|
2001
|
|
|
Mateuk dioenez, segurtasun ezaren arrazoiak hauek dira: erabiltzailearen “trebetasunik” eza, eskaintza ez ezagutzea, merkataritzarekin harreman fisikorik ez izatea, “dagoeneko ez
|
baitago
giza berorik, eta horrek desanimatu egiten du eroslea”, produktua ezin delako haztatu, berandu bidaltzen delako eta informaziorik ez dagoelako. Konfiantza falta ohiko erosleengan ere antzematen da, “gutxi erosten baitute, 7.000 eta 43.000 pezeta bitarteko batez besteko kostuarekin, konfiantzazko web en bidez eta atzean merkataritza fisikoa dutela”, adierazi du UCEko ordezkariak.
|
|
2003
|
|
|
Izan ere, egun osoan gorputzaren zama bereganatzen duten arren eta, eskuekin batera, mekanikari
|
dagokionez
giza gorputzeko elementurik konplexuenak diren arren, aldi berean atalik ahaztuenetakoa dira.
|
|
|
Komunitate zientifikoaren zati handi batek uste du indarrean dagoen zuzentaraua nahikoa argia dela kontrol mekanismoei dagokienez, eta merkataritza erabilerako instalazioei aplikatutako bioteknologia alternatiba bat dela, bai mundu garatuan produkzioak hobetzeko, bai garapen bidean dauden herrialdeentzako aukera berrietarako. Bestalde, Greenpeace edo Amigos de la Tierra bezalako erakunde ekologistek diote arauak laxoegiak direla eta oraindik ez
|
dagoela
giza osasunerako edo ingurumenerako arriskurik erakusten duen ebidentziarik. Besteak beste, genetikoki aldatutako eta antibiotikoekiko erresistentziadun geneak dituzten organismoen erabilera murrizten du zuzentarauak; produktu bakoitza merkaturatzeko baimena eskatzen du aldez aurretik azterketa indibidualizatua eginda; GEO bakoitzaren jarraipen indibidualizatua egitera behartzen du; baimen epeak argi ezartzen ditu (10 urteko merkaturatze epea, 10 urte gehiago luzatzeko aukerarekin); segurtasun eskatzaileen datuei buruzko erregistro publikoak mantentzera behartzen du; eta protokoloak ezartzen ditu.
|
|
|
Hainbat azterlanek berriki agerian utzi dute moluskuetan eta itsaskietan gordinik kontsumitzeko patogenoak
|
egotea
giza adenobirusekin lotuta dagoela argi eta garbi. Hori hautemateko konplexutasuna dela eta, biologia molekularreko tekniketara jo behar izan da.
|
|
|
Laguntza bidezko Ugalketari buruzko Legearen erreforma, enbrioi zelula amekin ikertzeko aukera ematen duena, atzo sartu zen indarrean, eta bi hilabeteko epea ezartzen du laguntza bidezko ugalketa zentroek zenbat enbrioi gordetzen dituzten eta zein egoeratan dauden jakinarazteko. Joan den asteazkenean behin betiko onartu zen erreformaren bidez, “sobran
|
dauden
giza enbrioien pilaketaren arazo larri eta urgentea konpondu nahi da, haien helburua zehaztu gabe baitago”, arauaren zioen azalpenean zehazten den moduan. Espainian, gaur egun, 35.000 enbrioi izoztu egon daitezke, eta, erreforma horren arabera, bi hilabetean, lagundutako ugalketarako zentro, zerbitzu eta unitateek kriokontserbatuta dauden giza enbrioien kopurua eta horien egoerari buruzko informazioa jakinaraziko diete osasun administrazio autonomikoei.
|
|
|
Joan den asteazkenean behin betiko onartu zen erreformaren bidez, “sobran dauden giza enbrioien pilaketaren arazo larri eta urgentea konpondu nahi da, haien helburua zehaztu gabe baitago”, arauaren zioen azalpenean zehazten den moduan. Espainian, gaur egun, 35.000 enbrioi izoztu egon daitezke, eta, erreforma horren arabera, bi hilabetean, lagundutako ugalketarako zentro, zerbitzu eta unitateek kriokontserbatuta
|
dauden
giza enbrioien kopurua eta horien egoerari buruzko informazioa jakinaraziko diete osasun administrazio autonomikoei. Administrazio autonomikoek informazio hori Osasun eta Kontsumo Ministeriora igorriko dute, legearen aldaketaren arabera.
|
|
2004
|
|
|
Samartex tokiko enpresa Alemanian merkatu azterketak egiten ari da, eta gaur egun taumatina erosle potentzialekin harremanetan dago. Europar Batasunean, gozagarri naturala dagoeneko onartuta
|
dago
giza kontsumorako, eta txikle, zopa eta kaloria gutxiko beste produktu batzuetan erabiltzen da. Gozagarriaren kalitatea hobetzen ari den bitartean, taumatina garrantzi handiko produktu bihurtuko da.
|
|
|
Magnesioa duten urak, kloro gutxi dutenak, jatorri naturaleko gasa dutenak, jatorri deiturak eta lore edo zitriko azentuak dituztenak, gero eta arreta handiagoz hartzen dituzte elikadura dendetako erakusleihoak eta supermerkatuak. Taberna bateko hitzordu batean ura eskatzea ez da jada pobrea, ezta barregarria ere, eta enpresaburuak prest
|
daude
giza elikaduraren ekarpen sinple eta merkeenari etekina ateratzeko. Balio dute?
|
|
|
“Oinezko patruilak falta dira, bitartekoak urriak dira”, baina ezbeharraren tamaina handiaz ere jabetzen da. Atlantikoko haizea Santiago Vignote Mendietako ingeniariak esan zuenez, sute hori itzaltzeko modu bakarra da Atlantikoko haize hezera iristea, “mundu osoan ez
|
baitago
giza baliabiderik”. Sua argitu zuen, eta sutan jartzen denean kontrolatzen zailena den baso mediterraneoko eremu batean askatzen da, landaredia handia duelako eta lehortea duelako.
|
|
2005
|
|
|
Bi birusak zerri aziendaren artean zabaldu eta gizakiengana iristen badira, «hilkortasun handia» eragin lezake, OMEko adituek diotenez. Nazioarteko osasun adituek diote gero eta zantzu gehiago
|
dagoela
giza espeziea «saiakuntza hodi» gisa erabil daitekeela, hegazti gripearen 15 birus azpimota horietako batzuentzat behintzat. Orain arteko informazio zientifikoak baieztatzen du A gripeak material genetikoa trukatu eta fusionatu dezakeela.
|
|
|
Hala ere, 1996 urtera arte, Erresuma Batuan Creutzfedl Jakoben aldaera berriaren lehen giza kasua deklaratu ondoren, gai horri buruzko lehenengo neurri serioak hartu ziren, gaixotasun berria eragin zezakeela eta, batez ere, gazteei eragiten ziela susmatzen zelako, endekapen neurobegetatibo larria eragiten zielako. Europako Batzordeak, orduan, eta susmoari aurre egiteko lehen neurri gisa, erabaki zuen Erresuma Batutik behi azienda, behi haragia eta hortik eratorritako produktuak esportatzea debekatzea, nahiz eta ziurgabetasun zientifiko handia
|
egon
giza osasunerako arriskuen inguruan. 1996an hartutako Erabakiaren ondorioz, lehen aldiz aplikatu zen Zuhurtzia Printzipioa elikagaien arloan, eta interes gatazka handia sortu zen, Erresuma Batuak erkidegoko araua inpugnatu ondoren Justizia Auzitegi gorenetara ere iritsi zena.
|
|
|
Lagapen hori Granadara joan den martxoaren 3an Stockholmeko Karolinska Institututik iritsitako bi lerroei gehituko zaie, eta Bernat Soria irakasleak Sevillan zuzentzen duen Biologia Molekularreko eta Medikuntza Birsoratiboko Andaluziako Zentroa izango da haren etorkizuna. Gaur egun, ia ez
|
dago
giza enbrioien bi ehunka zelula lerro erregistraturik munduan, eta ehun baino gutxiago Europan. Enbrioi zelula amak ahalmen handiko materiala dira, eta gai dira automatikoki aplikatzeko eta organismoaren 200 zelula espezializatuetatik edozeinetan bereizteko, hala nola neuronak, bihotz zelulak edo zelula hepatikoak.
|
|
2006
|
|
|
“Azken 50 urteetan ikusitako aldaketak ezin dira prozesu naturalen bidez soilik azaldu. Argi
|
dago
giza eragina duela klima sisteman, berotegi efektua eragiten duten gasen, aerosolen eta ozono troposferikoaren emisioen aldaketak direla eta”, onartu du lehen aldiz AEBko Klima Aldaketaren Programa Zientifikoak. Ashevilleko (Ipar Carolina) Datu Klimatikoen Zentro Nazionalaren zuzendari Thomas Karl txostenaren editore buruak dioenez, “ebidentziak giza eragin handia du tenperatura globalaren igoeretan”.
|
|
|
Zer patologia mota? Nik esango nuke ez
|
dagoela
giza gaixotasun bakar bat, proteasetan aldaketarik ez duena. Adibidez, minbizian metastasiaren sorreran parte hartzen dute, gaixotasun neurodegeneratiboetan eta kardiobaskularretan, ehunak suntsitzean edo artritisean, funtsezko osagaiak dira gaixotasunak aurrera egiteko.
|
|
|
Barkatuko balitzaie, herrialde horiek ekonomikoki hazi ahal izango lirateke? Lotura estua
|
dago
giza hezkuntzan eta garapenean egindako inbertsioaren artean, Gizarte Garapenari buruzko Munduko Gailurrean (Kopenhage, 1995), Hezkuntzari buruzko Munduko Foroan (Dakar, 2000) eta antzeko foroetan jaso den bezala. Bertan, hezkuntza inbertsioak garapenaren arazoak gainditzeko funtsezko elementu gisa duen garrantzia azpimarratu da.
|
|
2007
|
|
|
PtERV1 duela lau milioi urte txinpantzeak eta gorilak infektatu zituen birus batetik dator, zantzu guztien arabera. Hala ere, ez
|
dago
giza zeluletatik igaro izanaren aztarnarik. Michael Emerman ikerketaren zuzendariak gure arbasoek beste primate batzuetan ez zegoen PtERV1 baten aurkako babesa izateko aukera planteatu zuen.
|
|
2008
|
|
|
gai horri buruz erabaki garrantzitsuak hartu dira. Horietako gehienak elikagaietan hondakinak
|
egoteagatik
giza osasunean izan ditzaketen ondorioak murriztera bideratu dira. Orain, Bruselak aireko fumigazioak debekatu nahi ditu, pestizidarik gabeko eremuak edo erabilera oso mugatua onartzen duten eremuak finkatu nahi ditu, uren babesa ziurtatu nahi du eta hamar urteko epean pestiziden kopurua erdira murriztu nahi du.
|
|
|
Zelula horiek erabiltzearen eragozpen handienetako bat terapiak tumoreak agertzeko arriskua da; izan ere, giza gorputzean sartu ondoren, kontrolik gabe ugaltzen hasten dira. Arlo horretan lan egiten duten ikertzaile gehienek onartzen dute oraindik urrun
|
daudela
giza terapiak aplikatzetik. Konpainia prest dago bere konposatua probatzeko, baina FDA oso zorrotza izango da terapia horiekin.' Hain zuzen, Estatu Batuetako agentziak apirilean erabaki zuen oso emaitza onak eskatzea saiakuntza handiagoak baimendu aurretik.
|
|
2009
|
|
|
Hori gertatzen denean, anisakiasia gertatzen da, sushia bezalako plateretan kozinatu gabeko arraina kontsumitzeagatik edo larbak neutralizatzeko bestelako prestakuntzengatik. Asisakidae familiako parasito nematodoetako larba biziak (har biribilak)
|
egoteak
giza osasunean du eragina, eta sabeleko mina, gorakoak eta goragalea eragiten ditu. Mundu osoan, zizare horiek arrainean duten presentzia espezie ugaritan deskribatu da:
|
|
2010
|
|
|
Teknika horrek, gainera, arratoietan gorputzeko beste leku batzuetara hedatzea eragozten zuela ikusi zuten. “Orain prest
|
gaude
giza ikasketetan aurrera egiteko”, dio Rescignok.
|
|
2011
|
|
|
Datu horiek metastasi ezezagunen jatorria aurkitzen lagun dezakete. Minbiziari dagokionez, frogatuta
|
dago
giza tumore guztiek minbizia babesten duten geneen desaktibazio epigenetikoa jasaten dutela, eta, gainera, tumore zelulak oroimen epigenetikoa galtzen duela eta ez duela gogoratzen zein ehun osasuntsu zen, Manel Esteller ikertzaileak, Epigenetika eta Minbizi Biologiaren Programako zuzendariak eta lan koordinatzaileak azaldu duenez. “Ehun fisiologiko eta patologikoen multzo handi horretan, DNAren milaka metilazio leku aztertu behar dira.
|
|
2012
|
|
|
Clembuterola hormona efektua duen substantzia bat da, eta hondakinak utz ditzake haragian. Europako Batasunak, horrelako substantzien hondakinak
|
egoteak
giza osasunerako ekar ditzakeen arriskuez jabeturik, debekatu egin zuen 1981ean animaliak hazteko erabiltzea. Orduan, kembuterolaz gain, beste substantzia batzuk ere kaltetu ziren, hala nola testosterona, progesterona edo zetanola, guztiak ere animalien hazkuntza sustatzeko gaitasuna zutenak.
|
|
2013
|
|
|
Izan ere, giza jatorria duten birus batzuk nonahi daude hondakin uretan eta ingurunean. Gaur egun, ingurumen zaintza birologikorako tresna gutxi
|
daude
giza osasunerako berme guztiak ematen dituztenak. Iragarpenen arabera, birus mailak aldatu egingo dira klima aldaketaren ondorioz.
|
|
|
Galdera horiei erantzutea ez da gure jakin mina asetzeko bakarrik, gure lagun iletsua merezi duen bezala zaintzeko ere garrantzitsua da. Artikulu honek galdera horiei guztiei erantzuten die, eta Interneten
|
dauden
giza urteetan katuaren adinaren kalkulagailu ezberdinak jasotzen ditu.
|
|
2014
|
|
|
Zenbait ikerketak frogatu dutenez, ehizakiak berun kantitate aldakorrak izan ditzake zati txikitan, munizio mota bat baita, zaurian zehar zatikatzeko eta sakabanatzeko joera duena, ehunetara pasatuz. Hainbat faktoreren mende
|
dago
giza esposizioa, ehizaren bidez, hala nola, irensten den haragi kantitatea, zauriaren manipulazioa eta zainketa edo haragiaren egosketa mota. Adibidez, frogatu da haragia ozpinarekin prestatzeak (eskabetxea) areagotu egiten duela haragiaren berun kontzentrazioa.
|
|
2017
|
|
|
EFSaren adituen esanean, «oraingoz ez dago ebidentzia zientifikorik, gizakiek infektatutako animalien haragia jateagatik gaixotasuna har dezaketenik». Baina CWD prioiei
|
dagokienez
giza espeziearen hesia ez dela «absolutua» ere esaten dute. Kontuan izan behar da, EFSak jakinarazi duen bezala, prioiak eskeleto muskuluan eta jateko beste ehun batzuetan daudela, baina, oraingoz, ez dute frogatu, oraingoz, Creutzeldt Jakoben gaixotasuna agertzearen eta CWD prioien esposizioaren artean elkarketarik dagoenik.
|
|
2020
|
|
|
Gizarte harreman gutxiago. “Frogatuta
|
dago
giza elkarrekintza zuzenek garrantzi handia eta ordezkaezina dutela haurraren eta nerabearen garapenerako. Hala ere, zenbat eta gehiago areagotu gailu digitalen erabilera eta harreman birtualak, orduan eta gehiago ahultzen dira elkarrekintza horiek”, dio.
|
|
|
Aire erauzgailuek behar bezala funtzionatzen dutela eta komunetan eta antzeko geletan etengabe funtzionatzen dutela ziurtatzea. • Ez erabili ozonoa airea arazteko erabiltzen duten gailuak, dokumentatuta
|
baitago
giza osasunerako eta ingurumenerako arriskutsua izan daitekeela. Nola aireztatu espazio bat covid positiboa badago Egonaldi batean balizko covid positiboa edo berretsitako kasu bat izan daitekeen pertsona bat egon bada, Osasun Ministerioak bi urrats hauek egitea gomendatzen du:
|
|
2021
|
|
|
Baina informazioa kontsumitzeko modua ere aldatu genuen. Izan ere, informatuta
|
egotea
giza beharra da, eta are gehiago pandemiarekin bizi dugun ziurgabetasun egoeran, baina albiste txarretatik, hala nola hilketak, eguneroko kutsatzeak edo murrizketak? “Pertsona batzuek pentsamendu negatiboa, katastrofista izateko joera dute, eta hondamendi horien berrespena bilatzen dute”, onartu du Elena Daprák, psikologo klinikoak eta enpresako ongizate psikologikoko adituak.
|
|
2022
|
|
|
“Arrazoi naturalengatik —adinagatik eta bizitza osoko prozesu biologikoengatik—, bizimoduagatik (obesitatea) edo nahaste edo gaixotasun batengatik, edozein hormona gehiegi edo gutxi jariatzen denean ager daitezke osasun arazoak”, adierazi du Gálvezek. Sexu hormonak eta horien funtzioa bizi etapetan Hormona desberdin asko
|
daude
giza gorputzean —identifikatu egin dira— 80 baino gehiago — eta guztiek, neurri handiagoan edo txikiagoan, funtzio garrantzitsuak betetzen dituzte. Berez, urteak bete ahala, batzuen mailak izugarri igotzen dira, beste batzuk aldatu gabe geratzen dira bizitzan zehar, eta beste batzuek, berriz, behera egiten dute, gutxiago gertatzen direlako edo organoak gutxiago direlako haiek kontrolatzen dituen hormonarekiko sentikorrak.
|
|
|
hiriko berdeguneak ureztatzeko, kaleak garbitzeko, suteen aurkako sistemak, ibilgailuen garbiketa industriala, nekazaritzako ureztaketa, hozte eta lurruntze kondentsadore industrialak, hainbat prozesu industrialetako urak, akuiferoak kargatzeko. … Baina Espainian debekatuta
|
dago
giza kontsumorako erabiltzea, baita ospitale eta osasun instalazioetan, igerilekuetan, iturrietan eta apaingarrietan ere, eremu publikoetan edo eraikin publikoen barruan. Beste herrialde batzuetan —batez ere Afrikan, Asian eta Latinoamerikan—, ur hori ureztatzeko erabiltzen da.
|
|
2023
|
|
|
KELLEPICS Argi urdinak ez du begi gaixotasunik eragiten Argi urdinari ere begiaren erretinarentzat arrisku potentziala izatea leporatzen zaio, makularen endekapena lagun dezakeela. “Gaur egun, ez dago argi urdinaren eraginpean
|
egoteak
giza begiaren osasunari eragiten dion ebidentziarik. Argi urdina eta ikusmen arazoak garatzeko joera lotzen dituzten artikulu zientifiko gehienak eulietan edo kultiboan dauden zeluletan eginak daude, eta horiek ez dute zerikusirik giza ganberako begiarekin”, esan du Lillok.
|