|
2000
|
|
|
ez da sekula santan ontzitik jaitsi. Iragan mendearen hasieran gaudela, Bederatziehun ez da existitzen, ez
|
dago
hiri, parrokia, eritetxe, espetxe edo futbol talderik bere izena inon idatzia duenik. Ez du aberririk, ez du jaiotza datarik, ez du familiarik:
|
|
|
Gasteizen guztira 971 aparkaleku daude lur gainean, lur azpian berriz, 3.079 ibilgailuentzat dago lekua. Iaz 105.366 ibilgailu
|
zeuden
hirian, orain bi urte berriz, 97.886 Pertsonako 0,48 ibilgailu dago bertan eta 1,37 familia bakoitzeko. Iazko ibilgailuen kopuru osotik, 84.456 ziren autoak, 11.265 kamioiak eta 326 autobusak.
|
|
2001
|
|
|
Ziklomotorrari eta beren osasunari kalte egiten diotela ohartu gabe, gidariak motorra" trukatu" edo manipulatzeari ekiten dio, gehienezko 40 km/ h ko abiadura ezartzen duten mugak kendu eta ihes hodi originalaren ordez handiago bat(" hoditzar" gisa ezaguna) jarriz. Hoditzar hauek berez lehiaketarako bakarrik prestatzen dira, eta debekatua
|
dago
hirian eurekin ibiltzea, baina edozein motor dendatan eros daiteke. Gero etxean muntatzen da 20.000 pezetatan (800 libera) eta ordu laurdeneko lana besterik ez du behar.
|
|
|
Gero Davos-eko foroa etorri zen, urte bereko urtarrilean, eta globalizazioaren alderdi onak eta txarrak eztabaidatu ziren. Apirilean, udaberriko bilerak egin ziren Washingtonen, hau da, NMFaren eta MBaren egoitzak
|
dauden
hirian. Globalizazioaren aurkako mugimenduek bi aukerak erabili zituzten beren ahotsa eta aldarrikapenak era baketsuan aditzera emateko.
|
|
2004
|
|
|
Xavier Queipok amesturiko zazpi hiri motak eraiki ditu bere baitan. Berarentzat, hiri imajinarioa pausoz pauso deskubritzen goazen hiria da, harripeko hiria, pertsona bakoitzaren begirada pean
|
dagoen
hiria.
|
|
|
EHUko ikertzaile taldeak, alabaina, muga horiek gainditzea posible dela uste du. Egia da Euskal Herrian ditugun parte hartze adibide gehienak »uste baino ugariagoak» herri txikietan ematen direla, baina frogatuta
|
dago
hiri handietan ere bitartekoak ipin daitezkeela. Hamabi milioi biztanleko hiri batean posible bada, nola ez da izango milioi eta erdi dauzkan Bizkaian, adibide bat ematearren?
|
|
2005
|
|
|
Nahiz eta anonimatuaren zehazpen horrekin bat natorren. Izan ere, errebindikazioa egitean distantzia handiagoa
|
dago
hirian. Urteroko festa patronalez eta Ihauteriez ari gara baina nik, adibidez, festa berriak aipatu nahi nituzke:
|
|
|
Gainbegirada batez, berau inguratzen duten bi mendi eta lakuaren babesagatik dela pentsa daiteke, baina badago beste faktore bat hain agerikoa ez dena: Irakeko iparrean muga pasabide bakarretik gertuen
|
dagoen
hiria da. Hemengo diru sarrerak, petrolioaren kontrabandoarenak batez ere, oso oparoak izan dira azken hamabost urteetan.
|
|
|
Eta hiriari buruzko hainbat xehetasun historiko ekonomiko eman eta gero, ezaugarri klimatikoak jorratzen hasi nintzen: altura handian
|
dagoela
hiria eta horrek birikak nekatzen dituela azkenerako, baina gainerakoan klima oso osasuntsua dela eta hango bizitza, berriz, merkea...
|
|
2006
|
|
|
Identitarismoa ez ote liteke beste aldean? Larru beltz, ile kuxkulatu edo kizkurtu, frantsesa ongi menperatzen ez duten etorkinez garbi
|
dagoen
hiri erdian. Frantsesa baita mintza dezaketen hizkuntza bakarra integratuak izan nahi baldin badute.
|
|
|
Gaur egun dagoen teknologiarik aurreratuena ere mugatua sentitzen da haiek egiten zutena egiteko. Pentsa, Tihuanacoko monolitoetako bat hemen
|
zegoen
hirian, eta orain dela gutxi lekuz aldatu behar izan zuten. Garabi bakarrez jaso ezin, eta plegatuta bi garabitan mugitu zuten.
|
|
|
Bilbotarren «amatxo» kutunaren etxea eliza gotiko ederra da, baina beste estilo batzuetako elementuak ere baditu. XVI. mendean Ama Birjina agertu ei zen leku berean eraikita
|
dago
hiriaren ikono nagusietakoa den basilika.
|
|
2007
|
|
|
Dena den, Durango izan zen Bizkaiaren aurkako erasoaldiaren hasierako jomuga nagusiena. Nazionalek, artilleriaz eta Nafarroako brigadetako soldaduez baliatuz Otxandiotik eta Arrasatetik eraso egin zuten bitartean, hegazkinez frontetik hamabi kilometrora
|
zegoen
hiria eraso zuten hiru egunez. Durango eta Elorrioren aurka buruturiko hegazkin erasoa, mundu mailan egindako lehen lur eta aire operazio bateratua izan zen.
|
|
2008
|
|
|
XIX. mendean sortu zuten, festak, zezenketak eta herri merkatuak egiteko. Han
|
dago
hiriko udaletxea, arkitektura neoklasikoaren adierazle. Haren parean jarriz gero, eraikinaren atzetik ageri, enparantzaren zaindari diren bi dorre ikusten dira.
|
|
|
Biek bat egiten dute hiriko beste gune garrantzitsu batean, Posta enparantzan. Izenak agintzen duen bezala, bertan
|
dago
hiriko postetxea. Eraikina XX. mende hasierakoa da eta sinestezina badirudi ere, arkitektoari ate nagusia proiektatzea ahaztu zitzaion.
|
|
|
Kanada eta AEBetako hiriak, hala ere, pagotxa dira txirrindulaz dabiltzanentzat, bidegorriz beteta daudelako. Eta Vancouverren bertan, campingak
|
daude
hiri erdi erdian.
|
|
|
Guatemalan sartu bezain laster, aldiz, bidaia askoz arriskutsuago bihurtzen da. Tikaleko piramide maia ospetsuetatik hurbilen
|
dagoen
hiriak lakua du erdian, eta lekuaren erdian uhartea. Han gordetzen dituzte turistak, poliziak babestuta.
|
|
2011
|
|
|
Bilbora itzulita, Auzo Elkarteen Federazioaren txostenak dio egunez 85 dezibeliotik gorako balioak izaten direla A autobidetik gertu
|
dauden
hiriko hainbat gunetan, arestian aipatu dugun Sabino Arana kalea barne eta kale horretan batez ere. Zarataren arrazoi nagusia, Bilbon mundu osoan bezala, trafikoa baita.
|
|
|
Euskararen presentzia ere handitu zen, argi eta garbi. Egun hamahiru udal haur eskola publiko
|
daude
hirian 1.111 ikaslerekin ikasturte honetan, eta beste bost Nafarroako Gobernuko Gizarte Ongizate Sailaren menpe, 332 ikaslerekin. Horietarik hiruk, berrienek, gaztelania ingelesa eredua eskaintzen dute eta soilik bik euskarazko irakaskuntza.
|
|
2012
|
|
|
Oraindik denbora gutxi daramat hemen (hilabete eskas) eta etxea antolatzen, erosketak egiten eta abar, badut nahikoa zeregin. Dena den, asteburuetan hemen ostegunek eta ostiralek osatzen dute asteburua Jeddah ra joaten naiz, hemendik ordubetera
|
dagoen
hiri batera. Hori bai, behin campusetik aterata abaya jantzi behar dut nahi eta nahi ez.
|
|
|
Koldo seme zintzoa da. Ama jubilatu zenetik ia astebururo joaten da bisitan, amama eta ilobak elkarrekin egon daitezen, eta ondo
|
dagoelako
hiriko umeek lurra, baserria eta mendia sentitzea. Larunbatero bezala, irailaren 22an ere, baserrian elkartu dira amamak prestatutako bazkariaren aitzakiarekin egun pasa egitera.
|
|
2013
|
|
|
Orain, gaztetxea kentzea, Iparralde Gizarte Etxea kentzea bezala izango litzateke". Gaztetxearen irudia oso errotuta
|
dago
hirian, bai proiektu bezala, bai sinbolo gisa. Eta badirudi ofizialtasunetik at dauden proiektu hauen indartzea dela joera:
|
|
|
Hiriaren osasuna edo degradazioa neurtzeko ingurumen adierazle sentikorra izan daiteke haurra: jolasten duten haurrak, paseoan dabiltzanak eta bakarrik dabiltzan haurrak baldin
|
badaude
hirian, hiria osasuntsua denaren seinale da. Hirian ez bada haurrik ikusten, hiria gaixotua dagoen seinale, ordea.
|
|
|
Bandera eta ikur kurduak teilatu eta hiri inguruko murruetan erraz ikus badaitezke ere, oraindik Assadtarren kontrolpean
|
daude
hiri erdigunea eta aireportua. Egunero hegaldi batek lotzen ditu Damasko eta hiri kurdu hau.
|
|
2014
|
|
|
Bien bitartean, gaztelaniazko eta ingelesezko jarduerak eskaintzen dituzten lau haur eskola
|
daude
hiriko hainbat gunetan banatuta; eta gainerako 12ek gaztelaniazko zerbitzua eskaintzen dute soilik. Orotara, urtean Iruñea osoko 28 umek baino ez dute lortzen udal haur eskoletan euskaraz ikasteko aukera.
|
|
2016
|
|
|
Trantsizioan
|
dauden
hirien sarean ere bazabiltza.
|
|
|
" Gure zibilizazioaren hondamendia dator". Desazkundearen mugimenduan edota trantsizioan
|
dauden
hirietan ikusten du aterabidea.
|
|
2017
|
|
|
Oraindik ez dugu definitu Katakrakek zein egiteko izan dezakeen oraingo Iruñean. Sortu zenean argi
|
zegoen
hiriak behar zuela esparru bat handia, anitza, baldintzarik gabea, non eztabaida politikoak eta bestelakoak sor zitezkeen, halako jardueretarako udalak ez baitzuen deus eskaintzen. Orain Udalak amatavox edo kultur zentroetako baldintzak aldatu ditu, denon zorionerako, eta horrekin batera gure egoera ere aldatu da.
|
|
|
Getxon indarrean
|
dagoen
Hiri Antolamenduko Plan Orokorra (HAPO) 2001ekoa da, eta udal osoa urbanizagarritzat jotzen du, legez ukiezina den kostaldeko marra eta Andra Marin bertan dagoen golf zelaia izan ezik. Testuinguru horretan erabateko zentzua zuen 8.000 etxebizitza eraikitzeko asmoak, baina ikusi dugunez tiradera batean uztea beste irtenbiderik ez zuen izan Udalak 2007an.
|
|
|
Aurten Fiji uharteek antolatu dute goi bilera, eta Alemanian egingo dute; hau da, klima aldaketaren erantzule nagusietako batean antolatuko du goi bilera klima aldaketaren bultzatzearekin zerikusi gutxi duen herrialde batek, baina aldi berean itsasoaren maila igotzeagatik urpean geratzeko arriskuan dagoenak. Horrez gain, Bonn meatzeetatik gertu
|
dagoen
hiria da. Salatuko dugu Alemaniak ez duela horrenbeste egiten klima aldaketaren kontra, eta ez duela horrenbeste energia berriztagarri erabiltzen, askotan errepikatu arren lelo hori.
|
|
|
Utzi dezatela jiten eta gero ikusiko dute zer egin. Hirugarren paisaiak
|
daude
hirietan, aniztasunari dagokionez, zinezko altxorrak direnak. Baina imajina daiteke ere janari ekoizpena garatzea eremu horietan.
|
|
2018
|
|
|
Baso jangarriaren inguruan ibilbide moduko bat egitea dute asmo, eta ingurumen boluntariotza taldea eta herritarrak aritu dira hura sortzeko lanean. " Garrantzitsua da horrelako guneak
|
egotea
hiri inguruetan, jendearentzat ez ezik, fruta horiek hegazti eta ugaztun askoren elikagaiak baitira negua pasatzeko", dio zinegotziak.
|
|
|
Hamaika kultura adierazpide, askotariko estilotakoak, gustu guztientzakoak topa daitezkeela konturatuko zarete. Ohiko topikoez gain, bizi bizirik
|
dagoen
hiri bateko biztanleek eskainitako aukeren lagin txiki bat jasoko duzue, eta dudarik gabe, bertaratzeko gogoa egin.
|
|
2019
|
|
|
Gaur egun hobekiago
|
daude
hiri handietako zergadunak herri txikitakoak baino;
|
|
|
Haatik, gaur egun hobekiago
|
daude
hiri handietako zergadunak herri txikitakoak baino; haiek zerbitzu guztiak eskura dituzten bitartean, herri txikietako biztanleek zerbitzu urriago, eskasago eta garestiagoak dituzte. Frantziako Jaka Horiak, beste batzuen artean, zergati honengatik ere irten dira kalera.
|
|
|
Ez denbora askorako hala ere, Nafarroako Artxibategian beste zita bat baitaukagu historiarekin. Trikiti, pandero eta festa iritsi gara eta sarreran
|
dagoen
hiriko maketaren inguruan bildu. Santi Leoneren momentua da.
|
|
|
Esaterako, Hondarribiko Udalak 2016 urtean onartutako Hiri Antolamendurako Plan Orokorrean zera esaten da: " Txingudiko estuarioaren aurrean dauden hiru udalerriak (Hondarribia, Irun eta Hendaia) argi eta garbi ari dira osatzen funtzionalki eta soziologikoki gero eta integratuago
|
dagoen
hiri unitate bat". Guztira, 100.000 biztanle inguruko biztanleria biltzen dute, eta udan kopuru hori nabarmen handitzen da.
|
|
2020
|
|
|
Eta irekiera horretan Joaquin Achucarro pianista handia izan zen protagonista. 87 urteko artista bilbotar eta unibertsal hau baino hoberik ez
|
dago
hiriko bizitza musikala berrabiarazteko.
|
|
2021
|
|
|
" Bilbo Handian garatu dugu proiektua, baina ondorioak euskara eta euskal kulturaren periferian kokatuta
|
dauden
hiri eta herrietara estrapolatzeko modukoak direla uste dut. Proiektuan parte hartu duten gazteak euskal komunitatearen partaide jotzen dituzte euren buruak, eta baserriarekin, euskararekin, folklorearekin lotzen dute komunitate hori.
|
|
2022
|
|
|
Futbolarien jatorri apala azpimarratzeak pistaren bat ematen du neonazionalismo espainiarra azken urteetan ekoizten ari den imajinarioaz, baina akaso Blas Lezo XVIII. mendeko marinel pasaitarrarekin gertatzen ari denak argiago erakusten du operazioa: almirante horrek, zeinak Espainiako Itsas Armadarekin ingelesak garaitu zituen Cartagena de Indiasen (gaur egun Kolonbian
|
dagoen
hiria), eskultura bat dauka 2014tik Madrilgo Kolon plazan. Crowdfunding bidez finantzatu zuten estatua, eta ekimenak jasotako babes ekonomikoak adierazten du bestelako heroi bat fabrikatzeko gogoa.
|
|
2023
|
|
|
Bilbo kulturalki kolonizatuta
|
dagoen
hiria da. Porlanezko monolito bat bailitzan, hiriko ekimen pribatu batek dirulaguntza mardulak jasota monopolizatu du hiriaren eskaintza musikal osoa.
|
|
|
Gure etxeetatik indarrez aterarazi nahi gaituzte. Madril hego ekialderantz ari da hazten, ez
|
dago
hiria handitzeko beste modurik, eta hor Cañada Realek enbarazu egiten du; ziur gaude Vallecasko zabalguneko, Los Ahijonesko eta Berrocaleseko hirigintzako promozio handiekin duela zerikusia. Horren atzean Madrilgo Udala eta Madrilgo Erkidegoa daude, baina baita Espainiako Estatua bere osotasunean ere, eskubide urraketa horien konplize delako.
|