|
2001
|
|
|
1936ko gerrak goibeldu zuen jadanik adinekoa, zaharkiturik
|
zegoen
Azkue. Bera izan zen Euskaltzaindiaren burua eta gorputza, jarraipena, lotura hil arte.
|
|
2007
|
|
|
Bestalde, 1950eko hamarkadak bestelako berritasunik ere ekarri zuen euskaltzaleon mundura: Euskaltzaindia abiaraztera zihoan Krutwig25, artean bizirik
|
zegoen
Azkue jaunaren ondoan (t1951). Euskaltzain berriak izendatuko ziren, urratsez urrats:
|
|
2008
|
|
|
Azken finean, 1918an aipatzen zituen «konfederazio», «mankomunitate», «aliantza» eta gisako soluzioek, aurreko atalean ikusi denez, Azkueren ikuspegi historiko paktistarekin bat egiten zuten. Hau da, iraganean bezala etorkizunean ere estatus konfederal edo gisakoren bat lortuz gero Espainiarekin aliatzeko prest
|
zegoen
Azkue (bestelako aliantzen aukera baztertu gabe). Edozein kasutan, ikuspegi historiko paktista hartan, euskal herrialdeen estatusa abiapuntuko independentziatik borondatezko aliantzara igaroz finkatzen zen.
|
|
|
Azkuek erreferente gisa aipatzen dituen Tradiciones vasco cántabras, ikusi denez Arakistainena da. Beraz oso argi
|
dago
Azkueren abiapuntua euskal idazle erromantikoak zirela, eta oso bereziki Arakistain. Baina ikusten ari garenez haiek baino urrunago joan zen, ez konformatuz legendak idaztearekin, baizik bilketa lan sistematikoagoa egiteko asmoa agertuz.
|
|
|
Bestalde ezin ahaztu behintzat bi proiektu izan zituela eliztar korporazioak sortzeko: 1909an Zurtzaingo proiektua, eta 1919an «Asociación Sacerdotal» izenekoa444 Zurtzaingo proiektuari
|
zegokionez
Azkue, dena utzi eta bizi osoa ordena horri eskaintzeko prest agertu zen. Hainbeste maite zituen bere musika lan beraietaz «no valen un bledo al lado del Zurtzaingo» esatera iritsi zen445 Izan ere, bazuen Azkuek ingurune sekularra utzi eta elizgizonez osaturiko elkarteren batean biltzeko tentazioa, aldika aldika agertu zuena.
|
|
|
Beraz Azkue, garaiko Elizaren baitan korronte aktiboenen baitan kokatzen zen. Baina esan beharra
|
dago
Azkueren kasuan ñabardura batzuk sartu behar direla, bere egoera akaso pixka bat desberdina baitzen goiko pasartean esaten denarekiko.
|
|
|
Hasteko argi
|
dago
Azkue ez zebilela Zolaren atzetik, baizik izatekotan ere beste autoreren bati segika. Izan ere, Azkueren artikulua irakurriz ikusten da Zolak bere salaketa ospetsua egin baino lehenxeago jada polemika hasia zela.
|
|
|
Nolanahi ere, argi
|
dago
Azkueren hiztegiak bokazio normatiboa zuela: euskara estandarizatu nahi zuen eta bizitza modernora egokitu.
|
|
|
Egia esan 1916 urterako nahikoa eskari zegoen poltsikoko gaztelania euskara gaztelania hiztegi baterako eta ulergarria da Berak eta Lopez Mendizabalek halako lan bat burutzea. Azken finean merkatu libreko sistema batean ez zeukaten zergatik zain
|
egon
Azkuek bere hiztegiak amaitu arte. Dena den, Tolosako hiztegiaren egileen «tranpa» Azkueri baimenik ez eskatzea izan zen.
|
|
|
Ez zen musika inondik ere bigarren mailako auzi bat Azkuerentzat. Aitzitik, euskararen inguruko zaletasunekin batera, edo are gehiago, musika zen Azkueren pasio nagusia134 Egia esan nire gaitasunetatik kanpo
|
dago
Azkueren musika arloko obra aztertzea. Musikologoak izan dira ataza hori burutuko dutenak.
|
|
|
Bilbo zen salmenta gune nagusia, baina oro har Gipuzkoan Bizkaian baino eskari handiagoa zegoen, Errenteria, bere 150 bat eroslerekin, izaki emankorrena469 Nolanahi ere, ez da harritzekoa Bilbo izatea ostera ere irakurle gehien zuen herria: bertan
|
zegoen
Azkueren euskara katedra eta sostengu soziala, eta beraz han ohiko erosleak izango zituen.
|
|
|
Zerrenda hau ez
|
dagokio
Azkuek urte honetan Katedran irakasten zuen programari inolaz ere, ez eta aurreko eta ondorengo irakasten zuenari. Aitzitik, ohar bedi zehaztuen agertzen diren atalak lehen biak direla, hau da, soinuei dagozkienak.
|
|
|
60 Testu honen zati bat, Azkuerena dela aipatuz, Cosme Txurrukak 1897.11.20an Azkueri idatzitako gutunean kopiatzen du (bere desadostasun puntuak adierazteko). Beraz ez
|
dago
Azkueren egiletzaren inguruko inolako zalantzarik.
|
|
|
Eta halaber Diputazioen eta hezkuntza zentroen kontsultei erantzun. Beraz argi
|
dago
Azkueren Akademia ez zela erakunde eruditu gisa planteatu, baizik hizkuntza arloan autoritate aktibodun korporazio gisa, are hezkuntza munduan eskua sartzeko itxaropenarekin. Zalantzarik gabe ordura arteko polemika ortografikoei amaiera emateko pentsatu zuen Azkuek Akademia, eredu komun bat ezar zedin behingoz.
|
|
|
111 Egon
|
badago
Azkueren ohar bat Arana Goirik La. Patrian esandako zerbait ez zaiola
|
|
|
Hasteko argi
|
dago
Azkue guztiz zegoela euskal unibertsitate bat sortzearen alde. Halaber, «libre del estado y oficial del Pais Vasco» esatean, Azkuek euskal erakunde ofizialei, eta inplizituki euskal estatutuak ekarriko zituen autogobernu erakundeei lotuta ikusi nahi zuen unibertsitatea.
|
|
|
Gutuneria hau 1888 urtean hasi eta1950 arte luzatzen da. Bigarren bilduma bi mila edo hiru mila gutunek osatzen dute (epeari dagokionean), erdia inguru Akademiatik igorria (hemen ere kopiak dira gehienak) eta beste erdia kanpotik heldutakoa10 Beraz Euskaltzaindian sei mila gutun inguru
|
daude
Azkuerekin lotuta. Gutuneria honen parte txiki baina hautatu bat argitaratuta dago11 Ikerketarako, ordea, Akademiako fondo guztia arakatu beharra zegoenez (ez soilik gutun hautatuak), jatorrizko testuak erabili ziren kasu guztietan, argitaratuta egon zein ez12.
|
|
|
Azkuek, ikusten denez, interes handia zuen autonomia Estatutuaren inguruan, eta auziaz Eusko Ikaskuntzako kide zen Juan Gallano errepublikarrarekin (une hartan Bizkaiko Gestora probintzialeko presidente kargua zuena) hitz egiten zuen, nahiz ideologikoki ez izan idekoak, ondoren EAJko buru bati idazten zion, eta, azkenik, Espainiako Gobernuarekin mintzatzeko, bitartekari posible gisa aipatzen zituen euskal karlotradizionalista espainiarzaleak (Bilbao eta Oreja). Argi
|
dago
Azkuek partidismoak gaindituz, behar zen guztiekin tratatzen zuela autonomiaren alde. Halaber, ostera ere, erretorika antiseparatista erabiltzea proposatzen zuen autonomismoa bultzatzeko.
|
|
|
Euskal Herria kristautzen lagundu zuten bisigotuen teoria Navarro Villosladaren Amaya o los vascos enel siglo VIII (1879) eleberrian ageri da, eta baieztaturik
|
dago
Azkuek obra hori irakurria zuela, beraz baliteke hortik ateratzea ideia134 Bisigotuen etorreraren egiazkotasunaren auzia alde batera utziz, interesgarria da inplizituki adierazten duelako Azkue prest zegoela aukera gisa onartzeko akaso euskaldunak beste arraza batzuekin nahastu zirela, gutxienez bisigotuekin («habiendo historiadores que aseguran que gran parte de la nobleza del Pais vasco lleva ... Es verdad que aqui entre nosotros no ha quedado un solo nombre o apellido godo, como quedo por ejemplo en Castilla[...].
|
|
|
|
Badago
Azkueren bisigotuen aipuaz beste irakurketa bat egiterik ere. Menéndez Pidalen obra aztertu duen Pruden Gartziak dioenez, espainiar ikertzaileak Gaztela zaharreko mesetan europar jatorriko zenbait substratu heldu izana nabarmentzen zuen (zeltiarrak lehenik eta gero bisigotuak) horien arraza ariarrak bertako populazioa «ongarrituko» zuelarik, «europarrago» bihurtuz136 Baliteke Azkuek ere bisigotiar osagai baten presentzia aipatzean europar konexio hori nabarmendu nahi izatea.
|
|
|
Hasteko argi
|
dago
Azkue ez zebilela Zolaren atzetik, baizik izatekotan ere beste autoreren bati segika. Izan ere, Azkueren artikulua irakurriz ikusten da Zolak bere salaketa ospetsua egin baino lehentxeago jada polemika hasia zela.
|
|
2009
|
|
|
Gustura irakurri ditut zure hitzak, Lourdes, eta zer pentsatua eman didate, bereziki Uriberen eleberriaren gainean. Ez dakit oso ados
|
nagoen
Azkueren eta Agirreren arteko enkontruari ematen diozu (e) n garrantziarekin, atal hori irakurri nuenean eleberriaren hari tematiko nagusitik ihes egiten zuen hausnarketa gisara ulertu bainuen neuk. Edo beste modu batera esateko, azken unean gai/ hari narratibo berri bat eransten zela iruditu zitzaidan, hausnarketa interesgarria iradoki arren, ordura arteko lerro eta koherentziatik aldentzen zena.
|
|
|
Akademiaren gaia jorratzeko enkargua Hizkuntza Sailari eman zitzaion. Txomin Agirre zen lehendakari, eta bokal gisa
|
zeuden
Azkue, Eleizalde, Olabide; Luis Biziola zen idazkaria.
|
|
2012
|
|
|
Zenbatengana heltzen ote zen Bizkaiko Anaitasuna eta antzeko euskal prentsa katolikoa, etazenbatengana Egan? Azken honek milatik gora ale banatzen omen zituen 1955ean, garai hartako zenbaitprotagonistek elkarri egindako gutunetan irakurri ahal izan dudanez («Luis Mitxelena' ren ezagutzeakegin ditugu; lanpeturik
|
zegon
Azkuen iztegian lan egiten eta batai, bestiari telefonoan erantzuten.Egani, naiz ez dion indar geyegi emaiten al, il ez tezan, euskerazko lan geyegi etortzen zayoeta 1.100 ale atera ditu Egan' ek azken aldian, eta 100 geyago eskatu zioten» TxominPeillenek Andima Ibinagabeitiari egina.
|
|
2018
|
|
|
BAT. Eta ez ditek zaharretara jo. Zertarako
|
dago
Azkueren abesti bilduma?
|
|
2019
|
|
|
Bingen Aizkibelen Ipuin abe, koyak (1917) eta Tene Mujikaren Miren Itzia?, i idazkiak eta olerkiak (1923). Argi
|
dago
Azkue ez zegoela inondik ere bi liburu horiek debekatzearen alde, baina bi liburu horiek sakrifikatuz besteak salbatzea bilatu zuen, erabateko debekua eragoztea.
|
|
|
»Euskaltzain izan zein ez, aipatutako euskaltzale horiek guztiak gertuago
|
zeuden
Azkue eta Krutwigen ikuspuntuetatik Kirikiño, Zaitegi eta Orixek aldarrikatutakoetatik baino. Hau da, batasunaren beharra ikusten zuten eta, batasunaren bide horretan, erdaratik behar ziren maileguak hartzeko ahalkerik gabeko euskara baten alde zeuden, garbizaleen ikuspegiari itxiegi eta mugatuegi iritzita.
|
|
|
Dena den, bi ohar egin behar ditut horren inguruan: batetik, Azkueren jokabidea bere garairen testuinguruan ulertu behar dela, bere garaiko apaiza zela kontuan hartuta; bestetik, esan beharra
|
dago
Azkuek, arrazoi moralengatik adiskidetasuna ukatuagatik ere, Dodgsonek euskarazko eskuizkribu zahar bati buruz egindako laguntza eskariari zintzo eta zuzen erantzun ziola, 1895eko azaroan, honako hau arrazoituz hari igorritako gutunean (Kintana Goiriena, 2015, 113): «Cuando se trata de servir á nuestra hermosa lengua, yo no miro si el que me pide algún servicio relativo á ella es judío o vecino de Sodoma.
|
|
|
Ados
|
gaude
Azkueren iritziarekin. Dena den, guretako erabakigarria dena da entzulearen markak (2 pertsonetan erabiltzen diren NORK markak:
|
|
|
Aukera hau ezaguna da dagoeneko. Aurreko kapituluan atzizki honi
|
dagokionez
Azkueren azalpenaren arabera: " te derivativo" eta" n, locativo de declinacion".
|
|
2021
|
|
|
158 Esnalek, ikusi den bezala," modernitatearen zauria" Lore Jokoetan ireki zela zehaztu arren benetako talka Euzko Pizkundeko txapelketetan eman zela gaineratzen du: " Orain arte, hantxe
|
zeuden
Azkue, Domingo Agirre, Arturo Campión eta abar[...] Azken batean, etena sortu da, baina bertsolariek beraiek ere oraindik jarduten dute pixka bat desafioetan bezala. Baina 1935ean ez, han epaimahaia aparte dago.
|