|
2002
|
|
|
Badirudi adina faktore garrantzitsua dela gaixotasunaren larritasunean, eta haurretan helduetan baino leunagoa dela. Hepatitis infekziosoa edo A hepatitisa infekzio endemikoa da garapen bidean dauden edo azpigaratuta
|
dauden
herrialde askotan, eta haur gehienak seropositiboak dira 6 urte bete aurretik. Hala ere, herrialde garatuetako osasun baldintzak hobetzearen ondorioz, birus horien prebalentzia murriztu egin da, eta, ondorioz, infekzioa jasan dezaketen biztanleria sektoreak gehitu egin dira.
|
|
2003
|
|
|
OMEren arabera, gaixotasun kardiobaskularrak, minbiziek, diabetesak, arnas gaixotasunak, obesitateak eta kutsakorrak ez diren beste patologia batzuek 56 milioi heriotza baino gehiago eragiten dituzte urtean mundu osoan, eta laguntza karga globalaren erdia dira. Halaber, ohartarazi du gaixotasun ez kutsakorren gero eta eragin handiagoa dela garapen bidean
|
dauden
herrialde askok modernitatearen alde ordaindu behar duten prezioa. OMEk eta elikagaien industriak hitzartu dute industrialarien eta 81 estatu kideetako ordezkarien arteko topaketak sustatu behar direla planeta osatzen duten sei eskualdeetan.
|
|
|
Clintonek adierazi zuenez, Fundazioko adituek enpresa horiekin lan egin dute botiken prezioa murrizteko modua identifikatzeko, baina horrek ez du esan nahi enpresa kostua handitu edo irabaziak asko murriztu direnik. Presidente ohiaren arabera, akordio horren bidez, “botiken koktela” izeneko tratamenduaren kostua 140 dolar inguru murriztuko da pertsonako eta urteko, egun garapen bidean
|
dauden
herrialde askotan lortzen den prezioaren ia erdia. Sendagai merkeagoak bost urteko epean bi milioi lagun inguru baliatu ahal izango direla aurreikusten da.
|
|
2004
|
|
|
2003an, 110 milioi pertsonak jaso zuten IEPren elikagai laguntza, eta horietatik %70 emakumeak izan ziren, “izan ere, familiaz arduratzean, aukera gehiago dago kideen arteko banaketa bidezkoagoa izateko”, adierazi zuen NBEko agentziak. Garapen bidean
|
dauden
herrialde askotan, emakumeak bakarrik aritzen dira etxeko lanetan, sukaldean, egur bila, eta haurrak eta gaixoak zaintzen dituzte. “Larrialdi operazio batean, emakumeek distantzia luzeak egin behar dituzte elikagai laguntza banatzeko guneetara, ordu asko itxaron behar dute, eta, gero, zaku astunez betetako etxera itzuli”, esan zuen James T ek.
|
|
2005
|
|
|
Amorrua: endemikoa garapen bidean
|
dauden
herrialde askotan, hala nola Saharaz hegoaldeko Afrikan, Bangladeshen, Bolivian, Txinan, Kolonbian, Ekuadorren, Etiopian, Filipinetan, Guatemalan, Indian, Mexikon, Perun, Sri Lankan, Vietnamen edo Thailandian. Tetanosa:
|
|
2006
|
|
|
Nekazaritzan inbertitzea munduko goseari aurre egiteko moduetako bat da. Nekazaritza ekonomiaren bultzada handia da garapen bidean
|
dauden
herrialde askotan, eta sektore horrek inbertsio gutxi jasotzen ditu. Gosea duten pertsona gehienak mundua landa eremuetan bizi da, eta nekazaritza da bizirauteko bitartekoa.
|
|
2007
|
|
|
Nekazaritzari dagokionez, bioerregaiek aukera berriak eskaintzen dituzte, eta, Europako Batzordearen ustez, garabidean
|
dauden
herrialde askoren hazkunde ekonomiko jasangarrirako garrantzitsua izan daiteke bioerregaiak ekoiztea.
|
|
|
Zenbait erakundek uste dute orain arte hartutako neurriak ez direla nahikoak; esaterako, 6.000 milioi euro baino gehiago horiek kontrolatzeko erabili direla. Adibidez, garapen bidean
|
dauden
herrialde askok DDT erabiltzen dute malaria transmititzen duten eltxoak akabatzeko. Hori dela eta, 2006ko maiatzaren hasieran Genevan (Suitza) egindako Stockholmeko Konbentzioaren Alderdien Bigarren Konferentzian (CdP), baliabide gutxien zituzten herrialdeek substantzia horiek ezabatzeko laguntza finantzarioa handitzeko eskatzen zuten; horietako batzuk oso ohikoak dira herrialde horietan, hala nola DDT edo dioxinak.
|
|
2008
|
|
|
Izan ere, gai horri buruzko erreportaje berezi batzuk hasi ditu. Nutrizioa, garapen bidean
|
dauden
herrialde askotan, amaren, jaioberriaren eta haurraren osasunaren “arreta gabeko” alderdia da, esan zuen Richard Horton aldizkari mediko britainiarreko zuzendariak, eta egoera konpontzeko nazioko eta nazioarteko programak abian jartzeko beharra azpimarratu zuen. Erreportaje horiek egin dituzten adituen arabera, elikaduran funtsezko garai bat dago haurdunalditik hasi eta haurrak bi urte bete arte.
|
|
|
Arrozean artsenikoa xurgatzea eta biltegiratzea mugatzen duenez, zientzialariek gai izan lukete, neurri batean bederen, substantzia horrek gizakiengan eragiten duen intoxikazioa murrizteko, eta elikadura katetik datorren kantitatea mugatzeko. Artsenikoa mundu mailako arazoa da, ura, lurzorua eta uztak kutsatzen baititu garapen bidean nahiz industrializatuta
|
dauden
herrialde askotan. Eremu batzuetan, edateko ura eta ureztalurra erabiltzen duten iturrietan artseniko asko dagoenez, laboreetan toxina kopuru handiak sortu dira.
|
|
|
Hiesa zabalduta
|
dagoen
herrialde askotan sexu jarrerak aldatu izana da egoerak hobera egin izanaren arrazoi nagusia
|
|
2009
|
|
|
Gero, AEBk argi eta garbi esan zuen eskaintzen zuten janariaren% 100 transgenikoa zela. Garatze bidean
|
dauden
herrialde askok ezin diote horri aurka egin, janari hori behar dutelako. Orduan, herrialde batzuek erabaki zuten bakarrik onartzea landatzeko modukoa ez zen gisan (irina eta halakoak), hazi transgenikoa ereiteko arriskua saihesteko.
|
|
|
Nahikoa da mantenugai berri bat gehitzea pazientearen eguneroko dietari. Gainera, bakterioak eragin handiagoa duen garapen bidean
|
dauden
herrialde askotan, jogurt horrek ondorio bikoitza izango du, desnutrizioari eta beste osasun arazo batzuei aurre egiten lagunduko baitu, kaltzio eta proteina iturri osasuntsua baita. Ultzeraren aurkako jogurta Japonian, Korean eta Taiwanen merkaturatzen da.
|
|
|
Indiako ekonomialariak sortu zituen, eta 70eko hamarkadaren amaieran Muhammad Yunus Bakearen Nobel saria eman zioten. Garapen bidean
|
zeuden
herrialde askotara esportatu ziren, baita ekonomia aurreratu askotara ere, hala nola Espainiara. Espainiako kreditu mota horien onuradunen %70 baino gehiago atzerritarrak dira, negozio txikiak antolatzeko eskatzen dietenak, Caixa Catalunyako" Un Sol Món" fundazioaren datuen arabera.
|
|
2010
|
|
|
– Garapen bidean
|
dauden
herrialde askotan, bitariko ekonomia sorrarazten dute atzerriko inbertsioek. Oso ekonomia atzeratuta nekazaritza arloan eta beste bat, industrializaturik, hirietan.
|
|
|
Oro har, argi
|
dago
herrialdearentzat askoz hobea dela atzerriko inbertsio produktiboak herrialdeko bertako inbertsiogileen partaidetzarekin gauzatzea. Zenbait herrialdetan derrigortu egin da atzerriko inbertsio guztietan herrialdeko bertako inbertsio kualifikatuak egotea.
|
|
|
AEBetan ikatzaren ekoizpenean duen pisuari dagokionez, ez da %5era iristen, nahiz eta ehuneko hori %30era igotzen den gehien kaltetutako eremu batzuetan. ‘Science’ en artikulua sinatu duten zientzialarien arabera, ustiategi horien kopurua mundu osoan hazi da, eta garatzeko bidean
|
dauden
herrialde askotan neurri handi batean handituko dela aurreikusten da. Ikertzaileek Estatu Batuetako Gobernuari eskatu diote luzamendu bat egin dezala meatzaritza mota horren baimenak blokeatzeko, eta, hala, eredu bihurtu dadila munduko gainerako herrialdeentzat.
|
|
2012
|
|
|
30.Aitorturik kanpoko zorrak eta zor zerbitzuaren arazoek nabarmen mugatu dutela, GIB/ HIESaren aurkako borroka finantzatzeko orduan, garapen bidean
|
dauden
herrialde askoren gaitasuna, bai eta ekonomia trantsizioan duten herrialdeena ere;
|
|
2020
|
|
|
Mondragon taldeko kooperatiben jarduera ere% 20 eta %25 artekoa da, eta «zorrotz» betetzen ari dira «langileen osasuna bermatzeko segurtasun protokolo guztiak». Korporazioko iturriek adierazi dutenez, taldearen negozio industrialaren zati handi bat automobilgintzaren sektorera bideratuta dago, eta oraindik lantegi asko itxita
|
daude
herrialde askotan, Europan bereziki. Hala ere, espero dute datorren astean bezeroen eskaria berraktibatzea, industria jarduerak pixkanaka areagotzearekin batera.
|
|
|
Kenyan, ni bizi nintzen lekuan, debekatuta dago. Mutilazioaren aurkako legeak
|
daude
herrialde askotan, baina beste batzuetan oraindik egiteko daude. Legeek babesa ematen dute, noski, baina beharrezkoa da hori borondateak lagundua izatea.
|
|
2021
|
|
|
Negua iristean, tenperaturak nabarmen jaisten hasten dira, eta Siriako, Irakeko eta Afganistango lekualdatze behartuko krisi larrian murgilduta
|
dauden
herrialde askok ez dituzte behar adina baliabide hotzetik babesteko milaka familia errefuxiatu eta lekualdatu. Pertsona horiek munduko ahulenetakoak dira tenperaturen aurrean, eta, Afganistanen kasuan bezala, ºC ra jaits daitezke.
|
|
|
Lehen zutabe horretatik etekin gutxi aterako dutela salatu dute garabidean
|
dauden
herrialde askok, eta horregatik ez dute bat egin Nigeriak, Kenyak eta Sri Lankak.
|
|
2022
|
|
|
Baina bazterretan daudenen memoria, aldiz, nork idazten du? LGTBIQ+ kolektiboko memoria jasotzeko egitasmoak
|
daude
herrialde askotan. AEBetara begira jartzen bagara, Stonewallek eragindako iraultza kontuan hartu behar dugu.
|
|
2023
|
|
|
Imagen: Brands&People Begi osasuntsuetan keratopigmentazioa ez da batere gomendagarria; izan ere, debekatuta
|
dago
herrialde askotan. Arrazoia?
|