|
2006
|
|
|
Horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako
|
egoera
eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizu Ia euskaldun alfabetatuak: euskaraz ongi edo nekez ulertu, nekez hitz egin eta ondo edo nekez irakurtzen eta idazten dutenak. Ia euskaldun alfabetatugabeak:
|
|
|
Guztiak oso interesgarriak eta azterketa eta ikerketetarako liluragarriak. Haatik, horietako gutxik azaltzen du euskararen benetako
|
egoera
eta are gutxiagok argitzen du hizkuntza zaharraren etorkizuna.
|
|
|
Ez da zehatza esatea lehen baino hainbeste hiztun gehiago dagoenik. Hiztunak, euskaldunak zehazki, jatorrizkoak (berezko hazkuntza), eskolak ekarrita, bere kasa edo euskaltegietan euskaldunduak,... izan daitezke baina euskaldunak, gainontzeko edozein hiztun bezala, hil daitezke (berezko galera), Euskal Herritik aldegin edo, eta gure
|
egoeran
eta hori bakarrik euskaldunei gerta dakieke, euskara ahaztu eta euskaldun izateari utzi. Ondorioz berreuskalduntzea bi norabidetako prozesua da.
|
|
2007
|
|
|
Argi dago, gure hizkuntzaren egoera kontuan hartu gabe ezin dela tresna hau aplikatu, normalizatu gabeko egoeran dagoen hizkuntzaz ari baikara. Zalantzarik gabe, Frantzian ingelesa ikasten duenaren
|
egoera
eta Euskal Herrian euskara ikasten dutenena ez dira berdinak. Baina, hala ere, baditu geurera oso aplikagarriak diren alderdi asko, eta batez ere, hizkuntza ikasten duenaren beharrak eta baldintzak antzematen lagun diezaguke.
|
|
|
Esan gabe doa, hortaz, zein garrantzitsua den horrelako ikuspegiz egindako ikerlana. Gehiago behar genituzke horrelakoak euskararen
|
egoeraz
eta bilakaeraz ezagutza orokorra eduki nahi izatera.
|
|
|
|
Egoera
eta bilakaera, ikuspegi estatikoa eta dinamikoa, biak ala biak dira jakingarriak. 2006an egin den ikerketak ezagutza gertukoa ematen digu, une honetan euskararen erabilera zertan den erakusten du.
|
|
|
Adin tarteka hartuta, interes handiko datuak aurki ditzakegu. Gainera, horiek arakatzea lagungarri gerta dakiguke
|
egoera
eta joera orokorren muinetara hurbiltzeko.
|
|
|
Adibide batzuk hartuko ditugu, eepk lagundu dituen egitasmoen artean. adibideak euskaltzaindiko Jagon sailan, ikerketa bat egin zen gazteen euskarazko aisialdiei buruz. Baxok Coyos 2011 liburuan agertzen da Ipar euskal herriko
|
egoera
eta zeharkako ohar anitz badira euskal kulturaren transmisioaz.
|
|
|
C) EUSKAL KULTURAREN
|
EGOERA
ETA EUSKARA ELKARTEEN EGITEKOA
|
|
|
DIMENTSIO MIKROSOZIALA: GIZARTE
|
EGOERAK
ETA GIZARTE SAREAK
|
|
|
Zenbaki honetako artikuluan bertan Iñaki Iurrebasok dioenez: " bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut dezakegu euskararen
|
egoera
eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino." Aurrerapauso handia eta txalotzeko moduko ahalegina da bi ikerlan horien emaitzak uztartu eta hainbat lekutan elkarrekin aurkeztu izana; aro berri baten beste zantzu bat.
|
|
2008
|
|
|
ASRri dagokionez, hizketa jarraitua ezagutzeko gaur egungo teknikak, gizakiaren ulertze gaitasunarekin alderatuz gero, urrun daude perfektu izatetik, eta oraindik gainditu ez diren oztopo ugari daude. Hizketa ezagutzaren arazo nagusia hizketaren aldakortasunean datza; izan ere, mezu bat modu askotara ebaki daiteke, hainbat aldagairen arabera (hizAzken urteotan mundu osoko zientzialari eta ingeniari askoren arreta bereganatu du hizkuntza mintzatuko sistema komertzialki bideragarri bat eraikitzeak. tunaren jatorria eta ezaugarriak, hiztunaren barne
|
egoera
eta intentzionalitatea, hizketa maila eta abar), eta, horren ondorioz, mezu bererako ezaugarri fisiko desberdinak (hizketa abiadura, hizlariaren oinarrizko ahots maiztasuna, hizketaren prosodia, ahotsaren tinbrea eta abar) dituzten soinu uhinak prozesatu behar dira. Aldakortasunak hainbat ebakera desberdin hautemateko eta ulertzeko gaitasuna ematen dio gizakiari, baina lan nekeza da ezagutze sistemarentzat.
|
|
|
Eztabaida hori bultzatzeko, agian komenigarria da artikuluan erabiltzen den terminologiaren argitze modukoa egitea. Hizkuntza ukipen egoeretan, gutxienez bi hizkuntzen
|
egoerak
eta beren artekoa aztertzen direnez, ondo bereizi behar dira, harreman asimetrikoak dituzten hizkuntzak izendatzeko terminoak. Adibidez:
|
|
|
Ipar Euskal Herrian euskararen oraiko
|
egoeraren
eta haren aldeko lan egiten denaren sintesi bat baliagarria litzatekeela uste genuen, egoera horren elementu gehienak ezagunak izanik ere. Ez dakigu helburu hori kausitu dugun, era batez" jadanik dena esana dela" ohartuz.
|
|
|
Horixe da, hain zuzen ere, beste datu interesgarri bat, bi arrazoirengatik: bata, benetako
|
egoera
eta indarren banaketa nolakoa den zinez ikus daitekeelako neurri handi batean, eta bestea, Interneti buruzko apustu eskasa eta beldurtia euskal erakundeen aldetik. Salbuespen batzuekin:
|
|
|
Baina, ez da langintza arrunta euskararena. Euskarak bizi dituen gizarte
|
egoera
eta baldintzak kontuan hartuta, hizkuntza normalizazio plan integral baten baitan ikusi behar da euskarazko hedabideen garapena eta blindajea. Horretarako, mapa ideal bat marraztu behar da, zer dugun eta zer falta zaigun identifikatzeko.
|
|
|
Eredu horren arabera, gizarte jakin horrek ikusiko du erakundeek edo hizkuntza sistemako arduradunek eskaintza egiten diola, hizkuntza berreskuratzeko prozesu bat sustatzeko itxurazko ospe adierazpenen eta leialtasun aktiboko jarreren bitartez. Horrenbestez, ereduak
|
egoera
eta prozesu errealak deskribatzen ditu, hizkuntza plangintzako prozedurak aztertzeko; esaterako, Amerikan frantsesaren alde egiteko nahiz Europan eskualde hizkuntzen eta eremu urriko hizkuntzen alde egiteko.
|
|
2009
|
|
|
Euskararen Gizarte Erakundeen Kontseiluko Iñaki Lasak maitasun eta esker onezko hitzak zuzentzen dizkio euskal soziolinguistikaren bidegile donostiarrari. Aldizkariaren aurreko aleko lanak borobiltzeko, Txillardegiren soziolinguistika matematikoaren garrantzia azpimarratu eta teoria honen arabera aztertzen ditu euskararen gaurko
|
egoera
eta erronkak.
|
|
|
Gai honen harira honako hau ere galdetuko nizuke: nola uztartzen da Donostiako gaur egungo euskararen
|
egoera
eta plangintza, zuk nahi zenukeenarekin?
|
|
|
— Sinkronikoki, euskara 2 elebitasun
|
egoeraren
eta 3 elebakartasun egoeraren artean kokatzen da. Baina kasurik onenean elebitasun desorekatuan, asimetrikoan, gatazkatsuan, eta, gainera, erdaren aldeko egoeran (espainiera eta frantsesa);
|
|
|
— Diakronikoki, zalantzazko egoeran, 2 elebitasun
|
egoera
eta 3 elebakartasun egoeraren artean. Orain, honako galdera egin daiteke:
|
|
|
Flandria, Eire, Quebec, Katalunya, Suomi, Letonia, Lituania, Estonia... Txillardegiren geografia ezin zorrotzago hautatua da jantzi nahian dabilen euskaltzalearentzat12 Berak jarri gintuen lurralde horiei begira, berak erakutsi lurralde bakoitzeko
|
egoera
eta esperientzia ezagutzeko gakoak. Besteren esperientzian bilatu zuen Txillardegik euskaltzaleak berea ulertzeko behar zuen mamia.
|
|
|
Donostiak baditu hizkuntzaren
|
egoeraren
eta erabileraren normalizazioan aurrera egiteko, zeregin ugari badugun arren oraindik ere, hainbat udalerrirekin eta Euskal Herriko gainerako hiriburuekin alderatuta, abiapuntu hobean kokatzen duten baldintzak. Gai honetan luzatzeko asmorik gabe, hainbat datu azpimarratu nahiko nituzke.
|
|
2010
|
|
|
Izan ere, euskal soziolinguistikan gehien jorratzen diren gaiak eta aztertzen diren egoerak, euskara berreskuratze ahaleginetan murgildurik dauden gune soziolinguistiko erdaldunduenak izaten dira, sarri askotan. Horretarako dauden arrazoiak ulergarriak izanagatik ere, erkidego euskaldun peto baten
|
egoeraz
eta bilakaeraren arriskuez jardutea —ez, lan eskerga eskatzen duten ia itzulezinezko egoerez—, estimatuko du irakurleak. Gainera, egileak erabat asmatu du, besteak beste, halako gune euskaldun baten egoeraren argi ilunez gogoeta emankor horri ekin dionean; izan ere, zonalde euskaldunek euskara biziberritzeko berezko abiapuntua izan lukete, dinamika berreskuratzailea auzo lur eta ukipen gizataldeetara ondoren heda dadin.
|
|
|
Konplexutasun hori dela-eta, prozesu osoaren atzean dauden aldaketarako erresistentzi anitzak gogorarazten dizkigu egileak, eta argi uzten digu halakoei guztiei erreparatzea ezinbestekoa dela, plangintzak arrakasta izango badu. Horren oinarri teoriko sendotik hasitako lanak badu jarraipen aplikatu egokia ere, informazioren bilketarako inkesta erabiliz; lanabes horren diseinuan ez da hutsetik abiatzen, baizik eta beste
|
egoera
eta beste lekuetan erabiliak izan diren materialak baliatuz. Lan horren guztiaren emaitzak eta ondorioak guztiz balekoak dira hizkuntza aldaketa erakunderen batetan eragin nahi duen ororentzat.
|
|
|
Euskaldunon euskarazko leialtasun ustezkoa ez dela hain ebidentea herri euskaldunetan. Herri, gune,
|
egoera
eta baldintza soziolinguistiko zailagoetan euskaldunek euskarari ongi samar eusten diotela dirudi, zenbaitetan espero litekeenaren mailatik gorago; aitzitik, euskaraz aritzeko egoera optimoenean, euskaldunak sarritan erdaraz aritzen dira, aipatutako egoera zailago horietan eragin handia duten faktore indartsu batzuen aitzakiarik gabe (norberaren hizkuntza gaitasuna, euskaldunen dentsitatea...)....
|
|
|
Baina kontua da, hemen azpimarratu nahi duguna, euskaldunon euskarazko leialtasun ustezkoa ez dela hain ebidentea herri euskaldunetan. Herri, gune,
|
egoera
eta baldintza soziolinguistiko zailagoetan euskaldunek euskarari ongi samar eusten diotela dirudi, zenbaitetan espero litekeenaren mailatik gorago; aitzitik, euskaraz aritzeko egoera optimoenean, euskaldunak sarritan erdaraz aritzen dira, aipatutako egoera zailago horietan eragin handia duten faktore indartsu batzuen aitzakiarik gabe (norberaren hizkuntza gaitasuna, euskaldunen dentsitatea...)....
|
|
|
Gaztelaniaz egiten du, natural, eta ez du pentsatu beharrik zer hizkuntzan egiten duen. Euskaraz ari denak, ordea, hautu bat egin du, eta
|
egoera
eta solaskide askorekin erabilera guztiz mekanizatua, ohikoa, eta arrunta izatera iritsi arren, oraindik ere sarritan iruditzen zaigu euskaraz egiteko hautuak baduela erabaki kontzientearen nolabaiteko ukitua edo kutsua. Alegia, euskaldunak euskaraz egiten duenean, badaki eta ohartzen da euskaraz egiten ari dela eta ez erdaraz, eta horrek haren gogoan nolabaiteko isla izan behar du:
|
|
|
Euskaraz ari denak, ordea, hautu bat egin du, eta
|
egoera
eta solaskide askorekin erabilera guztiz mekanizatua, ohikoa, eta arrunta izatera iritsi arren, oraindik ere sarritan iruditzen zaigu euskaraz egiteko hautuak baduela erabaki kontzientearen nolabaiteko ukitua edo kutsua. horretan erabilitako hizkuntza euskara izan zen. Hori ez da harritzekoa harrobiaren aurkako herri mugimenduan, leitzarrek osatua baitzen eta hemengo dinamika soziala nagusiki euskaraz garatzen delako.
|
|
|
Lehen saioan Iñaki Martinez de Luna irakasleak" Hizkuntzen ekologiaren diskurtsoa eta euskara: egungo
|
egoera
eta etorkizuneko aukerak" komunikazioa aurkeztu zuen eta Itziar Idiazabal irakasleak Hizkuntza aniztasuna ondare gisa UNESCOren ekimenetan, Euskal Herritik begiratu bat" lana. Artikulu honek, bi komunikazio horiek laburbiltzen ditu, ideia nagusiak jasoz eta irakurleari hainbat gogoeta eskainiz.
|
|
|
Izan ere, Historian gutxitan gertatzen dira egiazko iraultzak. Transformazio txikiak elkarren ondotik datoz, baina iraultza, benetako leize irekitzea, aurreko
|
egoera
eta datorrena erabat desberdin egiten dituzten aldaketa sakonak, oso gutxitan gertatzen dira. Gertatu zen sua pizteko eta kontrolpean izateko gaitasuna eskuratu genuenean.
|
|
|
Lehen saioak," Hizkuntzen Ekologia eta Garapen Jasangarria, Globalizazioan" izenburua jaso zuen, eta, bertan, Iñaki Martinez de Luna irakasleak" Hizkuntzen ekologiaren diskurtsoa eta euskara: egungo
|
egoera
eta etorkizuneko aukerak" komunikazioa aurkeztu zuen. Saio berean, Itziar Idiazabal irakasleak Hizkuntza aniztasuna ondare gisa UNESCOren ekimenetan, Euskal Herritik begiratu bat" lana eskaini zuen.
|
|
|
1 HIZKUNTZEN EKOLOGIAREN DISKURTSOA ETA EUSKARA: EGUNGO
|
EGOERA
ETA ETORKIZUNEKO AUKERAK
|
|
|
Iñaki Martinez de Luna irakasleak aurkeztutako" Hizkuntzen ekologiaren diskurtsoa eta euskara: egungo
|
egoera
eta etorkizuneko aukerak" izeneko gaia jorratu zuen, eta Itziar Idiazabal irakasleak" Hizkuntza aniztasuna ondare gisa UNESCOren ekimenetan, Euskal Herritik begiratu bat" aurkeztu zuen. Biak Maria Jose Azurmendi irakasleak laburtu ditu Bat Aldizkariaren ale honetan.
|
|
|
(Scheufele eta tewskbury, 2007: 10) 2 komunikazio politikoaren alorreko planteamenduak diren arren, komunikazio publiko arruntera heda daitekeelakoan gaude. hortaz, goazen kontzeptu horien oinarri oinarrizko definizioak eta azaleko azalpenak ematera, ea ideiak horiek euskararen
|
egoera
eta aukerak aztertzen lagungarri gerta dakizkigukeen. bistan da framing, agenda setting eta priming kontzeptuen bidez zabaltzen zaizkigun ikerlerroak elkarren hurbilekoak direla eta zaila dela kontzeptu bakoitzaren eremua zehatz mehatz zedarritzea, gertuko beste kontzeptu horien esparruekin nahaspilatu gabe. zailtasun hori, ordea, ez da arrazoi nahikoa ahazteko framingak zein garrantzitsuak diren...
|
|
|
3.1. euskararen
|
egoeraz
eta gazte euskaldunez hizkuntzaren egoera eta hiztunen bizipenak uztartzeak, hau da, euskararen bilakaeraren azalpen makro kuantitatiboa deskribapen mikro kualitatiboaz osatzeak sakontasuna eman dio azken 20 urteotako nafarroako euskararen bilakaeraren azterketari. arakatu ditugun gazteen euskararekiko bizipenak koherenteak dira hiztunek izan dituzten hizkuntza ingurune eta esperientziekin. nafar... Familia gizarte gune funtsezkoari erreparatuta, ikus dezakegu familia euskaldunbeteak (belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak), oro har, Mendialde euskaldunean daudela. ingurune oso euskaldunak ohi dituzte eta haurren hizkuntza sozializaziorako baldintza egoki eta lagungarriak. gazte horien euskararen erabilerak gora egin du azken urteotan. baina gazte euskaldunen erdia baino gutxiagok baizik ez du hizkuntza inguruabar aldeko horietan hazteko aukera izan. herri oso euskaldunetatik at, euskararen galeraberreskurapen prozesu historikoa gertatu den herrietan familia ez da hizkuntza gune homogeneoa izaten eta heterogeneotasuna belaunaldi berean (gurasoak, adibidez) edota belaunaldien artean (aitatxi amatxi, guraso eta seme alabak) agertzen da:
|
|
|
3.1. euskararen egoeraz eta gazte euskaldunez hizkuntzaren
|
egoera
eta hiztunen bizipenak uztartzeak, hau da, euskararen bilakaeraren azalpen makro kuantitatiboa deskribapen mikro kualitatiboaz osatzeak sakontasuna eman dio azken 20 urteotako nafarroako euskararen bilakaeraren azterketari. arakatu ditugun gazteen euskararekiko bizipenak koherenteak dira hiztunek izan dituzten hizkuntza ingurune eta esperientziekin. nafarroako euskararen egoera continuum moduan a... Familia gizarte gune funtsezkoari erreparatuta, ikus dezakegu familia euskaldunbeteak (belaunaldi guztietan kide euskaldunez osatuak), oro har, Mendialde euskaldunean daudela. ingurune oso euskaldunak ohi dituzte eta haurren hizkuntza sozializaziorako baldintza egoki eta lagungarriak. gazte horien euskararen erabilerak gora egin du azken urteotan. baina gazte euskaldunen erdia baino gutxiagok baizik ez du hizkuntza inguruabar aldeko horietan hazteko aukera izan. herri oso euskaldunetatik at, euskararen galeraberreskurapen prozesu historikoa gertatu den herrietan familia ez da hizkuntza gune homogeneoa izaten eta heterogeneotasuna belaunaldi berean (gurasoak, adibidez) edota belaunaldien artean (aitatxi amatxi, guraso eta seme alabak) agertzen da:
|
|
2011
|
|
|
Ikerketa honen ekarpen metodologikotekniko garrantzitsuena izan zen, munduko hizkuntzen egoera ezagutzeko galdera irekiz osatutako mundu mailako galdeketa bat egin zela. Ikerketa aitzindaria izan zen, Euskal Herrian zein mundu mailan, hizkuntza komunitateetako kideei zein ikerlariei, inolako mugarik gabe, euren hizkuntzen
|
egoerari
eta bilakaerari buruz nahi zutena idazteko aukera ematen zitzaielako.
|
|
|
2 zEruA, purgATorioA ETA infErnuA pErSpEKTiBA SoziolinguiSTiKoAn euskarak (zehazkiago, euskara erdarek) gure artean izandako ibilera historikoaz, une hartako
|
egoeraz
eta begien bistako etorkizun aukerez gogoeta lana burutzea adostu zuten euskaltzaindiak eta Lankide Aurrezkiak, Franco hil berritan17: Siadeco etxeari eman zioten langintza hura bideratzeko ardura18 Liburu ezagun batean bildu zen langintza zabal haren lehen ekarpena.
|
|
|
Urte horretan Doberak herriko egoeran oinarritutako Egitasmo Nagusia prestatu zuen, bertan lehentasunezko esparruak eta helburuak finkatu zituelarik.
|
Egoera
eta eragipen ahalmenak kontuan hartuz, hauexek ziren sektore eta adin taldeen arabera finkatutako lehentasunak (Dobera, 1993):
|
|
2012
|
|
|
Berriemaileek 1990 urte inguruan herrian euskararen inguruan" aldaketa" bat gertatu zela nabarmentzen dute. herriko eskolan euskara sartu zen —ikasgaitako (A eredua) nahiz irakasbidetako (d eredua) —, euskarak nolabaiteko gizarte ikusgarritasuna irabazi zuen eta orduko gazte (ego belaunaldiko) batzuek hizkuntza ikasteko hautua egin zuten. Segur aski, horretan zerikusia izan zuen egoera makrosoziologikoan, euskararen
|
egoeran
eta irudi sozialean, garai horretan gertatutako aldaketak. 1970eko hamarkadaren bukaera aldean Iruritan erdaldunei euskara irakasteko gau eskola sortu zen, gero Aek elizondon. ego belaunaldiko subjektu batzuei gaztetan motibazioak eta aukerak bildu zitzaizkien euskararekin harreman berria eratzeko.
|
|
|
euskarazko etxea eta lagunartea, herria eta bizimodua direla, lehenik eta behin, euskalgintzaren eta herri izatearen muin muinean daudenak. zeintzuk dira zumarragako arnasgune horiek? horiexek identifikatzeko eta euren arteko elkarreraginak bilatzeko proposatzen ditu soziologo estatu batuarrak. horretaz gain gauden
|
egoeratik
eta ditugun baliabideetatik baliatzeko eskatzen digu. hINBe hizkuntzalaritzari baino soziologiari lotuago dago. horrexegatik adituen eta arituen lanak ezagutzeko beharra azpimarratzen du Fishmanek. Are gehiago," neurriko trajea" egiteko eskatzen digu. honetantxe saiatuko gara geu ere, egiten denari arnas berritzearen ikuspegia emanez. kontuan hartzekoak dira bere hainbat kontsiderazio:
|
|
|
1 euSKaRaRen
|
egOeRa
eTa TeSTuinguRuaK y euskararen egoerak eta testuinguruak aintzat hartzea ezinbestekoa da egitasmo bat martxan jartzeko eta berau aztertzeko. euskararen egoera (hizkuntza kulturako osagai garrantzitsuenetako bat bezala) kultura gutxiagotu baten baitan ulertu behar da. Izan ere, euskal herrian dauden beste bi hizkuntza nagusien (frantsesa eta gaztelania) menpeko da, nahiz eta bertako/ berezko izan.
|
|
|
1 euSKaRaRen egOeRa eTa TeSTuinguRuaK y euskararen
|
egoerak
eta testuinguruak aintzat hartzea ezinbestekoa da egitasmo bat martxan jartzeko eta berau aztertzeko. euskararen egoera (hizkuntza kulturako osagai garrantzitsuenetako bat bezala) kultura gutxiagotu baten baitan ulertu behar da. Izan ere, euskal herrian dauden beste bi hizkuntza nagusien (frantsesa eta gaztelania) menpeko da, nahiz eta bertako/ berezko izan.
|
|
|
Atmosfera sortzea ezinbestekoa zaigu, batez ere haren bitartez euskararekiko biltze funtzionala lortu eta babestu egiten delako. Gogoan izan biltze horiek" mundu bat" behar dutela, euskarazkoa, baina ez direla abstraktuak, hau da, gauza, harreman edota
|
egoera
eta praktika zehatzetan mamitzen direla. estilo, bizi-modu eta ibilbide atomizatuen hirietan bizi omen gara. halakoetan euskarak ez du atontzen munduaren irazki oro hartzailea, askoz jota estilo kutsu bat, osagarri bat, izan daiteke. horra lehendabiziko lana: estilo guztiak euskararen baitan behar ditugu eta ez euskara estilo batera murriztuta. eta, hala ere, beste biderik ez du meta euskaldunak:
|
|
|
Inkesta Soziolinguistikoa batetik (ISL) eta Euskal Herriko hizkuntza erabileraren kale neurketa (EHKN) bestetik. Ezinbestekoa da bi iturri horiek aintzat hartzea
|
egoeraren
eta joeren argazki egokia egin nahi izanez gero. Horretarako, ordea, oztopo handi bat dugu:
|
|
|
Bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut dezakegu euskararen
|
egoera
eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino.
|
|
|
Behin hori esanda, hona bigarren ideia: bietatik ekarritako datuak uztartuz eta elkarrekin aztertuz, hobeto, sakonago, fidagarritasun handiagoarekin ezagut dezakegu euskararen
|
egoera
eta bilakaera zein izan den, iturri bakarretik edanez baino. Angelu batetik baino gehiagotatik egindako argazkiek aberastu egiten baitute, inolako ezbairik gabe, ezagutza ahalegina.
|
|
|
Adibidez, susmoa dugu azken bost urteotan Nafarroako, Arabako eta Bizkaiko hainbat eremutan euskararen erabilerak gora egingo zuela, Gipuzkoan bezala; eta alderantziz, Gipuzkoako hainbat tokitan behera egingo zuela. Hori guztia aztertzea funtsezko erronka da
|
egoeraren
eta aldaketa joeren diagnostiko egoki bat egiteko. Artikulu honen helburuetatik at dago guztiz, ordea, azterketa hori egitea, eta horretan utzi dugu.
|
|
|
Gure mugetatik kanpo, aldiz, hizkuntza ukipen
|
egoerekin
eta kasu elebidunekin lotutako ikerketa ugari egin da psikolinguistikaren ikusIñigo Fernández Ostolaza – Hizkuntza gutxituen eraginkortasuna pertsuasio prozesuetan. Euskararen kasua EAEn pegitik.
|
|
|
1 Erdaldunen dentsitatea, ama hizkuntza gaztelania dutenena eta etxean gaztelaniaz edo bietara egiten dutenena, goraka doa. Azpimarratzekoa da, duen garrantziagatik (kontuan izan hizkuntza baten
|
egoera
eta gizarte moldaera erabilerak markatzen duela, ez hainbeste ezagutzak), etxean gaztelaniaz edo bietara egiten dutenak batuz, %37, 63an kokatuko ginatekeela. Horrek, sekulako eragina du luzarora, hizkuntzen ukipenezko egoera horretan.
|
|
2013
|
|
|
Horren ondorioa da Iñakik proposatzen digun komunikaziorako eredu berritua: 1) bai teorikoki," Komunikabideen eragin kognitiboaren eskema" deitzen duena (12 or.) erabiliz, 2) baita praktikoki ere, euskararen munduarekiko, 10 irudian (41 or.) adierazten digun" oraingo
|
egoera
eta eragin beharreko egoera berria zein FRAMING BERRIrako osagaiak" azalduz. Horretarako egin behar izan duen sintesia oso estimagarria zaigu; baina agian sintesia eman nahi izan duelako (beti ere nire ustez), zenbait gauza inplizitu gelditu direla esango nuke.
|
|
|
1) alde batetik, aurreko bi ereduek zenbait ezaugarri ezberdin (kontraesanezkoak ere?) arabera definituz gain, euskal komunitatean bi populazio mota edo gizarte talde ezberdinak (eta kontrakoak ere?) sortzeko eta definitzeko ere baliagarriak izan direlako; 2) bestalde, dagoen egoera zatitua gainditu beharra dagoela esaten delako ere, lortu nahi bada Euskara izatea euskal komunitate guztiaren osagai positiboa, aktiboki positiboa, eta hori lortzeko proposatzen zaigu Framing Berriaren beharra. Guzti hau nekeza gerta badaiteke ere bi gizarte taldeentzat, arrazoi ezberdinengatik, zenbait aldaketa egitea suposatzen duelako bakoitzarentzako, beharrezkoa ikusten da; iruditzen zait bereziki nekeza izan daitekeela Framing Aldarrikatzailearen taldekoentzat, euskaltzaleentzat, hauek izan direlako protagonista nagusiak orain arte, eta egunean ere, euskararen alde aktiboki egin dutenak, askotan
|
egoera
eta modu nekeAberatsa izateaz gain, ausarta ere bada, kontuan hartzen baditugu: euskalkomunitatean bi populazio mota edo gizarte talde ezberdinak sortzeko eta definitzeko ere baliagarriak izan direlako; bestalde, dagoen egoera zatitua gainditu beharra dagoela esaten delako ere, lortu nahi bada Euskara izatea euskalkomunitate guztiaren osagai positiboa, aktiboki positiboa, eta hori lortzeko proposatzen zaigu Framing Berriaren beharra.
|
|
|
7 Baliteke udalek bultzatutako ikerlanak askoz gehiago izatea, adibidez lekuan lekuko
|
egoeraz
eta diagnostikoaz, baina horien berri izatea zaila da inon argitaratu edo kaleratuak izan ez badira.
|
|
|
Ikuspegi teoriko horren bitartez, hizkuntza erabileretan Arrue Proiektuaren kasuan, eskola giroan gertatzen diren ikasleen hizkuntza erabileretanhiru maila horietako
|
egoerek
eta errealitateek nolako eragina duten aztertzeko bidea zabaltzen da2 Ikerketaren diseinu metodologikoa egitean, ez da beti erraza suertatzen hiru maila edo plano
|
|
|
Horren adibide dira argitaratzeko bidean dagoen International Journal of the Sociology of Language aldizkariaren hizkuntza gutxituetako hiztun berrien inguruko zenbaki berezia (O´Rourke, Pujolar eta Ramallo agertzeko) eta Europako Batasunak diruz lagundutako New Speakers in a Multilingual Europe: Opportunities and Challenges (COST IS1306) sarea, non immigrazio
|
egoeretako
eta lanerako H2 bat ikasten duten hiztun berriez gain, hizkuntza gutxituetako hiztun berriak aztertzen diren 2.
|
|
|
Beraz, Garabide Elkartearen helburu nagusia euskararen biziberritzearen inguruan esparru ezberdinetan (sozialean, kulturalean, administrazioan, hezkuntzan,...) lanean diharduten eragile ezberdinak elkartzea da eta hauen eta hegoaldean beraien hizkuntzak biziberritzeko ahaleginean diharduten eragileen artean zubiak eraikitzea, giza eskubideen eta genero ikuspegi batetik tokian tokiko subjektu indigenen indartzea bultzatuz. Prozesua eta erlazioa bi noranzkokoa da noski, euskal eragileak
|
egoera
eta borroka indigenen inguruan sentsibilizatuz eta hemengo errealitatea ulertzeko eta hausnartzeko gaitasunak landuz eta zabalduz.
|
|
|
Prozesua eta erlazioa bi noranzkokoa da noski, euskal eragileak
|
egoera
eta borroka indigenen inguruan sentsibilizatuz eta hemengo errealitatea ulertzeko eta hausnartzeko gaitasunak landuz eta zabalduz. akademiko eta zientifikoan eta, bestetik, elkarteak bideratzen dituen proiektuetan modu aktiboan parte hartuz bere Hizkuntza Departamentutik eta Lanki Ikertegitik. Humanitate eta Heziketa Zientzien Fakultatearekin HUHEZIlan hitzarmena du Garabide Elkarteak.
|
|
|
Bigarren blokean, erantzuteko dinamika bera jarraituz, euskararen
|
egoerari buruz
eta berreskuratzeko ahalegin instituzionalei buruz galdetu zitzaien.
|
|
|
Miarritzeko kolegio pribatu batean inkesta berdinak egin dira, BAB-ko kolegio elebidunetan diren ikasleen
|
egoera
eta Ikastolako ikasleen egoera oso desberdinak direlako euskararen mailaren aldetik. Baina hain desberdinak diren, erabakia izan dela Miarritzen egin inkesta hauek lan honetik kanpo egonen zirela, ikasleek ez zekitelako euskara batua zer zen.
|
|
2014
|
|
|
Ondorengo hamaika pertsona lehen taldekoen bidez eta herrian hilabetez izandako ezagutzaren bidetik etorri dira. Sexua, adina, bizitokia, lan
|
egoera
eta hizkuntza egoera begiratu dira bereziki pertsona horiek aukeratzeko.
|
|
|
Ikastola, euskaltegia, aisialdi taldea, kirol taldea,... Arnasguneak sortzen eta hedatzen joan beharra lekuan lekuko
|
egoerak
eta ahalmenak oinarri hartuta.
|
|
|
Laburpena. Hizkuntza baten hiztunen jarrera linguistikoek eragin handia izan dezakete hizkuntza horren
|
egoeran
eta bilakaeran, batik bat hiztun komunitateen arteko ukipena dagoen kasuetan. Ikerlan honetan, Kataluniako eta La Franja deritzon Aragoiko mugako eremu katalanduneko zenbait herritako DBHko lehen mailako nerabeen jarrera linguistikoen analisi konparatibo bat egiten da.
|
|
|
Jarrera linguistikoek oso informazio erabilgarria ematen digute hizkuntzen
|
egoera
eta bilakaera zer nolakoak diren azaltzeko, batez ere hiztun komunitateen arteko ukipena dagoenean. Jarrera linguistikoak norbanakoaren jokabidean hezurmamitzen badira ere, kausa psikosozialen ondorioz eratzen eta aldatzen dira (Baker, 1992:
|
|
|
Jarrera linguistikoek oso informazio erabilgarria ematen digute hizkuntzen
|
egoera
eta bilakaera diren azaltzeko, batez ere hiztunkomunitateen arteko ukipena dagoenean.
|
|
|
Hirugarren atal honetan, aurreko bietan ikusitako
|
egoera
eta elkarteen mapa aintzat hartuta, proposamen edo ideia batzuk plazaratu nahi ditut. Oro har, taldeen arteko harremanak bultzatu eta proiektu partekatuak sustatzea mesedegarri izango litzateke alderdi askotatik, bai herri mailan eta eskualdean eta maila handiagoan ere bai.
|
|
2015
|
|
|
Izan ere, garai horretan iritsi ziren pertsonak" erdaldunak izan ziren gehienbat, eta euskaldunak, jakina, gutxiengoa izan ziren". Ikerketa honen bidez herri euskaldunetatik etorritako euskaldunen testigantzak jaso ditu egileak, metodologia kualitatiboaren bitartez –elkarrizketa sakonak eginez, garaiko
|
egoeraren
eta pasarteen berri izatea helburu. Gainera, testigantza horien bitartez, urte horietan zehar Arabako hiriburuak izan duen bilakaera ezagutu nahi izan da, etorkizunerako erronkak zein izan daitezkeen definitzen joateko.
|
|
|
Ez da tokia, ez unea bi egile hauen lanetan sakontzeko, biak hamaika hausnarketa utzi dute euskararen
|
egoera
eta geroari buruzkoak, eta horietako asko aldizkari honetan jasoak izan dira, baina argi dago euren teoriak eta planteamenduak agertu zirenean (80 eta bereziki 90 hamarkadan) transmisioaren inguruko kezka nabarmen hauspotu zela. Kezka" teoriko" eta enpirikoak ez ezik, esku hartzeari begirako lehentasuna ere bilakatu zen garaiko hizkuntz plangintza eta hizkuntz politikarentzat.
|
|
|
Sozializazio prozesu horretan hizkuntzasozializazioa ere ematen da: hizkuntzak ikasten dituzte, eta hizkuntzak norekin, zein
|
egoeretan
eta nola erabili ere ikasten dute. Lagunarteko harremanetan euskara erabiltzea ibilbide horren ondorioetako bat izango da.
|
|
|
Gainera, euskararekin bizipen positiboak izatea lortu behar da: euskara
|
egoera
eta sentsazio positibo askorekin lotzea lortu behar da eta horretarako eskola orduz kanpoko jarduerak oso egokiak dira. Beraz, edozein estrategiak ez du balio erabilera sustatzerakoan, estrategia batzuk erabilera sentsazio eta bizipen negatiboekin soilik lotzea ekartzen baitute.
|
|
|
Francoren diktadura, errealitate soziokultural berria eta euskararen loraldiaren hasiera, hirurak batera nahastu ziren Gasteizen garai horretan, eta ikerketa honen bidez herri euskaldunetatik etorritako euskaldunen testigantzak jaso nahi izan dira, metodologia kualitatibo baten bitartez. Ikerketa honen helburuak garaiko
|
egoeraren
eta pasarteen berri izatea, urte hauetan zehar izan duen bilakaera ezagutzea eta etorkizunerako izan ditzakegun erronkak aztertzea lirateke. • Hitz gakoak:
|
|
|
Ñabardurak ñabardura, horixe da" Udalerri euskaldunak EAEn:
|
egoera
eta bilakaera," ikerketaren ondorio nagusia. Artikulu honetan, ikerketa horren emaitza nagusiak aurkeztu eta horren inguruko gogoeta egin nahi dugu.
|
|
|
zentsuak. Udalerri euskaldunen
|
egoera
eta bilakaera deskribatzea izan da ikerketaren xede nagusia. Horretarako, 1981 urtetik aurrera zentsuetan euskararen inguruan egin izan diren galderen udalerrikako emaitzak hartu eta ustiatu ditugu, eta hainbat irizpideren arabera multzokatu ditugu udalerrietako datuak, joera orokorrak atzeman ahal izateko.
|
|
|
Euskal Estatistika Erakundea (EUSTAT). EAEko udalerri euskaldunen
|
egoera
eta bilakaera aztertzeko, azken 30 urteotako zentsuetako datuak aztertu ditugu, EUSTATek argitaratutakoak, zehazki.
|
|
|
Gure helburua udalerri euskaldunetako
|
egoera
eta bilakaera aztertzea izanik, joera orokorrak antzemateko, udalerrien multzokatze hauek landu ditugu gure ikerketan:
|
|
|
%80, 5ekoa zen 1991n eta %63, 6koa 2011n. izan EAEko udalerri euskaldunei buruzko gure ikerketa.
|
Egoeraren
eta joeren argazki egokia egiteko, ezinbestekoa litzateke, besteak beste, guk azaldutako dinamikak lurraldeka nola gertatzen diren aztertzea, udalerri handiago eta txikiagoetako joerak zehatz begiratzea, adinaren aldagaia eta beste hainbat gure azterketan txertatzea... Hori gutxi ez, eta zentsuez gain, beste hainbat iturritara ere jo genuke argi bila:
|
|
|
|
Egoeraren
eta joeren gaineko kontzientzia hartzea da, gure ustez, bigarren zeregin nagusia. Bereziki, jabetu egin behar dugu zein garrantzitsuak diren eremu euskaldun horiek euskararentzat eta horiek babesteak lehentasuna izan behar duela.
|
|
|
" Udalerri Euskaldunak EAE n:
|
Egoera
eta bilakaera" in www.uema.eus/azterketak).
|
|
|
Honekin guztiarekin batera, eskualde buru edo inguru euskaldunena zuten udalerrientzat erdaldundu da gehien ingurua (zonaldeko zein eskualde buruko euskal hiztunen proportzioak gehien apaldu diren eremuak dira, ikus" Udalerri Euskaldunak EAE n:
|
Egoera
eta bilakaera" in www.uema.eus/azterketak).
|
|
|
Horrek lagunduko du zeharka ikasleen ikaskuntza hobea, hori baita irakaslearen xede nagusia, alegia, ikasleak garatzea, ikasleek gauza interesgarriak egitea, ikasleek ondo hitz egitea... Ez bagaude konforme orain dugun
|
egoerarekin
eta lortzen ditugun emaitzekin, horiek ez dira hobetuko gauza berberak modu berean egiten jarraitzen badugu; nahi badugu ikasleek gauzak beste modu batera egitea, guk ere beste modu batera egin ditugu. Hor dugu eraldaketaren lehen pausoa.• ohArrA
|
|
|
5) Ikasleen
|
egoera
eta jarrera emozionala eta jendaurrekotasuna. Jendaurrean parte hartzeaz dituzten aurreiritziak, duten ohitura eta ikasle bakoitzak gai honi lotuta bizi duena kontuan hartzea eta horren araberako proposamenak egitea ezinbestekoa da ahozkotasuna lantzeko garaian.
|
|
2016
|
|
|
Erantzun bila, lagungarri gerta dakiguke Quebec-eko adibidea. Lurralde horretan, Larose Commission izeneko batzordea sortu zen 2000 urtean, Quebec-en hizkuntza frantsesak zuen
|
egoeraz
eta aurrera begirako etorkizunaz arduratzeko xedearekin. Batzorde horrek kaleratu zuen txostenak berritasuna ekarri zuen Quebeceko nazio identitateaz, jatorri etniko ezberdineko herritar guztiei leku bat eskaini nahirik.
|
|
|
Nahikoa datu izan daitezke pentsatzeko Aiako gizarte
|
egoera
eta harreman sareak aldatu egin direla. Egile gehienak (Blom eta Gumperz, 1979; Hamers eta Blank, 1983; Appel eta Muysken, 1996; Martinez de Luna, Jausoro, Berrio Otxoa eta Idirin, 1998; Moreno Fernández, 1998; Arratibel, 1999; Siguán, 2001; Etxebarria, 2003) datoz bat harreman sare horiek eta, oro har, egoera sozialak berebiziko eragina dutela hizkuntz hautuan.
|
|
|
Nahikoa datu izan daitezke pentsatzeko Aiako gizarte
|
egoera
eta harreman sareak aldatu egin direla. Egile gehienak
|
|
|
euskaldunen portzentajea gehi ia euskaldunen portzentajearen erdia, %70 edo gehiago denean (Udalerri euskaldunak EAEn:
|
Egoera
eta bilakaera,, 2014).
|
|
|
EBPN, 2011, Euskararen
|
egoerari
eta bilakaerari buruzko adierazleak, Eusko Jaurlaritza, Gasteiz.
|
|
|
IURREBASO, I., 2015, Udalerri euskaldunak EAEn:
|
egoera
eta bilakaera, Soziolinguistika Klusterra, Andoain.
|
|
|
SOZIOLINGUISTIKA KLUSTERRA, 2014, Udalerri euskaldunak EAEn:
|
Egoera
eta bilakaera,, Andoain.
|
|
|
Baina, hazkundeari atzerapausorik gabe eustearekin batera, behar dugu euskararen hazkunde jarraitua garapen iraunkor bihurtu. Horretarako behar ditugu erantzun berriak aurkitu, eredua bera egokitu
|
egoera
eta premia berrietara, ahalik eta eraginkortasun handienaz jokatzen asma dezagun oraindik ere" luzea eta malkarra" den eta urte luzetan hala izango den euskararen bidean. Euskararen argi ilunen gurpilean gabiltzala, betiere argiuneak gailenduz eta hazkunde jarraituari eutsiz, garapen iraunkorrerako bideak egitea eta sendotzea dugu eginkizun.
|
|
|
Oinarri objektibo horrek esaten duena ez da beti erabileran gauzatuko, inguruneak eskaintzen dituen erabilera aukerek eta hiztunek dituzten bestelako motibazio ez zuzenean pragmatikoek ere zerikusia dutelako hizkuntzen erabileran. Gaitasun erlatibo hori, ordea, funtsezkoa da hizkuntza portaerak azaltzeko, eta ezinbesteko erreferentzia erabilerak duen
|
egoeraren
eta izan duen bilakaeraren argazki leiala egiteko.
|
|
|
Baten bati irudituko zaio zazpi multzoko sailkapen hau oso xehea dela, xeheegia aukeran, multzo gutxiagorekin nahikoa genukeela hizkuntza gaitasunaren
|
egoera
eta bilakaera egoki aztertzeko. Azal dezagun gure ikuspegia:
|
|
|
Ikuspegi soziologikoari heldu dio Xabier Aierdik bere hausnarketan. " Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteetako bilakaera. Mikel Zalbideren testuaren inguruko hausnarketa marginalak" idatzian, klase eta azpiklase sozialen hizkuntza praktiken analisia ezinbestekotzat agertzen du soziologiak euskarari nola lagundu edo oztopatu diezaiokeen ikusteko.
|
|
|
" Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteetako bilakaera. Aurrera begirako erronkak.
|
|
|
Ale honek Mikel Zalbidek hizkuntza erabilerari buruz egin duen lana hartzen du ardatz. " Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteetako bilakaera. Aurrera begirako erronkak" izenburua duen testuak, sakonki aztertzen ditu azken hamarkadetan euskarak izan duen eboluzioa, Euskal Herri osoa kontuan hartzen duen analisi sinkroniko eta diakronikoa eginez horretarako.
|
|
|
Olatz Altuna da horietan lehena, Mikel Zalbideren jatorrizko testua oinarri hartuta horren gaineko puntuz puntuko ekarpena egin duena. " Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteetako bilakaera. Aurrera begirako erronkak.
|
|
|
Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak – Mikel Zalbide lera datuak ustiatuko dira?; j) Mintzajarduna (batez ere maiztasuna) aztertzeko teknika bakoitzak zer abantaila eta zer arrisku ditu?, k) Analisi geoterritoriala egiteko zer dimentsio aukeratu dira?, l) zer da mintzaldaketa?, m) etxeko (edo eskola bidezko) transmisioa; belaunez belauneko jarraipena, eta n) zer da nahas hizketa edo kode aldaketa?
|
|
|
Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak – Mikel Zalbide dutelarik.
|
|
|
Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak – Mikel Zalbide
|
|
|
Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak – Mikel Zalbide
|
|
|
Mikel Zalbide – Mintzajardunaren
|
egoera
eta azken urteotako bilakaera. Aurrera begirako erronkak e) gero eta bakanago eta gero eta ahulduago ditugun arnasguneak.
|