|
2007
|
|
|
Politikoa zen bai zeren eta Ybarnegaray kontra ari ginen Eskualdunean izkiriatzen nuen aitzina.
|
Egun
batez izan genuen bilkura bat, Eskualdunaren konduak eman zituzten eta horiek oro. Ni xoko batetan nintzen, oraino gaztea.
|
|
|
Harat hunatetan maiz naukan paperño bat eskuan eta ikasten nituen egunean hogoi edo hogoi ta hamar euskal hitz. Su geiegi agertzen bide nuen eta nere buruari ez nion Jean emaiten izena, bainan Ganitx;
|
egun
batez erakasleak erran zautan: Nardatzen gaitutzu zure ganixkeriekin, Diharce, X.:
|
|
|
Hor egiten genuen pim pam pum, holan, kritikatzen beti Herrian. Baina gertatu zen,
|
egun
batez La, tte hor zegoela geldi hor erraiteko, eta zergaitik?, zeren hasi baiginen pixka bat kritikatzen La, tte bera, bere kazetan, ez zelakotz aski urrun joaten gure ustez, eta hori ez zuen entzun nahi, bera zen direktorea; asko maite genuen ikasleek, baina bagenituen gure neurriak, Piarres Xarrittonekin izandako elkarrizketa, Baiona, 1996ko uztailaren 7a.
|
|
2008
|
|
|
Beraz, XXI. mendeko euskal produkzioa eskuratzen hasi beharra dago; baina ez eskuratzen bakarrik, baizik eta aukeratzen, kodetzen, etiketatzen eta modu erosoan eskaintzen. Gainera, ezin ahantz dezakegu Euskaltzaindiak
|
egunen
batean hiztegi arau-emaileari heldu diola, eta hori pentsaezina da atzean erreferentzia corpus modernorik gabe, OEH eta EEBSrekin osatuko dena.
|
|
|
Denborak ziren holakoak eta herriak ezagutzen ginituen gu eta onartzen ere, ginen bezala: hau ez da pilotakoa bainan hurbila nolazpait, oroitzen naiz mutxikoak dantzaturik 20 urte gabe apezgai lagun batzuekin Barkoxeko plazan sotanan Eskualzaleen Biltzarra
|
egun
batez. Eta pilotari gazteak ere hartzen zuen naturalki bezala sotana beste apezgaien arabera.
|
|
|
berek diote bi mailak, apeztasuna eta pilota elgarri arras ontsa josi dituztela bainan guk aldiz erranen dugu: hein batetaraino haatik, gero beste apez batzuekin ere ikusiko dugun bezala heltzen baita
|
egun
batez bien arteko hautu baten hozka!
|
|
|
Hunek, ainitz partida jokatu ondoan gazteekin igandetan, eta astearte horietan berriz, Bercetche, Etchenic, Londaiz, Bessonart, Panpo, Ussaralde, Vignau, Elissalde edo Aguinaga batzuekin, horietarik denetarik da jujatzen ahal nolakoa zen Josep Gozterratxu jaun erretor pilotaria, hau haatik lehenik apez eta astean behin pilotari, Dongaitz trinket hartan lehenago Baxenabarre alde hartan plazetan eginak zituen partiden ondotik. Hots ez zuen arras merezi Josepen etxeko batek
|
egun
batez bi anaia horien mailaz erran zuena: «> Michel> ba, > hura> zen> pilotaria>! > »> Guk aldiz errefera ginezoken:
|
|
|
Jean Haritschelhar euskaltzainburu ohiaren ohoretan aipatu delarik gutartean, esker onez eta adiskidetasunez, IKER saileko liburu berri baten argitaratzea, gogoratu zait berehala, II. mundu gerlaren ondotik, gazte denboran, merkatu
|
egun
batez, Hazparneko plazan, Xarlex Etchegaray deitu Zelaitar bertsolari gazte bati erosi nizkiola, berak onturik eta berak inprimarazirik, berak saltzen zituen zenbait bertso.
|
|
|
Ax 279:
|
Egun
batez ioan zituen filosofo batek zapata batzuk bere etxera, prometaturik zapata egilleari, denbora gutiren barrenean pagatuko zerautzala. Eta abiatu zen bere hitzean, eta ephean pagamenduaren egitera.
|
|
|
Ni behean bizi nintzen, komentuan; Gandiaga, berriz, goian, kolejioan, nahiz lotara komentura etorri.
|
Egun
batez, beraz, karpeta handi bat eskutan zuela etorri zitzaidan gelara. Eta argitu zidan, hura argitaratu egin nahi zuela, Mikel Lasari utzia ziola eta honek hainbat gauza zuzendu zizkiola (Mikel Lasa Friburgon, Suitzan, ezagutu nuen nik, unibertsitatean ikasketak egiten ari ginela).
|
|
|
4 Nire gelan egiten genuen lan, eta nire idazteko makina erabiltzen genuen gauzak zehaztu ondoren, garbian jartzeko (ez pentsa
|
egun
bateko lana izan zenik, eta Gandiagaren Hiru Gizon Bakarka bakarrik errepasatu genu enik: beste norbaiten poesiak ere mahai hartatik pasatuak dira).
|
|
|
–Las> conversaciones> durarán> más> días> de> los> previstos> pone de manifiesto que el SCu días> es el representante del diferencial?. Hemen proposatzen dudana, aldiz, da[[
|
egun
bat] gehiago] eta [egun gehiago] taxu desberdineko sintagmak direla.
|
|
|
–Beste> ezkondu arren/ uste badozu oba dala? (22v),?
|
Egun
batean leukala/ beste> batzugaz> kabildu? (26r),. Uste badozu iñon ez dala/ a ta zu lako beste> bi?
|
|
|
–
|
Egun
batez, hona jin aitzin, Argintz Karrika horretan izan nintzen, baina hango jendeak ez du aditu. Saussie jaunari ere galdegin diot [gizon hau Eiherattoa> deritzan Jeanen etxetik Hiribururanzko bidean bizi den laboraria da, baina Argintz Karrikan sortua] eta berak ere:
|
|
|
Berdoly kontseilari jeneral pasatu ondoan, Réveilek geldialdi bat izan zuen baina ez zegoen lo, eta Berdoly, berriz, bere tenorearen beha,
|
egunen
batez diputatu izateko ustetan duda gabe. Destandeau diputatu xuri hilaren lekua betetzeko departamendu osoan berriz hautesleak bozetara deituak izan zirela rik 1887ko otsailaren 27rako (gizonkiak baizik ez, erran gabe doa), Réveil> berriro agertu zen, oraingoan ofizialki, 1886ko azaroaren 14an.
|
|
|
dui) > atzizkia.
|
Egunen
batean, multzo atzizkien konparazio taula prestatzen denean, argi ikusi ahal izango da irizpide horren arabera atzizki batzuek eta besteek beren artean duten diferentzia eta antzeko tasuna zenbatekoa den.
|
|
|
dira horiek. Kualitate kontuak alde batera utziz,
|
egunen
batean tza> eta? (g) oa> aztertzen ditugunerako, zaila da elkarren artean paralelismo handiagorik bilatzea.
|
|
|
Beraz hiruko batzorde hau kontsentsua bilatzeko apropos aukeratu zuten. Batzordearen barnearaudi proiektua Akademiaren urriaren 26ko batzar orokorrean aurkeztu zuten, nahiz onarpena hurrengo
|
egun
baterako utzi. Batzar hartan euskaltzain urgazleak eta ohorezkoak izendatzea izan zen erabaki nagusia258 Bizkaiko urgazle gehienak jeltzaleak ziren ideologikoki (batzuk, hizkuntza kontuan, argiro sabindarrak:
|
|
|
«Oñati, ko Batzarra asi ta berealaxe Elgezabal, tar Kosme, Bizkai, ko aldunak, lenbailen, Bilbo, n erabakiriko Euskaltzaindi orren arloa mai gaiñean jartzea eskatu zuan»222 Beraz Elgezabal pertsonalki arduratu zen Akademiaren gaia ateratzeaz. Hurrengo
|
egun
batean Bizkaiko Diputazioan onarturiko testua entregatu zuen hizkuntza sailaren baitan onar zedin. Hizkuntza sailean, ordea, Eleizaldek adierazi zuen, beti oso forma leunekin, jada egoera beste bat zela eta jatorrizko proiektua aldatu beharra zegoela223 Azkueren berririk ez da akta ofizialetan aipatzen, baina antza bilbotar apaizak ere gauza bera esan zuen.
|
|
|
240 Adibidez, jakingarria litzateke Bizkaiko Diputazioan zeuden Euzko Gastediko diputatuek, eta bereziki Elgezabalek, protestarik edo egin ote zuten beren jatorrizko testua hainbeste aldatu zelako. Kuriosoa da, halaber, Arabako eta Nafarroako Diputazioen atzerapena BizkaiGipuzkoarekiko eta baita halako batean, irailean,
|
egun
batetik bestera onartzea. Susma liteke Gipuzkoak eta Bizkaiak onarturik, gaia Araba eta Nafarroan sine, die atzeratzeko arriskua egon zitekeela, eta egoera horretan, udako oporren etenaldiaren ostean, baten batek hariak mugitu zituela irailean gauzak ostera ere martxan jartzeko (Eusko Ikaskuntzak?
|
|
2009
|
|
|
/ Orai indarrak ditik ziri baten bozak!?, VII. Zernahi haizu indartsuak: , ebasle indartsua ez dela ohoina!?, X. Errepublikak ez du hobe tu jende xehearen egoera, VIII. Libertaterik ez, edo bertzek bai, nik ez, XI. Errepublikarekin zergak beti berdin, XIII. Orain oro soldadu, XI. Orain gu legegile, XV. Berdintasunak dakar txikiak handiari, sehiak nagusiari manatzea, XVI XVII.
|
Egunen
batez jende astoak izanen frantsesen nagusi, XIX.
|
|
|
1962a zen. Baionako Euskal Erakustokiko zuzendaria nintzen, eta
|
egun
batez iritsi zitzaidan Piarres Lafitte erranez: –Orain euskaltzain oso zara?.
|
|
|
Villasantek ukan zuen istripu bat mendian, eta ikusten zuen pixka bat flakatua zela. Eta
|
egun
batez erran zidan: –Zuk duzu nire segida hartu?.
|
|
|
–
|
Egun
batez, euskara batzeko lana bukatua izango delarik, beste Euskaltzaindi bat
|
|
|
Horrela egin da. Eta
|
egun
batez, lan hori bukatua izango delarik, beste Euskaltzaindi bat dugu. Beste bide bat hartuko du.
|
|
2010
|
|
|
Eztabaida hori mahai gainean dago, ez ikusia egiten badiogu ere maiz, eta ez dirudi korapiloa
|
egun
batetik bestera ebakitzen asmatuko denik: hezkuntza hutsaz haraindiko kontsiderazioak egon ohi dira normalean bi ikuspegi global horien oinarrian, eta ikuspegi horiek ez dira ebidentzia enpiriko intraeskolar hutsez indargabetuko.
|
|
|
Bilboko Iralabarriko ikastola, adibidez, 1959ko azaroaren 10ean itxi zen, ikuskari batek haren kontra jarritako salaketaren ondorioz. Bi andereño
|
egun
batez espetxeratu zituzten, eta geroago epaitu, ikastolako batzarreko arduradunekin batera?, isun gogorrak jasoz.
|
|
2012
|
|
|
– Gure
|
egunotakoa
batez ere, maliziz josia baitago hainbeste eta hainbeste irakurgai, axaletik bederen, miratu ondoren.
|
|
|
– Gure
|
egunotakoa
batez ere, maliziaz josia baitago hainbeste eta hainbeste irakurgai, axaletik bederen, miratu ondoren.
|
|
|
bezala erantzuten. Gure
|
egunotakoa
batez ere, maliziaz josia baitago hainbeste eta hainbeste irakurgai, axaletik bederen, miratu ondoren.
|
|
|
Izan ere, azken urteak dira Euskaltzaindiaren eta Mondragon Unibertsitatearen arteko lankidetzaren lekuko eta erakusle.
|
Egun
batean hitzarmen hutsa izan zena, fruitu ematen hasia dago jada, eta horien artean, ageri agerian, euskaralari eta irakasle gazteen labealdi berriak plazaratzea.
|
|
2013
|
|
|
Ainhara tzar hoitarik bakotchak bi miliun hurbil balio ditu. Heldu baita
|
egun
batez hamar miliunen galtzea. Zerbeit bada hori ere? 919
|
|
|
Hek eta burhasoek ez bezate ahantz gerla bururatzen ari dela:
|
egun
batetik bertzerat akaba ditakela. Desertatzea astokeria litake.
|
|
|
Alabaina, hor bereizten zen igande arrunt bateko edo besta buru bateko egoera. Igande arrunteko meza, goizean ez bazen arratsaldean segi zezaketen, edo
|
egun
batez ez bazen bestean. Besta buru batekoa aldiz, urtean egun bakarrean izaten zen.
|
|
|
Lau soldadu horretaz ohartu ziren eta granada ukaldika hasi ziren, eta beste bat tiroka. Beste
|
egun
batez, metrailadore batek sarraski handiak egin zituela kontatu zuen. Soldadu bat joan zen kanoi ttipi bat eskuan, eta metrailadorea oren erdi baten buruko frantsesen eskuetan gelditu zela txalotu zuen.
|
|
|
Hainiz herritan, etche guziak beren elizarekin behereraino barreiatuak dire; karrikako bide handia bera ez da gehiago ageri; ez da han gelditzen harri muilo batzu beizik. Ikusi dut,
|
egun
batez, gizon adineko bat bila non zukeen bere etchearen tokia, eta ez zezaken atzeman; ez zezaken sinhets ere han zitekela hiruetan hogoi urthez egon zen herri hura.1094
|
|
|
Bainan arma baten ezagutzea lan luzea da. Ez da
|
egun
batez ikasten zer eman dezaken behar orduan, nun nola jokatuz. Hortan dago bitoria baten erroa.
|
|
|
Hots, kronika batean azpititulu franko ager zitekeen, bakoitzak gai desberdina lantzen zuela. Beraz, ez dugu fitxa bakarra egin
|
egun
bateko kronikarekin, baina kronika bakoitzaren azpi atalekin.
|
|
|
Gutaz egin ditutzuen laudorio handiegiez baino esker gehiago dautzuetegu zeren, zuen buruak ahantziz, nahi izan duzuen aldatze hau egin zadin egina izan den bezala, kazeta zaharraren ondotik, haren ordain, berria berehala jartzeko errechtasun guziekin. Aldatu behar eta, ez ginintazken hobeki alda, elgar adituz, elgarri orhoitzapen ahalik hoberena utziz; ba eta ere guri esperantza
|
egun
batez oraino, bizi bagira, berriz elgarrekin bat eginen dugula, Jinkoak nahi duelarik, agian oraiko egun hitsen ondotik hobe batzu jitearekin! 185
|
|
2014
|
|
|
Haren gorputza hil egin dute ganibet kolpeka?. Ez du halakorik gertatzerik nahi Lizardirekin, nahiago du pentsatu. Lizardik urrezko orri bat idatzi zuela euskal literaturan, guztirik ederrena, guztirik dizdiratsuena[?] Baina
|
egun
batean, badakit, filologo bat etorriko da[?] eta Lizardiren gorputza hilen du ganibet kolpeka?.
|
|
|
Hala behar zuen. Arestik ere, etorkizuna marraztean, alabari esana zion?
|
egunen
batean liber tateak ere zoparekin kantatuko zuela euskaraz?, eta aurreikusten zuen Gernikako arbola, orduko, gaur, hartan inork ezagutzen ez zuen hilotza?
|
|
2016
|
|
|
Gure arteko amodioa hoztu zen.
|
Egun
batez senarra ez zen gehiago etxean sartu. Delako harekin bizitzeko apailatu zen.
|
|
|
Adibidez, euskal diasporako kideek gero eta jakin min handiagoa daukate euskal kontuen gainean, eta etorkizunean errazagoa izango da haientzat ere euskal kulturaren jardueretan parte hartzea. Lehen esan dudanez, Internet eta beste baliabide batzuk erabiliz, euskal komunitate «birtuala» handituz joango da eta espero izatekoa da
|
egunen
batean idazle gehiago plazaratzea (ez dakit antzerkian edo beste generoetan, poesian edo narratiban, adibidez). Bestalde, euskal idazleak gero eta gehiagotan irteten dira atzerrira eta horiek ere garatuko dute lana munduan zehar.444
|
|
|
KOSE: Zuekin Ida, elkar aditu duzuen bezala, karraskan anglesa ikasten ari da, mintzaira jakiteko,
|
egun
batez deliberatzen baduzu Ipar Amerikarat joaitea.
|
|
|
Ez du eskubiderik ni hola pozointzeko. Hortakotz, gauzak ongi pentsaturik zuganat etorri naiz, zuri galdetzeko ea nahi zinukeen,
|
egun
batez, nire espos lagun izan.
|
|
|
Ez dautzut galdetzen zure senarrarengandik bereizteaz. Nik pentsatzen dutena da,
|
egun
batez zure senarra uzten baduzu, ni hor nauzula zu prest hartzeko.
|
|
|
|
Egun
batez ohartu nintzen auzoko buzoka bat zabilala ene esposari hurbiltxo. Ez bakarrik ohartu, baina segurtatu gure ohatzean urtxo amak bi geritzaile bazituela...
|
|
|
Horrez gain, antzerkia herrian sustraitua nahi zuen. Hau ez zen
|
egun
batetik bestera sortu, intertestualitateak erakusten duen gisan, iraganaren urratsez joriak diren elkarrizketetan. Bide luzea egin zen, antolaketa sortu Ipar Euskal Herrian zehar, eta publikoa irabazi.
|
|
|
Haur andana bat ibiltzen zen bere etxean; atea beti irekirik uzten zuen. Roger Idiartek kontatzen digu
|
egun
batez eskeko dirua desagertu zitzaiola. Hori ikusiz, joan omen zen ijitoen buruzagiarengana erratera desagertu zitzaiola, baina ez ziola poliziari salatuko.
|
|
2019
|
|
|
Horretarako sustatzen ditugu horrelako proiektuak,
|
egunen
batean euskararen lurraldeetan gure hizkuntzak Arabako euskaldunengan bere funtzio guztiak aise eta gogotsu garatuko dituela amesteko: erredakzioetan alekaaleka komunikatzeko gaitasuna, bertsoplazetan errimaka sortzeko imajinazioa, kaleetan ziztadaka maitatzeko sentiberatasuna eta mikrofonoen aurrean algaraka adarra jotzeko jariotasuna.
|
|
|
Neurri handi batean, gizarteak barneratutako sineskera horiek puskatzeko lana egin dugu etorkizunean, eta espero dezagun laguntzarik behar izango ez duguneko momentua ikusiko dugula
|
egunen
batean. Finantzaketa iturri propioak areagotu eta egindako lanari etekin ekonomikoa ateratzen asmatzea besterik ez dugu, hots, gizartearen babesa izan da etorkizuneko gure sostengua.
|
|
2020
|
|
|
Hala in nixin!". (...)
|
Egun
batez pertsutan galdegin zuten eta joan zen. Etxera itzultzean, barrukian, miga bat hilik atzeman zuen.
|
|
2021
|
|
|
42.20.5d Ezpabere gaur
|
egun
batez ere hizketan bizirik dirauen bizkaierazko diskurtso markatzailea da. Testuetan oso gutxi ageri da.
|
|
|
10.4.2b Molde horietariko batzuk ez daude esklusiboki espezializaturik adiera (epistemiko) horretan: Jakingo du/ badakike
|
egunen
batean (geroaldia); Jakin dezake, saiatzen bada (ahala).
|
|
|
3 Bazen antzina, arruntarekin batera, geroaldiko agintera deritzona, bai analitikoa eta bai sintetikoa, kemorfema gehituz eratua: ezer egiterakoan, esan e [g] ikezu zeure artean (vs esan e [g] izu orain); negar egikezu
|
egunen
batean. Ez dago garbi ahalerarekiko lotura (zaitez ke), baina bada halako zantzurik adizki sintetikoetan; adibidez, (ba) zoazke hor dabil esanahiz ustearen (zoaz nonbait), geroaldiaren (joango zara) eta ahaleratik gertuko zerbaiten artean (joan zaitezke).
|
|
|
Zenbaitetan badirudi azalpenezko baitperpausa, ohiko jokabidearen aurka, mendeko baten mendekoa dela, ondoko adibide honetan bezala: Eta berak aitortu behar zuen
|
egun
batez nehon ez zela izango urosago, nehon ez baitzen izan hor bezala orotaz gabetua (Laphitz). Ez dago, ordea, hor inolako kontraesanik, baitperpausa ez baita perpaus osagarriaren mendeko, aurreko esaldi osoarena baizik ([Eta berak aitortu behar zuen egun batez nehon ez zela izango urosago], nehon ez baitzen izan hor bezala orotaz gabetua).
|
|
|
Eta berak aitortu behar zuen egun batez nehon ez zela izango urosago, nehon ez baitzen izan hor bezala orotaz gabetua (Laphitz). Ez dago, ordea, hor inolako kontraesanik, baitperpausa ez baita perpaus osagarriaren mendeko, aurreko esaldi osoarena baizik( [Eta berak aitortu behar zuen
|
egun
batez nehon ez zela izango urosago], nehon ez baitzen izan hor bezala orotaz gabetua).
|
|
|
Ondorengo testuan, adibidez, bi aukera aurkezten dira lehen atalean (egunean bertan egitea ekografia edo beste
|
egun
batean egitea), baina edozein kasutan birformulatzaileak aukera horien garrantzirik eza azpimarratzen du eta atal birformulatzaileko ideia nabarmentzen (aukeratzen dutena aukeratzen dutela, haiena izango da erabakia).
|
|
|
Gero posible izango zaizue, benetan nahi baduzue, gaur bertan ekografia egitea. Bestela, beste
|
egun
baterako utziko dugu. Edozein kasutan, erabakia beti zuena izango da" (U.
|
|
|
Ahoa doi irekitzen duzu, eta guztiarekin ere arnegu eta juramentu egiten ari zara (Axular); Guztiarekin ere, eskertxar alaenak gu, amorrazioz, eta morboz, dakuskigu irudiok (J. ...n ezagungarri txiki bat gelditu zen Zaldibian (Iztueta); Guztiaz ere nahiago zuen jabeak kalteak pagatzea, ezen ez gelditu otsoa gabe (Lertxundi); Bere semea guztiz gozoa, eta guztia deseagarria (Uriarte); Baina, erran bezala, ez guztiz (Irigoien); Batzuek nahi dute, bere gazte denboran bizi bere gogara, anitz bekatu eta desordenu, guztiz ere emazteekin egiten dutela (Axular); Hala eta guztiz ere,
|
egun
batez ni ere errege izan nintzen (Zubizarreta).
|
|
|
Aurreko sintagma singularrean mugatua: Behar du hautatu urtean orotan
|
egun
bat (Mercy); Hark agindurik bere gogoa oro ager ziezaion (Mirande); Herriak oro jakin beza (Casenave Harigile); Pitagoritarrek mundua oro kopuru eta kidetasun dela uste zuten (Gaztelu).
|
|
|
Hauen ordain gisa eman daiteke batzuetan instrumentala ere (§ 21.6): Hiru urtez (hiru urtean) egon zen kanpoan;
|
Egun
batez (egun batean) emakume xarmant bat aurkitu zuen.
|
|
|
Hauen ordain gisa eman daiteke batzuetan instrumentala ere (§ 21.6): Hiru urtez (hiru urtean) egon zen kanpoan; Egun batez(
|
egun
batean) emakume xarmant bat aurkitu zuen.
|
|
|
itzuli al ote nitzaioke bizia? Ni bai joango naizala beragana; bera berriz ez da itzuliko nigana (Uriarte); Beste
|
egun
batean predikatzen ziarduela Hospitaletxo ta Magdalena bitartean elizatxoaren atarian, bi mirari moduko garaimen ederrak iritxi zituen bere itzaldiaren bidez Jaungoikoaren graziak neskatxa bategan, zeña basarretxe Enparan gaiñgoaren leio batean erdi etzana kanpora begira zegoan ea zerbait aitu al ote zegion (J. I. Arana); Nola bada etzioten egingo?
|
|
|
Ikusten denez, sarri askotan adjuntu horiek mintzagaiaren (§ 41.5) tokian doaz. Bigarren mailako predikatuak gehienetan aukerakoak izan ohi dira (Josu triste etorri zen bilerara; Nekatuta hurbildu zitzaidan aitona), baina batzuetan nahitaezko bigarren mailako predikatuak ere aurkituko ditugu (Jone alkate izendatu zuten; Ane egin zuten erantzule; Izarren hautsa
|
egun
batean bilakatu zen bizigai, ikus § 24.4.3).
|
|
|
Ez nuan berari laguntzera joandako penarik ekarri (B. Barandiaran); Seme on baten gisan nai dizut erantzun/ ni azitako penik izan ez dezazun (Lasarte);
|
Egunen
batean ohartuko gera nolako lana egin duen gizon honek. Eta Sendoak horrekin batera saiatutako poza izango du (Berria); Txoria baiño alaiago nentorreken, soldaduska bukatutako pozean (Ataño); Ura galdutako samintasuna ez zait beñere joango (Altzaga); Txapelketaren batean ere entzundako susmoa daukat (Ataño).
|
|
|
Instrumentaleko z atzizkia ere erabiltzen da izen sintagmarekin eginiko postposizio sintagmetan (igandez,
|
egun
batez; anitz urtez, zenbait egunez; bi aldiz).
|
|
|
Adlatiboaren ra atzizkia gerora, gaurtik biharrera,
|
egun
batetik bestera, handik gutxira edo mendearen hondarrera (t) bezalako esaldietan erabiltzen da denbora adieran; ko atzizki adberbiala erantsita, berriz, rako destinatiboa eratzen du (iganderako, datorren urterako eta, adberbioekin, etzirako, ordurako; bi egunetarako); adlatiboko raatzizkia ezaba daiteke adberbioetan (etziko), eta kontsonantez amaituekin egin beharra da (gaurko, biharko, aurtengo)... Azken muga adierazten duen raino atzizkia ere erabiltzen da inoiz denbora esanahiarekin (iganderaino), daino kontsonante ondoan (gaurdaino); baina esanahi horretarako arte edo arteraino postposizio askeak hobesten dira.
|
|
|
• postposizio itsatsiarekin (igandean, igandetik, iganderaino,
|
egun
batez)
|
|
|
Erdiespenekoa izaten da maiz (sartu denetik, sartu arte) edo gauzatze burutukoa (etxea garbitu duenetik, etxea garbitu arte); jarduera edo egoera adierazten duena bada, haren une bat hartzen da kontuan, hasierakoa (Gurean dagoenetik, lasaiago bizi da; Sendatua egon arte ez dugu etxera bidaliko) edo amaierakoa (Ospitaleratua egon zenetik ez da inoiz klinikara itzuli). ...n da unekoa izan(* Atea ireki dutenetik, aretoan sartu naiz); erdiespena adierazten duen predikatua, hala ere, ohi bezala, errepikatzeak edo pluraltasunak egiten dute iraupeneko (Atea ireki dutenetik{ bitan sartu naiz ∼ jende asko sartu da} aretoan); ezezko perpausek ere balio ‘iteratiboa’ eman diezaiokete uneko predikatuari (Ikasturtea amaitu zenetik ez naiz eskolara joan, ‘ez
|
egun
batean, ez hurrengoan, ez hurrengoan... ’, alegia) eta berdin ezezko zentzua duten perpausek (Atea ireki dutenetik pertsona bat bakarra sartu da aretoan, hots, ‘ez da beste inor sartu’). Izan ere, gramatikala izango bada, iraupeneko moduan ulertu behar da erdiespeneko perpausa; Nagusiak errieta egin zionetik, garaiz iritsi da Jon lanera perpausean, esate baterako, ‘egunero iritsi dela garaiz’ ulertzen da.
|
|
|
...apen zehaztugabea ematen dute aditzera" [denbora izena(+ en)]+{ batean ∼ batez}" egiturako osagarriek (egun (en) batean, goiz batean, gau batez, beste batean, halako batean, zenbaitetan, batzuetan, beste batzuetan, eta berdin besteetan, honelakoetan, horrelakoetan eta halakoetan bezalakoek); iragana nahiz etorkizuna seinala dezakete hauek ere (Egun bero batean egin zitzaion ondoeza;
|
Egunen
batean joango natzaizu bisitan) —garai batean eta denbora batean esapideak ‘antzina’ adierazteko erabiltzen dira (ikus § 35.2.4c) —.
|
|
|
Gehienak arte postposizioarekin eratzen dira, eta honek adberbioa edo izen sintagma gobernatzen du (noiz arte, atzo arte, orain arte, ordu arte; igandea arte, hurrengoa arte) —aldaerak: arteraino eta arteino, edo arteo, artino, artio (gaur arteraino, bihar arteino, bertze
|
egun
bat artio) — Izen sintagma mugatua izatea da ohikoena (egun hura arte, bostak arte, Gabonak arte); idatzian maiz ageri den hurrengo arte eta igande arte bezalakoen idazkera bikoitzaren ebakera laburtuaren isla izan daiteke (igande (a) arte) 19 Batzuetan, hala ere, mugagabea da sintagma (beste egun bat arte, duela hiru urte arte); eta beste batzuetan, bizkaieraz batez ere, adlatiboan ematen d... Postposizio honekin eratzen dira gero arte, bihar arte, hurrena arte edo sarri arte (Ipar.) agur esaldiak.
|
|
|
Gehienak arte postposizioarekin eratzen dira, eta honek adberbioa edo izen sintagma gobernatzen du (noiz arte, atzo arte, orain arte, ordu arte; igandea arte, hurrengoa arte) —aldaerak: arteraino eta arteino, edo arteo, artino, artio (gaur arteraino, bihar arteino, bertze egun bat artio) — Izen sintagma mugatua izatea da ohikoena (egun hura arte, bostak arte, Gabonak arte); idatzian maiz ageri den hurrengo arte eta igande arte bezalakoen idazkera bikoitzaren ebakera laburtuaren isla izan daiteke (igande (a) arte) 19 Batzuetan, hala ere, mugagabea da sintagma (beste
|
egun
bat arte, duela hiru urte arte); eta beste batzuetan, bizkaieraz batez ere, adlatiboan ematen da (ordura arte —Euskaltzaindiaren Hiztegiak ordu arte eta ordura arte (ez ordurarte) formak onartzen ditu—, igandera arte, arratsaldera arte). Postposizio honekin eratzen dira gero arte, bihar arte, hurrena arte edo sarri arte (Ipar.) agur esaldiak.
|
|
|
2 FIDATU, bihotza/ esperantza/ gogoa/ itxaropena... eduki/ etorkizuna ikusi/ izan ukan/ jarri... Loteriarekin aberastean fidaturik bizi zen; Esperantza guztia jarria daukat
|
egunen
batean bakean; Ez dut etorkizunik ikusten besterik gabe lehengo sistemara itzultzean.
|
|
|
30.6.3.2.4b Erabilera batzuetan, tzearekin osagarria oso hurbil dago moduzkoen sailean sartu ditugun perpaus batzuetatik (§ 40.6b, § 40.11a, b):
|
Egunen
batean egoera alderantziz bizitzea gerta zitekeela esan zion Irujok, eta orduan beste hainbeste egitearekin ordainduta sentituko zuela bere burua (I. Mujika). Baina bada konplementazio erlazioa, mugatua baita halako soziatiboa har dezaketen predikatuen zerrenda:
|
|
|
benetako artikulua den (izen sintagmari dagokiona) ala sintagma adjektibala airean ez uzteko komunztadura hutsezkoa. Heldu zen
|
egun
bat [denok espero genuena] (egun bat [nolako (a)?]/ halako (a)]/ egun bat (zein? / hori).
|
|
|
benetako artikulua den (izen sintagmari dagokiona) ala sintagma adjektibala airean ez uzteko komunztadura hutsezkoa. Heldu zen egun bat [denok espero genuena](
|
egun
bat [nolako (a)?]/ halako (a)]/ egun bat (zein? / hori).
|
|
|
benetako artikulua den (izen sintagmari dagokiona) ala sintagma adjektibala airean ez uzteko komunztadura hutsezkoa. Heldu zen egun bat [denok espero genuena] (egun bat [nolako (a)?]/ halako (a)]/
|
egun
bat (zein? / hori).
|
|
|
Baina badira moduak anbiguotasuna hausteko: Heldu zen
|
egun
bat; denok espero genuen hura, hain zuzen/ Heldu zen egun bat denok espero genuen gisakoa.
|
|
|
Baina badira moduak anbiguotasuna hausteko: Heldu zen egun bat; denok espero genuen hura, hain zuzen/ Heldu zen
|
egun
bat denok espero genuen gisakoa.
|
|
|
Joan den astean etorri zen; Iragan sanferminetan ezagutu nuen zure laguna; orobat lehengo adnominalarekin eginikoek ere. Adierazpena zehatza nahiz zehaztugabea izan daiteke, hurbileko iragana seinalatuz betiere (lehengo astean, lehengo urtean[= iaz], lehengo igandean nahiz lehengoan, lehengo batean —lehengo batez—, lehengo egunean, lehengo
|
egun
batean). Aurreko aldia adierazten du gipuzkerazko orain hurrena esapide eginak:
|
|
|
35.2.3e Orduan adberbio anaforikoak, berriz, hizketa uneaz bestelako une edo epe batekiko aldiberekotasuna adierazten du (Gazterik hasi nintzen lanean, hamazortzi urte nituen orduan;
|
Egunen
batean ez naiz hemen izango, oroituko zarete orduan) 4 Orduantxe (bertan), orduan bertan, orduan berean aldaerek aldiberekotasuna indartzen dute, han berean osagarriak bezala (Orduantxe ari ziren dendako ateak irekitzen; Nik orduan berean galdu nuen esperantza; Han berean sendatu zen gizona), baina gertakari burutua edo berehalakotasuna ere adieraz dezakete, orain ek bezala (Orduantxe (bertan) ir... Denboraz bestelako erabilera bat badu orduan adberbioak, lagunarteko gipuzkeran batez ere:
|
|
|
Zaldia emaztearentzat, eta aizturrak berorrentzat, testamentua egite aldera (Urruzuno) —hau da, ‘egin izanaren truke’ edo ‘egin duelako’— Gertakizun den zerbaiten trukea bada, berriz, hura helburu gisa ulertzen da: Ez
|
egun
bateko galtzea ez, baita lau egunekoa ere egingo nuke hauxe ikuste alde (Berrondo) —‘hauxe ikustearen truke’, alegia—19 Bietara uler daitezkeen perpaus anbiguoak ere eratzen dira forma honekin: Etxea margotze aldera mila euro eman dizkio —‘margotu izanaren truke’ nahiz ‘margotu dezan’, alegia— Bitasun hori bera gerta daiteke, gorago ikusi den moduan, tzeagatik eta tzearren formetako perpausetan ere.
|
|
|
Jakina da, bestalde, euskaraz artikuluak ez duela beti irakurketa espezifikoa bideratzen: sotoak ere baditu leihoak(= leiho batzuk); etorriko da eguna(=
|
egun
bat)... Semantika nagusitzen da halakoetan formazko itxuraren gainetik, eta gainerako aurrekari inespezifikoen jokabidea erakusten dute halako sintagmek.
|
|
|
Modu berean, segidako adibide hauetan, izen sintagma ergatiboa eta inesiboa datoz isildurik, hurrenez hurren: [Ø jo nauen] gizona ezagutzen duzu;
|
Egun
batez [Ø sortu nintzen] herrira itzuliko naiz. Hemendik aitzina, izen ardatzarekin erreferentziakide den perpaus erlatiboko izen sintagma isilduari izen sintagma erlatibatua erranen diogu.
|
|
|
Perpausa baiezkoa denean, ere/ bere (be) diskurtso markatzailea agertzen da: Bertsook, gainera, hilarrian ez ezik,
|
egunen
batean Oiartzungo herriak,[...], jasoko dion monumentuan ere ederki leudeke (Mitxelena). Perpausa ezezkoa denean, ere diskurtso markatzailea izango dugu, eta ez ukatzailea aditzaren aurrean:
|
|
|
Carmenek esaten dik Berlinoren eta bere anaien laguna zela gerra hasi aurretik, eta horregatik sartu zela politikan (Atxaga); Ikusiko diagu zer ateratzen den (Etxabe); Zorrotz ohar hakio; nik begiak josiak izango ditiat haren aurpegian; eta, ondoren, bion aburuak elkarturik diagu zer begitandu zaigun ebatziko (Juan Garzia); Etxetik zetorrean, kapelarik gabe, berak gidatu zian kalexatxoa. " Alde egin al du?", galdetu zian (Olarra); Berak esaten dik ni azkarra naizela eta ez dagoela moskeatua (X. Mendiguren Elizegi); Ba, nahi duan guztia egiten duela esaten dik nire anaiak (Navarro); Estoldetan jaio ginela esan dik (Jon Muñoz);
|
Egunen
batean eskolara bere bila joanen ote naizen galdetu dik, nahi dudanean, hitz egin behar dugula (Rey).
|
|
|
Idazle zaharrenek ene erabiltzen dute. Gaur
|
egun
batez ere esapide batzuetan (ene!), eta Iparraldean, erabiltzen da. Izenaren ondoan ageri denean (ama nerea!) zentzu amultsua hartzen du.
|
|
|
Hain zuzen, azken adibide honek erakusten duen bezala, sarritan egidun adjektiboak tzeko formako osagai bat eraman ohi du: Garestiegia da erosteko; Urrutiegi dago
|
egun
batean joateko eta abar. egidun adjektiboa predikatu osagarria denean, batzuetan artikulua agertu beharrik ez dela dirudi: Berritsuegi da langile ona izateko.
|
|
|
Deskripzioetan ere aurkitzen da aditzoina, ia ia aditzondo baten balioa duela: Ez dira lotsa hemen,
|
egun
bat osoa kurritzeko edo berdin biga: lagun multxo bat bil, eta lot bideari (Hiriart Urruti gaztea); Erbitto bat:
|
|
|
Hona hemen adibide batzuk: Ez ziren bideak asko segur (Axular); Ez da asko gaizkirik ez egitea (Axular); Asko goizik latinen kultura eta hizkuntza ezagutu zituztela (Mirande); Egunero Jainkoaren obrak meditatu behar dira, ala astean
|
egun
batez asko da? (Leizarraga); Asko duzu zuk manatzea, asko hitz bat erratea (Gazteluzar).
|
|
|
Ikus ditzagun adibide batzuk:
|
Egun
batez berria zabaldu zen Dachau ra joan behar genuela (Etxehandi); Senarra jakitun zegoen emazteak ez zuela irakurria Jules Verneren liburua (Zurutuza); Ziur da jakinaren gainean dagoela Martinekin duen harremanaren alderdi intimoenez (Saizarbitoria); Jakina naiz isil isilean lan egin duela (Jon Muñoz); Eta susmoa izan zen norbaitek debekatu ziola Luvinori entziklopedia erakustea (Elorriaga); Ir... Adibide horietan argi dago predikatu osoa dela gobernatzailea, eta ez izena edo adjektiboa bakarrik.
|
|
2023
|
|
|
Testuak luzeak ziren, 30.000 bertso artekoak batzuetan, denbora luzean ematen zirenak,
|
egun
bat baino gehiagotan, hilabete osoan batzuetan; segidan ematen ziren, Eguberri, Pazko eta Mendekosteren inguruan, pertsonaia askorekin.
|
|
|
Brantômek dio, Ducassen arabera, Henrikek gaizki tratatzen zuela erregina, eta ez zela urrunago joan Frantziako erregeak berak agindu ziolako bere andrearen maila, bere arreba oho ratzea. Etxeko giroarekin jarraituz, anekdota bat kontatzen du,
|
egun
batez Erreformako ministro bat Margaritaren gelan zegoela jakin zuela Henrikek, eta haserre gorrian joan zen gelaraino, baina Margaritak denbora izan zuen ministroa ezkutatzeko. Henrikek bere haserrea erreginaren gainean erorarazi zuen eta zartako eman omen zion erranez:
|
|
|
Baina bidaietan bestak baziren eta amodio kontuak ere bai, nahiz eta erre gearen arreba izan.
|
Egun
batez, erregeak Bonnivet eko jauregian gelditzea erabaki zuen, eta harrera ezin hobea izan zuten. Baina jauregiko jauna, Margarita gus tukoa izan, eta gauaz bere logelara hurbildu eta bere ohera sartzen saiatu zen.
|
|
|
Ez al zara konturatzen gizona jaio zela Goiz edo berandu
|
egun
batez hiltzeko?
|
|
|
Horrelaxe jaso dugu, behintzat, familiek egindako balorazioetan: bigarren txanda hiru hilabeteko iraupena duen egitasmoa izanik, astero
|
egun
bat lotzea zailagoa egin zaie familiei, udaberriko hiru saioko txanda baino. Bestalde, eguraldiak eragina izan duela ezin da ukatu; hotzetan eta udazkeneko arratsalde motzetan, kaleko ekintzek ez dute udaberrian edota udan izan dezaketen adinako arrakastarik.
|