|
2008
|
|
|
esan nahi baitu, eta, hain zuzen, mende baleko euskaran (Bizkaian eta Araban goikoen moldera Enekuri, > Maruri, > Obekuri, >, eta abar agertzen direlarik). Bestalde, kontuan edukitzekoa da Elizaren era kunde administratiboak mende askotan, nolabait, aspaldiko bereizketa dialektalaren adieragarri izan zirela, Calahorrako eliz-barrutiak, adibidez, Gipuzkoan
|
egun
biz kaiera mintzatzen duten lurrak bere esparrukoak zituen. Banaketa administratibo bera Elizaren aldetik Iruñeako eliz-barrutiari dagokionez, ezen egun goi nafarrera min tzatzen duten herri gehienak (Hondarribia, Irun, Oiartzun, eta abar...) Nafarroako eliz barrutian sartzen ziren, aspaldiko baskoin tribuaren lurraldetasun aztarnak gordez.
|
|
|
Ez, behintzat, ohiko multzo elkarteen pare pareko. Oro har, egungo
|
egunean
bi talde> lexema daudela esan behar da: talde1> eta talde2 Ohiko eran jarduten dutenei (konkretuki, goian azaldu ditugun adibideei eta horien parekoei) talde1> esango diegu hemen, eta jokaera berrikoei talde2 Ikus dezagun jokaera berriko zenbait adibide:
|
|
|
Alta, euskarazko egunkaria berehala sortzea zail ikusita, lehen pauso gisa, «Euskalerriko paperetan [egunkarietan], Euskaltzaindiak euskal sail bat bere ardurapean artzea» erabaki zuen jada 1920ko otsailean501 Horretarako Akademiaren baitan euskal erredakzio bat sortu zuen eta «Euskalerriko izparringiai eskatu [zien], Euskaltzaindiak
|
egun
birik baten bialduko dautsezan, politikaz ateko irakurkizunak argitara» zitzatela502 Era horretara, 1920tik aurrera, Akademiak ordainduta, Damaso Intza, Julio Bareño eta Martin Oiartzabalek, ehundaka euskarazko artikulu idatzi eta bidali zituzten Bilboko Euzkadi, La Tarde, Gaceta del Norte, Noticiero Bilbaino, El Nervion eta abarrera, baita Donostiako El Pueblo Vasco ra, Iruñeko El Pensamiento... Asmoa, berez, ez zen Euskaltzaindia erdal egunkarien euskal atalen arduradun iraunkor bihurtzea.
|
|
|
–Kirikiñoren? bide beretik idatzi zuen
|
egun
bi geroago. Euzko, delakoak gaztelaniaz, seguru asko Bustintza beraren beste ezizen bat, erabilitako argudioak ia berberak baitziren.
|
|
2010
|
|
|
[IV 15] Pitagoras fedegabea, eta gentilla zen: alaere bere icasleei esaten cien, autu bear zituela
|
egunean
bi denbora, eta gogora ecarri bear zituela iru gauza: cer> (A 131)
|
|
|
Gaur
|
egun
bi hurbilbideen disoziazio bitxi horrek indarrean jarraitzen du. Badago erretorika murriztu bat, edergailu eta dekorazioarekin lotua, estilistika eta poetika praktikekin.
|
|
2012
|
|
|
Kultura handiko gizona, hizkuntza asko menperatzen zituen, eta idazle gisa lan mardula egin zuen. Tablettes izenburuko lan entziklopediko luze bat idatzi zuen, besteak beste, eta horren barruan euskal hiztegi bat eta euskal gramatika bat egin zituela dirudi, nahiz eta gaur
|
egun
biak galdutzat jotzen diren. Oraindik gordetzen dira, ordea, lan horretan bildu zituen 44 euskal atsotitzak.
|
|
2021
|
|
|
Hilaren lehenbiziko
|
eguna
bi modutara irakurtzen ahal da: martxoaren 1a nahiz martxoaren lehena (edo martxoaren lehenbizikoan/ lehenbiziko egunean etorriko dira).
|
|
|
Eta horrek egitura bien arteko nahastea edo eragin dezake, bata zein bestea erabil baitaiteke konparazio bera adierazteko. Zabala da gaur
|
egun
bietara ematen diren perpausen eremua. Hona adibide batzuk, azken aldiko testuetatik bilduak:
|
|
|
Sintagma hauek aipatutako epearen azken unea seinalatzen dutenean dira kokapenezko osagarri, amaierako une hartan kokatzen baitute gertakaria (Hiru ordu barru etorri zen); baina epearen barneko denbora seinalatzen dutenean, iraupenekoak dira: Hiru
|
egunen buruan
bi aldiz erori zen.
|
|
|
35.2.12b Adierazpen zehatza egiten dute" zenbatzaile zehatza+{ bider ∼ aldiz ∼ alditan}" egiturako osagarriek, hau da, bi bider, hiru aldiz, bost alditan bezalakoek({ Bi bider ∼ bi aldiz ∼ bi alditan} izan naiz Berlinen), bai eta aldi izena gabeko" zenbatzaile zehatza+ tan" gisakoek ere, hau da, bitan, birritan, hirutan, lautan modukoek (Bitan izan naiz Berlinen).
|
Egunean
bitan, urtean hiru aldiz eta hilabetean hiru bider bezalako osagarriek zenbatzailearen aurreko inesiboak adierazten duen epearen barruko maiztasuna seinalatzen dute; gertaldi bakarraren barruko maiztasuna izan daiteke (Aurtengo udan hiru bider joan naiz hondartzara), nahiz iteratiboa, aditza aspektu burutugabean emana delarik (Astean bi aldiz joaten naiz zinera; Urtean hirutan egiten genituen opo... Aurten bost igandetan lan egitera behartuak gaude perpauseko bost igandetan osagarriak, berriz, ‘aldi’ orokorraren lekuan ‘igande’ zehatza erabiltzen duelarik, maiztasuna eta kokapena adierazten ditu batera.
|
|
|
Lehen nahiz lehenago formak erabiltzen dira esaldiotan, bai konparaziozkoetan bai denborazkoetan, baina diferentzia adierazlearekin doazenean lehenago forma hobesten da: Zu baino askoz lehenago joan dira gonbidetuak; Larunbata baino
|
egun
bi lehenago amaituko dut lana. (Ikus 35 eta 36 kapituluak).
|
|
|
Mitxelena); Zalduna ikustearekin bat geratzen da dontzeila ikaraz mututurik (Bilintx); Mandoa, frailea ikusteaz bat hasi zen ostikoka (Urruzuno); Argiz bat dira hasiko txori kantak (Arrese Beitia); Maldaz behera zeramaten arrastaka Ines, eta bat batean, orazio Klarak egin zuenarekin bat, gelditu zitzaien Ines han pisu ere... (Beobide);
|
Egun
biz bat aldatzen da (C. Izagirre). Hemen sartzen dira ikusteaz/ ikustearekin batera bezalako esapideak ere, gaur egun ere maiz erabiliak:
|
|
|
suntsitzeko (Segurola); Hala ere, gazte denboran, adiskideak izan, izan nituen —edo, zehatzago esanda, zenbait ikaskiderekin joan nintekeen, nazkatu gabe, kafe bat edo garagardo bat hartzera klaseen arteko atsedenaldietan (Markuleta); Lupara tiro bat bertatik bertara, lepoaren eta kokotsaren artean. Laburbilduz, antzerki bat, eszenaratze bat (Rey); Urte bitan joan nintzen gabonetan Otxandiora, urte bakoitzean
|
egun
bi han igarotzeko. Dena dela, aita eta anaia nagusia Bitoriara etorri ohi ziren feria egun batzuetan eta beti egiten zidaten ikusitxo bat (Zuazo); Gizendu egin zara:
|