|
2003
|
|
|
Gero Gaixotasun batzuk ez dira berehala agertzen (baliteke bidaiatik itzuli eta denbora askoan agertzea). Patologia infekziosoren bat izan dezakezula uste baduzu, jakinaraz iezaiozu zure medikuari eta esan iezaiozu azken hamabi hilabeteetan atzerrira joan zarela eremu tropikal batera edo garapen bidean
|
dagoen
herrialde batera.
|
|
|
FAOren arabera, gaur egungo elikagai industria hobetu egin da kuantitatiboki eta kualitatiboki, duela 50 urte baino gehiago, eta ia bikoiztu egin den munduko populazio batentzat adina ekoizteko gaitasuna du. Garapen bidean
|
dagoen
herrialde bateko biztanle batek ia %30 kaloria eta ia %50 animalia produktu gehiago kontsumitzen ditu gaur egun, gurasoen belaunaldiak baino. Eta horretarako behar den elikagaien ekoizpena, gutxi gorabehera, lehen bezala landutako azalera batean gertatzen da.
|
|
|
“Ontzi industria handia gobernuetan eragina izaten saiatzen ari da, besteak beste, igarotze herrialdeen eta helburuko herrialdeek ontzi bat esportatu baino lehen emandako berariazko baimena luketen neurriak har ez daitezen”, salatu zuen ekologistak. Ontzia, gainera, deskontaminatu egin litzateke aldez aurretik, esan zuen Petersenek, eta azaldu zuen itsasontzien jabeek nahiago dutela desegitea garapen bidean
|
dagoen
herrialde batean, horrek kostu txikiagoa dakarrelako. “Estatu Batuetako langile batek orduko 5 dolar kobratzen dituen bitartean, Bombayko (India) langile bati egunean dolar bat ordaintzen zaio”, esan zuen.
|
|
2004
|
|
|
Dena den, Europako iparraldean edo AEBetan kontzientziatuago daude, orain dela denbora gehiago eztabaidatzen baitute gai horretaz, erosteko ahalmen handiagoa baitute aukeratzeko, pentsatzeko denbora gehiago… Hori guztia eragiten duten faktoreak dira. Beraz, batzuetan esan den bezala, lotura
|
dago
herrialde baten garapen ekonomikoaren mailaren eta sentikortasunaren artean. Bai, baina ez nahitaez.
|
|
2005
|
|
|
NBEren Ingurumenerako Programak (NBIP) txosten bat egin du, eta bertan azaltzen da joan den abenduan Asiako hego ekialdea suntsitu zuen tsunamiak Indiako Ozeanoko itsasertzeko zenbait herrialdetan ere izan zuela eragina. Somaliako kostan, hain zuzen, “gutxien aurreratuta”
|
dauden
herrialdeetako batean, eragin berezia izan dute herrialde aberatsetako industriek urteetan isuritako hondakin erradioaktiboek. Azken hamarkadetan Somaliak administrazio egiturarik izan ez duenez, herrialdea jasaten ari den gerra zibila dela eta, hondakin toxiko eta erradiaktiboetarako zabortegi bihurtu dira haren kostuak.
|
|
|
NBIPk bere txostenean azaltzen duenez, isurketa horietako gehienak edukiontzi, upel eta tankeetan botatzen ziren hondartzetara, inguruko herrietarako edo ingurumen eraginetarako inolako arretarik gabe. NBEk kritikatu du jarduera horiek hondakin toxikoak esportatzeko nazioarteko itunak urratzen dituztela, eta “etikoki zalantzan jar daiteke” gerra zibilean
|
dagoen
herrialde batekin horrelako kontratuak negoziatzea. Alde horretatik, NBIPren datuen arabera, herrialde garatuek planetako hondakin toxikoen %90 inguru sortzen dute, laurogeiko hamarkadan urteko 300 milioi tonara iritsi zen erritmoan.
|
|
|
Gehienak erraz saihets daitezke txertoen bidez eta neurri erraz batzuk hartuz. Espainiako osasun sisteman gaitz horientzako tratamendu bila joan aurretik, oporrak herrialde tropikal batean edo garapen bidean
|
dagoen
herrialde batean hartu behar badira, jakin behar da prebentzioa billetea edo maleta bezain garrantzitsua dela. Nazioarteko txertaketa zentroak Gaixotasun tropikalak zabal ez daitezen, Osasun, Gizarte Politika eta Berdintasun Ministerioak, Osasunaren Mundu Erakundearekin (OME) koordinatuta, Nazioarteko Txertaketa Zentro bat du probintzia bakoitzean, eta han eskaintzen dira bidaiei bermearekin aurre egiteko behar diren txertoak, prebentzio neurriak eta osasun aholkuak.
|
|
2006
|
|
|
Eraikuntzaren sektorea energiaren azken kontsumoaren %20 da Espainian, eta, beraz, arau hori betez gero, energia ez berriztagarriekiko (adibidez, petrolioarekiko) mendekotasuna murriztuko da eta berotegi efektuko gasen emisioa murriztuko da. CTEk Espainiari lagundu diezaioke Kyotoko Protokoloarekiko konpromisotik urrunen
|
dagoen
herrialdeetako bat izateari uzten, 6.000 milioi euroko isuna saihesteko. Ingurumenarekin lotutako ekintzen artean, nabarmentzekoa da eraikinetan eguzki energia termikoko sistemak instalatu behar direla, ur bero sanitarioaren beharren %30 eta %70 artean betetzeko.
|
|
|
Klimatizazio sare zentralizatuek edo “District Heating” ek berokuntza eta ur bero sanitarioa (UBS) hornitzen dituzte biomasa instalazio txikien bidez, eta bereziki gomendagarriak dira etxebizitza auzoetarako edo industrialdeetarako. Danimarka, sistema horren erabileran eta teknologian aurreratuen
|
dagoen
herrialdeetako bat, aire girotua eta beroa emateko ari da hobetzen, kilometrotara dauden zentral termikoetatik. Era berean, hainbat teknologiari esker, beroa eta energia modu konbinatuan sor daitezke biomasatik abiatuta, hala nola kogenerazio instalazioak, lurrunaren zati bat bero energia sortzeko erabiltzen baitute; gasifikazioa, biomasaren deskonposizio termikoaren ondorioz sortutako produktuak aprobetxatzen dituena, elektrizitatea lortzeko aukera ematen duen gas bat erreakzionaraziz; edo beste sistema batzuk, hala nola gas turbinak, erregai zelulak edo Stirling motako motorrak.
|
|
2007
|
|
|
Beste herrialde batzuetatik datozen arrantzako eta akuikulturako elikagaiak inportatzeko atala ere sartu da. Europar Batasuneko araudiak ezartzen duen baldintzetako bat da produktu orok, garapen bidean
|
dagoen
herrialde batetik etorri arren, Europar Batasuneko eskakizunak bete behar dituela. Horretarako, ezinbestekoa da kontrol egokiak aplikatzea.
|
|
|
Adibidez, Unibertsitateko prestakuntza honako hauekin osatzen dute ikasleek: masterra, edozein arrazoirengatik ezusteko bati aurre egiteko, edo eraiki enpresa bat garapen bidean
|
dagoen
herrialde batean. Zerbitzu emaileak erakartzeko gakoa gordailu edo aurrezki kontu askok baino interes handiagoetan oinarritzen da Nork honela elikatzen da Lending Club en bitartekaritza:
|
|
2008
|
|
|
Gaur egun, dirua xahutzen da, baina badaude alternatibak. Ezkontza zerrendan garapen bidean
|
dagoen
herrialde baterako ur putzu bat sar daiteke, eta haurrek, urtebetetze egunean, haiek baino askoz gutxiago dituzten beste haur batzuei laguntzeko poza har dezakete opari gisa.
|
|
2009
|
|
|
Aurreztaile txiki gehienentzat zaila da Tokioko burtsaren gorabeherei jarraitzea edo AEBetan egindako inbertsio baten bilakaera ezagutzea. Eta Internet oraindik ez
|
dagoen
herrialde batean sortu bada, jarduteko modu tradizionalago batean, gauza korapilatu egiten da. Nola kontratatu produktuak Espainiatik kanpo Aukerarik ohikoenetako bat, eta batzuetan beharrezkoena, atzerriko herrialde batean kontu korronte bat irekitzea da.
|
|
|
Hala, glaziarrak urtzea eragiten duen klima aldaketa ere faktore erabakigarria da uholdeak, urakanak, itsasikarak, tsunamiak eta abar agertzeko. Hondamendi horien ondorioak guztiz desberdinak dira, zein eremutan eragiten duten, garapen bidean
|
dagoen
herrialde batean gertatzen den edo, aitzitik, herrialde garatu batean gertatzen den, non azpiegiturak eta erreakzio ahalmena askoz handiagoak eta eraginkorragoak baitira, adierazi zuen. Gainera,% 79 arrisku handiagoa dago hondamendi natural bat garatzeko bidean dagoen herrialde batean gertatzeko.
|
|
|
Hondamendi horien ondorioak guztiz desberdinak dira, zein eremutan eragiten duten, garapen bidean dagoen herrialde batean gertatzen den edo, aitzitik, herrialde garatu batean gertatzen den, non azpiegiturak eta erreakzio ahalmena askoz handiagoak eta eraginkorragoak baitira, adierazi zuen. Gainera,% 79 arrisku handiagoa dago hondamendi natural bat garatzeko bidean
|
dagoen
herrialde batean gertatzeko. Biztanleriaren joan etorriak Berotze globalaren ondorioek milioika pertsonaren desplazamendua ere eragin dezakete, gehienak emakumeak eta haurrak.
|
|
|
Mugikorraren erabilera Telefono mugikorra ez dago praktika horietatik salbuetsita. “Dagoeneko 52 milioi zelular baino gehiago
|
dauden
herrialde batean (pertsonak baino mugigarriagoak), teknologia paraleloak gehitu dira, hala nola kamera digitala, bideoz grabatzea eta azterketa egiten ari diren bitartean ikasleen artean informazioa trukatzeko bluetooth erabiltzea”, adierazi du Canals ek, eta sistema klasikoa probetako galderen erantzunekin SMSak bidaltzea dela dio. Canalsek adierazi du Internet ere “merkatu beltza” dela jokabide akademiko lizunetarako.
|
|
|
Barne migratzaileak 740 milioi dira, nazioarteko migrazio proiektu bat egiten dutenak baino lau aldiz gehiago. Horien artean, gainera, %30 baino gutxiago garapen bidean
|
dagoen
herrialde batetik eskualde garatu batera igarotzen da. “Afrikarren %3 bakarrik bizi da jatorrizko herrialdea ez den beste leku batean”, dio ikerketak.
|
|
2010
|
|
|
Europan ere ez da ezagutzen amorru kasurik kaleko txakurrekin edo zakur basatiekin kontaktuan egoteagatik. Gaixo
|
dagoen
herrialde batera joan eta animalia susmagarri batek hozka egiten badio, gaixoa artatzen duen medikuak gaixotasun infekziosoak kontrolatzeko zentroari jakinarazi behar dio. Zein zerbitzu medikora jo behar da lehenbizi zakur batek hozka egin ondoren:
|
|
2011
|
|
|
Kontzeptu horrek arriskuaren pertzepzioa handitzeari egiten dio erreferentzia, herrialde jakin batzuek ezin baitituzte beren ordainketa konpromisoak bete, hau da, porrot egin dezakete. Espainia jomugan
|
dagoen
herrialdeetako bat da. Egia esan, merkatuak “ukituta” daude 2010 urtearen erdialdean Greziaren balizko kaudimengabeziari buruzko berriak sortzen hasi zirenetik.
|
|
2012
|
|
|
Azterlan batek dio eremu guztietan bereizten dituela. Gaur egun, biztanleriaren %25 langabezian
|
dagoen
herrialde batean, GIBa izatea lana bilatzeko handicapa bat da. Gainera, dagoeneko badira GIBarekin bizi diren hogei urtetik gorako kaltetuak, eta egoera berriak ditugu:
|
|
2013
|
|
|
2010eko uztailaren 28an, Nazio Batuen ebazpen batek onartu zuen ura eta saneamendua izateko giza eskubidea ezinbestekoa zela «giza eskubide guztiak gauzatzeko». Orduan, nazioarteko estatuei eta erakundeei finantza baliabideak, gaitasuna eta teknologia eskatu zitzaien, garapen bidean
|
dauden
herrialdeei batez ere, aitorpen hori bete ahal izateko. Saneamendurik eza gaixotasunen jatorria da, batez ere beherakoa, haurren bigarren heriotza kausa ONGAWAren 2.600 milioi kanpainaren arabera, mundu osoan oraindik saneamendurik ez duten pertsonen kopurua da hau:
|
|
2014
|
|
|
Kitek tilesto forma dute, eta logotipo batekin pertsonaliza daitezke opari original bihurtzeko. Saldutako kit bakoitzeko, arduradunek konpromisoa hartzen dute garapen bidean
|
dagoen
herrialde batean beste zuhaitz bat landatzeko. Orain arte 450.000 zuhaitz baino gehiago landatu dituztela diote.
|
|
|
‘Ekonomia Lankidetza eta Garapenerako Erakundearena. Azterketa horren arabera, Espainia da etxeko zereginak gizonen eta emakumeen artean banatzean desberdintasun handiena
|
dagoen
herrialdeetako bat. Txostenaren datuak argiak dira.
|
|
2015
|
|
|
Gurutze Gorri Espainola «Europak axolagabekeriaz hartzen du II. Mundu Gerratik aurrera izan duen migrazio krisi handiena», eta «nazioarteko komunitatetik esnatzea aurreikus zitekeen tragediaren tamainaren aurrean» eskatzen du. Krisi humanitarioa Europan, tragedia zifratan Espainiako Gurutze Gorriaren azken txostenean jasotzen denez, bizitza duina eta gerran
|
dagoen
herrialde batean dakarren arriskutik urrun bilatzen ari diren errefuxiatuak. honako hauek:
|
|
2016
|
|
|
Ba al
|
dago
herrialderen bat bereziki aktiboa dena kontserbazio politiketan?
|
|
|
Espainiako Gurutze Gorriak boluntarioak sartu nahi ditu, asteburuetan gazteak irteten diren eremuetako substantzien kontsumoa prebenitzeko eta murrizteko. Bidaia solidario bat egin nahi izanez gero, oporrak, eta garapen bidean
|
dagoen
herrialde batean Gabonak igarotzeko hainbat aukera. Boliviara, Indonesiara, Kenyara, Marokora, Indiara eta Tanzaniara joan daiteke, besteak beste.
|
|
2017
|
|
|
Beren proiektuen bidez, eskola bateko haurrek urte osorako janaria izan dezaten, anbulantzia bat erosi, haurtzaindegi bat eraiki edo ikasmahaiak dituen eskola bat osatu ahal izango dute. Bakea beharrezkoa da Birmanian 1948az geroztik gerran
|
dagoen
herrialde batean, batzorde militarraren aurkako barne biolentzia batekin, 1988tik aurrera gobernatzen duena eta ondorio izugarriak dituena Nardis zikloia igaro ondoren 2008an.
|
|
2018
|
|
|
Hala ere, ez da hain erraza zerrendatzea agortzen ditugun baliabide horiek nola eragiten duten gure bizi kalitatean. Daniel O’Neill ingurumen ekonomialariak dioenez, Britainia Handiko ikerlanaren egileetako batek dioenez, oinarrizko behar batzuk ditu, hala nola elikadura osasungarria edo higiene eta osasun sistema egokia, «estu estu lotuta
|
daude
herrialde bateko biztanleek beren baliabide naturalak erabiltzearekin (edo gehiegikeriaz erabiltzearekin)». Planetaren (eta herrialde bakoitzaren) muga ekologikoek barne hartzen dute klima aldaketaren ondorioak arintzeko gaitasuna, bai eta lurzoruaren eta uraren erabilera ere.
|
|
2019
|
|
|
Gerta daitekeen biktimak loteria irabazi duela jakinarazten dion mezu bat jaso du, nahiz eta zozketan parte hartu ez izan. Saria jasotzeko, zure nortasuna berretsi behar duzu, formulario bat betez eta pasaportearen edo Nanaren kopiak erantsita, eta, ondoren, banku transferentzia bat egin, erakunde jakin batean kontu bat ireki edo pertsona bat jaso (oso urrun
|
dagoen
herrialde batean). Biktima gehienek lehen aukera aukeratzen dute, eta horretarako tasak, ordainsariak aldez aurretik ordaindu behar dira legezkoak… Beste iruzur batzuetan bezala, funtsezkoa da komunikazio hauei ez erantzutea, dirurik ez bidaltzea eta nortasun agirien kopiak eranstea, dokumentazio garrantzitsu guztia gordetzea eta, jakina, berehala harremanetan jartzea agintariekin.
|
|
2023
|
|
|
Altuerako gaitza Haurrek gehiago jasan dezakete itsasoa. Itsas mailaren oso gainetik
|
dagoen
herrialde batera joaten bagara, sintomak ezagutzen jakin behar dugu (ondoez orokorra, goragalea, buruko mina, nekea eta jateko gogoa galtzea). Sintomaren bat izanez gero, jaistea gomendatzen da.
|