|
2004
|
|
|
Rosarioko Nafarroako Etxean mikrofonoa eskutan eta telebistako kameran aurrean rantxerak abesteaz gainera, hitz gogorrak izan baitzituen euskara eta Hizkuntzen I.go Kongresuaren aurka. Sanzen iritziz, «lekuz kanpo»
|
dago
herri indigenek antolatutako batzarra: «Eztabaidaezina den kontu batekin konfrontazioa bilatu nahi dute, espainiera espainiar guztien hizkuntza baita.
|
|
2007
|
|
|
“Horixe da Amazonasko oihanean erregistratutako azken begiztatzea”, adierazi zuen AIDESEPek, Peruko indigenaren erakunde nazionalak. “Isolatuta
|
dauden
herri indigenak existitzen dira. Orain jokatzen ez badugu, bihar beranduegi izan daiteke” esan zuen.
|
|
2008
|
|
|
Eskaera horien artean daude lur indigenak inbaditu dituzten taladoreak kentzea eta haiekin “kontaktu behartua” debekatzea. “Perun ez dago isolatuta eta hasierako harremanetan
|
dauden
herri indigenen babesa eta defentsa bere gain hartzeko baldintzak dituen gobernu erakunderik”, adierazi du bileraren amaieran sinatutako testuak, “Pucallpako adierazpena” izenekoak. “Herri horiekin lotutako erabaki garrantzitsuak ministerioek, organo publikoek eta erauzketa baliabideak ustiatzeko politikekin konprometitutako enpresek hartzen dituzte”, gehitu du.
|
|
|
Hori kaltegarria izaten da beraien eskubideak aldarrikatzerako orduan. Besteak beste, Kanadan %4 dira, Australian %2, Brasilen %1 eta Suedian %0, 1 Halere, Amerikako hainbat estatutan ere
|
badaude
herri indigenak: El Salvadorren %21, Perun %40, Guatemalan% 50 eta Bolivian %65 Dena den, estatu horietan ere nekez lortzen dute beraien eskubideak aldarrikatzea eta errespetaraztea.
|
|
2012
|
|
|
Beraz, aktore pre post moderno baten itzuleraren aurrean gaude, ala, benetan aktore berri baten agerpenaren aurrean? Biak elkartzen dira Laugarren Munduen, baina ez
|
gaude
herri indigena batek indibidualki egindako saio baten aurrean, 1923ko irokesen kasuan legez, ez, kasu honetan aktore izaera pan indigena duen aktore kolektibo berri baten aurrean gaude. Horrek esperientzia indigena mundu mailan zabaldu du, indigenak bizi diren estatuen zilegitasuna kolokan jarriz, eta, aldi berean, nazioarteko erkidegoarena.
|
|
|
Foroaren ideiaren gibelean, NBEren mailan erakunde sektore eta batzordeen artean banatuta
|
dauden
herri indigenei buruzko ekimena, programa eta abarren koordinazioa sustatuko zuen gunea lortzea zen. Hau HIKEren helburu nagusietariko bat bihurtu zen 1990eko hamarkadan.
|
|
|
Gertakizun horrek ondorio larriak eragin zizkien ordura arte urruneko lurraldeetan, isolaturik, modernotasunaren kontroletik at
|
zeuden
herri indigenei. Ondorioak are larriagoak ziren nazioarteko iritzi nagusia honen aldekoa eta indigenen kontrakoa zelako.
|
|
|
Orobat, euren lurraldeetan ekintza militarretik libre gelditzeko eskubidea onartzen dute, salbuespen bakarra eurek eskatuta edo egoera larrietan gertatzen denean. Azkenik, mugaz haratago
|
dauden
herri indigenekin harremanak izateko eskubidea aitortzen du.
|
|
|
Lantaldeak ahalbidetu egin zien herri indigenei euren presentzia sentiaraztean, estatus politikoa handitzea, etxean gertatzen diren tentsio politikoetatik urrun egonik, gobernuekin kontaktu eta negoziazio zuzenean sartzea, eta nazioarteko zuzenbidearekin kontaktu zuzenean egonik eta bere moduetan bustitzea. Gainera, egoera larrian
|
dauden
herri indigenei egoera katartikoa eskaini die euren arazoa plazaratzeko eta parada eman antzeko arazoak bizi dituzten herri indigenen elkartasuna modu zuzenean sentiarazteko, euren herrietan bizi zuten isolamendua apurtzen zelarik. Baita ere, erreferente positiboak eskaini zizkien euren agenda osatu ahal izateko (Stavenhaguen, 2006:
|
|
|
Erakunde mailan gertaturiko joera honetaz gain, egon badaude Euskadik indigenekiko dituen ezaugarri berezi eta aipagarri batzuk: batetik, egon
|
badagoelako
herri indigenekiko kidetasun sentimendua, eta (Arregi, 1994; Landaburu, 1998), bestetik, estatu gabeko nazioek egindako kanpo politikan euskaldunok dugun interesa. Indigenekin izandako harremana aspaldikoa da, bai Ameriketako Iparraldean mi, k maq ekin modu baketsuan (McKeen, 1995; Esteban, 2006; Usereau, 2003) bai Hegoaldean konkista garaian eman baitziren.
|
|
|
35). Azken urteotan egon
|
badago
herri indigenekiko garatu den herri zaharren arteko kidetasun bat (Landaburu, 1998). Hau da, batetik herri zaharrak izanik, euren historian zehar «kultura primitibotzat/ ez modernotzat» kontsideratuak izan direnekiko kidetasun sentimendua antzeman daiteke.
|
|
|
Testuinguru honetan deitura eta definizioen arteko talka topatzen dugu eta eztabaidaren gibelean zibilizazioen arteko ika mika dago. Ondorioz, gaur egun ez dago unibertsalki onarturik
|
dagoen
herri indigenen definiziorik. Batetik, estatuek, nazioarteko erakundeek eta adituek definizio orohartzaile bat egiteko asmotan diraute.
|
|
|
HIKEk azken hamarkadan serioski jorraturiko beste eremu nagusia ekologiarekin eta lurralde tradizionalen gaineko eskubidearekin lotuta dago. Lurraldea, kultura, jakinduria, gizartea, politika eta erlijioa estuki loturik
|
daude
herri indigenen munduikuskeran. Herri indigenen ustez, ez indigenen definizioak eta kategoriak ez dute euren kulturek ekosistemari eskainitako garrantzia eta konplexutasuna islatzen.
|
|
2022
|
|
|
Baina Mexikoko Gobernuak dio proiektu horiek interes nazionalekoak direla. Hala balitz, non
|
legoke
herri indigenen eskubideen eta interes nazionalen arteko oreka?
|