|
2001
|
|
|
Esate baterako, Nafarroan gaia aztertzen eta eztabaidatzen hasiak dira eta 414.000 milioi pezeta (16.560 milioi libera) ingurukoa izango da. Aurrekontu horien guztien arteko kopuru horretan murrizturik
|
daude
Foru Aldundien eta Eusko Jaurlaritzaren arteko konpromisoak eta Eusko Jaurlaritzak nahiz Nafarroako Gobernuak Espainiako administrazio zentralarekin dituzten betebeharrak (Kupoa eta Ekarpena, hurrenez hurren).
|
|
2002
|
|
|
Behin erabakia hartuta Hegoaldeko biztanleak
|
dagokion
Foru Aldundira jo du eskaera egitera, eta orduan beste erabaki bat hartzea egokituko zaio: bertako haurra edo atzerrikoa adoptatzea.
|
|
2005
|
|
|
Aitzindaria Madrilen euskal diputazioek 1876an ateratako La Paz egunkaria izan zen. Haren helburua orduan arriskuan
|
zeuden
foruen defentsa izanik, gai politikoak landu zituen nagusiki, baina kultur gaiek ere izan zuten lekurik. Abolizioarekin politika foruzaleak porrot egin zuenez La Paz ek garrantzia galdu eta bi urtera desagertu zen.
|
|
|
Berdintsu... baina alde handia dago Aramburu rekin. Mugica eta Uranzurengan ez
|
dago
Foruen ezabapenaren aurkako erreakzio moduko ospakizunik, eztahurrik ere:
|
|
2006
|
|
|
Laburbilduz, Nafarroan Erronkari eta Burundako foruak ezin dira onartu hiribildu gisa, bai Nafarroa Garaiko hegoaldean diren Funes, Mendigorria? bilauei eta ez burgesei
|
dagozkien
foru txikiagoak jasoagatik ere, populazio lurraldean egoteagatik hala onartu dituelako tradizionalki historiografiak.
|
|
2007
|
|
|
Pertsona Fisikoen Errentaren gaineko Zerga (PFEZ) eta Ondare Netoaren gaineko Zerga (ONZ) zerga itunduak dira eta arautegi autonomoa aplikatzeaz gain, ordainketa
|
dagokion
Foru Ogasunari egingo zaio. PFEZa Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan 1998ko abenduan onetsitako hiru Foru Arauek jasotzen dute.
|
|
|
Atxikipen tasa desberdinen eragina, batik bat, mugan kokaturiko pertsonek jasango lukete. Hori ekiditeko, jarduera ekonomikoko etekinak direnean, ordaintzaileak bere zerga egoitza EAEn baldin badu,
|
dagokion
Foru Ogasunean sartuko du dagokion diru kopurua, baina betiere lurralde komuneko atxikipen tasak aplikatuko zaizkio, berdinak izan behar dutelako. Halaber, esan moduan, atxikipen tasa berdinak erabiliko dira, interesetan, kapital higigarri eta zenbait ondare etekinetan.
|
|
|
Halaber, ez du axolarik ondarea non dagoen kokatuta, lurralde komunean baldin badago eta aitortzailearen ohiko egoitza EAEn, arautegi autonomoa aplikatzeaz gain
|
dagokiona
Foru Aldundiari ordainduko baitio. Beste gauza bat da zergadunak EAEn zuen ohiko egoitza Espainiako estatutik kanpora eramaten badu.
|
|
|
Kasu honetan aukera bi dauzka: Lehen bezala aitorpena
|
dagokion
Foru Aldundian egin, nahiz horretarako espresuki azaldu behar, edo bestela, obligazio errealaren arabera aitortu, ondasun eta eskubide gehienak EAEn baldin badaude.
|
|
|
Zergak estatu arautegia izango du eta zerga tasa alda daiteke arauek uzten duten mugen barruan; hala ere, aitorpen eredu eta ordaintzeko epeak arautzeko ahalmena Biltzar Nagusiek dute eta Foru Ogasunei ordainduko die txikizkako salmenta gunea EAEn baldin badago. Baina, ekoizkin honen azken kontsumitzaileek EAEko zentro batean erosi eta beste erkidego batean kontsumitzen badute, ez
|
dagokie
Foru Ogasunei zerga hau biltzea, bai alderantziz gertatzen denean ordea; EBko edozein estatutan egiten badira erregai honen erosketak eta EAEn kontsumitu, hemengo ogasunei dagokie mota honetako kontsumoen gaineko zerga.
|
|
|
Asegurua ibilgailuen gain denean, edozein izanda hauen izaera, matrikulatuta daukan pertsonak edo erakundeak bere ohiko egoitza EAEn badu,
|
dagokion
Foru Ogasunari ordaindu dio. Arriskua bidaiak edo EAEtik kanpo egoteak sortzen badu eta egoera horretan lau hilabete edo gutxiagoan badago, Foru Ogasunarentzat izango da dagokion zerga aseguru kontratua EAEn burutzen bada.
|
|
|
Konpromisoa EAEn kokatuta dagoela kontsideratuko da bizitza asegurua egiterakoan kontratatzaileak bere ohiko egoitza EAEn badu pertsona fisikoaren kasuan; eta pertsona juridikoaren kasuan, sozietate egoitza edo sukurtsalarena EAEn badu, hemen gauzatuko da konpromisoa eta beraz, ordaindu ere. Beste kasu batzuetan, aseguru edo kapitalizazioaren konpromisoa EAEn gauzatzen dela kontsideratuko da, kontratatzaileak bere jarduera ekonomikoa EAEtik burutzen badu eta beraz,
|
dagokion
Foru Ogasunari ordainduko dio.
|
|
|
Atxikipen tasa desberdinen eragina, batik bat, mugan kokaturiko pertsonek jasango lukete. Honela, jarduera ekonomikoko etekinak direnean, ordaintzaileak bere zerga egoitza Nafarroan baldin badu,
|
dagokion
Foru Ogasunean sartuko du dagokion kopurua, baina betiere lurralde komuneko atxikipen tasak aplikatuko dira. Azkenik, atxikipen tasa berdinak erabiliko dira, interesetan, kapital higigarri eta zenbait ondare irabazitan.
|
|
|
Zergak estatu arautegia izango du eta zerga tasa alda daiteke arauek uzten duten mugen barruan; hala ere, aitorpen eredu eta ordaintzeko epeak arautzeko ahalmena Nafarroako Legebiltzarrak du eta Foru Ogasunari ordainduko dio txikizkako salmenta gunea Nafarroan baldin badago. Baina, ekoizkin honen azken kontsumitzaileek Nafarroako zentro batean erosi eta beste erkidego batean kontsumitzen badute, ez
|
dagokio
Foru Ogasunari zerga hau biltzea, bai alderantziz gertatzen denean ordea; EBko edozein estatutan egiten badira erregai honen erosketak eta Nafarroan kontsumitu, hemengo ogasunei dagokie mota honetako kontsumoen gaineko zerga.
|
|
2008
|
|
|
Dirua. Olentzero fidantzak ordaintzera behartuta
|
baitago
Foru Erkidegoko hiriburuan.
|
|
|
Foruei buruz hitz egiten dugunean, komeni da bereiztea hiribilduen sorkuntzan Nafarroako, Gaztelako edo Aragoiko erregeek emandako forua edo, carta puebla?, eta herrialde osoari
|
zegozkion
foruak. Ezberdintasunaren gakoa argi eta garbi azaltzen du Solozabalek:
|
|
|
1869ko abenduan armada Eibar eta Elgoibarren sartu zen. Altxamendu karlista oraindik hasi gabe zegoen, baina giroa nahiko berotuta
|
zegoen
foru herrialdeetan. Agintari karlistak oraindik bide parlamentarioa lehenesten bazuten ere1077, alkateen atxiloketek herritarren haserrea areagotu zuten, eta txinparta edozein lekutan piztu ahal zen.
|
|
|
ziri lana bete zuten, eta epe luzera oso eraginkorra suertatuko zen gatazkakortasun faktore berri bat sorrarazi zen foru herrialdeetan181 1778ko dekretuekin, aldaketa inposatu beharrean, aukeran uzten zen: aduanarik gabe ez zegoen merkataritza askerik182 Donostiar Kontsulatuaren inguruan biltzen ziren merkatarien zoritxarrerako, erabakia herrialde mailan hartu behar zen, eta Gipuzkoako oligarkia lur jabea ez
|
zegoen
foruak ukitzeko prest, are gutxiago berak aldaketa horretatik ez zuenean inolako etekinik ateratzen, eta bai, ordea, kaltea, zeren erabaki horrek biztanle xeheengan eragingo zuen haserrea jasan baitzuen.
|
|
|
Pasa den larunbatean, hilak 12, dozenaka lagun batu zitzaizkion Kakitzak eta Kontzientzia Eragozpen Mugimendua (KEM) talde antimilitaristek deitutako industria militarraren aurkako txirrindularitza martxari. Antimilitaristak goizeko 11etan irten ziren Bilboko Kale Nagusian
|
dagoen
foru jauregitik, ondoren Areetan egoitza duen Sener eta Barakaldoko Precicast armagintza enpresen ateetaraino hurbiltzeko. Areetan, nazioarteko enpresa ertzain ugarik izan zuen gordeta, baina hori ez zen traba izan txirrindulariek Senerrek darabilen jarduerari bere arbuioa agertzeko eta industria militarraren birmoldaketa aldarrikatzeko, Senerren egoitzak" helburu zibiletarako" erabil daitezen, ingeniaritza militarrean jardun eta Eurofighter europar konbate hegazkinaren zein KEPD Taurus gurutzaldi misilen osagaiak egin beharrean.
|
|
2009
|
|
|
Basobaltzako gainari Kurtzetxikerra deritzo. Kamino nagusitik eskumatara
|
dagoen
Foru Aldundiak egindako bidea hartu eta Belategiko landara helduko gara. Landa hori antzinarik dute inguruko artzainek estimaturik sano, aurrerago azalduko ditugun arrazoiengatik.
|
|
2010
|
|
|
Hirigintza planeamendua onartuko delako adierazpena eman ondoren, EuskoJaurlaritzari eta
|
dagokion
foru aldundiaren organoei irizpena eskatuko zaie.Lurralde historikoko organoei ondare kulturalean, babes zibilean eta ingurumeneaneskumenak aitortzen zaizkie. Txostenak honako gai hau aztertu behar du:
|
|
|
JAN batzuek gizarte arloko areto bat baino gehiago dituztenez (bakoitza autonomia erkidegoaren lurralde zati bati lotua, baina guztiak eskuduntza objektibo eta funtzional berarekin), lurralde eskuduntzako arauak ere garrantzitsuak suertatzen dira organo honetan. ...legearen hitzetan «auzigaiaren efektuak») autonomia erkidegoaren lurraldea gailendu gabe, areto desberdinen lurraldera hedatzen bada, JANetako gobernu salak onetsitako banaketa erregelekin bat zehaztuko dela zein aretori dagokion kasua ezagutzea (LPLren 11.3 art.). Lurralde eskuduntza arautzeko LPLk jasotzen dituen arauei so eginez, ez dute foru orokor bat aurreikusten, hainbat prozesu aldaerari
|
dagozkien
foru bereziak baino. Horrela, gatazka kolektiboei buruzko prozesuetan edo hitzarmen kolektiboak aurkaratzeari buruzkoetan, gatazkaren efektuak gertatzen diren auzitegiko sala izango da eskudun, edo aurkaratu den hitzarmeneko klausulen aplikazio eremua hedatzen den barrutikoa [LPLren 11.1 a) art.]; sindikatuak eta enpresaburu elkarteak eratzeari eta haien nortasun juridikoa aitortzeari buruzko prozesuetan, eta orobat haien estatutuak eta haien aldaketak aurkaratzeko jarraitzen diren prozesuetan, sindikatuek eta enpresaburu elkarteek egoitza duten barrutiko auzitegia izango da eskuduna [LPLren 11.1 b) art.]; sindikatuen berariazko araubide juridikoa, barne funtzionamendua edo kideekiko harremanak hizpide dituzten prozesuetan, eskumena prozesua eragin duen egintzaren edo egintzen efektuak gertatzen diren barrutiko auzitegiak izanen du [LPLren 11.1 c) art.]; eta, askatasun sindikaleko eskubideen babesari buruzko prozesuak ezagutzeko eskuduna babes eskea eragin duen lesioa gertatu den barrutiko auzitegia izango da (LPLren 11.1 d) art.).
|
|
2011
|
|
|
Nafarroari dagokionez, langabezia tasak gehiago egin du gora,% 5,05 hain zuzen ere. Irailean baino 2.153 langabe gehiago
|
daude
Foru Erkidegoan eta guztira 44.771 dira.
|
|
2012
|
|
|
Hori guztia dela eta, zer egin apoarmaturen bat aurkitu edota etxeko apoarmatuaren ardura albora utzi nahi izanez gero? Hurbileko Basa Faunaren Birgaitze Zentrora eraman (Bizkaian, Gorlizen; Araban, Martiodan; eta Gipuzkoan, Igeldon), edo
|
dagokion
Foru Aldundiko basozaintza zerbitzura deitu. Guztion esku dago apoarmatuen alde egitea!
|
|
|
Gero, espeziearen arabera, horrela jokatzen dugu: espezie arrotzetako aleak
|
dagokion
Foru Aldundiko Basa Faunaren Birgaitze Zentroetara eramaten ditugu, eta bertako espezieetako aleak mikrotxip bidez edota oskolaren ertzetan egindako markatxoen bidez identifikatu, eta harrapatutako leku berean aske uzten ditugu. Bertako espezieetako apoarmatuetako batzuei, halaber, oskolean igorle bat atxikitzen diegu, radiotracking izeneko teknologiaz baliatuz animalia horien mugimenduei jarraitzeko eta habitataren erabilerari buruzko informazioa lortzeko.
|
|
|
Eta jakina, ikuspegi hori berria zen Foru Konstituzioaren tradizioan. Proiektu honetan ez
|
dago
Foruen bidezko ikuspegi juridikoari egindako inolako erreferentziarik. Euskal komunitate edo nazioaren gurarian edo borondate politikoan zegoen autonomia eskubidearen oinarria.
|
|
|
Hala ere, Espainiako alderdi politiko nagusien artean ez
|
zegoen
foruen moldaketari buruzko adostasunik:
|
|
|
Beraz, kupoa ordaindu zuten eta soldaduen urteroko kinta indarrean ezarri behar zen espainiar armadarako. Baina bestalde, argi eta garbi zuen indarrean
|
zegoen
Foru Konstituzioko oinarri juridikoa desegin egin behar zela, Foru Konstituzioko ondorio politikoak saihestu nahi baziren. Cánovasek nahi zuen euskal ordenamendu juridiko politikoan zalantza izpirik gabe Espainiar Gobernuaren eta Espainiako Konstituzioaren nagusitasuna ezarri.
|
|
|
1 Buruzagi batzuek 1833an indarrean
|
zegoen
Foru Konstituzioa bere osotasunean berreskuratu, indarrean jarri eta babestu nahi izan zuten. Erabateko foruzaletasuna gorde nahi zuten.
|
|
|
Arabako eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan adostasuna sortzen zuen. Hau da, 1841ean foru erakundetzean egindako aldaketak onartuz, garaian indarrean
|
zeuden
foruak legeztatzeko bidea erakusten zuen.
|
|
|
Arrasaten 1788an egindako Euskal herrialdeetako konferentzian, Araba, Bizkaia eta Gipuzkoako ordezkarien bilkuran alegia, behin betiko erabakia hartu zuten. Ez
|
zegoen
foru sistema aldatzerik eta beraz aduanen lekualdatzea.
|
|
|
Gertatu zena hauxe izan zen: Estatu zentralaren gobernua, 1840 urteko ekainean jadanik, indarrean
|
zegoen
Foru Konstituzioan aldaketak eragiten hasi zela bere kabuz. Espainia osoko legeak bere horretan aplikatzen ziren.
|
|
|
Foruen moldaketarako proiektua, 1848tik aurrera gorpuztuz zetorrena, Arabako eta Gipuzkoako Batzar Nagusietan onartua izan ondoren, Bizkaiko Batzar nagusietan aurkeztu zuten. Baina Bizkaian erresistentzia
|
zegoen
foru moldaketa hitzartzeko, batez ere foru osoa eskatzen zutenek ez zuten nahi. Hau da, moldaketaren aurkako joera nagusitzen joan zen.
|
|
|
Laburbilduz, Arabako eta Gipuzkoako buruzagiak honako hau proposatzera joan ziren Gernikara: estrategia aldatu beharra
|
zegoen
foruen moldatze bidean. Foru Konstituzioa, aurrerantzean, Euskal Konstituzio bihurtu behar zen.
|
|
|
Gipuzkoatik, Marqués de Santa Cruz, F. Palacios eta A.I. Altuna; Arabatik, P. Egaña eta Blas Lopez; Bizkaitik, Conde del Valle, Conde de Montefuerte, Guardamino eta Arechaga. Batzorde buruaren ustez, Gobernua prest
|
zegoen
foruen moldaketa konstituzionala modu onean egiteko: un arreglo conciliatorio a los intereses del paÃs y generales de la nación.
|
|
|
Julian Egañak 1850ean argitaratu zuen bere lan juridiko politikoa.88 Izenburuak adierazten duen bezala, foruzaletasun liberaletik abiatuz, 1849 abagunean, argitaratutako liburua da. Indarrean
|
zegoen
foru egituren alde egiten zuen.89
|
|
|
Euskal Herrian, karlismoaren altxamenduak saihesteko, armada finkoa zegoen. Oraingoz ikertu gabe
|
dago
foru sistemaren bilakaeran gobernadore militarren portaera.
|
|
|
1808an edo 1833an indarrean
|
zegoen
Foru Konstituzioa sakonetik aldatuta zegoen jadanik, 1852an, Liberal sutsuen ustez, Espainiar Konstituzio liberalaren eraginez, Foruak berretsita gelditu ziren. Liberal epel edo zentzudunen ustez, berriz, halabeharrezko aldaketak onartu behar izan ziren eta murrizturik irauten zuten.
|
|
2013
|
|
|
Ondorioz, igoera% 0,18koa izan da. 2012 amaituta, 51.944 langabe
|
daude
Foru Erkidegoan.
|
|
|
Nafarroako langabeziak ere behera egin du apirilean,% 3,62 aurreko hilabetearekin alderatuta. Guztira, 54.444 langabe
|
daude
foru erkidegoan, Gizarte Segurantza eta Enplegu Ministerioaren datuen arabera.
|
|
|
–Herri gisa zuten nortasunaz? jabetzeaz mintzo da L. Otaegi eta, gure iduriko, Euskal Pizkundea ulertzeko ezinbestekoa da ohartzea nortasunaren gaineko kontzientzia hartze hori loturik
|
dagoela
foruen abolizioak eragin zuen galera sentimenduari. Izan ere, XIX. mende bukaeran Euskal Herrian Erromantizismoak testuinguru egokia kausitu bazuen, gertaera hori, besteak beste, galera sentimendua oso sartua egoteari loturik dago.
|
|
2014
|
|
|
Bilduren helburu bakarra errauste planta gelditza izan da. Eta, horretarako, indarrean
|
dagoen
foru arauaren aurka doazen bi «plan» airatu ditu, baina ez ditu ofizialki aurkeztu, ezta, dagokion bezala, batzar nagusietan bozketatzera eraman ere. «Irtenbide» alternatiboa inprobisatu behar izan du:
|
|
|
Harremanak baditugu, normalak dira, baina hedabideetan zabaltzen diren mezuak saihesten saiatu genuke. Jaso diren eskaintzekin gustura
|
dago
Foru Aldundia. Fagorreko esparru, negozio edo enpresa batzuk bideragarriak direla argi geratu da. Eta azpimarratuko nuke jaso diren eskaintzek bermatzen dituztela lanpostuak.
|
|
|
Garagardoarekin batera, baina, jatekoa ere
|
badago
Foruen plaza ondoko frontoian jarri duten karpan. " Urteroko karpa da, bai.
|
|
2015
|
|
|
Krisialdi ekonomikoa izan da bukatzear
|
dagoen
foru legegintzaldiaren ezaugarri nagusiena. Enpresak zarratu dira, enplegua galdu da, langabeziak gora eta gora egin du, lan baldintzak okertu dira.
|
|
|
2012KO URRIAEspainiako banderaren kokapenaren auzi luzeaEspainiako banderaren kokapenaren auzia 2005ean hasi zen, eta EH Bildu Gipuzkoako Foru Aldundira iritsi zenean bete betean harrapatu zuen auziak. Espainiako Auzitegi Gorenak 2005ean EAJren esku
|
zegoen
foru gobernua behartu egin zuen Espainiako bandera jartzera. Baina Urkijok, 2012an, Espainiako bandera merezi zuen lekuan ez zegoela iritzita, Estatuaren abokatuari eskatu zion prozedura hasteko.
|
|
|
Adopzio espedientea hasteko, beharrezkoa da adopzioa eskatzen dutenen auzotasunari
|
dagokion
Foru Aldundiak, haurrak eta nerabeak babesteko eskumena duenez gero, proposamen bat egitea adoptatzailearen edo adoptatzaileen alde, baldin eta aldez aurretik guraso ahala egikaritzeko egokitasuna aitortu bazaie.
|
|
|
Nafarroako Gobernuaren akordio programatikoan jaso zuten ustelkeriaren aurkako bulego bat sortzeko beharra, herritarren jakiteko eskubideari erantzuteko asmotan. Aitzitik, Mari Jose Beaumont Nafarroako Lehendakaritza, Barne Justizia eta Funtzio Publikoko kontseilariak argi utzi du gaur goizean Parlamentuan egindako agerraldian, bulegoa ez duela gobernuak sortu, eta lehenik parlamentuak
|
dagokion
foru legea onartu behar duela.
|
|
|
" Finezia eta haurridetasun printzipioak direla-eta" errefusa egin zion Nafarroako Aurrezki Kutxako Administrazio Kontseiluan parte hartzeari, kargu hori
|
baitzegokion
foru diputatu zen aldetik. Jestu hori ez zitzaion sekula eskertu.
|
|
|
Hamaika bider esan du 1987ko legea iruzur hutsa dela, baina bere salaketaren oihartzuna Parlamentuko hormen artean amatatu da. " Oraindik indarrean
|
dago
foru lege hori. Ez da inoiz bete.
|
|
2016
|
|
|
Donostiako Udalak abisatu zion Gipuzkoako Foru Aldundiari hirigintza plan bat zutela auzo hartako uholdeak saihesteko, eta Arteleku botatzeko asmoa zeukatela. Era berean, hor
|
zegoen
Foru Aldundiak garai hartan Artelekuren inguruan zeukan iritzia orduko kultur diputatu Ikerne Badiolak galdu antzera ikusten zuen Arteleku," norabide argirik gabe". Baina ez da ahaztu behar testuinguru hori erabat aldatu zela Tabakalera proiektua azaldu zenetik.
|
|
|
Nafarroako eskuinarentzat mehatxu argi bat zen 1977ko abenduan eratutako Euskal Kontseilu Orokorra, lau lurraldeen batasunerako plataforma zelako. Hauteskundeek eman zioten ordezkaritzaz baliatuta, UCDk EAJrekin eta PSErekin hitzartu zuen Nafarroan etorkizunean balizko bat egitea?
|
dagokion
foru erakundeak, hautatuko zuela.
|
|
|
Baina ez genuke ahaztu behar 1931n, Nafarroako 220 udalerrietatik 200ek babestu egin zutela lau herrialdeetarako estatutua; eta hurrengo urteko urtarrilean, oraindik, %64koa zela haren aldeko portzentajea. 1932ko batzorde erabakigarri eta iskanbilatsuaren atarian, Araba, Bizkai eta Gipuzkoarekin bat egitearen alde
|
zeuden
foru diputatu guztiak, bat izan ezik, eta Gorteetako zazpi diputatuetatik bost... Eta, hala ere, Garcilasok, Praderak, Emilio Azarolak eta beste batzuek itzalean eginiko azpijokoen ondorioz, bozketa kaotiko bat egin zen, ustela, Jimeno Jurioren lanen arabera?, eta azken emaitza %53koa izan zen, estatutuaren kontra?.
|
|
|
artean
|
zeuden
foruak galdu ziren.
|
|
|
Zerga oinarriak, oro har, zuzeneko zenbatespen erregimenean kalkulatuko dira. Zerga oinarrien zeharkako zenbatespena
|
dagokion
foru aldundiaren Zergen Foru
|
|
|
Donostiako Udalak abisatu zion Gipuzkoako Foru Aldundiari hirigintza plan bat zutela auzo hartako uholdeak saihesteko, eta Arteleku botatzeko asmoa zeukatela. Era berean, hor
|
zegoen
Foru Aldundiak garai hartan Artelekuren inguruan zeukan iritzia –orduko kultur diputatu Ikerne Badiolak galdu antzera ikusten zuen Arteleku, “norabide argirik gabe”– Baina ez da ahaztu behar testuinguru hori erabat aldatu zela Tabakalera proiektua azaldu zenetik. Azken urteetan mamu bat izan zen Tabakalera Artelekurentzat.
|
|
2017
|
|
|
Bizkaian, duela gutxi arte, bi erregimen juridiko zeuden, baina bien arteko desberdintasunak murriztuz joan dira: alde batetik, elizateei edo Lur Lauari
|
zegokien
foru zuzenbidea zegoen; eta, bestetik, hiribilduak arautzen zituen zuzenbide komuna (espainiarra).
|
|
|
|
zeuden
foruak galdu ziren.
|
|
|
1876an, Bigarren Karlistaldiak lurra jo zuenean, Araban, Bizkaian eta Gipuzkoan artean
|
zeuden
foruak galdu ziren.
|
|
2018
|
|
|
zergatik ezin du emakume batek bere herriko alardean parte hartu? Emakumerik ez zelako
|
egon
foru milizietan. Ezta kanoirik ere, ez kantinerarik, ez uniformerik ere.
|
|
|
lehena gobernuaren ordezkarien eskumenen gainean (1923), hots, funtzionario militarrak ziren, Estatuak izendatutakoak, guztiak ere gobernadore zibilaren mendekoak, udalen eginkizunak gainbegiratzeko ardurarekin. Ordura arte, eginkizun hura berariaz
|
zegokion
Foru Diputazioari. Direktorioarekin hainbat aldiz hitz egin ondoren, konpromiso bat lortu zen, baina hala ere, ordezkariok udal berri askoren hautaketan esku hartu zuten.
|
|
|
Hortaz, gai honi
|
dagokionez
Foru Komunitatearen ezaugarri soziologikoak eta Iruñearenak antzekoak direnez, eta kontuan harturik Iruñeak Nafarroako biztanleriaren herena hartzen duela gutxi gorabehera, aurkeztutako datuak herenera murriztuta jakingo dugu, gaingiroki, zenbat dibortzio eta banaketa izan diren Iruñeko herritarren artean.
|
|
|
1918ko hauteskundeen ondotik, diputatu abertzaleek berriz ere aurkeztu zuten proposamena. Bizkaian eta Gipuzkoan nahiko argi
|
zegoen
foruen eta askatasunen aldeko gehiengoa. Nafarroa Garaian ere bat egiten zuten lau herrialdeek erakunde bera sortzearen eskaerarekin, ñabardurak ñabardura.
|
|
2020
|
|
|
Praktikatzeko eta ikasteko irekiak
|
daude
Foru plazako eta Abetxukuko bolatokiak
|
|
|
Maria Txibite Nafarroako Gobernuko presidenteak adierazi duenez," Tarte handia"
|
dago
Foru Erkidegoko osasunean, eta" ez dugu uste kolapso egoerak egon daitezkeenik", koronabirus kasuak ugaritu egin direlako. Aste zaila dugula aurretik aitortu du presidenteak.
|
|
2021
|
|
|
Egindako PCR eta antigeno proben kopurua, aldiz, antzekoa izen zen herenegun eta atzo; 2.810 eta 2.350, hurrenez hurren. Hori dela eta, daturik esanguratsuena lurraldeko positibotasun tasa da; izan ere, %3, 7koa da gaur gaurkoz, eta une honetan Munduko Osasun Erakundeak gomendatutako tasaren azpitik
|
dago
foru erkidegokoa.
|
|
|
Nafarroan intzidentziaren igoerarekin kezkatuta
|
dago
foru gobernua, eta mahai gainean du COVID ziurtagiria eskatzen hastea datorren asteko asteburuan. Nafarroako Justizia Auzitegi Nagusiari egin diote eskea; hainbat hedabideren arabera, gaur egingo dute.
|
|
|
Nafarroan ere intzidentziaren igoerarekin kezkatuta
|
dago
foru gobernua, eta mahai gainean du gaueko aisialdian eta ostalaritzako establezimenduetan COVID ziurtagiria eskatzen hastea. Osasun agintariak aste honetan dira biltzekoak ostalaritzako sektorearekin, neurria aztertzeko.
|
|
|
Atzo 119 gaixo
|
zeuden
Foru Erkidegoko ospitale sareko zentroetan, aurreko egunean baino zazpi gutxiago. Hala, koronabirusarekin lotutako bi ospitaleratze berri izan ziren, horietako bat ZIUn.
|
|
|
Ordutik han jasoko den eraikinen berri ematen duen argibide oharra besterik ez dago. Bi eraikinez osatuta
|
dago
foru administrazioak zehaztutako proiektua. Alde batetik, basozainaren bulegoa izanen dena dago, 87 metro karratuko eraikina izanen litzakeena.
|
|
2022
|
|
|
Hegoaldean, gasolindegiek hilero aurkeztu dute hobariak itzultzeko eskaera, bakoitzak
|
dagokion
foru ogasunean, eta haiek tramitatuko dituzte Espainiako Gobernuarekin. Hori arazo bat izan daiteke gasolindegi askorentzat, txiki eta ertainentzat bereziki, diru asko aurreratu behar dutelako.
|
|
2023
|
|
|
2023ko urtarrilaren 2an, berriz, Herritarrekiko Harremanetarako kontseilariak abian jarri zuen prozedura bat motibazio politikoko biktima izaera deklaratzeko eskaerak aurkeztu ahal izateko.
|
Dagokion
foru legearen arabera, «eskuin muturreko taldeek edo funtzionario publikoek eragindako motibazio politikoko ekintzen biktimei aitorpena eta erreparazioa» emateko da. Motibazio politikoko Biktimen eskaerak aztertuko dituen Aitorpen Batzordea bederatzi adituk osatzen dute, eta Martin Zabalza Nafarroako Gobernuko Bake, Bizikidetza eta Giza Eskubideen zuzendari nagusia da batzordeburua.
|
|
|
Artikulu horretatik, subjektu pasiboaren hurrengo ezaugarriak atera daitezke. Lehenengo eta behin, subjektu pasiboa definitzen duen ezaugarri nagusia da tributu betebehar nagusia betetzera behartuta
|
egotea
foru arauaren aginduz (edo legearen aginduz). Bestalde, subjektu pasiboaren betebehar nagusia zorra ordaintzea da, lotura horren kari edo zioak kontuan hartu gabe; horren arabera, subjektu pasibo eta tributu zorduna pareka daitezke.
|
|
|
Horiek horrela, foru sektore publikoa bitan zatitzen da: administrazio sektore publikoa (bertan Bizkaiko Foru Aldundia, foru organismo autonomoak, foru partzuergoak eta Zuzenbide publikoko gainerako foru erakundeak daude, merkataritzako jardueran aritzen ez badira) eta enpresa sektore publikoa (bertan
|
daudela
foruzko enpresa erakunde publikoak, merkataritzako foru sozietateak, foru fundazioak, eta foru partzuergoak eta Zuzenbide publikoko beste foru erakunde batzuk, merkataritzan aritzen badira).
|
|
|
Ildo bertsutik, Bizkaiko TFAOren 83 artikuluak eta Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 81 Artikuluak (eta TLOren 86 artikuluak) ezartzen duenez, Administrazioak agindu behar du aurreko ekitaldiari begira tributu arauen testu eguneratuak argitaratzeko, baita administrazio doktrina garrantzitsuena ere. Zehatz esateko, tributuen arloan indarrean
|
dauden
foru arauen eta erregelamenduen testuak emango dira testuok aldatu ahala, baita urtero onetsi diren tributu xedapenen zerrenda. Helburu horiek lortzeko, ogasunek internet eko euren webgune ofizialak erabiltzen dituzte, Bizkaiko TFAOren 83.4 eta Arabako eta Gipuzkoako TFAOen 81.4 artikuluari (eta TLOren 86.4 artikuluari) jarraiki.
|
|
|
Ordutik aurrera, Ekonomia Ituna ez
|
dagokie
Foru Aldundiei soilik. Badute tributuei eutsi, horiek ezarri eta arautzeko eskumena baina kupoa autonomia erkidegoarena da, Foru Aldundiek ordaindu behar duten Kupoa, alegia.
|
|
|
Bizkaiako foru arauak, esangura berdinean, arau fiskal bakoitzari buruzko arauketaren baitan aipatzen du (aurrekontu egonkortasunerako helburuari
|
dagokionez
foru arauaren 2 artikuluan, gastu arauari dagokionez 3 artikuluan eta zor biziari dagokionez 4 artikuluan) ez betetze arriskua dagoenean finantza zaintzako organo eskudunen esku hartzea. Arabako eta Gipuzkoako lurralde historikoen foru arauek ez dute ez betetze arriskuaren gaineko neurririk aipatzen, baina aipatzen dute HAP/ 2105/ 2012 Aginduaren informazio betebeharraren sistema eta, ondorioz, ez betetze arriskuaren gaineko esku hartzea ere aplikagarria izango da.
|
|
|
Horrez gain, AEFJLOren 2 artikuluak bere aplikagarritasun subjektiboa ezartzean ez du ezberdintasunik egiten eta toki erakundeak aipatzen ditu. Dena den, argi
|
dago
foru lurraldeek araubide ekonomiko finantzario ezberdina daukatela edo bereiztua. Foru lurraldeek (Araba, Bizkaia, Gipuzkoa eta Nafarroak) eskubide historikoetan oinarriturik araubide berezia dute finatza jardueraren gainean eta, ondorioz, horren errespetua bermaturik ikusi behar da.
|
|
|
hiru klausuletatik bik zuzeneko lotura dute foru lurraldeen eskubide historikoekin: TAOLen 2 xedapen gehigarri eta LHLren 8 xedapen gehigarri berriek egokitu egiten dituzte lehendik
|
zeuden
foru salbuespenak TAAJLen erregulazio berrira. Aldiz, TAAJLen 1 xedapen gehigarri berriak salbuespen berriak sortzen ditu, TAAJLek berak udalerrien gainean ezartzen dituen muga eta kontrol berrien harira.
|
|
|
Honekin guztiarekin batera, ETELk ere toki ogasunei tarte bat ematen diela esan dugu. Horren gaineko laburpentxo bat egitea komenigarria da, nahiz eta ETELk momentura arte
|
dauden
foru arauen bitartez sortutako sistema errespetatu. ETELk, besteak beste, 110 artikuluan toki ogasunei dagozkien printzipio nagusiak ezartzen ditu:
|