|
2000
|
|
|
Bere historian zehar, greziar mundu klasikotik gure
|
egunetara
arte, demokraziaren teoriak legearen aurrean gizakiak berdinak direla azpimarratu du9 Gaur egun, ordea, kontuan harturik klase, etnia, genero, erlijio edota kultura jatorri ezberdinak dituztela eta talde batzuk pribilegiatuak direla beste batzuk zapaldurik dauden bitartean, gizabanakoak berdinak balira bezala tratatzea bidegabekeria bat izan daiteke. Gizarte modernoetan, beraz, gizabanakoari taldearen araberako eskubideak bereiztea eskakizun zilegia izan daiteke.
|
|
2001
|
|
|
Erredu kzionismoa ezin da maila horretan bakarrik azaldu, maila bakoitzak bere logika, matematika eta fenomenologia ditu-eta. Demokrito eta Leuzipo-ren Greziatik gaur
|
egun
arte, eta Steven Weinbe rgnobel saridunak gogoratzen digun bezala, oinarrizko partikularen ideia edo kontzeptua zientzia ren helburu nagusiaren ikurra izan da: Natura ren konple xutasuna termino sinpleetan ulertze a. Procaccia ren bidea jarraituz, ikurra zabaldu egin behar da, maila bakoitzeankonple xutasuna ren ulermenak oinarrizko ezaugarriak dituela aldarrikatuz. Hots, helburua berbera da, konplexutasuna termino sinpleetan ulertzea, baina terminoak maila bakoitzean ezberdinak izan daitezke eta izan behar dute.
|
|
2002
|
|
|
EHU erdibitzeaz, txintik ez. Baina inork planteatu ote du gaur
|
egun
arte EHU erdibitzea. Proposamen zehatzak entzun genituzke ez pentsatzeko OVNIen agerpenei buruz ari garela, hots, bolo bolo korritu arren inork sekulan ere serioski ikusi (planteatu) ez duen kontu bati buruz hizketan.
|
|
|
Bere bizitzaren lehenengo mendearen ondoren jadanik Iberiar Penintsulatik Indiako iparralderaino zabaltzen zen. Garai horretan definitu ziren erlijio islamikoaren aldagai erlijioso eta filosofiko nagusiak, gaur
|
egun
arte iraun dutenak. Lehenengo lau kalifen aroan —" kalifa ongi gidatuak" (632) — Koranaren behin betiko testua finkatu zen eta Alak Mahomari igorritako errebelazioak idatziz jarri ziren, ordura arte Profetaren jarraitzaileek oroimenean fideltasunez gorde baitzituzten.
|
|
|
san liteke arabiar musulmanak Tarifatik Europarasartu ziren momentu beretik hasi zirela herrialde islamikoen eta Mendebaldearen arteko erlazio gatazkatsuak. Ondoren, eta gaur
|
egun
arte, gatazka horrek itxura eta konnotazio ezberdinak izan ditu testuinguru historiko bakoitzaren arabera. Baina, beti ere, hainbat arlotan izan du eta du gatazkak bere isla:
|
|
2005
|
|
|
Orain dela ehun eta hiru urte, 1901eko abuztuaren26an, don Migel Unamunok hitzaldi sonatu bat egin zuen Bilbon, ziur aski euskaldunen artean egin zuen sonatuena eta gogoratuena.1 Iskanbila itzela sortu zuen, gaur
|
egun
arte iraun duen iskanbila. Zer esan zuen?
|
|
2006
|
|
|
Gaur
|
egunera
arte, Hezkuntza, Unibertsitate eta Ikerketa Sailak bekak ematen ditu, eskola materialerako laguntza barne, senideen guztizko kopuruaren eta diru sarreren arabera (senide 1: gehienez, 10.624 €; 2:
|
|
|
Euskararen irakaskuntza ikasle etorkinekin nolakoa den aztertzeko garaian, interesgarria iruditu zaigu atzera begira jartzea, gaur
|
egun
arte ikastoletan euskalduntze prozesuan gertatutako zenbait aldaketari erreparatuz.
|
|
|
Sentimendu horiek sinbolo bat dute, Olentzero, eta sehaska intelektual bat, Arantzazuko santutegia. Baina, oinarrian, aliantza politiko bat da, espainiar nazionalista liberalen eta euskal nazionalisten artekoa, gizartean sakon sustraitu zena eta gaur
|
egun
arte iraun duena, gorabehera handiak pairatu arren. Orain arteko lerroetan aletu ditugu aliantza horren deuseztapenaren alderdi batzuk eta beraz, ez goaz ezer errepikatzera.
|
|
|
Prieto eta Jose Antonio Agirre. Gorabeheratsua izan arren, gaur
|
egun
arte iraun du eta, beharbada, hurrengo urteetan berriz ere sendotu egingo da. Bada, nire hipotesia da aliantza hori guztiz sustraitu zela Hego Euskal Herriko gizartearen sektore oso zabaletan, politikaz haratago, bereziki kulturari eta euskarari dagokionez sentimendu konpartitu batzuk sortuz.
|
|
|
Edo, baita ere, euskal nazionalisten artean aspaldi gauzatu zela zatiketa sakon bat, ezker abertzalea sortuz; baina gizartearen baitan oraintsu arte bederen neuk ez dut zinezko zatiketarik sumatu (azken urteotan bai, jakina). Horretaz gain, azpimarratu genuke Jose Antonio Agirrek, bere eskuindartasuna gorabehera (eta demokrata zen, jakina, baina eskuindarra), gai izan zela Alderdi Komunista bere gobernuan integratzeko, eta ildo hori gaur
|
egun
arte luzatzen dela.
|
|
|
Zer da euskara, galdetzen genuen hasieran; bada, nire hipotesia da galdera horrentzat erantzun konpartitu bat izan dugula 1936tik aurrera, bai espainiar nazionalista liberalek (Euskal Herrian erruz daude), bai euskal nazionalistek (beren adar desberdinetan), bai Euskal Herriko sektore iraultzaile/ internazionalistek (komunistak, anarkistak...). Alegia, guztiok gutxi gorabehera antzeko erantzuna emateko gai izan gara, eta hori ez da kasualitatez gertatu, baizik eta 36an sortutako koalizio zabal batek gaur
|
egun
arte iraun duelako.
|
|
|
Erantzun horrek neurri bateko adostasuna biltzen du, berriro esango dut, neurri batekoa soilik, ez besterik. Baina adostasun hori oso erreala izan da euskal gizartean, gaur
|
egun
arte.
|
|
2007
|
|
|
Halako babes handirik gabe, urte horretan jaio zen Karmel aldizkaria ere, S. Onaindiaren eskutik, gaur
|
egun
arte iraun duen aldizkaria, eta bere aurrekinak Karmengo Amaren Egutegia n zituena. Datua interesgarria da, Ordena erlijiosoetako euskaltzaleen gogoa eta indarra ere erakusten baititu.
|
|
2008
|
|
|
esplikatu egin behar du nola" jariatzen" den gogoa materiaren interakzio fisiko kimiko batetik. Hipotesi dualista eta monistak, forma desberdinetan, gaur
|
egun
arte mantendu dira eta mantendu egingo dira inoiz gogoaren misterioa argitzen den arte.
|
|
|
hori izanik garuneko egituretatik bikoitza ez den bakarra, eta arima edonola ere bakarra denez, han beste inon ezin zitekeen gertatu konexio bitxi hori. Descartesen teoriek eragin handia izan zuten ondorengo pentsamoldeetan, eta gaur
|
egun
arte iraun dute ikuspegi dikotomiko horiek, arima eta gorputzarena bezala, pentsamenduaren eta emozioen arteko zatiketa.
|
|
2009
|
|
|
Ez zuen denbora askorik behar izan, Deriora itzuli orduko, euskararekin eta euskal kulturarekin zerikusia zuten lanetan hasteko, gaur
|
egun
arte bere lanaren ardatz izan dituen jardunei lotzeko. Udako Euskal Ikastaroan antolatzea izan zen aurrena, Karmelo Etxenagusia eta Mikel Zarate irakasle zirela:
|
|
2010
|
|
|
Iragartzen den ibilbide berriari ekiteko, EBk badu esperientzia multzo handi bat, hainbat hamarkadatan eta Europako Kontseiluaren barruan izandako akordioen markoan metatu dena. Gaur
|
egunera
arte, Frantziako Errepublika eta Espainiako Erreinua Europako Kontseilu horren estatu kideak izan dira, eta biak ere bereziki uzkur agertu izan dira aipatutako europar erakunde horrek sortutako tresnak erabiltzeko orduan.2 Hala ere, Frantziako Errepublikak bere jarrera aldatu berri du, eta bere egin du Europako Kontseiluko erakunde edo lurralde aginteen mugaz gaineko lankidetzari buruzko europar ... Horrek estrategia berri bat adierazten edo iragartzen du mugaz gaineko eskualdeei dagokienez.
|
|
|
Orain dela 11.000 urte inguru" prehistoria" bukatu zen, eta Holozenoa hasi zen, azken glaziazioaren bukaeratik Kuaternarioko azken epoka geologikoa, gidaliburu estandarren arabera. ...itu batzuek, Paul J. Crutzen Kimikan Nobel saridunak kasu3 Vladimir I. Vernadsky eta Pierre Teilhard de Chardin ek elkarrekin hausnarturiko ideia bati jarraituz, zeinaren arabera giza noosferak natur biosfera aldatu duen, Crutzen eta bertze zientzialari batzuk ausartu dira gizakia eragile geologiko bat bilakatu dela baieztatzera, higaduraren eta erupzioen parekoa izanik4 Industria iraultzatik gaur
|
egunera
arte, Holozenoa bukatu da, gizakiak ingurumenean zuen eragina aintzat hartuta, eta epoka berri batean gaude, Antropozenoan, non lurrazala eta atmosfera aldatu ditugun: urtegiak eta ibaien ura pilatzea sortu, giza populazioa eta hirigintza handitu, bioaniztasuna txikitu, lurpeko erregaia atera eta berotegi efektu gasak askatu ditugu, bertzeak bertze, eskala geologikoan.
|
|
|
Horren ordez, bizarrak zutik jartzeko moduko arkitektura totalitarista, monumental, hotz, inpertsonal eta, esan dezagun, itsusia gailendu zen hiriburuaren hegoaldean. Bide batez, Herriaren Etxea izeneko eraikin izugarri horretan bertan kokatzen da
|
egun
Arte Garaikideko Museoa.
|
|
2011
|
|
|
Horrela, lehen 23 kapituluak Arrifen (Magreb edo Ipar Afrika, kasu askotan) historia deskribatzera dedikatuta daude, erromatarren garaitik abiatuz baina batez ere XIX eta XX. mendeko gertakariei pisu (eta leku) handiago emanez, gaur
|
egunera
arte (Fronte Polisarioaren borroka aipatuz amaitzen da (336 or.), azken data 2005 delarik). Orobat, historia osoa iruzkinduz eta narratuz, baina hizkuntzari arreta berezia emanda.
|
|
2012
|
|
|
Bahia Blancatik gertu dagoen herri txiki batean, Goyenan, mila hektareako etxalde bat alokatu zuen, eta bertan estanciero moduan 1925ean nekazaritza eta abeltzaintza aktibitateak egin zituen. Urte hartan Goyena herriarekin hasitako harremanak bere bizitzaren azkeneko
|
egunera
arte iraungo zuen.3 Antza denez, negozioak hasieratik joan zitzaizkion ondo, La Nacionen 1967an argitaraturako ohar nekrologikoan jaso zenaren arabera: hasierako mila hektareako saila alokatu eta gero, beste laurehun erosi zituen; 1930ean zerealen salerosketa etxe bat sortu zuen; 1932an, zerealekin egindako operazio on batzuen ondorioz, beste mila hektarea erosi zituen...
|
|
2014
|
|
|
Sekula inora joateke, tabernan noizbait kantatua besterik ez, eta izar bihurtu genuen. Diskoak grabatu zituen, musika bizibide izan zuen urte batzuetan eta, pertsona serioa balitz, gaur
|
egun
arte aterako zuen bizibidea musikatik. Lehen saria ez zuen atera, aurretik erabakita zeukatelako lehen saria Vxtor Manueli ematea, El portalm de piedra abestiagatik.
|
|
|
1) Liburuaren argitaraziotik 1971 garreneko azken
|
egun
arte, hemen agertzen diren moldeez eta erregelez baliatuko gara.
|
|
|
Besteak beste, Maria Elorza, Maider Fernandez, Aitor Gametxo, J.M. Palacios, Mikel Zatarain, Maddi Barber, Katihotsak eko jendea (Ataun of the Dead, Joxean’s hileben)... Aipagarria da ere, horri lotuta, ikus entzunezkoa
|
egun
arte diziplina ezberdinen bilgune naturala bihurtu izana. Artista ezberdinek pelikula interesgarriak egiten dihardute:
|
|
2015
|
|
|
Torrealdaik, Egunkariaren sorreraren errepasoarekin, erakundetze autonomikoaren garaitik gaur
|
egunera
arte euskal kulturgintzak bizi izan dituenen historia harilkatzen du. Zer eta zergatik gertatu zen gertatu zen dena.
|
|
2016
|
|
|
Beraz, memoria eta errelatu askotariko baina partekatu bat sortu nahi bada, ezinbestekoa da, gutxienez 1936tik gaur
|
egun
arte gertatu denaren kontakizun zorrotz bezain zintzo bat egitea, euskal gatazkak sortutako sufrimenduak onartuz eta konponduz. Hori egin ezean, edo errelatu ofizial bakarra inposatzeko tentazioan eroriz gero, zauriak ez dira itxiko, gorrotoak elikatuko dira eta etorkizunean gatazka berpizteko arriskua egon daiteke.
|
|
|
Garai klasikoari begiratzen zion, Antzinako Erroma zein Greziari. Garai hartan, kultura ez zen gaur egun bezala ulertzen; baina gaur
|
egun
artearen baitan kokatuko genituzkeen objektuak ekoizten ziren, alegia, baziren artisauak eta artistak. Eta artista horiek irudikortasunak sortzen zituzten.
|
|
|
Eta alderdiak muntatu zituzten eta parlamentuetara jo zuten. Han sortu zen gaur
|
egunera
arte iritsi den tradizio sozialdemokrata, kapitalismo parlamentarioaren tradizioa, praxia, filosofia.
|
|
2017
|
|
|
Bost urte pasa ziren kultur hiriburutzaren lehia Donostiak irabazi zuela jakin zenetik, eta ezin esan daiteke, une hartatik gaurdaino, proiektua polemikatik inoiz urrundu denik, berriz ere politikarien interes eta komenentziak tartean. 2016ko ditxosozko urtea iritsi, eta proiektuaren inguruan sorturiko itxaropen eta kuriositatea unean unean igo besterik ez zen egin inaugurazio
|
egunera
arte, irekierako ekintza zentrala izan zen zubiko espektakulua gauzatu eta, horrekin batera, herritarrek Donostia 2016 proiektuan zuten itxaropena lurrera erori arte.
|
|
2019
|
|
|
boterea adieraztea, desioa bultzatzea eta, aldi berean, jokabideen gaineko kontrola eragitea. Kontrol horren bitartez, sexu jokabideetan eragitea bilatzen zuten espekulazioak batu ziren, arkitekto, pentsalari zein artistek proposatutakoak, XVIII. mendetik gaur
|
egunera
arte.
|
|
|
Ezaugarri horiek, batik bat, bailararen egituraketa administratibo bereziari eta gobernantza eta antolaketa soziopolitikorako ereduari lotutakoak dira. Izan ere, jakina denez, foru liberalaren aitzineko araubidearen ezaugarri aunitz mantendu dira gaur den
|
egunera
arte, eta, gauzak horrela, auzolanak, herri batzarrak, Batzar Orokorreko kideak aukeratzeko era asanblearioak, komunalak eta oro har herri erronkak aitzinera ateratzeko lan komunitarioak, indarrean jarraitzen dute tokiko administrazio zuzenbidean, araudian (Baztango Ordenantzak) zein herri praktika politikoan ere.
|
|
2020
|
|
|
gure garaian makinak ez dira, modernitatean bezala, gizakiaren kanpoko zerbait. Utopiak eta distopiak postmodernitatean (70eko hamarkadaren erdi paretik gaur
|
egun
arte, dio) izan duten eraldaketa aztertu zuen 2015ean argitaratutako tesian. Utopia modernoaren heroia sistema politikoaren kontra ari den iraultzailea bada, postmodernoarena naturaren kontra dabilen cyborga da.
|
|
|
Kubatarren estrategia politikoa alderantzizkoa izan da nagusi Jose Martirengandik
|
egunok
arte: batasun politikoaren estrategia, era batekoa edo bestelakoa izan.
|
|
|
Manifestu atzeratua deitzen zen poema larri eta eder hartan azaldu zuen Azurmendik bere krisi pertsonala, euskaldunen ez zen herri krisiarekin batera. Gero, Jakin aldizkaria krisi guztien azalpena izan da
|
egunok
arte. Baina, krisia?
|
|
|
zenbait intelektualek eginiko ahalegina euskara legitimatzeko, edota zentsuraren partaide zenbaitek eginiko urratsak tolerantziaz jokatzeko euskal liburuarekin, edota RSBAPen posibilismoa... Hitz batean, euskal liburuaren nabigazioa mehatxatu zuen zentsura estrategiaren nondik norakoak argitasunez azaldu ondoren, azken
|
egunetara
arte jarraitu zuen bildutako informazio osagarria ere dibulgatzen, baita Trantsizioan demokraziaren hobe beharrez eta ‘isiltasun paktuaren’ izenean isilarazitako zehaztasun, kasu eta protagonistak agerian jartzen ere.
|
|
2021
|
|
|
Frankismoaren garaitik gaur
|
egunera
arte, ezker abertzaleko indar horiek gizarteko sektore esanguratsuetan errotutako kultura eta jardunbide parte hartzaileak bultzatu dituzte, eratutako ordenari zilegitasuna kentzen dion aktibismo kontrahegemonikoa bereizgarri dutenak. Alabaina, gaur egun, gero eta instituzionalizatuago eta eremu politikoaren egituran integratuago agertzen diren diskurtso eta praktika politikoak birformulatu dituzte.
|
|
2022
|
|
|
...bagara izenburupean eta Haizea Barcenilla eta Garazi Ansaren eskutik, San Telmo Museoaren kolekzioa abiapuntu, urtea emakume artisten" ikusgarritasun (ez) aren logikak" abordatu dituen erakusketarekin hasi zen, eta udako erakusketak Txillida eta Oteizaren erlazioak izan ditu hizpide, Javier Gonzalez de Duranaren komisariotzapean, luzea eta ezaguna zen bi eskultoreen etsaitasuna zela-eta
|
egun
arte posible izan ez dena. Ezberdinak oso, biak beharrezkoak.
|
|
2023
|
|
|
90eko hamarkadatik gaur
|
egunera
arte, zertan izan da aldaketa nabarmenena Ipar Euskal Herriko gizartean?
|
|
|
Eta non sortuko, eta hirian behar zela," hirian baita bizia", nahiz eta Ipar Euskal Herriko barnealde euskalduna bere eskuko eriak baino hobeto ezagutu. Duela berrogeita bi urte Lizarran ikusi eta buruan iltzatua geratu zitzaion irratiaren ideiak gaur
|
egun
arte iraun duela ikusteak harrotasunez betetzen du, itsaskirri eta ekaitz ainitz bizi izan baititu Gure Irratiak. Baina ez da isiltzen den horietakoa, eta luma zorrozten du edo telefonoa astintzen du gustukoa ez duen zerbait entzuten duenean... eta ez da gutxitan gertatzen.
|
|
|
Hizkuntza politikaren bilakaeraren azterketa xehea egiteko asmorik gabe, aurrez aipatutako azterketa markotik abiatuta, EAEko euskararen normalizazioaren aldeko politikaren mugarritzat jo genezakeen Euskararen Legea onartu zenetik gaur
|
egunera
arte EAEko administrazio nagusiak diren Eusko Jaurlaritzan eta Eusko Legebiltzarrean hartu diren neurri nagusien bilduma egiten ahalegindu gara (guztiak ezin izan direla jaso jakinda, azterketa partziala izan arren). Beraz, oro har, ez dira aztergai izan foru aldundietatik edota udaletatik hartu izan diren neurriak.
|
|
|
Euskal gizarteak Francoren diktaduraren amaieratik() gaur
|
egunera
arte bizi izan duen" eraldaketa handiaren" (Castillo eta Patton 2010) ezagutzan sakontzea da artikulu honen helburu nagusia. Gernikako Autonomia Estatutuak sortutako arkitektura instituzional berriak (Agirreazkuenaga eta Alonso 2014), oinarri ekonomiko eta industriala eraldatzeko garatutako ekimenek (Alberdi 2010, Aranguren et al. 2012), politika publiko berriek (Betolaza 2010) eta gizarte zibilaren portaerak (Casquete eta De la Granja 2012) giza garapenaren adierazleak esponentzialki hobetzea ahalbidetu dute, gatazka politikoak eta indarkeriak baldintzatutako testuinguru batean.
|