|
2001
|
|
|
Orduan, ariketa horrek ahaztutako zenbakia gogoraraziko zidalakoan, pertsona arruntak erabili ohi dituen eta buruz jakin ohi dituen zenbaki pertsonalak errepasatzen hasi nintzen: ...u2013, autoaren matrikula, gizarte segurantzako txartela, NAN, euskalduna eta espainola, hainbat datu basetan eta laneko ordenagailuetan sartzeko klabeak, Athleticeko bazkide zenbakia, autoko irratia sintonizatzekoa, elkarte gastronomikoko atea irekitzen duen txartelarena, azken analisietako leukozito eta hematien zenbakia, diru kutxa automatikoa, segurtasunezko kutxa, nire amona zena lurperaturik
|
dagoen
hilobiarena, lanera joateko autobusa, mailu jaurtiketako munduko errekorra –gizonezkoetan–, nire jaioteguna, kontu korrontea, kolesterol neurria, altuera/ zabalera/ pisua erlazio egokia, golf klubean erabiltzen dudan takilla, etxeko garajean sartzeko klabea... Alferrik izan zen:
|
|
2002
|
|
|
Onartzen dugu, eguneroko bizimodua aurrera ateratzeak zailtasunhandiak ekarriko zizkietela eta ohituta egongo zirela lan fisiko handiak egitera etaarazoei konponbideak bilatzera; baina gakoa eraikuntza prozesua ezagutzea da.Horrela, J. M. Vazquez-ek (1991) dio, hilerri horien hainbat ezaugarri kontuanizanda (egituren inguruko ezagutza arkitektonikoa, kokapenen hautaketa, lurraldebatzuetako. A Coruña? monumentuen arteko antzekotasunak, neurriak, kokapena, arte-lanak...?, etab.), gizarte hartan
|
bazeudela
hilobien eraikuntzan adituakedo espezialistak zirenak.
|
|
|
Orain 12.000 urte zakurra gizonaren adiskide zela badakigu. Israel inguruetan gizona eta zakurra batera lurperatuak
|
dauden
hilobia aurkitua izan da.
|
|
|
Batzuetan kasualitateak gertatzen dira, edo kasualitate irudikoak bederen. Duela hilabete gutxi The body fikziozko filma ikusi genuen, Antonio Banderas protagonista duena, Jerusalemen ustekabean aurkituriko eskeleto bitxi batez, Kristoren denbora berekoa, gurutzean hildako etabu ruan arantzen zaurien markak zeuzkan pertsona batena, aparteko norbaiti
|
zegokion
hilobi ongi landuan ezarria. Argudio guztia Jesu Kristorena izan zitekeelakoan zetzan, eta, badaezpada ere, Elizak hori ezkutatzeko, edota juduek eta palestinarrek horrekin negoziatzeko interesen sarea nola josten zen erakusten zigun, fede eta maitasun problema pertsonal batzuekin nahasirik.
|
|
2003
|
|
|
Hainbeste izan dira fusilatuen inguruko deiak, azkenean Eusko Jaurlaritzak bulego bat ireki duela dei horiek guztiak jasotzeko, eta dagoeneko hirurehun bat dei jaso omen dituzte aipatu bulegoan, kasu batzuetan bere senideengatik galdetzeko, eta beste batzuetan isil isil memorian gordeta zeukaten datua emateko. «Nik badakit non
|
dagoen
hilobi bat», esaten zioten Aranzadiri, eta hark ekiten zion beharrezko ikerketari, batzuetan gorpuzkinak aurkituz, besteetan ez. Dena dela, lan horrek esparru berezi bat planteatzen zion Aranzadiri eta erabaki zuen 1936ko Gerra Zibilarekin lotuta zegoen batzorde bat osatzea.
|
|
|
–Ez
|
dago
hilobirik. Hori okerra!
|
|
2005
|
|
|
Pinudi barnean belarra eta txilarra ugari. Han ez
|
zegoen
hilobi arrastorik, baina bertan lurperatu bazuten, honezkero ez zen belarra besterik ikusiko...
|
|
|
gurutzeak edonon, baten bat okertua, lauburuak, neska bat belauniko otoitzean, beste txoko batean aingeru bat, erdiko partean Ama Birjina," doloretakoa" deitzen duten horietako bat, Jesusen gorpua magalean... Eskuinean halako lorategitxo bat
|
zegoen
hilobi txikiekin, burdinazko puntatxoz inguratuta. Beste aldean kriptak zeuden, hildakoen etxeak baino gehiago benetako jauregiak, teilatu puntadun eta sarrera misteriotsuekin.
|
|
2006
|
|
|
Ez dago zehazterik, oraingoz behintzat, zenbat pertsona fusilatu zituzten Gipuzkoa frankisten esku erori eta hurrengo hilabeteetan, baina agidanez, mila inguru izan daitezke; hilketa gehienak iraila amaiera eta azaroa erdira arte burutu ziren leku jakinetan adituen ustez Hernani eta Oiartzunen
|
daude
hilobi handienak. Gerra hasi besterik egin ez zenez, sistema judizial eta politiko finkorik ez zegoen eta fusilamenduak prozesu judizialik pasa gabe egin zirela uste da, isilpean.
|
|
|
ikusten duzu eskeletoak lur azalean
|
daudela
hilobiak pobre
|
|
|
Gaur egun, Argiñetako hilerrian dago sarkofagoa, hilerriaren hegoaldeko hirugarren hilobian. I. García Camino eta A. Azkaratek aztertu duten moduan, hareharrizko harri monolitikoan eginda
|
dago
hilobiaren estalkia, eta haren bi isurialdeetako batean (ezkerrekoan) 70 dago idatzirik; estalkiak sekzio triangeluarra eta oina trapezoidala dauzka (neurriak ditu: 207 cm luze, 67 cm zabal burualdean eta 58 cm zabal oinaldean eta 28 cm altueran).
|
|
|
Baina ama ez
|
dago
hilobian. Eta itxaropen txiki bat du.
|
|
|
Aita hil ziola gogoan zuen, eta ohore guztiekin lurperatuta
|
zegoen
hilobitik aterarazi zuen Oliver Cromwel gizajoa, lepoa moztu zion eta burua Londresko dorrean ipini zuen, jendeak ikus zezan gaizkile baten hondakin bezala.
|
|
2007
|
|
|
–Eta zenbat gorpu
|
daude
hilobian?
|
|
2008
|
|
|
Argiak amildegira begira geratu zirenean, pentsatu nuen zulo beltzak irentsiko gintuela, seguru nengoen ez ginela onik irtengo hartatik, nik ez diot beldurrik heriotzari, ez diot sekula izan, baina nola nahiko nuen ba modu hartan hiltzea?, eta Tomasen ondoan, gutxiago, nik ez dakit berorrek zer nolako inportantzia ematen dien halako kontuei, baina ardura handia du nor noren ondoan
|
dagoen
hilobietan, niri ez zaizkit kanposantuak gustatzen, ahal bada nahiago dut joan gabe, baina behartzen naizenetan ezagunen izenei begira geratzen naiz, bat nolakoa zen eta nolakoa zen bestea gogoratzen entretenitzen naiz, eta halako batean hor ikusten dituzu senar emazteen izenak elkarren ondoan, beren gurutze eta guzti, eta esaten duzu, baina, baina, nola liteke!, gizatxar arima beltz horrek sekul...
|
|
2009
|
|
|
Azken 30 urteotan, egiaztatu dugu Euskal Herriko erakunde politikoek etajudizialek ez dutela izan bultzada eta ekimen propiorik, egiaren bila aritu, justiziagauzatu eta ordaina egiteko orduan. Ulertezina da, eta neurri batean gaitzesgarria, egiaztatzea euskal erakundeak egotea Garzon epailearen moduko ekimenak bainoatzerago (haren ibilbide profesionalak talka egiten du etengabe Euskal Herrikoborrokalari antifrankistek defendatu dituzten balioekin), Euskal Autonomia Erkidegoan gertatu diren nahitaezko desagerpenei eta hor
|
dauden
hilobi batzueiburuzko materiala entregatu diotenean, gai honetan Eusko Jaurlaritzak hartutakokonpromisoaren proba moduan.
|
|
|
Azken urteetan herritar mordoa joaten da, haurdun dauden emakumeak batez ere; santu bati bezalaxe egiten diote otoitz. Eskerrak emateko marmolezko plaka ugari
|
daude
hilobi gainean, hainbat idazkunekin: Eskerrik asko, Amelia, diote.
|
|
2010
|
|
|
Hildakoak hilik daude, horiek batez ere. Ondo giltzatuta
|
daude
hilobian. Hau ez da ihes egiten den espetxe horietako bat.
|
|
|
Ari delarik, non ikusten duen, hauts laino batean, Timur Leng en zaldun tropa bat heldu dela trostan. Izu batean, altxa eta zabalik
|
dagoen
hilobi batean sartu da; zoritxarrez txikiegia da hilobian sar dadin osorik. Hartara, bere ondoraino ailegatu direnean, soldaduek gizon baten bularretik gaindikoa ikusi dute, biluzgorri.
|
|
2011
|
|
|
– Normalean, urteen poderioz, gorpuak ez ezik kutxak ere hondatu egiten dira, batez ere ipar mendebalera begira
|
dauden
hilobietakoak. Ez da zuen kasua; are gehiago, zure sendiaren panteoia egin zuena ez zen makala, bazekien hezetasunaren eta hozberoen eraginen berri, hala dirudi behintzat.
|
|
2012
|
|
|
–Nor
|
dago
hilobi horretan? –galdetu zion hatsanka.
|
|
|
–Nola zenekien Sandraren gorpua ez
|
zegoela
hilobian?
|
|
|
Eliza kaleaz bestaldean dago, hogei pauso aurrerago, plazaren sarreran. Inguruan duen kanposantu txikia, besoak bertan pausatzeko altura duen horma batez itxia, hain
|
dago
hilobiz betea non lurrazaleko harri zaharrek etenik gabeko lauzadura osatzen baitute, eta belarrak berez marraztu ditu lauki berde erregularrak. Eliza erabat berreraiki zuten Charles X.aren erregetzako azken urteetan.
|
|
|
Talde txiki bat
|
dago
hilobi baten aurrean,
|
|
2013
|
|
|
Saul Bellow k aipatzen duen komiki bateko eszenarekin gogoratu nintzen lehenik. Bikote maitemindu bat
|
dago
hilobi baten gainean eserita, elkarri eskutik helduta. Neskaren izena Morticia da, mutilarena ez naiz gogoratzen.
|
|
|
Alde eginda zegoen jendea kanposantutik, eta hiru anaiok bakarrik
|
geunden
hilobiaren aurrean. Tarte bat uzteko eskatua genien ahaide eta lagunei, laster jaitsiko ginela jatetxera.
|
|
2014
|
|
|
–Bai, badakit. Behin hiletaren iruzurra burututa, emakumearen gorpuak bere herriko hilerrian,
|
zegokion
hilobian atseden hartu behar zuela iritzi nion, begirunea zor niolako. Karola arduratu zen horretaz guztiaz, baina presaka aritu behar izan zuen eta zailtasunak eduki zituen hilarria erabat ixteko.
|
|
|
Ohi bezala, ibilera mantsoz egin ditu nagusiarenganainoko pausoak, nahigabe jasangaitz baten zama astuna bizkarrean eramango balu bezala. Gurutze edota lauburuarekin apainduta
|
dauden
hilobien ilarak atzean utzi ondoren, Lazarok hileta zerbitzuen enpresaren atea zeharkatu du.
|
|
|
Ez
|
dago
hilobitik ateratzeko beharrik, ez dut ezkutatzeko ezer.
|
|
2015
|
|
|
Karrikan lo eginda hasten zara bere zauriak ikusten, bere orbanez jabetzean jartzen dituzu zalantzan hiria ulertzeko eman dizkizuten betaurrekoak, eta pixkanaka pixkanaka, beste hiri batekin egiten duzu topo. Zerraldo handi bat da Istanbul, gainez egitear
|
dagoen
hilobi bat. Lehenbizi akabatu egiten zaitu, eta ondoren, turismorako probetxugarriak zaizkion zure ondasunez jabetzen da.
|
|
|
Hara iristean, pertsona bat ikusi zuen panteoietariko baten eserita. Haren jabea edo senideren bat izango zelakoan ez zion jaramonik egin, eta, hura handik joan arte itxaron behar zuela pentsatuz, hurbilen
|
zegoen
hilobi gainean jesarri zen bera ere. Ez ziren igaro minutu batzuk baino, hara non entzuten duen bere izena.
|
|
|
Eremu horretan 80 m2 tan lan egin dute arkeologoek eta lurreko hainbat mailetatik 300 hezurdura jaso dituzte. Haietako asko sakabanatuak
|
zeuden
hilobiak berrerabiltzeko hustu zirelako. Halakoak 100 ziren.
|
|
2016
|
|
|
Ez dut uste inoiz ikusi dudanik hain kanposantu ederrik; xarma berezia du. Lurpean
|
zeuden
hilobi gehienak, eta bidexka batzuk zeuden hilarrien artean ibiltzeko. Urte garaia zein zen, daliak edo arrosak edo krisantemoak hazten ziren bidexka ertzetan eta, urte osoan, udaberrian batez ere, dena kolorez betetzen zuten basa loreak.
|
|
2017
|
|
|
Preso ohia batetik, eta desagertuen senidea bestetik; izan ere, Lajlifi Nabuha anaiaren bila zebilen oraindik. 2005ean desagertu zen, eta baliteke eskualdean zehar
|
dauden
hilobi komunetako batean aurkitzea. Smara herrian aurkitu zuten azkena, hilabete batzuk lehenago.
|
|
|
Apaiz batek hitzegiteari utzi zion; bere hitzak isil misilean iristen ziren elur xehe eta geldoan zehar, eta zerraldo bat lurrazpira eraitsia izateko gertu zegoen. Bi gizon kale jazkerarekin zutik
|
zeuden
hilobiaren ondoan; batek koroa bati heltzen zion, zerraldo gainera botatzea ahantzi bide zuena, zeren bere lagunak ukondoaz jo eta bere onetara asaldaturik itzultzean loreak erortzera utzi bait zituen. Neska bat zegoen haruntzago, eskuez aurpegia estalita, eta neu hortik hogei metrotara nengoen beste hilobi baten ondoan, Limeren azken agurra lasaitasun haundiz ikusten eta bertan zeudenak arretaz aztertzen:
|
|
|
Bekatu handiren baten kastiguz dago arima gorputzean sartuta; espetxeratu edo, hobiratuta?, Platonek gero topikoa egin den soma/ sema hitz jokoarekin adieraziko duenez: gorputza (soma) arima lurperatuta
|
dagoen
hilobia da (sema). Arimak, bada, ezin maita lezake gorputza biziak hilobia edo presoak kartzela baino gehiago.
|
|
|
Argiñetako San Adrian ermita ondoan
|
dauden
hilobi eta hilarriak.
|
|
|
Ohartxo hori leitu bezain pronto, Don Jose Luis Sales jaunari deitu nion telefonoz, eta etxe bakoitzari
|
zegokion
hilobiz osatutako zerrendarik bazekarren dokumentuak. Eta baietz.
|
|
2018
|
|
|
" Euskal Herrian gaude, gure hizkuntza da, eskubidea dugu… Gainerakoak epelkeriak dira!". Arrazoiz betetako jendez beteta
|
daude
hilobiak. Aspaldi irakurri nion Txepetxi Arrasate Press aldizkarian, beharbada, bere buruari galdetzen ziola:
|
|
|
Deus ere ezin datorke odolkeriaren besalagun. Gurturik gaitezen oroit indarkeriak hil dituenez, nor ere baitatza hilobian, non ere
|
baitago
hilobia, zeren osoa behar baita gizatasuna. Bizien oinazea gogora dezagun halaber.
|
|
|
Gauean gurdia hartu, hilerrira joan, hezurrak batu, honaino ekarri, eta hemen uzten genituen gorpuzkinak. Ba al dakizu zenbat paristar
|
dauden
hilobi erraldoi honetan lurperaturik?
|
|
2019
|
|
|
Avigdor ben Isaak Kara(?), Pragan bizi izan zen kabalista, errabino eta talmudista. Pragako hilerri zaharrean
|
dauden
hilobietako hilarririk zaharrena berea zen; gaur egun museo judura jasoa eta berri batez ordezkatua.
|
|
|
Etxeko eta gertuko hildakoak gogoan haien hilobiak bisitatzeko eguna da azaroaren lehena. Egunerako dena prest
|
egoteko
hilobiak eta hilarriak garbitu dituztenak ere izan dira.
|
|
|
Negarrez hasi zen orduan. Bere ama
|
zegoen
hilobi hartan.
|
|
2020
|
|
|
Beldurraren lehen zimikoa sumatzen hasiak ziren. Erdi zabalik
|
zegoen
hilobi baten aurreko zabalgunean gelditu ziren, irakasleak horrela aginduta.
|
|
|
Irakaslea erdi zabalik
|
zegoen
hilobiaren bazter batean lekutu zen eta ikasleak inguruan jarri zitzaizkion. Inork ez zuen deus ere esaten.
|
|
|
Baina, Jokin...! Ikusi al duzu erdi zabalik
|
dagoen
hilobi horretatik ateratzen den lurruna?
|
|
|
Baina hori esaten ari zitzaiola, aipatutako hilobi aldera begiratu zuen eta... zur eta lur geratu zen ongi itxi gabe
|
zegoen
hilobiko zirrikituetatik ateratzen zen lurruna ikustean. Laster usain astun batek bazterrak eta gure lagunak hartu zituen.
|
|
|
Julianek bere hitzak bukatu orduko, beste soinu bat atera zen hamabost bat metrotara
|
zegoen
hilobi batetik.
|
|
|
Kolunbarioan ez dago nitxo asko. Lurraren arrasean
|
daude
hilobiak, bakar bat ere nabarmendu gabe. Oroitarriak baino ez dira lurretik ateratzen.
|
|
|
Zuk nahitaez jakin behar duzu hemen zer gertatu zen, hilketak izan zirela eta beste. Hor
|
daude
hilobiak. Hala ere, Elkarteari ezetz esan zenion, ez zegoela hilobirik, mundu guztiak baietz esaten zuenean, hor zeudela.
|
|
|
Hor daude hilobiak. Hala ere, Elkarteari ezetz esan zenion, ez
|
zegoela
hilobirik, mundu guztiak baietz esaten zuenean, hor zeudela. Eta ikusten duzu, ez hilobi komuna bakarrik, emakume baten gorpua ere agertu da liburu honekin...
|
|
|
Zirrara sentitu nuen. Txukun apainduta
|
zegoen
hilobia. Egia osoa esate aldera, zerbait monumentalagoa aurkitzea espero nuen, oroitarri bereziren bat, txoko berezi bat beraiei eskainia, plaka hunkigarriren bat.
|
|
2021
|
|
|
Oinez ibiltzen hasia zagok (Agirre); Turutaren durrundak sutan ezartzen du (Duvoisin); Elur eta ilunpeak estali du ibarra eta mendia: nire bihotza, elurretan
|
dagoen
hilobia (Jautarkol); Ilunpetan zegoen lurra (Agirre); Ostegun arratsaldeetan Green Point era joaten da autoz (O. Arana).
|
|
|
Pat isil isilik
|
zegoen
hilobiaren ondoan, auzokoek denda formako lur meta altxatzen zuten bitartean. Amaren hilobia pixka bat hondoratuta zegoen jadanik, zirrikitu irregular bat zeukan metatxoaren jira guztian.
|
|
|
Baina ez
|
daude
hilobirik ezta ospakizunik
|
|
|
Baina honen arabera, ez
|
dago
hilobirik nire oroitzapenak pozoitu dituzu eta zeruan ikusten zaitudanean Angela madarikatua egongo da.
|
|
2022
|
|
|
–Nahiago gezurra balitz. Lore sorta bakarra
|
dago
hilobiaren gainean: tulipak dira, gorri gorriak eta fresko freskoak.
|
|
|
–Hor
|
dago
hilobia.
|
|
|
Hotza
|
dago
hilobiaren harria.
|
|
|
Zaindaririk
|
dago
hilobian?
|
|
2023
|
|
|
Kolore urdinak euriak margulduta dauzka. Berez ateratako lore horizta zoragarri ederrak
|
daude
hilobian, mordoxka bat. Eta lagunek aldatutako pare bat landare tropikal ere bai, hosto zabal gorriekikoak.
|