan. nire ustean, alabaina, erabileraren korapiloa askatzeko giltzarrietako bat zera da: gaurko belaunaldi gazteek beren eguneroko bizitzan (eta batez ere esparru ez formalean:
|
|
2012
|
|
|
Batetik, euskal gizartea gero eta zaharragoa da. Jaiotze tasa oso txikia da, beraz gazteen multzoak, gaur
|
egun
elebidun gehien biltzen dituenak hain zuzen ere, gero eta pisu gutxiago du gizarte osoarekiko. Aldi berean, azken 20 urteotan nabarmen hazi da etorkinen ehunekoa.
|
|
|
Aldi berean, baina, lehen hizkuntza erdara izan arren, Euskal Herriko 16 urte edo gehiagoko biztanleen artean, euskara ikasi eta gaur
|
egun
elebidun diren 249.918 pertsona daude, 1991n baino 178.216 lagun gehiago. Horiexek euskararen irabaziak dira, euskaldun berriak alegia.
|
|
|
• Gizarte osoko erabilerari erreparatuz gero, elebidunen kopurua handitu den arren, euskararen erabilera 1991n baino txikiagoa da. Gaur
|
egun
elebidunak direnek ez dute 1991n elebidun zirenak baino euskara gehiago erabiltzen. Aitzitik, 2001etik aurrera, joera aldaketa bat egon da eta gaur egungo gazte elebidunek duela 10 urte baino gehiago baliatzen dute euskara EAEn eta Iparraldean, baina ez Nafarroa Garaian.
|
|
|
Galera horren zati bat (erdia inguru EAEn eta Iparraldean, eta herena Nafarroan) galera partziala izan da, alegia, pertsona horiek euskaraz ondo hitz egin ez arren, ganoraz ulertzeko gai dira. Aldi berean, lehen hizkuntza erdara izan arren Euskal Herriko biztanleen artean, euskara ikasi eta gaur
|
egun
elebidun diren 249.918 pertsona daude, 1991n baino 178.216 pertsona gehiago. Horiek euskararen irabaziak dira, euskaldun berriak izanik.
|
|
2014
|
|
|
Lehiarik ez, baina bai sariketak. Eskoletan landurikoa besta batez ospatzen baitute, aipatu Bertsolari Ttiki Egunean, Seaskako ikasleentzat; Bertso Besta
|
Eguna
elebidunetakoentzat; Bertso Eskolen Eguna, eskolaz kanpoko bertso ikasleentzat, gehi Hernandorena sariak. Azken hau usaiaz kanpokoa da, ez baitu irabazle bakarra, eta publikoa du epaile.
|
|
2015
|
|
|
Bide horretan, neurriak jarriko dira egoera horri aurre egiteko. ereduak ere zailtasunak ditu ingurune ez euskaldunetan, eta horri begira ere bitartekoak jarri dira. rrerapauso garrantzitsua eman dela azken urteetan,
|
egun
elebidunak multzo inportantea dira Euskal Herrian eta multzo horren artean gazteak eta haurrak dira ezagutza maila altuen dutenak.
|
|
|
Gainerakoan, 1980ko hamarraldian loratu eta oraindik bizirik daudenetarik Ekaitza, Laborari (hau ofizialki abertzale prentsaren zakuan sartzen ez den arren) eta Ager (azken hau gaur
|
egun
elebiduntzat jo ezin badaiteke ere) aipatu behar ditugu. Horrez gain, Ager-en egungo egoera aipatzen hasita Lema kazeta izendatzea ere ezinbesteko denez, hori ere izango dugu gogoan, eta baita Enbata ere, beste guztiak baino dezentez lehenago sortua izanagatik oraindik erreferentzia garrantzitsua delako Ipar Euskal Herriko prentsa elebidun abertzalean.
|
|
|
Ñabardurekin, erritmo ezberdinekin, hobekuntzekin… baina koherentzia batekin. Duela urte asko erabat erdalduna zen etxea gaur
|
egun
elebiduna da. Eta ez nator lehendik ondo egindako ezer apurtzera.
|
|
|
" Zer xantza da egoera horretan, euskararen iniziazioak irauteko?" dute galdegiten euskarazko irakasleek," nola landu hizkuntza baten iniziazioa interdiziplinaritatean?" Bertzalde, sare elebidunean ere euskara desagertuko da ikasgai gisa. Erreformak 26 oren kurtso ezartzen ditu astean, gaur
|
egun
elebidun saileko ikasleak 31 oren dituelarik. Beraz, teknikoki, euskarak ikasgai bezala ez du gehiago lekurik izanen, bertze ikasgai guziak lehenetsiak izanen baitira.
|
|
2019
|
|
|
Duela hogeita hamar edo berrogei urte ez bezala, gaur
|
egun
elebiduna den edozein herri hartu, aukeratu bertan klase arrunteko familia bat, zeinetan gurasoak euskaldun petoen belaunaldikoak diren eta seme alabak trantsiziozkoarenak, eta idatzi, arkatza eskuan, lehenengoek erabili ohi dituzten hitzak eta aditzak, atsotitzak eta esapideak, baina bigarrengoek jada erabiltzen ez dituztenak, ulertu arren. Hilabetez aritu gara lan honetan eta oso datu kezkagarriak eskain genitzake.
|