|
2000
|
|
|
" Minutuak eta orduak luzeegiak dituk mugimendu bizkorren studiatzeko, eta egunen batean norbaitek erloju bat asmatu dik, pultsazioen neurtzeko gai ere izan daitekeena, diiin daaan, diiin daaan..." Eta denboraren neurri hari dindana deitzen hasi gintzaizkion. Baina, erlojaria ez zenez, uraren bidez neurtzen zituen osabak dindanak —bere dindanak, alegia, zeren eta, bertzenaz, mila dindan suerte izan baitzitezkeen, batzuk din dan eta bertzeak diiiiiin daaaaaan, haiek laburragoak eta hauek luzeagoak—, erabiliz, hartarakotz, ontzi bat ur, beheko aldean hodi tipi bat zuena, nondik isur baitzitekeen ontzian
|
zegoen
ura, baldin itxitura bat zabaltzen bazen, eskuz manaia zitekeena; eta osabak diiin daaan erraiten zuen, eta, hura erraiten zuen bitartean, hodia zabalik uzten zuen, hoditik zetorren ura bertze ontzi batean jaso ahal izaiteko; eta, horrela, nola ur isuriaren mailak emaiten baitzuen dindanaren neurria, maila hura marka batez seinalatu, eta handik goiti ontzi osoa markatzen zuen, neurri hura bere di...
|
|
|
—Mundu honetan guztia aldatuz zoak, eta hargatik erran zian filosofoak ezen ez
|
zegoela
ur batean bitan sartzerik. Eta pertsonak ere egu noroz aldatzen dituk:
|
|
2001
|
|
|
Arropak erantzi eta, biluzik, arrokatik ur hotzera salto egin zuten. egotea urpean zutik egotea zen, oin puntak harea edo harria ukitzen, besoak hegatsen moduan behean
|
egoteko
ura kargatzen, bata bestearen aurrez aurre, bata besteari begira, koloreak galdurik, aurpegiak okerturik, birikak errementatu beharrean.
|
|
2004
|
|
|
Begiratu batean, hizkuntza ikaskuntzaren giltzarriak mekanismo psikologiko eta didaktikoetan daudela pentsatuko genuke. Haatik, hizkuntzaren erro sozialak direla medio, ur txiki horietatik haraindi
|
dauden
ur sakonetan murgildu gara, azkenean euskaldun berriaren nondik norakoa zertan datzan antzeman dugulako ustean. Hondo hondoraino jaitsita, bi hiztun herrien arteko botere harremanen sokatiran dabiltzan uste, jarrera eta interesak atzeman ditugu axaleko gorabehera metodologikoen oskolpean.
|
|
|
Frantseseraren" ospea" (berriz ere mirari!) Normandia’ko hondartzetan itzela da; baiña aurrez aurreko Guernesey eta Jersey uharteetan itzaldu egiten da (urek berriz itotzen!), eta" ospe" guzia ingleserak irabazten du. Quebec’en ez
|
dago
urik; eta halere gauza bera gertatzen da: frantseserak ez du" osperik" batere, eta F.L.Q. sortu arte ez zuen emendatzeko itxurarik...
|
|
2005
|
|
|
Hasieran, bai, gauzak ongi joan zitzaizkien: alde batetik, egoera hura guztiz berria zitzaielako, ur begian
|
dagoen
ura bezalakoa, freskoa eta gardena, epeltzeko eta zikintzeko denborarik gabekoa; bestetik, amona bihotz bihotzez zegoen Anbrosioz maitemindua: ez hau komunista zelako, amonak amesten zuen bezala, aita fusilatua gogoan, baina sozialista zen gutxienez; eta gizonak gorputz hura zuen, bestalde, indartsua bezain gihartsua, amona lehen begiratutik liluratuta utzi zuena, sinetsia baitzegoen egunik gogorrenetan beharreko babesa eta aterpea emango ziola.
|
|
2007
|
|
|
Ness lakuaren ura beltza da, putzu bat bezalakoa. Kizkurtuta
|
dago
ura, norbaitek arrastelu erraldoi bati etengabe eragingo balio bezala. Janaria ahaztuta, tripazorria ahaztuta, uretara begira gelditu gara, hipnotizatuta.
|
|
2008
|
|
|
Hamid ere gu baino apur bat aurrerago doa, poliziak gelditu ez dezan. Etxe askotan ez
|
dago
urik, mangera bat ikusi diegu batzuei leihotik sartzen. Osterantzean, telefono kabinekin batera Europan fosil bihurtzen ari den beste elementu hori, kaleko iturria, nongura dago.
|
|
|
Herri osoa dator gure atzetik erreka ondora. Nenufareen antzeko landareez berde
|
dago
ura, apur bat harantzago herritarren soroak daude, eta bien artean, krokodiloak.
|
|
|
Gauak etxegabe asko agertzen ditu, eta etxedunen aterpean ere familia handiak biltzen dira. Oso atsegina da gau giroan etxe atarian afaltzea, gainera, harrikoa egiteko kanpoan baino ez
|
dago
ura maiz. Hala, langileak eta azoka desagertuta ere, hiri biziaren itxura hartu diogu Bamakori, oso berandura arte lorik hartzen ez duena.
|
|
|
Ezinezkoa da bertan bizitzea. Ez
|
dago
ur iturri naturalik.
|
|
|
Ontziaren brankara hurreratu eta ohartu zen zerbait iluna
|
zegoela
uretan. Atzera martxa eman zuen eta aurkitu zuen ontzia geldiarazi zuen arrazoia.
|
|
2009
|
|
|
Jeans maiztuak eta atorra zuria zeuzkan eta ahoz behera
|
zegoen
ur zikinetako lubakian. Zapatila arre bat falta zuen eta ile luze horiak, bihurriturik, aurpegiaren alderditxo bat bakarrik uzten zion agerian.
|
|
|
Berokuntza programatzeaz ahaztua zen aurreko egunean. Beharrik,
|
bazegoen
ur berorik. Dutxa luze bat hartu zuen.
|
|
|
Dortokaren okelak zapore goxoa ukan dezan, bizirik egosi beharra dago. Amak, semearen aurrean, irakiten
|
dagoen
uretara bota dortoka eta eltzea tapakiz estaltzen du. Dortoka izutuak eltze ertzari heltzen dio aurreko hankekin, eta buruaz tapakia altxatu eta apur bat ateratzea lortzen du.
|
|
2010
|
|
|
–Zer moduzkoa
|
dago
ura? –galdetu zion, bista kirol orrialdeetatik apartatu gabe.
|
|
2011
|
|
|
Eta deabru zaharra arbolatik jaisten hasi zen. Anderea gerriraino murgildurik
|
zegoen
uretan. Ukitu bigun bat sentitu zuen izterrean.
|
|
|
Lastima da zu ez etorria. Zoragarri
|
zegoen
ura. Gero denok taberna txiki batera joan eta pattarra edan dugu.
|
|
|
Epel epel
|
zegoen
ura. Urdin garden zoragarria, zilarrezko tantekin.
|
|
|
Ondoko mahaian eseri zitzaizkion terrazan, ama, eta amari bi buru ateratzen zizkion oihularia, isilik orain; eguzkitako marradunak han jarraitzen zuen, kartetan edo ariko zen gainerako familiari itzal eginez, terraza
|
zegoenetik
uretarako bide erdian. –Gazteak, futbolinean, ohartu ziren bere presentziaz.
|
|
|
Goizeko hamaikak pasatxo ziren eta bezperan euria etenik gabe egin bazuen ere, egun argia zegoen, ez zen epelik, baina lainoak garaiak ziren eta ez
|
zeuden
urez beterik. Tuercas eta West ez zeuden errepidetik urruti, baina bai ezkutuan.
|
|
2012
|
|
|
Dracunculus medinensis filariak kutsatutako uretan zizarearen arrautzak edo larbak egon daitezke, eta uretako larba txiki horiek Cyclops generoko krustazeoak, Afrikako lurralde epel eta beroetan ugari bizi ohi diren izkira txikien antzekoak, begi biribil bakar batekoak (hortik ciclops edo ziklope izena), bilatzen dituzte haien kontura bizitzeko. Cyclops horiek
|
dauden
ura edatean, edota ur horietan bainatu eta ura irenstean, hor dugu bizkarroia gizakiaren gorputz barrenean!
|
|
|
Bare
|
dago
ura. Hotel batean irudikatzen zaitut, desagertua txartela bueltatutakoan.
|
|
|
Osinaren azal makurtuan belaontzia zintzilik zegoen moduagatik, eragozpenik gabeko bista nuen norabide hartan. Gila galgatua zegoen, hau da, ontziaren gaina paralelo
|
zegoen
uraren planoari buruz, baina ura berrogeita bost gradutik gorako angeluan zegoen makurtuta, eta, hortaz, alboratuta geundela ematen zuen. Alabaina, konturatu nintzen ez nuela askoz neke handiagorik hartu behar neure buruari eusteko ontzia zuzen balego baino; biratzearen lastertasunari zor zitzaion hori, nik uste.
|
|
|
Baina eredu izan nadila, berriro ere, pilotu ausartegi eta ezjakinentzat; izan ere, lurmuturrera iritsi bezain laster, itsasbazterretik nire txaluparen luzera baino tarte handiagoa egin ez nuela, sakonune handi batean egokitu nintzen, eta errotaren hegalak ziruditen ur laster batean. Txalupa indar handiz eraman zuen, eta nekez eusten nion itsas lasterraren ertzean, baina konturatzen nintzen gero eta urrunago bidaltzen ninduela nire ezkerretan
|
zegoen
ur zurrunbilotik kanpora. Niri laguntzeko haizerik ez zebilen, eta arraunekin egin nezakeena hutsa zen.
|
|
|
Itsasontzira begiratu nuen, eta han
|
zegoen
ur gainean hondartzatik milia erdi baino pixka bat gehiagora; izan ere, aingura jaso baitzuten ontzia berreskuratu bezain laster, eta, eguraldia ona zenez gero, errekaren ahoaren ondo ondoan ainguratu zuten, eta itsasgora izanik, kapitainak zama ontzitxoa nik garai batean alak lehorreratu nituen lekuaren ondoan utzi zuen, alegia nire ate ondoan.
|
|
|
Ilargi erdi handi baten eran ontziek aurrera egiten zutela ikusten zuten, baina ni neu ez ninduten ikusten, uretan sartua bainengoen bularreraino. Itsasartearen erdira iritsi nintzenean, are atsekabetuago jarri ziren, leporaino
|
bainengoen
uretan. Itotzat jo ninduen Enperadoreak, eta erasotzeko asmotan arerioaren ontziteria hurbiltzen ari zela pentsatu zuen; baina laster joan zitzaion beldurra, zeren eta, ematen nuen urrats bakoitzeko itsasarteak gero eta sakonera txikiagoa zuenez, berehala iritsi bainintzen elkarri entzuteko bezain hurbilera, eta, ontziteriari lotutako kableen muturra gora altxatuz, oihu egin nuen ozenki:
|
|
2013
|
|
|
Espiralak poltsatik bertatik bota lapikoan irakiten
|
zegoen
uretara, eta telebista piztu zuen Martinek. Ezin zuen lan eskaintza burutik kendu.
|
|
|
Barrikak estalkia falta. Haren barnean, nahasiak
|
zeuden
ur gazia eta ur geza.
|
|
|
–Arrisku guti zian, murmurikatu nuen?. Ez
|
nagok
uretan besakada bakarra egiteko maneran.
|
|
|
Gero, berehala, kolpea etorri zen, eta sudurretatik gora igo zitzaion ur txorrota. Hotz
|
zegoen
ura, hotzegi. Ur azalera igo zenean, Tarek eta Leila ikusi zituen, igerilekuaren ertzean, blai eginda, berari azkar ateratzeko keinuak egiten.
|
|
2014
|
|
|
Uretan zeuden harrien gainetik igaro behar izan genuen batetik bestera. Zorionez, ez zetorren korronte indartsurik ibaiaren alde hartan, eta, harriren batetik eroriz gero, ez
|
zegoen
urak norbera eramateko arriskurik. Hala ere, argi ibiltzea komeni zitzaigun, ez bustitzeko.
|
|
|
Demagun ia irakiten
|
dagoen
urez dutxatzea gustatzen zaiola. Demagun egunean bi gauza eta erdi galtzen dituela, edo ahazten.
|
|
|
–Urarekin egingo dizut tratamentua, esan zion?. Ez
|
dago
ura bezalakorik zauriak gozatzeko, sendabide eraginkorrena da eta gaur egun gehien erabiltzen dena. Medikuek sei mila urte eman dituzte aurkitu arte!
|
|
|
Zaldizko tatariarrak ibaiertzean gelditu eta zalantzan
|
zeuden
uretara jauzi egin edo ez.
|
|
|
Itzal horren baitan aurreratzen ginen, astiro astiro, pentsatuko duzuenez. Dena lehorrera biratu nuen, hegiaren ondoan
|
baitzegoen
urik sakonena, zunda hagak adierazten zidanez.
|
|
2015
|
|
|
erantzun bat gehiago, kezka bat gutxiago. Nik horrela ikusten ditut gauzak, ez
|
dago
ur handitan sartu beharrik. Orain, galdetzen badidazu zer egiten dugun hemen, nork elkartu gaituen zulo zikin honetan, bada orduan ez nizuke erantzuten jakingo.
|
|
|
Jakintsuok bideratu egiten dugu energia. Gure energia, ordea, ez
|
dago
uraren edo haizearen baitan, magiaren baitan baizik.
|
|
|
Izotzak bere menpean hartu ditu errekastoak eta iturburuak, aintzirak eta putzuak. Ez
|
dago
ur tanta bakar bat eutsi diona neguaren aldarte gogorrari.
|
|
|
Beti
|
dago
ur ertzean gelditzen den umerik. Bata hozbera delako, bestea lotsatia, honakoa beldurtia eta harakoa igeri ikasi gabea.
|
|
|
Behi lokartuaren bizkarraldea bezain nare eta leun
|
dago
ur gaina; ez guztiz geldi, ordea, arnasak bizkarra gora eta behera darabilen bezala dardar sumagaitz bat eragiten baitio urari ilargiaren erakarmenak, sei mutilen soslaia argitzen duen ilargi horrexek.
|
|
|
zu berriz lo
|
zaude
ur azalean
|
|
|
Handik itsasoaren urdina ikusten da eta zezen zuriak bezalako olatuak harkaitz zokoen kontra bultza eta bultza. Baina bera ez
|
dago
uretara begira, baizik eta altzifreen artetik galtzen den bide harritsura. Telebista aurrean erdi lo zegoela aieru lauso bat izan du eta ama semeak ez dira oraindik hondartzatik itzuli.
|
|
2016
|
|
|
Ibaiertzera begiratu nuen, mutilen bila. Agian, haiek ere gauza bera pentsatuko zuten; han ez
|
zegoen
uretara erortzeko arriskurik. Haien laguntzarekin, aise irtengo ginen uretatik, baina ez nuen hiruretatik bat bera ere ikusi.
|
|
|
Zapuzturik zegoen, eta burua lehertzear zuen. Paperontzia gainezka
|
zegoen
ur botilekin eta marruskaturiko oharrekin: ideia asko, bat ere ez baliozkorik.
|
|
|
ez
|
dago
urik.
|
|
|
|
dauden
ur eremuak dira. Aintzira gehienek ur geza
|
|
|
ohi dena. Bertan
|
dagoen
ura geza ala gazia
|
|
|
Biosferan
|
dauden
ur ekosistema garrantzitsuenak aztertu dituzu aurreko jardueran eta horietan
|
|
|
Hidrosfera benetan altxor ikusgarria da! Propietate fi sikoei
|
dagokienez
ura elementu oso berezia
|
|
|
Atmosferan ez
|
dago
urik.
|
|
|
|
zagon
urean
|
|
|
a) Adieraz ezazue denbora eta deposituan
|
dagoen
ur kantitatea adierazten duen funtzioa
|
|
2017
|
|
|
Lakuaren erdi inguruan nengoen. Lehenengoz
|
nengoen
uretan, eta ez nekien jakingo ote nuen mantentzen.
|
|
|
Pikotxean jarrita
|
zeuden
uretan. Beren buruak pilatxo batean bildu ziren, guri begira.
|
|
|
...batez laguntzen ninduela Fancy begira neukan hesiaren gainetik zirriborrotsu arropa sokatik eskegitako edredoia bezala beltz madarikatu hori pentsatu nuen berriro ere ahaztu du jaten ematea korrika joan nintzen muinoan behera kilker gabetasun hartatik ispilu batetik pasatzen den hatsa bezala Caddy uretan etzanda zegoen burua hondar muturrean zuela ura haren aldaken ingurutik zihoala argi gehixeago
|
zegoen
uretan bere gona erdi blaituak dardara egiten zion saihetsetan uraren mugimenduarekin nora joanik ez zuten uhin astunak sortuz beren mugimenduarekin berritu egiten zirenak ni ertzean geratu nintzen atxapar usaina aditzen nuen ur putzuaren gainean bazirudien aireak atxaparrarekin eta kilkerren kirrinkarekin haragian senti zitekeen substantzia bat isurtzen zuela
|
|
|
Giro epelak zirauen bainugela barrenean, aire berogailu txiki bati esker. Dutxako kanila ireki eta minutu erdira behar bezain bero
|
zegoen
ura. Nire masail marruskatua ez zipriztintzeko ahaleginetan jarri nintzen txorrotaren azpian.
|
|
|
ekarri zuten ondoren eta Andoni Luis Adurizek arrautza perfektuaren bila egindako ibilbidea gogoratzen zuen. Taldekideei kontatu nien Andonik hilabete asko eman zituela bere amak mutikoa zela tarteka afaltzeko ilarrak eta patatak prestatzen zituenean haien gainera botatzen zuen arrautzaren testura aurkitu ezinik eta, saiakera askoren buruan, lau ordutan 70 gradutara egosita lortu zuela bikaintasun hori, irakiten
|
dagoen
uretan egosiz gero ura galtzen duelako arrautzak.
|
|
|
Logela nagusira joan da, amesgaiztoa belarrietan, erdi lotan. Mesanotxean
|
dagoen
ura edateko asmotan, Ama Birjinaren irudia bultzatu du nahi gabe. Ama Birjinaren zaratak zartarazi du etxe hutsa.
|
|
|
7 batean
|
zegoen
ur maila nabarmen jaitsi bada, atera
|
|
|
b) Zer faktore abiotiko nagusi
|
daude
ur ekosistemetan?
|
|
|
b) Zer faktore abiotiko nagusi
|
daude
ur ekosistemetan?
|
|
|
7 batean
|
zegoen
ur maila nabarmen jaitsi bada, atera muntaiatik, kontu
|
|
2018
|
|
|
Geratu egin da. Bide ertzean txalupa urdin bat
|
dago
ur gainean kulunkan, soka batez zurezko haga luze bati kateatua. Ondotxo ezagutzen du hura ere.
|
|
|
Plazan bertan aska handi bat
|
dago
urez beterik eta dozena bat ur turrusta inguru etengabe ura mugitzen. Saioa bertara hurbildu, alboetara begiratu eta, poliziarik inguruan ez dagoela ziurtatu bezain azkar, bisera erantzi eta burua sartzen du askan.
|
|
|
–Horietakoren bat ikusita
|
nago
ur termalen bainuontzian, bere atzeak sartu ezinik. Metro bat zabal eta bi metro altuko ispiluak ekarri ditut bidaia honetan, eta hoteleko gerenteak esan dit emakume horietako bat kexatu egin zaiola, berak gorputz osokoa nahi zuelako.
|
|
2019
|
|
|
Gaur ez dute lorratzik utzi, baina. Tropopausatik hur
|
daudenean
ur lurruna sortu eta lorratz zuria uzten dute zeruan. Tropopausa, zer demontre izango da hori?
|
|
|
Beheraxeago
|
zegoen
ur depositu baten atzean eseri ginen. Negutegiaren atzealdea ikus zitekeen handik, baina ez sarrera; salbu ginen, beraz, Luis etortzen bazen lehengusua bere zigorra betetzen ari ote zen ikustera.
|
|
|
–Ordura bitarte, eman zion aholku Philipp Langek? gatza barreiatu luke berori egoten den geletan; gatza iman indartsua baita airean
|
dagoen
ura xurgatzeko.
|
|
2020
|
|
|
Eredu estatistiko eta matematikoak gorabehera, etorriko diren hondamendien esperoan, ziurtasun bakarra geratzen zait: mundu honetan ez da
|
egon
ur tantarik, oinazearen zaporea izan ez duenik.
|
|
|
Goiz omen zen jatetxera joateko eta paseoan ibili ginen Gambetta karrikan eta hondartza izkinan. Jende asko
|
zegoen
uretan, eguzkitan, bai eta pasealekuan ere. Begira gelditzen zitzaizkidan.
|
|
2021
|
|
|
Demontre! Landarea izan balitz hazi egin dela pentsatuko luke; izan ere, ez
|
dago
ura eta eguzkia bezalako ongarririk. Lorezainak ongi daki hori.
|
|
|
Gune honetan bi iturri zeuden, baina edateko bakarrik erabiltzen ziren. Gainerako beharretarako, Monte Caramelon
|
zegoen
ur biltegira jo behar zuten. Kobetako biztanleek ez zuten ez iturririk ez ur biltegirik, eta Monte Caramelora joan behar zuten, lokatzez betetako bidea zeharkatuz.
|
|
|
Iturrigorritik hurbil
|
egoteak
ur hornikuntza ziurtatu zuen auzokideentzat. Baina ura garraiatzea, maldan gora eta behera, gogorra eta nekeza egiten zitzaien auzoko emakumeei.
|
|
|
Sekula halakorik! Epela
|
zegoen
ura! Emeki erortzen zen nire ile artetik lurreraino, mendiko iturburu baten zarata eztiarekin.
|
|
|
Gauaren zeruaren iluna, bere umetokia. Baina eta halere, badirudi
|
badaudela
ur batzuk, belztasunean igeri, oso inora joan gabe, igeri ere egin gabe, bakarrik flotatzen egonez, uretan izanez. Halako marra irregular iragankor indefinitu zuri batzuk dira ur horiek, belztasunean noiz agertzen, noiz desagertzen direnak, kulunkan dabiltzanak.
|
|
|
Eta zingira horretan, igerian noragabe, inora joan gabe dauden baina geldirik ez
|
dauden
uretan flotatzen, beharbada lebitatzen, ez luke jakingo esaten Sarak egoten ala izaten, baina hor, ur horren gainean ala uraren baitan, orban biribil zuri bat. Batzuetan itzali eta besteetan piztu egiten dena, munduko biztanleei morse kodean zerbait esan nahiko balie bezala.
|
|
2022
|
|
|
Juliak atzamar bat sartu du. Bero
|
dago
ura. Ontziaren ondoan, belaki bat eta xaboi likidoz betetako flasko bat.
|
|
|
–Zer moduz
|
dago
ura?
|
|
|
Oinek itsas hegira eraman zaituzte: hotza
|
dago
ura. Sartu zara pixka bat gehiago, orkatiletaraino, galtzak belaunetan bildurik.
|
|
|
Greziar hondartza bat izan zitekeen hura, udaren amaieran. Itsasoaren aharrausiak entzuten ziren, epel
|
zegoen
ura, iluntzen ari zuen bat batean, aurrera egin ahala. Kaik musika eskatu zuen:
|
|
2023
|
|
|
Lurribarko Udalak eskatuta etorri gara zuekin mintzatzera. Zuen artean
|
dagoen
ur banaketaren arazoa konpontzen laguntzeko.
|
|
|
Azken egunetan Lurribarren ez da beste ezertaz mintzatzen. Dirudienez, arazoak
|
daude
ur edangarri nahikorik lortzeko.
|
|
|
Aukera bat da beste nonbait ezarri eta, puzten hasi delarik, ur mugimenduen eraginez honaino ailegatu izana, baina zaila da. Hemen ez
|
dago
ur korronte gogorrik, txiki eta lasaia dirudi urmaelak, gainera azken egun hauetan ez da ekaitzik sentitu inguruotan.
|
|
|
Eta, azken finean: non
|
daude
uraren erabilera eskakizunak eta proiekzioak. Zenbat hm3 behar dira?
|
|
|
–Bai, hagitz arrunta, baina arraroena dun enpresako aurrekontuetan ez dela horretarako partidarik agertzen. Ez
|
zegon
ura ordaintzen deneko oharrik.
|
|
|
Ez
|
dago
ur askorik, baina bai nahikoa askeroso hori itotzeko.
|