|
2001
|
|
|
Behin behineko ondorioek zuhurtasun printzipioaren aplikazioa zehazten dute, eta aurresuposizioan prebentzio neurriak hartzen dituzte, produktuaren ondorioz arriskutsuak izan daitezkeen ondorioak identifikatu baitira. Zuhurtasun printzipioak jarduteko betebeharra ezartzen du, nahiz eta ez
|
dagoen
ebidentzia zientifiko absolutu, eztabaidaezin eta egiaztaturik. Espainiako Osasun eta Kontsumo Ministerioak hartutako neurriak produktu horren kontsumoa saihestea gomendatzen die kontsumitzaileei.
|
|
2002
|
|
|
Elikadurak ez du eraginik. Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik elikagai jakin batzuek kaltetuen bizi kalitatea hobetzen edo okertzen dutela esateko. Artritis erreumatoidea duen gaixo baten dietak edozein pertsona osasuntsuren gomendioei jarraitu behar die.
|
|
2005
|
|
|
Alde horretatik, iazko azaroan, ahuntz esnearen kontsumoari buruzko lehen ebaluazioa egin zen. EEB/ EETeko EFSAko aditu taldeak adierazi zuen, eskura
|
zeuden
ebidentzia zientifikoen arabera, hausnarkari txikietatik (bereziki ardietatik eta ahuntzetatik) eratorritako esnea eta esnekiak (laktoferrina, laktosa eta beste batzuk) ez direla arriskutsuak entzefalopatia espongiformeak transmititzeko. Egindako analisien arabera, gaixo dauden animaliengandik datorren esnez elikatutako animalia osasuntsu bat ere ez da patologiaren aldekoa izan.
|
|
2006
|
|
|
Ikasketek 6 hilabete baino gehiago irauten zuten, eta baztertu egin ziren parte hartzaileak haurrak ziren guztiak, gaixorik zeudenak edo esku hartzea multifaktoriala zutenak. Alderdi metodologikoak Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik omega 3 azidoek alterazio kardiobaskularretan eraginik dutenik Autoreek onartzen dute metodologia sendoagoa duten ikerketek emaitza sendoagoak ematen dituzte. Hala ere, ez dute aurkitu kontrolatutako azterketa esperimentalen ebidentziarik, ez eta omega 3ek arazo kardiobaskularretan eragina duten kohorte ikerketen ebidentziarik ere.
|
|
|
Estrogenoak edo estrogenoen eta progestagenoen konbinazioa ematea, Cochrane Fundazioak argitaratu duen berrikuste zabalaren arabera, irtenbide eraginkorra da sofokoen gogortasuna eta maiztasuna eta gaueko izerditzea murrizteko, baita hezur masa galtzea ere. Azterlan horrek berak ohartarazten du, ordea, oraindik ez
|
dagoela
ebidentzia zientifikorik hormonak epe luzera ordezkatzearen ondorioei buruz. Britainia Handiko fundazio entzutetsuaren lanaren ondorioak bat datoz, lehenengo zatian behintzat, Espainiako estudioak ematen dituenekin, nahiz eta azken hori pixka bat urrunago joan.
|
|
2007
|
|
|
Teoria deigarri hori, dena den, ez
|
dago
ebidentzia zientifiko sendoen gainetik eraikia.
|
|
|
Kontraindikazio medikorik ez badago, ur asko edateak, okerrera eginez gero, gernua diluitzen laguntzen du. The National Women´s Health Information Center en esaten dutenez, nahiz eta ez
|
dagoen
ebidentzia zientifikorik dieta CI, alkohol, tomate, espezia, txokolate, edari zitriko edo kafeina eta eduki azido handiko elikagaiekin lotzen duenik, handitu egiten dute maskuriaren narritadura eta hantura. Beste gaixo batzuek diote beren sintomak okertu egiten direla gozagarri artifizialak dituzten elikagai eta edariekin.
|
|
|
Dauden estrategiek portaera alda dezakete, baina prebentziorako eraginkortasun eskasa dute. Cochrane Plus Liburutegiaren berrikuspen batean, 22 saiakuntza egin ziren, eta haietan prebentzio programen aniztasuna ebaluatu zen, hala nola jarduera fisikoaren gehikuntza eta elikadura aldaketak, bakarrik edo konbinatuta, eta ikusi zen ez
|
dagoela
ebidentzia zientifiko nahikorik esateko edozein programak, bereziki, haurren obesitatea prebeni dezakeela. Hala ere, aztertzaileek gaineratu zuten dieta eta jarduera fisikoa eta laguntza psikosoziala aldatzeko estrategia zehatzak lagungarriak izan daitezkeela.
|
|
|
Inpaktu errepikakorrak Suediako Goteborgeko Unibertsitateko Neurozientzia eta Fisiologia Institutuko ikertzaileek, Henrik Zetterberg buru dutela, azterlan bat argitaratu dute berriki British Journal of Sport Medicine aldizkarian. Azterlan horren arabera, ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik buruko kolpe errepikakorrek ondorio kaltegarriak dituztela adierazten duenik. Futboleko 23 jokalari amateuri buruzko ikerketa egin ondoren, 30 metroko distantziatik jaurtitako baloi bat bururatu zitzaion buruari, taldearen erdiak hamar aldiz eta gainerakoak 20 aldiz.
|
|
|
Futboleko 23 jokalari amateuri buruzko ikerketa egin ondoren, 30 metroko distantziatik jaurtitako baloi bat bururatu zitzaion buruari, taldearen erdiak hamar aldiz eta gainerakoak 20 aldiz. Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik buruko kolpe errepikakorrek garuneko ondorio kaltegarriak dituztela adierazten duenik Saioaren ondoren, jokalariei gerrialdeko ziztada egin zitzaien, kirolari ez ziren hamar gizonek osatutako kontrol taldeari bezala, eta hamar egunera errepikatu zen. Analisiek markatzaile biokimiko jakin batzuk bilatzen zituzten kirolarien bizkarrezur muinean, garuneko lesioa dagoenean bakarrik agertzen diren proteinak.
|
|
2008
|
|
|
Ameriketako Elkarte Medikoak (AMA) eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikorik onenean oinarritutako gida bat argitaratu du, besteak beste, pazienteei azido azetilsalizilikoa dosi baxuetan erabiltzea gomendatzeak duen garrantziari buruzko medikuaren informazioa hobetzeko. Helburu nagusia gertaera kardiobaskularrak prebenitzea da, hori baita herrialde garatuetako heriotza eragile nagusia.
|
|
|
Orduan, agentziak Austriako agintari eskudunen txosten batzuei erantzuten zien, eta txosten horien arabera, elikagai hori hepatitis akutuarekin lotuta egon liteke. Azterketa genotoxiko eta alergeniko egokiak egin ondoren, adituek ondorioztatu zuten ez
|
zegoela
ebidentzia zientifikorik hepatitis akutua noni zukuaren kontsumoarekin lotzeko. Prozesu segurua EFSAko adituek 18,4 mig/ kg tan ezartzen dute helduen eguneko dosi segurua, 70 bat kilokoa.
|
|
|
Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik itsas elikagai horiei esleitzen zaien gorputzeko koipea murrizteko propietateari eusten diona
|
|
|
Kaltzioarekin egindako osagarriak arrakasta pixka batekin erabili dira emakume haurdunen hanketako karranpak mineral horrekin tratatu dituzten ikerketetan. Hala ere, adituek iradokitzen dute ez litzatekeela zuhurra izango aurkikuntza horiek biztanleria osora estrapolatzea; izan ere, horri buruz ikerketa gutxi egin dira, eta ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik mineral horren nutrizio desoreka muskulu arazoen arrazoi gisa identifikatzeko, eta, are gutxiago, kasu horietan laguntza baliozkotzat jotzeko.
|
|
2009
|
|
|
Adituek diote prebentziorako heztea dela hura tratatzeko modurik onena. Eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikoaren arabera, entrenamendu erregularrak babes efektua izan dezake. Ariketa erregularra egiten duen pertsona batek, teknika egokia erabiliz, intentsitatea pixkanaka handituz eta muskuluak berreskuratzeko erritmoa mantenduz, sindrome hori jasateko aukera gutxiago izango du.
|
|
|
Beraz, oso interesgarria da gordinik zer jan daitekeen jakitea, eta, aldiz, zer jan behar den modu egokian elikatzeko, osasunerako arriskurik gabe. Elikagai gordinek nutrizio, zapore eta plazer gastronomiko originalak dituzte Oraingoz ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik frogatzen duenik osasungarriagoa dela beti barazkiak eta barazki gordinak eta ez egosiak hartzea. Hala ere, gaur egungo sukaldaritzako kimikari buruzko ezagutzekin, esan daiteke bildutako nekazaritzako produktuak biltegiratzeak, tratatzeak eta prestatzeak baino ez dituela elikagaiak galtzen.
|
|
|
Ondo jan atseden hartzeko Herri altxorraren arabera, esnekiak, elikagai frijituak eta txokolatea ez dira jatea komeni afaltzeko, digestioa okertu eta zurrungak areagotzen baitituzte. Baina ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik elikagai jakin batzuen kontsumoa zurrungak okertzearekin lotzen duenik, nahiz eta jatordu oparo baten ondoren okerrago lo egin eta zurrunga gehiago egiten duen, baita horretara ohitzen ez direnak ere. Landareak erabiliz onurak lortzeko aukerak hainbat erremedio asmatu ditu, eraginkortasun frogaturik gabe.
|
|
2010
|
|
|
Are gehiago, autore batzuen aburuz, alderdi psikologikoen garrantzia arrisku adierazgarria da, hala nola, tabako ohitura, hiperkolesterolemia edo hipertentsioa bera. Eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikoak emozioei buruzko argudio horiei eusten die. Esparru onkologikoan, minbizia duten pazienteen itxaropen positiboen eta lortzen diren emaitza klinikoen arteko erlazioa frogatzen duten ikerketak daude.
|
|
|
Eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikoaren arabera, bizi estiloak eta ingurumen faktoreek zeregin garrantzitsua dute ehun edo organo batean zelulak ohiz kanpo ugaltzean (neoplasiak). Gainera, kanpo faktoreak direnez, tumore horietako asko saihestu litezke errutina osasungarri baten bidez eta segurtasun neurri egokiekin.
|
|
2011
|
|
|
Ebidentzia eskasa edo interes ekonomikoa? Estatu Batuetako Elikagai eta Sendagaien Administrazioko (FDA) aholkulariek ziurtatzen dute eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikoa ez dela nahikoa gezurrezko tabakoaren arriskugarritasunari buruzko ondorioak ateratzeko. Ez dute ukatzen mendekotasun handiagoa duenik, baina adierazi dute ezin dela zehaztu erretzaileek lotutako gaixotasunak izateko arrisku handiagoa dutenik.
|
|
|
Osasunaren Mundu Erakundeko (OME) ikertzaile talde batek eman du abisua. 14 herrialdetako 31 zientzialarik osatutako lan-talde batek, OMEko Minbizia Ikertzeko Nazioarteko Agentzian (IARC) bildurik, adierazi zuen eskura
|
dauden
ebidentzia zientifiko guztien berrikuspenak iradokitzen duela mugikorrak “agian kartzinogeniko” gisa sailka daitezkeela. Sailkapen horren ondorioz, baliteke Nazio Batuetako osasun agintariek mugikorrei buruzko gomendioak berrikustea, IARCk onartzen duenaren arabera.
|
|
|
Eta berrikuspenean kontuan hartutako gainerako azterketak? Ebaluazioa orain arte eskura
|
zegoen
ebidentzia zientifiko osoan oinarritu da, ehunka argitalpenetan, ikerketa epidemiologiko batzuen datuak eta argitalpen zientifikoetan berriki onartu diren emaitzak barne. Datu ukaezinak lortzeko askoz gehiago itxaron dela uste duzu?
|
|
|
Hauek dira osasun arloko profesionalek, pazienteek eta, oro har, biztanleek sortzen dituzten zalantza batzuk. Hala ere, erantzun batzuk komunikabideetan eta medikuen eta dietista nutrizionisten ahoan behin eta berriz errepikatzen diren arren, guztiak ez
|
daude
ebidentzia zientifikoaren babespean. Hori dela eta, haiekin hasi da Nutrizio, Elikadura eta Dietetika Elkarteen Espainiako Federazioaren (FESNAD) eta Obesitatea Aztertzeko Espainiako Elkartearen (SEEDO) arteko adostasuna, gehiegizko pisuaren eta obesitatearen prebentzioari eta tratamenduari buruzkoa.
|
|
2012
|
|
|
Autonomia erkidegoek adierazi eta zehaztu behar dute haien lurralde eremuan dauden eremu babestuen kudeaketa formula, bai eta itsas uretakoena ere, baldin eta babestu beharreko lur eremu naturalarekin ekologia jarraitutasuna badu itsas ekosistemak, eta hala adierazten badu
|
dagoen
ebidentzia zientifikorik onenak.
|
|
|
Ez “konpentsatzea” bitamina mineralekin eta osagarri dietetikoekin. Eskura
|
dauden
ebidentzia zientifikoek ez dute frogatu produktu horiek eraginkorrak direnik gaixotasun kronikoak prebenitzeko. Gainera, guztiak ez dira seguruak, nahiz eta “natural” hitzarekin etiketatuta egon, osagai aktiboak izan baititzakete, gorputzean ondorio garrantzitsuak dituztenak eta sendagaiekin eta beste substantzia batzuekin elkarreragin dezaketenak.
|
|
|
egia baino mito gehiago Txakur arraza guztiek izan dezakete alergia. “Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik ilerik gabeko txakur arrazak eta katu hipoalergenikoak, ile laburrekoak edo gutxiago askatzen dutenak daudela frogatzeko”, dio José Manuel Zubeldia doktoreak, Madrilgo Gregorio Marañón Ospitaleko Alergologia Zerbitzukoak. Azken kasu horretan, ile gutxiago askatzen duten zakurrak egon daitezke, eta, hala, ileari itsatsitako alergenoak gutxiago pasatuko lirateke ingurunera, “baina txakurraren eta katuaren alergenoak, azalean (zahia) eta listuan daudenak, mantendu egiten dira”, gehitu du.
|
|
|
iritzia OMEren arabera, elikadura hobetzea izan liteke Europako gaixotasunak murrizteko faktore isolatu garrantzitsuena. Ildo horretatik, GREP AEDNren helburua izan da «osasun publikoa sustatzea, elikagaien eta osasunaren arteko erlazioari buruz
|
dauden
ebidentzia zientifikoak islatzen dituen proposamen baten bidez». Osasun arloko profesional horiek garatzen dituzten hainbat alorretako dietista nutrizionistak ala mpetentziek definizio adostua «elikadura osasungarria».
|
|
|
Osagai aktiboa diosgenina da, ñamearen instalaziotik lortutako esteroidea. Farmazia laborategiek diosgenina erabiltzen dute progesterona modu industrialean ekoizteko, sexologoak dioenez, baina ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik giza gorputzak osagai hori metabolizatu eta hormona bihur dezakeenik. Orduan, gel hauek haurdunaldia lortzen laguntzen dute?
|
|
|
Ikerketak ez dira erabatekoak. “Egunean bost otordu egitea ona da”, “barauek argaltzen laguntzen dute” edo “ordu artean ez da ziztatu behar” bezalako gomendioak entzun (eta jarraitu), baina denak ez
|
daude
ebidentzia zientifikoaren babesean. Erreportaje honetan hiru aholku horiek aztertzen dira eta beharrezkoa denean jateko ideia praktikoak proposatzen dira.
|
|
|
Tea da planetako bigarren edaririk kontsumituena, nahiz eta egozten zaizkion onura asko oraindik ez
|
dauden
ebidentzia zientifikoengatik babestuta
|
|
2013
|
|
|
Antsietatea eta haurdunaldia lortzeko estresa ulertzeko arazoen erantzule izatea? Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik, nahiz eta adituek onartzen duten badela loturarik nahaste psikologikoak eta emankortasuna. Artikulu honetan azaltzen da estresak ugalketari eta ernalezintasunaren ondorio emozionalei nola eragiten dien. Hauek ere aipatzen dira: antsietatea gainditzeko aholkuak.
|
|
|
Lagundutako ugalketa zentroek ere ernalezintasuna tratatzeko erabiltzen dituzte. Artikulu honetan, teknika horien atzean
|
dagoen
ebidentzia zientifikorik ez dagoela adierazten da, eta, hala ere, batzuetan estresa eta antsietatea murrizten laguntzen dute.
|
|
2014
|
|
|
Odontopediatriako Espainiako Elkartea, SEOP, gurasoek zazpi urte arteko eguneroko eskuilatzea gainbegiratu behar dute, eta adin hori nahikoa dute beren kabuz egiteko. Aditu horiek diotenez, ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik eskuilatzeak zenbat iraun behar duen modu frogagarrian esateko, baina egunean bitan gutxienez egitea gomendatzen da, bi minutuz, bakoitza bi minutuz, eta ahokoa urez ez argitzea, gutxienez bost minutu igaro arte. Une garrantzitsuena oheratu aurretik da.
|
|
2015
|
|
|
hobetu egiten dira, besteak beste, pelbis zoruaren atseden tonua, esfortzuaren perineo blokeoa eta gernu inkontinentziaren sintomak. Hala ere, orain arte egindako ikerketen arabera, sabeleko gimnasia hipopresiboa aukera ona izan daiteke erditzearen ondoren sabelaldea eta pelbis zorua lantzeko, baina ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik Kegelen ohiko ariketak baino onura gehiago dakarrenik.
|
|
|
Hala ere, fruta baten kaloria ekarpena beti bera da, bai jan aurretik, bai jan bitartean, bai ondoren. Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik fruta baten ekarpen kalorikoa aldatzen den egunaren arabera alda daitekeela pentsarazten duenik. Irudia:
|
|
|
Bestalde, Diana Sánchez Espainiako Perinatal Psikologiako Elkartea, eta hauxe dio: » ez
|
dago
ebidentzia zientifiko bakar bat edoskitzeak Ediporen konplexua eragin dezakeela». Eta are urrunago doa.
|
|
|
Garrantzitsua da gomendatutako dosiei jarraitzea, dosi gutxiago ematea ez baita zuzena eta eraginkorra. Halaber, ez da gomendatzen antitermikoak sukar koadro baten aurrean txandakatzea, ez
|
baitago
ebidentzia zientifikorik praktika hori sostengatzeko, eta, aldiz, bai, fusioak areagotu egiten dira horiek administratzerakoan eta albo ondorio gehiagorengatik. Ez da ahaztu behar, Espainiako etxeetan ohikoak diren botikak izan arren, beste edozein medikamentu bezala, nahi ez diren ondorioak eta kontraindikazioak ez daudela salbuetsita.
|
|
|
Zorionez, gaixotasun horiek hamar heriotzatik ia bederatzi eragiten dituzte Mendebaldean, eta eguneroko ohituren bidez prebeni daitezke. Chan doktoreak uste du «eskuragarri
|
dauden
ebidentzia zientifikoek argi eta garbi frogatzen dute kutsakorrak ez diren gaixotasun kronikoak prebenitu daitezkeela neurri handi batean». Beraz, agente infekziosoei txertoa jartzeaz gain, komeni da norberak har dezakeen «txerto» merkea eta iraungitze datarik gabekoa kontuan hartzea, bizi estilo ona deritzona, ondoren azaltzen den bezala.
|
|
|
Izan ere, Espainiako Pediatria Elkarteak (AEP) azaltzen duenez, «ez dago kontsumo muga segurua». Hau da, ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik alkoholak fetu alterazioak zein kopurutan eragin ditzakeen zehazteko. Irudia:
|
|
2016
|
|
|
Medikuntzaren bi zutoinak eredu biopsikosoziala eta Ebidentzian Oinarrituriko Medikuntza (EOM) dira. EOM indarrean eta eguneratuta
|
dagoen
ebidentzia zientifikoan oinarrituriko jarduera kontzientea, arduratsua eta neurrizkoa da. Beste era batera esanda, pazientearen egoera eta ingurunea kontuan hartuz, indarrean dagoen ebidentziaren erabilera egokia.
|
|
|
atariak elkarrizketa egin zion ikertzaile nagusiari, Xiao Ou Shu doktore andreari, eta haren esanetan, eskura
|
dauden
ebidentzia zientifiko guztiek iradokitzen dute fruitu lehorrak eta kakahueteak jatea bizi estilo osasungarri baten aldeko hautua egitea dela.
|
|
|
bai Osasunaren Mundu Erakundeak «Trastorno mentalen eta portaeraren sailkapena» (CIE), bai Psikiatriako azken Psikiatriako eta Estatu Batuetako Psikiatriako Nahasmendu gisa (V). «Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik pertsona batzuek gehiegizko portaera jakin batzuk —erosketak, sexua, lana, ariketa fisikoa edo telebista serieak— mendekotasun nahasmendutzat har ditzaten», adierazi du aditu horrek. Interneten, «nahasmendua» edo «mendekotasuna» etiketa azkar jartzen zaien baina, berez, horrelakoak ez diren jokabide edo portaerei buruzko informazioa zirkulatzen du foro, blog edo portaletan.
|
|
|
Osasun Eskolak, zer da? Espainiako osasun alfabetizazioa sustatzeko eta hobetzeko, duela gutxi, Osasun, Gizarte Zerbitzu eta Berdintasun Ministerioak Herritartasunerako Osasun Eskolen Sarea abiarazi du, Espainiako Osasun Sistema Nazionalean (SNS)
|
dagoen
ebidentzia zientifiko hoberenaren eskutik, herritarrei (pazienteak, familiakoak eta zaintzaile informalak) informazioa eta prestakuntza emateko. Plataformatik gaixotasun bakoitzaren beharrizan espezifikoak asetzeko informazio zehatza ere ematen da Jabekuntza maila hori lortzeko, herritarrek beren burua zaintzeko eta beren burua zaintzeko behar duten informazioa, ezagutzak, trebetasunak eta jarrerak har ditzaten sustatu nahi da, gaixotasun kronikoei dagokienez, batez ere.
|
|
2017
|
|
|
Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik esateko heziketan badirela aldi kritikoak.
|
|
|
txanoak eta kaskoak larritu egiten dira. Hala ere, uste okerra da, ez
|
baitago
ebidentzia zientifikorik baieztatzeko. «Kaskoa erabiltzeak trakzioa eragin dezake, eta marruskatu, kendu eta jarri, eta, ondorioz, ile batzuk galdu, erauziz gero; izan ere, kolak edo moñoak oso tiranteak izaten dira.
|
|
|
CWD prioiei dagokienez, giza espeziaren oztopoa ez da absolutua, EFSak jakinarazten du Kezka gehien sortzen duen gaietako bat da gizakiak kakexia kronikoa eskura ote dezakeen. EFSaren adituen esanean, «oraingoz ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik, gizakiek infektatutako animalien haragia jateagatik gaixotasuna har dezaketenik». Baina CWD prioiei dagokienez giza espeziearen hesia ez dela «absolutua» ere esaten dute.
|
|
|
Espezialista batzuek baieztatzen dutenez, honelako datuek jatorri psikologikoko antzutasuna justifikatzen dute, baina beste batzuek ez dute horrela uste. Ebidentzia zientifikoak erakutsi du gogo aldartearen eta ugaltzeko gaitasunaren artean erlazio biologikoa
|
dagoela
Ebidentzia zientifikoak frogatu duena da harreman biologiko bat dagoela gogo aldartearen eta ugaltzeko gaitasunaren artean. Ikerketa batzuek adierazten duten bezala, antsietate emozionalak edo estresak hipotalamoaren (hilerokoen zikloekin lotutako guruinaren) funtzioari eragiten dio, eta menstruazioan irregulartasunak eragin ditzakete edo obuluen garraioa Fallopioko tronpen bidez oztopatu.
|
|
|
3 Nutrizio osagarriek minbizia prebenitzen laguntzen dute? Gaur egun ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik, nutrizio osagarriak hartzeak minbizia izateko arriskua murrizten duela erakusten duenik. 4 Zer jan dezaket?
|
|
2018
|
|
|
Horrenbestez, arretaren normalizazioa horrela definitu daiteke: indarrean eta eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikoan oinarrituriko eta, aldi berean, pertsonan zentraturiko
|
|
|
Frantses hiztunen osasun arloko komunitatea Montfort ospitalearen inHelburua arretaren normalizazioa litzateke, eta ez hizkuntzaren normalizazioa: indarrean eta eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikoan oinarrituriko eta, aldi berean, pertsonan zentraturiko osasun arreta eredu integratua.
|
|
2019
|
|
|
haurren osasuna eta ingurumena berritzeko eredua’ dokumentuan adierazten duten bezala. Askoz abantaila gehiago
|
daude
ebidentzia zientifikoarekin, pediatriako adituek berrikuspen honetan jasotzen duten bezala, Lehen Mailako Arretako pediatren eta ikastetxeen eskura jartzeko, eskolako ingurumen osasunean diziplina anitzeko lan sare kolaboratiboa sortzeko eta, hartara, ingurune horretan giro osasungarriagoak sortzen laguntzeko. Haurren obesitatea prebenitzen eta murrizten du Espainian, AEPren arabera, haurren %40k obesitatea edo gehiegizko presoa du; hiru haurretik batek (%32, 1) 7 eta 13 urte bitartean, abuztuan JAMA Pediatrics en argitaratutako eta Gaztela Mantxako Unibertsitateko Ikasketa Soziosanitarioen Zentroa buru duen azterlan baten arabera.
|
|
2020
|
|
|
Osasun adituek eta agintariek uste dute aipatutako kasuak Covid sintomak izan ditzaketen animalien lau kasu isolatu direla, eta, oraingoz, “ez dagoela froga zientifikorik gizakiari edo beste animalia batzuei transmititzeko”. Itxuraz infektatuta zeuden hiru maskotek eta tigresak kontaktu zuzena izan zuten koronabirusaren gaixotasuna izan duten pertsonekin, baina ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik animalia fauna minbera izan daitekeenik. Dokumentu luze batean zehar, Animalien Osasunerako Mundu Erakundeak (OIE) argi utzi du “gaur egun Covid gizakia gizakitik gizakira transmititzearen ondorio dela”.
|
|
|
Espainiako Oftalmologia Elkarteak sinaturiko dokumentu baten arabera, “konjuntiba infektatu eta konjuntibitisa eragin dezake, eta birusaren partikulak begi jariakinetan daude”. Kontuan hartu behar da, Journal of Medical Virology k dioenez, “ez
|
dagoela
ebidentzia zientifikorik betaurrekoak erabiltzeak COVID edo bestelako transmisio biralen aurrean babesten duenik”. Beraz, higiene neurriak zorrotz hartu behar dira, kutsadurarik ez izateko.
|
|
|
Horren adibide argia da dieta paleoa (historiaurreko elikagaietara itzultzea helburu duena, hau da, frutak, fruitu lehorrak, haziak, haragi gihartsuak eta arraina). Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik ohiko tratamendu dietetikoak baino hobea dela frogatzen duenik, baina komunitate birtual jarraitzaileen bidez zabaldu da, eta ia zalantzan jarri gabe ugaritu ahal izan diren negozioak ireki dira. 3 Sarritan, zientzia aldizkarietan argitaratzen diren ikerketak sinestezinak dira, baina batzuetan bakarrik dira egiazkoak.
|
|
|
Zein oihalezko maskarek babesten duten koronabirusa Material egokia aukeratzea da desira objektu berri horren arrakastaren zati bat, modako arreta ehiztarientzat. Gogora dezagun Osasunaren Mundu Erakundeak (OME) ez
|
dagoela
ebidentzia zientifikorik ehun sintetikoekin egindako maskarak ehun naturaletakoak baino eraginkorragoak direla frogatzen duenik; esaterako, kotoizkoak. “Kontuan hartu behar da material sintetikoak direla bai kirurgikoak bai iragazleak, eta, askotan, alergiak eragiten dituztela.
|
|
|
Material sintetikoak eraginkorragoak dira Gezurra. OMEk ohartarazi duenez, ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik material sintetikoekin egindako tapabokak ehun naturalekin egindakoak baino eraginkorragoak direla frogatzen duenik; esaterako, kotoiarekin egindakoak. Hala ere, Gaixotasunak Prebenitu eta Kontrolatzeko Europako Zentroak dioenez, “hainbat ehunez egindako maskarak erabil daitezke, batez ere, hornidura arazoak direla eta, maskara medikoei lehentasuna eman behar bazaie osasun langileentzat babes ekipo gisa erabiltzeko”.
|
|
|
Horren aurrean, ordea, OMEk ohartarazi du ez
|
dagoela
ebidentzia zientifikorik hori ondorioztatzeko; alegia, ez dagoela frogarik esateko gaitza igaro duen norbaitek nahikoa antigorputz sortu dituela eta ezin dela bigarrenez kutsatu.
|
|
|
Entsegu kliniko berriek birbaskularizazioa osatzearen aldeko datuak agerian utzi dituzte. Berrikuspen honetan STIMIA eta HAG duten pazienteen maneiuaren inguruan
|
dagoen
ebidentzia zientifikoa laburbiltzen da.
|
|
|
Azken urteetan argitaratu diren entsegu klinikoek (PRAMI, CvLPRIT, DANAMI PRIMULTI, COMPAREACUTE) eta berezik argitaratu berri den COMPLETE ikerketak buxadura nabarmenak dituzten arteria ez errudunak irekitzea onuragarria izan daitekeela iradokitzen dute. Errebisio honen helburua, STIMIA eta HAG duten pazienteen maneiuaren inguruan
|
dagoen
ebidentzia zientifikoaren bilaketa egitea da, estrategia egokiena zein den argitu nahian.
|
|
2021
|
|
|
Hamarkadak daramatzagu ostrukarena egiten, orain guztion ahotan
|
dagoen
ebidentzia zientifikoari muzin egiten; aldiz, arazo (eta erronka) erraldoien aurrean gaudela ukaezina da: talka bizitzen ari gara, kapitalismo globalaren eta Lur planetaren muga fisiko krisi energetikoa eta material eskasia zein biologikoen klima aldaketa eta biodibertsitate galera artean.
|
|
|
Orain arte, konposatu onuragarritzat jo dira flavonoide deritzenak (zitrikoetan, gerezietan, sagarretan, tipuletan, andere mahatsetan, tomateetan, mahatsetan…), paper antioxidatzailearekin. Baina, tamalez, ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik minbizia izateko arriskua bere kabuz saihets dezakeen elikagaiei buruz. Hori jasateko arriskua murriztu ahal izango duena da elikagai horiek frutetan, barazkietan, lekaleetan eta zerealetan oinarritutako dietan sartzea.
|
|
|
noiz arte eraman dugu maskara? Ba al
|
dago
ebidentzia zientifiko nahikorik maskara kendu eta neurri batzuk malgutzen hasteko?
|
|
|
Gaur egun
|
dauden
ebidentzia zientifikoak kontuan harturik, COVID kontrako txertoaren hirugarren dosia jartzea «ez da beharrezkoa», EMA Sendagaien Europako Agentziak ondorioztatu duenez. Europan, 18 urtetik gorako hiru herritarretatik batek ez du oraindik txertoaren pauta osoa hartua, eta adierazi du lehentasuna horiek babestea dela.
|
|
|
Astra Zenecaren txertoa ez zaie jarriko 55 urtetik gorakoei, baina azpimarratu nahi zan dute ez dela" segurua ez delako". Adierazi dute oraindik ez
|
dagoela
ebidentzia zientifikorik egiaztatzen duenik 55 urtetik beherakoengan duen efikazia maila bera duela 55 urtetik gorakoengan.
|
|
|
noiz arte eraman dugu maskara? Ba al
|
dago
ebidentzia zientifiko nahikorik maskara kendu eta neurri batzuk malgutzen hasteko?
|
|
2022
|
|
|
abortua bat batekoa, erditze goiztiarra haurdunaldian alkohola kontsumitzeak dituen arrisku nagusietako batzuk erditzearen konplikazioak edo haurraren hazkunde anormala dira. 2 Tabakoa haurdunaldian Oraindik ez
|
dago
ebidentzia zientifiko argirik haurdun geratu aurretik erretzeak haurrari kalte egin diezaiokeen ala ez jakiteko. Frogatuta dago tabakoa kontsumitzeak, batez ere lehen hiruhilekoaren ondoren, arriskuak dakarzkiola haurrari eta haurdunaldia behar bezala garatzeko.
|
|
|
Olioak, ozpina, maionesa… gehiago dira sukaldaritzako errezeta baten osagaiak zorrien aurkako erremedioa baino. Artikulu honetan zorriak nola kendu azalduko dizugu, eta batez ere etxeko tratamendu hauei buruz, baina ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik eraginkortasunaren inguruan, eta batzuk aplikatzeko edo kentzeko zailak dira. .
|
|
|
Europan, Europako Medikamentu Agentzia (EMA) uste du errizoma ongi ezarrita dagoela sintoma horiek arintzeko, eta 2010az geroztik, EMAko Landareetan oinarritutako Sendabelarren Batzordeak onartu du haren erabilera. Sendagai gisa erabiltzea eraginkorra den arren, Elikagaien Segurtasunaren eta Nutrizioaren Espainiako Agentziak (AESAN) uste du “landarez egindako sendagai alopatikoen kasuan bakarrik
|
dagoela
ebidentzia zientifikoa menopausiaren sintomei aurre egiteko eraginkortasunari buruz, baina ez elikadura osagarrien kasuan”. Gainera, elikadura osagarri gisa erabiltzeak zalantzak sortu ditu haren segurtasunaz AESANek txosten zientifikoa arrisku hori ebaluatzeko.
|
|
|
Egoera petral hau zuritzeko, Osakidetzak Euskara planak sortu ditu (aurten hirugarrena), inoiz ere ez osorik garatu edo burutu dituenak. Ez da inoren gustuko berarena ez den alorrean aitzurra sartzea, baina esan beharra dago aipaturiko planek ez dutela bat egiten indarrean
|
dagoen
ebidentzia zientifikoarekin, ez datozela bat medikuntzaren eta, oro har, asistentzia sanitarioaren oinarriekin ere. Medikuntzaren baratzea medikuena da, arau zorrotzek hesia, eta erantzukizuna euskara teknikarien lepora uzten da, inolako laguntzarik gabe, elkarlanik gabe.
|
|
2023
|
|
|
Elikagai hori Mediterraneoko dieta tradizionalaren parte da, eta FAOk (Elikadura eta Nekazaritzarako Nazio Batuen Erakundea) dioenez, 7.000 urteko antzinatasuna du. FENeko kideentzat, «garrantzitsua da haien kontsumoa berreskuratzea», eta, egunero lekalerik jaten ez badute, astean 3 anoa hartzea, «nutrizio interes handiko taldea baita, eskura
|
dagoen
ebidentzia zientifikoaren arabera». — Abantailak eta onurak Lekaleen ontasun eta abantailen adibide batzuk:
|
|
|
Steve Buissinne Egunero bost otordu egin behar dira GEZURRA. Ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik egunean bost otordu egiteak pisua galtzen laguntzen duenik. Mito hori ideia honetatik abiatzen da:
|
|
|
Fruta osoa beti da ona, eta haren onurak ez datoz bat jateko unearekin. Izan ere, ez
|
dago
ebidentzia zientifikorik gauez fruta jateak pisua handitzen duenik. Are gehiago, eskala handian egindako azterlan askok lotzen dute obesitate arrisku txikiagoa beren dietan fruta eta barazki gehiago sartzen dituzten pertsonekin.
|
|
|
Baina gauez lan egiten duten pertsonentzat, adibidez, gomendio hauek ez lukete balioko. Txarrena Oraindik ez
|
dago
ebidentzia zientifiko nahikorik elikagaiak hartzen ditugun orduak pisu galeran edo irabazian eragina duela ziurtatzeko.
|
|
|
Ez da berritasunik. Edulkoratzaileak gero eta estuago
|
daude
ebidentzia zientifikoek osasunari zenbait eragozpen ekartzen baitizkiote, hala nola hesteetako mikrobiotaren gaineko ondorio kaltegarriak. Ikusiko dugu zer dioten IARCk eta JECFAk uztailaren erdialdean argitaratuko dituzten txostenek.
|
|
|
Ez
|
dago
ebidentzia zientifiko sendorik erregina jeleari egozten zaizkion osasunerako onura ia amaigabeak babesten dituenik, erleek eztia ez bezalako substantzia bat.
|