|
2000
|
|
|
Gauza asko egin da, baina hutsune handiak ditugu erabileraren aldetik herritarrei zerbitzuak ematerako orduan. Bestetik, oraindik ez dugu lortu euskalduna benetan euskaraz zuzentzea administrazioari; administrazioa oso errespetuzko gauzatzat dugu herritar gehienok, eta uste dugu administrazioan
|
dagoenari
erdaraz egiten badiogu ez dugula inolako arazorik izango.
|
|
|
Era berean, berez ingelesez
|
dagoena
erdararen galbahetik datorkigu; bada, galbahe hori kentzeko balio dezake. Euskarak ez du bitartekaririk behar, txokokeria ez delako, unibertsala baizik.
|
|
|
Hau Katalunian derrigorrezkoa da eta Espainian beharrezkoa ez dena. Argi
|
dago
erdararen erabilpena erabat normalizatuta dutela eta bakoitzak bete behar duen papera ere garbi dagoela. Baina zorionez, inolako mespretxurik gabe, hau ez da Soria.
|
|
2001
|
|
|
Eta artzain ikazkinak utzirik nire antzeko erdi ikasietara baldin bagatoz, nabari da zer gertatzen zaigun, behin eta berriro: hitz eskasean aurkitzen garela sail askotan eta, okerrago dena, Â hitzak ditugunean hitz horiek ez
|
daudela
erdarazkoak bezain zehazkiro mugatuak. Eta, nire ustez, zehaztasunak balio du argitasunak eta garbitasunak adina gai horietan.
|
|
2002
|
|
|
Oso kontuan izan behar dugu, emaitzak gaizki ezinterpretatzeko, taulan agertzen diren zenbakiak gure unibertsitateetako argitalpen zerbitzuei dagozkiela soilik, eta ez Euskal Herrian nahiz espainiar eta frantziarestatuetan dauden bestelako argitaldariei. Horiek ere sartuko bagenitu, hau da, Euskal Herrian eskuragarri
|
dauden
erdarazko eta euskarazko unibertsitate liburuenkonparaketa egingo bagenu, euskarazko ekoizpena ez litzateke erdarazkoaren%lera helduko seguruenik.
|
|
|
Egia da euskara eta erdara ez direla parean jartzen ahal eta, bistan denez, askoz ere jende gehiago izango dela beti erdaraz ikusteko prest, euskaraz baino. Askoz ere hiztun gehiago
|
dagoelako
erdaraz, jakina. Baina euskaraz hasi zen hura erdarara joan zaigu emeki emeki, eta erreka gurutzatze horretan baliabideak ere berarekin eramateko arriskua dago.
|
|
2003
|
|
|
" Asumiendo como intimo/ lo bastardo y lo legitimo". Uste dut gutako batzuei
|
badagokigula
erdara barru barruko eta gure bezala onartzea, nahiz eta jakin bortxaketa baten ondorio izan dela.
|
|
2004
|
|
|
Eta euriak irakurtezina bihurtu duen euskarazko testu bat, eskuz egina. Ez da izanen irakurgarri
|
dauden
erdarazkoak baino txarragoa. Genero zaila da hildakoentzako literatura, hori ez da eskolan ikasten.
|
|
|
Nire ikasleak eta ETB 1 Ez da lagin esanguratsua kuantitatiboki begiratuta baina bai kualitatiboki, Ikasleak" D" ereduko nerabeak dira eta. Zoritxarrez esan beharra daukat adin horretako gaztetxo urbanoen artean ETB 1eko programek ez dutela arrakasta handirik, ikusten dituztenen artean, salbuespenak salbuespen, ez
|
baitago
erdarazko beste kate batzuetakoek daukaten adinako erakarmen indarrik. Eta, horrek, jakina, bere ondorioak ditu.
|
|
|
Gaur, milla bederatzireun eta berrogei ta emezortzian, orixe da legea erririk geienetan. Eta baserrietan beretan ere, guk uste baño sartuago
|
dago
erdera, eta erderaren kutsua.
|
|
|
Erdaldunak" ikusi dezagun" esateko joera daramate barruan, erderaz pentsatzen dutelako. " Ikusi dezagun" urbillago
|
dago
erderatik" ikus dezagun" baño. Beraz jatorragoa da bigarrena.
|
|
2005
|
|
|
Hortik aparte
|
dago
erdararen presioa. Umeei interesatzen zaien guztia ikastolatik kanpokoa da:
|
|
2006
|
|
|
Izugarri sentitzen dut azkeneko bisitan gertatutakoa. Ulertzen zaitut, eta arrazoi guztia daukazu; badakizu ados nagoela zurekin, mintzalekuan euskaraz aritzeko eskubide osoa daukagula, baina ni prest
|
nengoen
erdaraz hitz egiten jarraitzeko, funtzionarioek hala inposatuz gero: nik nahiago dut hori, zurekin egoteko daukadan denbora apurra alferrik galtzea baino.
|
|
2007
|
|
|
Dena
|
dago
erdaraz eta euskaraz. Euskaraz nahitaez eduki behar dugu, bainabadago euskaraz oso ongi ulertzen ez duen jendea ere, Radio Euskadin, adibidez.Hitz egiteko moldatzen dira, baina informazioa irakurtzea pixka bat astuna egitenzaie.
|
|
|
Goiko adibidean, izenlaguna hasten da gerundio bidez (diciéndole...), eta izenaren informazioa osatzen du, konplementatzen du. Horrelako gerundio motentzat arau bat
|
dago
erdaraz, eta dio gerundio batek ezin duela izen bat osatu, ezin dela adjektibo edo izenlaguna izan (egia esateko, bada salbuespen bat edo beste, erdaraz zein euskaraz). Edozein modutan, gerundioak, horrela erabilita, batzuek deabrutara botatzen dituzte, baina erabili, erabiltzen dira erdaraz.
|
|
2008
|
|
|
Hizkuntza eta kultura arrotzean bizi diren abertzaleak biluzten ari gara saio honetan. Baina kultura idatziari
|
dagokionez
erdaraz bizi diren euskaldunei buruz ere zerbait esan beharra agintzen dit barrenak. Hauen arduragabekeria ez baita nolanahikoa.
|
|
2009
|
|
|
Horrelaxe izan ohi dira kontuak: konturatzerako mende eta erdi joan zaigu ia masa komunikazioaren estratetan barrena abiatu ginenetik, eta, sekula baino euskarazko hedabide gehiago ditugun honetan, inoiz ez bezalako aukera
|
dago
erdarazkoetan ere; kinka konplexuan ekin zion masa komunikazioaren bideari euskarak, eta kinka konplexua bizi du orain, Informazioaren Gizartearen aroan. Oinarriak, hala ere, XIX. mendekoak baino sendoagoak dira:
|
|
|
Gure herrian ez zen egiten erdararik! Botikariak edo medikuak egingo zuten euren artean, baina gure artean ez
|
zegoen
erdararik. Nire herrira etorri zen praktikante bat seme birekin.
|
|
2010
|
|
|
Ereinek eta Alberdaniak Batera izeneko bilduma sortu dute elkarrekin, nazioartean onetsitako liburuen itzulpenak argitaratzeko. Orain dela gutxi arte, Literatura Unibertsala bilduma eta Igela argitaletxearen itzulpenak alde batera utzita, ez
|
zegoen
erdaraz argitaratutako liburuak euskaraz irakurtzeko aukera handirik. Uda ostean argitaratuko diren itzulpenetako bat da, hain zuzen, Nagore Tolosak itzulitako Fahrenheit 451 nobela, Txalapartak argitaratu berri duena.
|
|
|
Dibertsitate hori erakustea ere aberatsa da, errealitatearen isla. Hasieran pelikulak elebiduna izan behar zuen, beste gauza batzuen artean Maite argentinarra zelako, eta interesgarria iruditzen zitzaigulako gizartean zegoena erakustea, nola baserritik hirira joatean askok uste duen inork ez dakiela euskaraz eta erdarara jotzen duen, nola erdaldun bat
|
dagoenean
erdarara jotzen dugun… Noizbait hori ere kontatzea polita litzateke. Baina produkzioak baldintzatu gintuen:
|
|
|
Gazteen hizkeran gertatzen da hori batez ere, normalagoa baita hiztun zaharren hizkuntza produkzioa askozaz" euskaldunagoa" izatea. Horien kasuan, entzulearengan ez
|
dago
erdarazko hainbeste hitz edo lokuzio entzuteko espektatibarik, eta ez du harridurarik sortzen" euskara huts hutsezko" jardunak. Gazteen kasuan akaso bai.
|
|
|
Egoera horietan, beraz, ez dago euskararekiko leialtasunik. Are gehiago, hainbat kasutan, euskaraz askoz hobeki hitz egin arren erdarazko jardunari gogor eusten diotenen kasuan alegia, leialtasuna
|
egotekotan
erdararekiko leialtasunaz hitz egin genuke. Izan ere, hizkuntza jakin batean traketsago eta nekezago moldatu arren, eta horretarako behar saihestezinik izan gabe, hala ere zerorren hizkuntza alde batera utzi eta hain erosoa gertatzen ez zaizun beste horretan aritzeko erabakiaren atzean, harekiko nolabaiteko leialtasuna daukazula ere ondoriozta liteke.
|
|
|
Erdaraz ikasteko aukera murriztapenei dagokienez, aldiz, justu alderantziz dira kontuak: behe mailetan
|
daude
erdara hutsean ikasteko arazo nagusiak. DBHn, Batxilergoaneta Lanbide Heziketan ez dago inolako arazorik A ereduko ikasbidea hautatzeko: bai, aldiz LMHn eta, bereziki, Haur Hezkuntzan.
|
|
|
Orain ez dira horrela kontuak: nahas eleko ezkontzak ugarituz doaz, ezkontide biak euskaldun izanik ere bietako bat (edo biak) erdal elebidun d (ir) eneko egoerak indartzen ari dira, eta etxean
|
daudenean
erdara nagusitzen da sarri. Etxean ez daudenean, berriz, erdal hedabideen irrupzioa oso da sarkorra seme alaben artean, adin batetik aurrera bereziki236.
|
|
2011
|
|
|
Aparte dago ohitura. Ni akostumbrauta
|
nago
erderaz entzuten eta eitten. Euskeraz geixau kostetan jat. No me cuesta baina geixau bai".
|
|
|
" Ni akostumbrauta
|
nago
erderaz entzuten eta eitten. Euskeraz geixau kostetan jat. No me cuesta baina geixau bai".
|
|
|
" Zer, ez
|
dago
erderaz, beste lekuetan egiten daben moduan, antzerki hoberik, ala?"
|
|
|
Lehentasuna eman zioten aktorea bere paperean eroso sentitzeari, normalean hitz egiten duten moduan hitz egiteari, naturaltasuna lortzera bideratuta. Astigarragakoak azaldu duenez, hasieran pelikulak elebiduna izan behar zuen,, beste gauza batzuen artean Maite argentinarra zelako, interesgarria iruditzen zitzaigulako gizartean zegoen hori erakustea, nola baserritik hirira joatean askok uste duten ez dakiela inork euskaraz eta erdarara jotzen duten, nola erdaldun bat
|
dagoenean
erdarara jotzen dugun. Noizbait hori ere kontatzea polita litzateke, hori ikustea.
|
|
2012
|
|
|
Mapa geografikoak zerikusia dauka horretan. Madrilen ikasten
|
nengoenean
erdaraz egiten nuen lan, Bilbon euskaraz eta erdaraz, orain Berrizen bizi naiz eta euskaraz egin behar dudala uste dut.
|
|
|
Baina zeri deritzogu kalitatezko eskaintza?
|
dauden
erdarazko eskaintzen kopurua ikusita, ezeri muzin egiteko moduan gaude, erdarazko kulturetatik kopiatutakoa baztertu egingo dugu?
|
|
|
Era berean, herri erakundeen publizitate kanpaina ofizialak hedabiderik zabalduenetan txertatzean, erakundeok diru publikoa irizpide sozialik gabe banatzen dute. Orduan, etekin ekonomikoak lortzeko nagusitasun egoeran
|
dauden
erdarazko hedabideak diruz laguntzen dituzte herri erakundeek. Horrenbestez, euskarazko komunikazioaren merkatua gero eta ahulago dago, euskarazko merkatuak ez duelako eraso horietatik babesteko gaitasunik (Arana, Azpillaga eta Narbaiza, 2005:
|
|
2014
|
|
|
Euskara entzuten al da kantxan? Bai, guk asko entzuten dugu, bada egia esan, badira euskaraz ez dakitenak eta horiekin, bada erdaraz ibiltzen gara; eta beraiek
|
daudenean
erdaraz ibiltzen gara. Baina, euskaldunak gaudenean behitzat, beti euskaraz hitz egiten dugu eta frontoiekin, egia esan, oso erlazionatuta dago.
|
|
|
Bertakoa gutxietsirik, kanpotik zetorren eta inguru zabalean aski errotuta
|
zegoen
erdarak emango zuen hizkuntza baliagarri bakarra; argudio gutxi eskain zezakeen euskarak uste horri aurre egiteko, zenbait apaizen hizkuntzarekiko atxikimenduaz edo neska gazteek Maulera espartin egitera joatean ama hizkuntza erabili ahal izateaz landara. Bidankozeri dagokionez, lagunduko ote zuen Zuberoan hilabete asko eman behar horrek, eta bidean uztarroztar edo izabar pittin bat euskaldunagoekin bat egiteak?
|
|
|
" Bi hilabete egin nituen negarrez eta, azkenean, ni hasi nintzen euskaraz hitz egiten, eta zuek gazteleraz, ezer ez". Herri osoan gazte bakarra omen
|
zegoen
erdaraz egiten zuena, Konfitero, eta senargai hartu behar izan omen zuen, norbaitekin hitz egin ahal izateko.
|
|
2015
|
|
|
izeneko artikulua: . Euskal Herriari
|
dagokiokeen
erdarazko prensa euskotar baten premia nabaritzen gero eta gehiago, hemengo komunikabideak geureganatzeko baino ez bada ere. Ez, jakina, nik uste?
|
|
2016
|
|
|
Beraz, nahiz eta euskarak azken 30 urteotan %70 lur gehiago izan; nahiz eta elikatzeko %70 aukera gehiago izan, lur hori elikagai potentziala du, baina ez benetakoa. Euskara elika dezakeen lur berri horrek, hiztun berri horiek, ez dute euskara elikatzen, lorontzi berean
|
dauden
erdarak elikatzen dituzte. Hiztun horiek horregatik moldatzen dira hobeto erdaraz:
|
|
|
Nik askotan entzun dodaz itz orek, baña geyenetan euzkeldunak eztiran abertzalien espanetatik eta bijotzian ezpaya sortu ixan yat[...] Azikeran umiak dagoz bildurtuta, ixilik. Irakaslia, euzkelduna ixan arren, irakatsi gustiak egiten
|
dauz
erderaz. Noz edo noz, ulertzen ezpadau, egiten dautso euzkeraz apur bat berari.
|
|
|
" Eskola maisu bezela dedan egimbidean, ezin liteke egin gauza aundirik euskararen onean, zeren mundu guziak daki obligatuak
|
gaudela
erdaraz erakustea eskola aurrai".
|
|
2017
|
|
|
Ez da Arabako lekukoetan ageri; iramo (n) dago Landucciren eta Lazarragaren izkribuetan. Bizkaiko ipar sartalde gehienean eta Busturialdeko herri batzuetan oso zabalduta
|
dago
erdaratik hartutako etxa hitza. Arrixe seiñek urriña jaurti ibilltte giñen umetan, harria nork urrunago jaurti ibiltzen ginen umetan?
|
|
|
Bestalde, Euskal Herria eleanitza da, eta euskal herriko biztanlerik eleanitzenak euskal hiztunak dira, maila guztietan: etxeko eta eskoletako hizkuntzetatik hasi eta lan munduraino, ez
|
dago
erdara bat behintzat ez dakien euskaldunik egun.
|
|
2018
|
|
|
Beraz, nahiz eta euskarak azken 30 urteotan %70 lur gehiago izan; nahiz eta elikatzeko %70 aukera gehiago izan, lur hori elikagai potentziala du, baina ez benetakoa. Euskara elika dezakeen lur berri horrek, hiztun berri horiek, ez dute euskara elikatzen, baizik eta, loreontzi berean
|
dauden
erdarak elikatzen dituzte. Hiztun horiek horregatik moldatzen dira hobeto erdaraz:
|
|
|
Eta euskaldunen artean gutxiengoa gara alfabetatuak. Eta euskaraz alfabetatutako guztiok alfabetatuago
|
gaude
erdaraz.
|
|
2019
|
|
|
• herri guztietara iritsi dira etorkinak, bizitzera edo lanera. denetan
|
dago
erdaraz egiten duen multzoren bat, handiagoa ala txikiagoa, integratuagoa ala integratu gabea.
|
|
|
Ez dezadan, ordea, hain muturrera jo: neurritasunak eskatzen du zama osoa ez jartzea balantzaren guztiz ezkerretan ezta zeharo eskuinean ere, eta, noski, oreka ez
|
dago
erdaretako hitzei diegun izuaren beste muturrean ere, utzikeria lexikoan, euskalkien arteko lardaska kriteriorik gabean, minimo elementalenen abandonoan.
|
|
2020
|
|
|
Pandemiak agerian utzi ditu hainbat ahulgune. Horietako bat izan da nabarmen ikusi dela zein erakunde, establezimendu edo gizarte eragiletan ohituta
|
zeuden
erdaraz funtzionatzen, eta ondoren euskarazko itzulpena egiten. Harrigarria da, zeren nahiz eta erdaraz lan egin, komunikazio publikoak euskaraz egiteko baliabide guztiak ditugu, itzultzaile neuronalak hor daude, eta lana aldi berean eginez gero ez dago inolako arrazoirik euskarazko komunikazioak ez ateratzeko edo beranduago egiteko.
|
|
|
Helburuari uko egiteak zerikusia dauka denborarekin, ohiturarekin ezezagun batekin ez daukazu ohiturarik eta ondorioekin. Adibidez, anaiarekin ohituta baldin
|
bazaude
erdaraz egiten, eta orain euskaraz hasten bazara, orain dela aste bat oso arin egiten zenuen gauza bat gehiago kostako zaizu; edo barregarri sentituko zara. Alde negatiboa hori da:
|
|
|
Bere esanetan, euskararen eta arnasguneen garrantzia ikusteko eta ulertzeko beharrezkoa da inertziatik kontzientziarako saltoa ematea: “Bestela, ia oharkabean, gero eta joera handiagoa
|
dago
erdaretara jotzeko”. Bide horretan, hizkuntza ohituretan eragiteko ekimen aparta iruditzen zaio Euskaraldia.
|
|
|
Izan ere, inertziatik kontzientziarako saltoa emateko ezinbestekoa da herritarren ahalduntzea, euskararen eta arnasguneen garrantzia ikusi eta uler dezaten. Bestela, ia oharkabean, gero eta joera handiagoa
|
dago
erdaretara jotzeko. Bai gure herrietara bizitzera edo bisitan datozenekin eta gure hizkuntza ohiturak ezagutzen ez dituztenekin, eta bai gu geu herritik kanpora ateratzen garenean ere, lanera, ikastera edo erosketak egitera.
|
|
2021
|
|
|
Eta, zentzu horretan, euskarazko literatur/ kultur ekoizpenen kasuan egoera zailago ikusten du MIR1 ek, literaturak dituen handicapez gain, euskarak ematen dizkionak ere gainditu behar baititu, eta horrek gaztearenganako bidea oztopatzen duela uste du: " Hor publizitate handiagoa
|
dago
erdarazko liburuekin, eta askotan gero liburuekin telesailak egiten dira. Eta orduan euskarak ez dauka hori, ez dago bide horretan" (MIR1).
|
|
|
Euskarazko eskaria% 40,77 izan zen euskarazko eskaintza izan zuten auzoetan edo adin taldeetan, nahiz eta Txantrean eta Arrotxapean erosoago izan gaztelania aukeratzea (haur eskola gehiago
|
egoteagatik
erdaraz).
|
|
|
IRUÑEKO HAUR ESKOLAK: ...AZKO ESKAINTZA URRIA ETA AUZOETAN DESOREKATUAIruñeko Haur Eskolek abuztuaren 16an hasi zuten ikasturte berria.Iruñeko Udalak eta Nafarroako Gobernuak duten euskarazko eskaintza eskaeraren oso azpitik dago.Euskarazko eskaria% 40’77 izan zen euskarazko eskaintza izan zuten auzoetan edo adin taldeetan, nahiz eta Txantrean eta Arrotxapean erosoago izan gaztelania aukeratzea (haur eskola gehiago
|
egoteagatik
erdaraz). Nola iritsi gara emaitza horretara?
|
|
|
Gipuzkoan jaio zen eta eskualde batzuetan arrakasta handiz hedatu zen, Arrasaten, adibidez. Leku horietan
|
bazegoen
erdarazko prentsa eta desagertu egin zen, euskarazkoak ordezkatu egin zuen. Ikusi zen eredu hori egonkorra zela, atzean euskara elkarte sendo bat egonda eta herriaren inplikazioa bilatuta.
|
|
2022
|
|
|
Euskal Herrian euskaraz sortutako ezerk ez baitu dirurik ematen. Gure aitaren etxea defendatuko dugu telebista arrotzen kontra, interneten doan
|
dagoen
erdarazko material guztiaren kontra, gu baino modernoagoak omen diren gauza guztien kontra. Dena eroriko da azkenean, baina gure aitaren etxeak bezain zutik jarraituko dute gure konplexuek.
|
|
|
Belarriprest figura kontuan hartuta, tabernariekin berbetan ari gara. Zerbitzari asko
|
daude
erdaraz hitz egiten dutenak, eta harremanetan gaude talderen bat osatzeko.
|
|
2023
|
|
|
Bidea erraztu egin behar da, sinpletu, beste bizitasun bat eman behar zaio hizkuntzari, eta bide bat horixe da. Izan ere, guk gaztelaniaz kalean ikasten dugu, guztia
|
dagoelako
erdaraz: telebista, irratia, egunkariak...
|
|
|
Konplexua, ni gogoratzen naiz joaten ginela Altzatik Herrerara eskolara, aldapan behera, gero eguerdian etxera joan berriz ere, eta Herrerara iristen ginenean taberna batean koadrilla bat eskolan ez zebiltzanak, eta gu haientzat las vasquitas de Alza ginen, eta baserritarrak akonplejatuta
|
zeuden
erdaraz ez jakiteagatik. Eta orduan, hori hemen ere gertatu izan da, baserritarrak eta saiatzen ziren azkenean erdaraz erakusten umeari, behintzat erdaraz jakin dezatela, eta arrazoia zuten gainera momentu hartan.
|
|
|
Gerraostean, eta diktadureak iraun bitartean, euskerea galarazota egoan. Eskola umeak derrigortuta
|
egozan
erderaz egitera, eta, euskeraz egin ezkero, zigortu egiten ebezan. Hori baino gehiago, erregimen frankistearen aldeko kantak abestu behar izaten zituen eskolanteek.
|
|
|
Erabilerari dagokionez, inkestan parte hartu dutenen %84k esan dute beti gaztelaniaz hitz egiten dutela; %4k euskaraz gaztelaniaz bezainbeste; %2, 7k beti euskaraz. Gainerakoak
|
daude
erdarazko joera gailentzen den kategoriatan.
|
|
|
Erabilerari dagokionez, inkestan parte hartu dutenen %84k esan dute beti gaztelaniaz hitz egiten dutela; %4k, euskaraz gaztelaniaz bezainbeste; %2, 7k, beti euskaraz. Gainerakoak
|
daude
erdarazko joera gailentzen den kategoriatan.
|
|
|
Lurraldeak eta hiriak" leku gizatiarrago batean bihurtzeko" grinak batzen ditu Jon Macias eta Josu del Campo, hala nola gizartea, ekonomia eta ingurumen iraunkortasuna errespetatuz. Haien arabera, sare sozial zein hedabide nagusitan hirigintza eta lurraldearen inguruko gaiei buruzko gauza gutxi aurki daitezke, eta
|
dagoena
erdaretan dago. Horregatik, 2021earen hasieran ekin zioten lanari, gai hauek euskaraz ere landu ahal izateko.
|